იხილეთ წყარო გვერდისთვის დემოკრატიული კამპუჩია

{{ინფოდაფა ყოფილი ქვეყანა
|სახელი                         =დემოკრატიული კამპუჩია
|მშობლიური სახელი                      =កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
|სტატუსი                           =ნახევრადაღიარებული ქვეყანა
|ჰიმნი                             =
|დროშა                             =Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg
|დროშის აღწერა                   = 
|გერბი                             =Emblem of Democratic Kampuchea (1975–1979).svg
|გერბის აღწერა                  = 
|რუკა                            =Cambodia_Cold_War_(orthographic_projection).svg
|აღწერა                         =
|p1                               =ქმერის რესპუბლიკა
|flag_p1                          =Flag_of_the_Khmer_Republic.svg
|p2                               =
|flag_p2                          =
|p3                               =
|flag_p3                          =
|p4                               =
|flag_p4                          =
|შექმნილია                       =[[5 იანვარი]], [[1976]]
|ლიკვიდერებულია                    = [[7 იანვარი]], [[1979]]
|s1                               =კამპუჩიის სახალხო რესპუბლიკა
|flag_s1                          =Flag of the People's Republic of Kampuchea.svg
|s2                               =
|flag_s2                          =
|s3                               =
|flag_s3                          =
|s4                               =
|flag_s4                          =
|დევიზი                            =
|დედაქალაქი                          = [[პნომპენი]]
|ქალაქები                           =
|ენა                             =[[ქმერული ენა]]
|რელიგია                       =ათეიზმი
|ვალუტა                           =არა
|დამატებითი პარამეტრი          =
|პარამეტრის შიგთავსი             =
|ფართობი                          = 181 040 კმ²
|მოსახლეობა                        = 	7 500 000 (1975),<br /> 6 000 000 (1979)
|მართველობის ფორმა                =[[ტოტალიტარიზმი]]
|დინასტია                         =
|მმართველის ტიტული                 = სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე
|მმართველი1                       = ქიეუ სამფანი
|მმართველი1 წელი                = [[11 იანვარი]], [[1976]] — [[7 იანვარი]], [[1979]]
|მმართველის ტიტული2                = მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე
|მმართველი2                      = [[პოლ პოტი]] <sub>([[დე-ფაქტო]] ქვეყნის მეთაური)</sub>
|მმართველი2 წელი                      = [[15 აპრილი]], [[1975]] — [[7 იანვარი]], [[1979]]
|მმართველის ტიტული3                 = 
|მმართველი3                       = 
|მმართველი3 წელი                     = 
|მმართველის ტიტული4              = 
|მმართველი4                       = 
|მმართველი4 წელი                    = 
|მმართველის ტიტული5               = 
|მმართველი5                       = 
|მმართველი5 წელი                     = 
|მმართველის ტიტული6              =  
|მმართველი6                       = 
|მმართველი6 წელი                  = 
|დამატებითი პარამეტრი1         =
|პარამეტრის შიგთავსი1            =
|ეტაპი1                            =
|თარიღი1                            =
|წელი1                             =
|ეტაპი2                            =
|თარიღი2                            =
|წელი2                             =
|ეტაპი3                            =
|თარიღი3                            =
|წელი3                             =
|ეტაპი4                            =
|თარიღი4                            =
|წელი4                             =
|ეტაპი5                            =
|თარიღი5                            =
|წელი5                             =
|ეტაპი6                            =
|თარიღი6                            =
|წელი6                             =
|დამატებითი პარამეტრი2         =
|პარამეტრის შიგთავსი2         =
|წინა                               =
|წინამორბედი1                               =
|წინამორბედი2                               =
|წინამორბედი3                               =
|წინამორბედი4                               =
|წინამორბედი5                               =
|წინამორბედი6                               =
|წინამორბედი7                               =
|შემდეგი                            =
|მემკვიდრე1                               =
|მემკვიდრე2                               =
|მემკვიდრე3                               =
|მემკვიდრე4                               =
|მემკვიდრე5                               =
|მემკვიდრე6                               =
|მემკვიდრე7                               =
|სქოლიო                             =
}}
'''დემოკრატიული კამპუჩია''' ({{lang-km|កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ}}) — სახელმწიფო სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში, არსებობდა [[1975]]-[[1979]] წლებში თანამედროვე [[კამბოჯა|კამბოჯის]] ტერიტორიაზე. ქვეყანას აღნიშნული სახელწოდება მისცეს [[წითელი ქმერები|წითელმა ქმერებმა]] მათი მმართველობის პერიოდში. ქვეყანამ ოფიციალურად დამოუკიდებლობა გამოაცხადა [[1976]] წლის აპრილში, მანამდე ქვეყანა ითვლებოდა [[მონარქია]]დ, ხოლო სახელმწიფოს მეთაური იყო [[ნოროდომ სიანუკი]].

== ისტორია ==
{{მთავარი|წითელი ქმერები}}
წითელი ქმერების მოძრაობა ჩამოყალიბდა [[1968]] წელს [[კამბოჯა]]ში. მოძრაობის უმეტესობა იყვნენ ეთნიკური [[ქმერები]]. მათი იდეოლოგია ეყრდნობოდა [[მაოიზმი]]ს პრინციპებს, რომელიც მიუღებელი იყო დასავლეთის ქვეყნებისათვის. 

[[ქმერის რესპუბლიკა|ქმერის რესპუბლიკის]] დაცემის შემდეგ წითელმა ქმერებმა [[1975]] წელს აიღეს დედაქალაქი [[პნომპენი]], სტადიონზე დახვრიტეს [[ლონ ნოლი]]ს მომხრეები და მისი უმცროსი ძმა [[ლონ ნონი]]. ლონ ნოლის რეჟიმი დაამხეს ხოლო თავად გაიქცა ქვეყნიდან. ერთი წლის განმავლობაში ქვეყნის სახელმწიფო მეთაურად ითვლებოდა [[ნოროდომ სიანუკი]], ხოლო პრემიერ-მინისტრი იყო [[პენ ნუტი]], თუმცა ეს უკანასკნელი იმყოფებოდა შინა პატიმრობაში და პოლიტიკურ ფიგურას უკვე აღარ წარმოადგენდა. ფაქტობრივად, ხელისუფლება გადავიდა კომუნისტი-მაოისტი წითელი ქმერების ხელში. [[1978]] წლის ბოლოს ქმერები აკონტროლებდნენ ქვეყნის ტერიტორიის 99 %-ს. ოპოზიცია (ლონ ნოლი) იმყოფებოდა ქვეყნის ჩრდილოეთში, ჯუნგლებში.

==სახელმწიფო წყობილება ==
[[1976]] წლის აპრილში ქმერებმა ქვეყანას სახელი შეუცვალეს და დემოკრატიული კამპუჩია უწოდეს. წითელი ქმერების ხელისუფლებაში მოსვლის თარიღი ([[1975]] წ.) გამოცხადდა ნულოვან წლად. 

დემოკრატიული კამპუჩიის მთავრობა მთლიანად შედგებოდა წითელი ქმერების ხელმძღვანელობისაგან. ქვეყნის ცხოვრებაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა „ანგკა ლოეუ“ ანუ „უზენაესი ორგანიზაცია“, რომლის სათავეშიც იდგნენ წითელი ქმერების საოჯახო კლანები და მათი ცოლები. ორგანიზაციის ლიდერების სახელები და პორტრეტები გასაიდუმლოებული იყო ([[პოლ პოტი]] — ოფიციალურად ძმა № 1, [[ნუონ ჩეა]] — ძმა № 2, [[იენგ სარი]] — ძმა № 3, [[ტა მოკი]] — ძმა № 4, [[ქიეუ სამფანი]] — ძმა № 5).

დემოკრატიულ კამპუჩიაში წითელმა ქმერებმა შემოიღეს სპეციფიკური [[ლექსიკა]], [[ახალმეტყველება|ახალმეტყველების]] საფუძველზე ლიტერატურული სიტყვები შეცვალეს ჟარგონებით. 

== საშინაო პოლიტიკა ==
საშინაო პოლიტიკა იყო სრულიად დახურული გარესამყაროსთვის, რეჟიმის მთელი არსი მოგვიანებით გაირკვა. დემოკრატიული კამპუჩიის ისტორიაში ხუთი წელიწადი აღინიშნებოდა ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევა, მათ შორის სიცოცხლის უფლებისა, რომელიც სერიოზულ გავლენას ახდენდა მოსახლეობის დიდ ნაწლზე. 

წითელმა ქმერებმა დაამყარეს პოლიტიკური დიქტატურა. მათ გამოაცხადეს „რევოლუციური ექსპერიმენტის“ დაწყების შესახებ, რათა კამპუჩიაში აეშენებინათ „ასპროცენტიანი [[კომუნიზმი|კომუნისტური]] საზოგადოება“. 

პირველ ეტაპზე შედგა მოსახლეობის გადასახლება ქალაქებიდან სოფლურ დასახლებებში, სავაჭრო-ფულადი ურთიერთობების ლიკვიდაცია, ბუდისტური სამღვდელოების დევნა და ნებისმიერი რელიგიის აკრძალვა, წინა რეჟიმის სამხედრო მოღვაწეების ფიზიკური განადგურება.

[[პოლ პოტი]]ს იდეების თანახმად, იმისათის, რომ უზრუნველყოთ ქვეყნის ნათელი მომავალი საჭირო იყო ერთი მილიონი ადამიანის შეწირვა. მთელი ქვეყნის მოსახლეობა დაიყო სამ კატეგორიად. პირველი კატეგორია იყო „ძირითადი ერი“, რომელშიც შედიოდა ოლქების მოსახლეობა. მეორე ნაწილი იყო - „ახალი ერი“ ან „17 აპრილის ერი“ - ეს იყო ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობა, რომელიც იმყოფებოდნენ [[ლონ ნოლი]]ს რეჟიმის მმართველობაში. ამ ხალხს სჭირდებოდა სერიოზული რეაბილიტაცია. მესამე ნაწილი ეს იყო ინტელგენცია, რეაქციული სასულიერო პირები, წინა რეჟიმის მსახური ადამიანები, ლონ ნოლის არმიის ოფიცრები და გენერლები. ეს კატეგორია უნდა მოყოლილიყო საერთო „წმენდაში“, პრაქტიკულად კი ტოტალურ განადგურებაში. 

ქვეყნის ყველა მოქალაქეს უნდა ემუშავა. სამუშაო დღის ხანგრძლივობა იყო 18-20 სთ. შეიცვალა (პრაქტიკულად განადგურდა) მედიცინის, განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის სისტემები. საავადმყოფოები, სკოლები, უმაღლესი სასწავლებლები, ბიბლიოთეკები და სხვა კულტურისა და მეცნიერების განყოფილებები დაიხურა. აიკრძალა ფული, უცხო ენის ცოდნა, და უცხო ენოვანი წიგნები. აიკრძალა ყველაფრის წერა და კითხვა, გარდა რეჟიმის მიერ მიღებული კანონებისა. 

ქურდი სიკვდილით ისჯებოდა სასამართლოს გარეშე. სიკვდილით ისჯებოდნენ მცირედი „დანაშაულის“ გამოც კი (მაგალითად, თუკი ბავშვი დაიბადებოდა კომუნის ხელმძღვანელის გადაწყვეტილების გარეშე, ძველი რეჟიმის ნოსტალგიის გამო, ბაბანის ნაყოფის მოწყვეტის გამო და ა. შ.). პრაქტიკულად ხდებოდა ეროვნული უმცირესობების, პედაგოგების, ექიმების, სტუდენტების, ბუდისტი სასულიერო პირების გენოციდი. 

=== რელიგიური დევნა===
დემოკრატიული კამპუჩიის კონსტიტუციაში ეწერა: {{ციტატა|კატეგორიულად იკრძალება რეაქციული რელიგია, რომელიც აზარალებს დემოკრატიულ კამპუჩიას და კამპუჩიელ ხალხს.}} ამ მუხლის შესაბამისად ხდებოდა რელიგიური მოღვაწეების დევნა და მასობრივი განადგურება. ერთ-ერთი პირველი მსხვერპლი იყო [[ბუდიზმი|ბუდისტური]] რელიგიის მეთაური [[ჰუოტ ტატი]], რომელიც მოკლეს პრანგის ტაძარში [[1975]] წლის 18 აპრილს. პრაქტიკულად გაანადგურეს 82 ათასი ბუდისტი სასულიერო მოღვაწე, მხოლოდ რამდენიმემ მოახერხა გაქცევა. გაანადგურეს [[ბუდა]]ს ქანდაკება, ბუდისტური წიგნები და ტაძრები.

[[1975]]-[[1979]] წლებში მოკლეს 60 ათასი [[ქრისტიანობა|ქრისტიანი]], როგორც სასულიერო პირები, ასევე მრევლი. დაანგრიეს ეკლესიები.  20 ათასი [[ისლამი|მუსულმანიდან]] არ გადარჩენილა არცერთი ადამიანი. გაანადგურეს 114 მეჩეთი.

==საგარეო პოლიტიკა ==
დემოკრატიული კამპუჩია იყო ნახევრად აღიარებული რესპუბლიკა. იგი აღიარა [[ჩინეთი|ჩინეთმა]], [[ალბანეთი|ალბანეთმა]] და [[ჩრდილოეთი კორეა|კსდრ]]-მ. [[სსრკ]]-მ თავდაპირველად [[დე-ფაქრო]] სცნო დემოკრატიული კამპუჩია, თუმცა შემდეგ მას არ მიიჩნევდა სოციალისტურ ქვეყანად. 

დემოკრატიული კამპუჩია პრაქტიკულად იზოლირებული იყო დანარჩენი მსოფლიოსაგან. სრული დიპლომატიური ურთიერთობა ჰქონდა ჩინეთთან, ალბანეთთან და ჩრდილოეთ კორეასთან. ნაწილობრივი კი [[რუმინეთი|რუმინეთთან]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთთან]] და [[იუგოსლავია]]სთან. 

== დამხობა ==
[[1978]] წლის ბოლოდან [[1979]] წლის დასაწყისამდე გრძელდებოდა [[ვიეტნამი]]ს არმიის თავდასხმა [[პოლ პოტი]]ს რეჟიმზე. 7 იანვარს წითელი ქმერების დემოკრატიულმა კამპუჩიამ არსებობა შეწყვიტა, ჩამოყალიბდა [[კამპუჩიის სახალხო რესპუბლიკა]], რომელსაც სათავეში ჩაუდგა პროვიეტნამური-პროსაბჭოთა ლიდერი [[ჰენგ სამრინი]]. 

[[პოლ პოტი]]ს რეჟიმის დამხობამ ძლიერი უკმაყოფილება გამოიწვია ჩინეთში.

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[წითელი ქმერები]]
* [[პოლ პოტი]]

==რესურსები ინტერნეტში==
*[http://countrystudies.us/cambodia/73.htm Countrystudies.us: Democratic Kampuchea]
*[https://archive.org/details/DemocraticKampucheaIsMovingForward Archive.org: "Democratic Kampuchea is moving forward"]
*[https://archive.org/details/DemocraticKampucheaAWorkersAndPeasantsStateInSouth-eastAsia Archive.org: "Democratic Kampuchea, a workers' and peasants' state in South-East Asia"]
*[http://www.dccam.org/Archives/Documents/DK_Policy/DK_Policy_DK_Constitution.htm Constitution of Democratic Kampuchea] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070328212757/http://www.dccam.org/Archives/Documents/DK_Policy/DK_Policy_DK_Constitution.htm |date=2007-03-28 }}
*[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7814000.stm BBC News: "Dark memories of Cambodia's killing spree"]

[[კატეგორია:კამბოჯის ისტორია]]
[[კატეგორია:ყოფილი სოციალისტური რესპუბლიკები]]
[[კატეგორია:ცივი ომის პერიოდის ისტორიული სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:კომუნისტური სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ათეისტური სახელმწიფოები]]