იხილეთ წყარო გვერდისთვის აბაშა (სამტრედიის მუნიციპალიტეტი)

{{მრავალმნიშვნელოვნება|აბაშა|აბაშა (მრავალმნიშვნელოვანი)}}
'''აბაშა''',<ref>{{სგსოლ|საქართველოს სსრ|13}}</ref><ref>{{სგსოლ|საქართველოს|13}}</ref> იგივე ''გამოჩინებული'' — [[სამტრედიის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფლების [[ზემო აბაშა|ზემო აბაშისა]] და [[ქვემო აბაშა|ქვემო აბაშის]] საერთო სახელწოდება.

==ისტორია==
გამოჩინებულის თემი იყო [[საჯავახო (მხარე)|საჯავახოს მხარის]] ნაწილი. სავარაუდოდ ამიტომ გამოჩინებულის ეკლესიის ადგილმდებარეობად [[ქსე]]-ს მე-9 ტომში სოფელი საჯავახოა შეცდომით მითითებული.<ref>''ე. გვენეტაძე, გ. გაგუა'' „საჯავახოს მხარე“ „პარალელი“ N5, გვ. 217 — თბილისი, 2013 წ. ISSN 0235-8417</ref> მხარე რუსეთის იმპერიის მიერ დასავლეთ საქართველოს ანექსიის მიერ მიეკუთვნა [[ქუთაისის მაზრა]]ს. 1902 წლის მონაცემებით აბაშის სასოფლო საზოგადოება მოიცავდა 6 სოფელს და მისი მოსახლეობა იყო 4129 ადამიანი.<ref>[https://dlib.rsl.ru/viewer/01003824999#?page=395 Кавказский календарь... - Тифлис, 1845-1916]</ref> 1904 წელს აბაშის საზოგადოება ეკუთვნოდა [[სენაკის მაზრა]]ს.<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/86150/1/Iveria_1904_N231.pdf გაზეთი „ივერია“ N231 1904 წ.]</ref> 1926 წლისთვის ეწოდებოდა გამოჩინებულის თემი და შედგებოდა 14 სოფლისგან. მისი მოსახლეობა შეადგენდა 6744 ადამიანს, ხოლო ფართობი 59 კმ²-ს.<ref>[https://www.flickr.com/photos/national_archives_of_georgia/16509787475/in/dateposted/ ქუთაისის მაზრის ადმინისტრაციული რუკა]{{Dead link|date=აგვისტო 2021 |bot=InternetArchiveBot }} საქართველოს ეროვნული არქივი</ref> ამჟამად გამოჩინებულის თემი მოიცავს ორ სოფელს, ზემო და ქვემო აბაშას.

==მოსახლეობა==
2002 წლის აღწერაში სოფლები ზემო და ქვემო აბაშა ცალ-ცალკე იყო აღწერილი, 2014 წლის აღწერაში კი ერთად.
{| class="wikitable" style="text-align:right"
|-
! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! ზემო აბაშა!! ქვემო აბაშა
|-
| 1902|| 4129|||| 
|-
| 1926|| {{ზრდა}}6744|||| 
|-
| 2002 || {{კლება}} 352||154 || 198
|-
| 2014 ||{{კლება}} 158|| || 
|}

==გამოჩინებულის ეკლესია==
{{მთავარი|გამოჩინებულის წმინდა გიორგის ეკლესია}}
სოფელში არის [[წმინდა გიორგი]]ს სახელობის გამოჩინებულის ეკლესიის ნანგრევები. ეკლესია [[1519]] წლით თარიღდება. გამოჩინებულის მონასტერი [[გურიის ქედი]]ს ერთ-ერთ მაღლობზე დგას, ვრცელი გადასახედი აქვს და ამიტომაც ჰქვია გამოჩინებული. ეკლესიას გარს აკრავს [[თხილი]]სა და [[ჭადარი|ჭადრის]] ტევრი. ეკლესია მომცრო კვადრატული ფორმის უგუმბათო შენობას წარმოადგენს.<ref>[[დიმიტრი ბაქრაძე]], „არქეოლოგიური მოგზაურობა გურიასა და აჭარაში“, გვ.197 — ბათუმი, „საბჭოთა აჭარა“, 1987</ref>

ეკლესიის დასავლეთით დგას ქვიტკირის ორსართულიანი სამრეკლო, რომელსაც აღმოსავლეთით კარის თავზე ჰქონდა მხედრული წარწერა „მოსახსენებლად სულთა გიგო კალოიანისა და მშობელთა თვისთა ამ სამრეკლოის აშენებაზე შევაწიე სამი თუმანი აზნაურმა ოტია კალოიანმა ჩყნე წელსა (1856 წ.)“.

ძველად არსებობდა წესი: აღდგომის წინ, წითელ პარასკევს თარგამაძეების გვარის კაცი ჩამოატარებდა სოფელში დროშა ჯვარს შეჭედილს ვერცხლით და შემკულს წარწერით (ამავე ჯვრით უძღვებოდნენ ძველად მიცვალებულს მნათეს მიჰქონდა იგი წინ), ხალხი ნებაყოფლობით სწირავდა ფულს. მოგროვილი ფულით ყიდულობდნენ ზვარაკს (ცხვარს), რომელსაც აღდგომის დილას, წირვის შემდგომ შემწვარს მიართმევდნენ კალოიანებს (გვარია). ისინი ბეჭებს აიღებდნენ და შემდეგ ხალხს დაუძახებდნენ: „ზვარაკი არის და მოგროვდითო“. ხალხი მოგროვდებოდა, აიღებდნენ კალოიანები და ზვარაკს ხალხს უნაწილებდნენ.

XVIII საუკუნის 80-იან წლებში გამოჩინებულში მოქმედებდა საეპისკოპოსო კათედრა, რაც გამოწვეული იყო [[ხინოწმინდის საეპისკოპოსო]]ს გაუქმებით ოსმალეთის მიერ. ხინოწმინდიდან გამოჩინებულში გადაასვენეს ღვთისმშობლის ოქროს ხატი, რომელიც ტაძრიდან მოიპარეს 1904 წელს. გამოჩინებულში მოღვაწეობდა გამოხიზნული ეპისკოპოსი იოანე ხინოწმინდელი. გამოჩინებულის ეკლესიაში დიაკვნად მსახურობდა [[ეფთვიმე გენათელი]].<ref>''გვენეტაძე ე. გაგუა გ.'' „გამოჩინებულის წმინდა გიორგის ეკლესია“
</ref>

==ცნობილი ადამიანები==
სოფელში გავრცელებული გვარია [[ქორიძეები]]. სოფელში დაიბადა ცნობილი ქართველი საოპერო მომღერალი და ქართული საგალობლების ჩამწერი [[ფილიმონ ქორიძე]]. გამოჩინებულში დაიბადა ქართველი მეღვინე [[ვალერიან კანდელაკი]].

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|1|17}}
{{ქე|1|17}}
*გიორგი ბოჭორიძე - იმერეთის ისტორიული ძეგლები, გვ. 40, 1995 წელი.

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:სამტრედიის მუნიციპალიტეტის ისტორიული სოფლები]]