იხილეთ წყარო გვერდისთვის ირლანდიის დიდი შიმშილობა

{{ინფოდაფა შიმშილობა
| შიმშილობის სახელი      = დიდი შიმშილობა
| შიმშილობის ადგილობრივი სახელი = an Gorta Mór
| სურათი 1        = Irish potato famine Bridget O'Donnel.jpg
| სურათის წარწერა 1  = ბრიჯეტ ო'დონელი თავის ორ გოგოსთან ერთად დიდი შიმშილობის პერიოდში, [[1849]] წ.
| სურათის სიგანე 1  = 225px
| სურათი 2         = 
| სურათის წარწერა 2   = 
| სურათის სიგანე 2   = 
| ქვეყანა         = ირლანდია
| მდებარეობა       = ირლანდია
| კოორდინატები     = 
| პერიოდი          = 1845 - 1852
| გადამეტებული სიკვდილიანობა= 
| ავადმყოფობით სიკვდილი    = 
| სულ გარდაცვლილები    = 1 მილიონი
| სიკვდილიანობის შეფარდება      =
| დაკვირვებები    =  პოლიტიკური შიმშილობა, კარტოფილის პარაზიტები, [[მარცვლის კანონები]]
| თეორია          = 
| რელიეფი          = [[ირლანდიის დიდი შიმშილობა#ქველმოქმედება|ნახეთ ქვევით]]
| საკვების სუფთა იმპორტი  =
| დემოგრაფია    =  სიკვდილიანობის და ემიგრაციის შედეგად მოსახლეობის რაოდენობის 20-25%-მა იკლო
| შედეგები    = ქვეყნის დემოგრაფიული, პოლიტიკური და კულტურული ლანდშაფტის მკვეთრი ცვლა
| მემორიალი        = [http://www.tourclare.com/faminememorial.php/ირლანდიის შიმშილობის მემორიალი]
| წინამორბედი        =  1740-41 წლების ირლანდიის შიმშილობა
| მემკვიდრე       = ირლანდიის 1879 წლის შიმშილობა (An Gorta Beag)
| შენიშვნები       = 
}}

'''დიდი შიმშილობა''' ({{lang-ga|an Gorta Mór}}) — პერიოდი [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] ისტორიაში, რომელიც გამოირჩეოდა მასობრივი შიმშილით, ავადმყოფობითა და ემიგრაციით, [[1845]]-დან [[1852]] წლამდე.{{sfn|Kinealy|1995|pp=xvi–ii}} ის [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] ფარგლებს გარეთ ასევე ცნობილია, როგორც '''ირლანდიის კარტოფილის შიმშილობა'''.{{sfn|O'Neill|2009|p=1}} [[ირლანდიური ენა|ირლანდიურ ენაზე]] მას ეწოდება ''an Gorta Mór'' („დიდი შიმშილობა“) ან ''Drochshaol'' („მძიმე დროება“). ამ პერიოდის ყველაზე მძიმე, 1847 წელი ცნობილია, როგორც „'''შავი '47'''“.<ref name="cuiv">Éamon Ó Cuív, [http://www.irishfamine.ie/wp-content/uploads/2015/11/2009-05-08-FINAL-speech-for-University-of-Toronto-Lecture.pdf]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200517204333/https://www.irishfamine.ie/wp-content/uploads/2015/11/2009-05-08-FINAL-speech-for-University-of-Toronto-Lecture.pdf |date=17 May 2020 }} {{lang|ga|An Gorta Mór}} – the impact and legacy of the Great Irish Famine</ref><ref>[https://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/1186/english/ ''An Fháinleog''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200818134744/https://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/1186/english/ |date=18 August 2020 }} Chapter 6. "{{lang|ga|drochshaol}}, while it can mean a hard life, or hard times, also, with a capital letter, has a specific, historic meaning: {{lang|ga|Bliain an Drochshaoil}} means The Famine Year, particularly 1847; {{lang|ga|Aimsir an Drochshaoil}} means the time of the Great Famine (1847–52)."</ref>

შიმშილობის განმავლობაში გარდაიცვალა დაახლოებით 1 მილიონი ადამიანი და მილიონზე მეტი წავიდა ემიგრაციაში.{{sfn|Ross|2002|p=226}}, შედეგად ირლანდიის საერთო მოსახლეობამ იკლო 20-25%-ით, ზოგიერთ ქალაქში კი 1841-71 წლებში 67%-ითაც კი დაეცა.{{sfn|Kinealy|1994|p=357}}{{sfn|Kinealy|1994|p=357}}<ref>Census of Ireland 1871: Part I, Area, Population, and Number of Houses; Occupations, Religion and Education, Volume I, Province of Leinster, Based on decline in Drumbaragh Townland bet 1841 and 1871, p. 687. https://archive.org/details/op1249904-1001/page/n686/mode/1up</ref><ref name="irishcentral.com">Carolan, Michael. [https://www.irishcentral.com/roots/genealogy/eireanns-exiles-generations-secrets-separations Éireann's Exiles: Reconciling generations of secrets and separations.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210130085400/https://www.irishcentral.com/roots/genealogy/eireanns-exiles-generations-secrets-separations |date=30 January 2021 }} 3 April 2020. Accessed 15 January 2021.</ref> 1845 წლიდან 1855 წლამდე ირლანდია, ძირითადად პაკეტბოტებით, თუმცა ასევე ორთქლის გემებითა და [[ბარკი|ბარკებით]], დატოვე სულ მცირე 2,1 მილიონმა ადამიანმა, რაც მსოფლიო ისტორიაში ერთი კუნძულიდან მასობრივი გადასახლების ერთ-ერთი უდიდესი შემთხვევაა.<ref>James S. Donnelly Jr., The Great Irish Potato Famine (Thrupp, Stroud: Sutton Publishing, 2001) p. 181.</ref><ref>Hollett, David. Passage to the New World: packet ships and Irish famine emigrants, 1845–1851. United Kingdom, P.M. Heaton, 1995, p. 103.</ref>

[[File:Phytophtora infestans-effects.jpg|thumb|[[ფიტოფთოროზი]]თ დაავადებული [[კარტოფილი]], რომელსაც ლპობის ტიპური ნიშნები აქვს.]]
შიმშილობის უშუალო მიზეზი იყო [[კარტოფილი]]ს დაავადება — [[ფიტოფთოროზი]], რომელმაც [[1840-იანები|1840-იანი წლების]] განმავლობაში დააინფიცირა კარტოფილის ნათესები მთელს ევროპაში, გამოიწვია 100 000-ზე მეტი ადამიანის გარდაცვალება ირლანდიის საზღვრებს გარეთ და დიდი გავლენა იქონია [[1848 წლის რევოლუციები|1848 წლის ევროპულ რევოლუციებზე]].{{sfn|Ó Gráda|2002|p=7}} ეკონომისტები ძირითადად თანხმდებიან, რომ [[1846]] წლის შემდეგ მდგომარეობის გაუარესებაში ბრალი მიუძღვის ბრიტანეთის ვიგების მთავრობის პროტექციონისტულ პოლიტიკას.<ref>{{Cite web |last=Thornton|first=Mark|date=2017-03-17 |title=What Caused the Irish Potato Famine? |url=https://mises.org/library/what-caused-irish-potato-famine |access-date=2022-06-06 |website=Mises Institute}}</ref><ref>{{harvnb|Woodham-Smith|1991|pp=410–411}}{{cite news |last=Donnelly |first=Jim |title=The Irish Famine |url=https://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/famine_01.shtml |work=BBC History |date=17 February 2011 |access-date=20 December 2019 |archive-date=9 November 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191109095015/http://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/famine_01.shtml |url-status=live }}</ref> სხვა გრძელვადიან მიზეზებად განიხილავენ ადგილზე არმცხოვრები მიწის მესაკუთრეების სისტემას{{sfn|Laxton|1997}}{{sfn|Litton|1994}} და ერთკულტურიან მოსავალზე, [[კარტოფილი|კარტოფილზე]] დამოკიდებულებას.{{sfn|Póirtéir|1995|p=19–20}}<ref name="ecologyandsociety.org">{{cite journal |last1=Fraser |first1=Evan D. G. |title=Social vulnerability and ecological fragility: building bridges between social and natural sciences using the Irish Potato Famine as a case study |journal=Conservation Ecology |date=30 October 2003 |volume=2 |issue=7 |url=https://www.ecologyandsociety.org/vol7/iss2/art9/ |access-date=28 May 2019 |archive-date=14 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200214050145/https://www.ecologyandsociety.org/vol7/iss2/art9/ |url-status=live}}</ref>

დიდი შიმშილობა იყო [[ირლანდიის ისტორია|ირლანდიის ისტორიის]] გამყოფი.{{sfn|Kinealy|1995|p=xvii}} მან მთლიანად შეცვალა [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] დემოგრაფიული, პოლიტიკური და კულტურული ლანდშაფტი და გახდა მიზეზი ირლანდიის მოსახლეობის ერთსაუკუნოვანი კლებისა.<ref>{{cite journal |quote=..population declining dramatically from 8.2 million to 6.5 million between 1841 and 1851 and then declining gradually and almost continuously to 4.5 million in 1961 |doi=10.1080/00750778.2011.664806 |title=The online atlas of Irish population change 1841–2002: A new resource for analysing national trends and local variations in Irish population dynamics|journal=Irish Geography |volume=44 |issue=2–3 |pages=215–244 |year=2011 |last1=Kelly |first1=M. |last2=Fotheringham |first2=A. Stewart}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.historyireland.com/20th-century-contemporary-history/the-vanishing-irish-irelands-population-from-the-great-famine-to-the-great-war/|title=The Vanishing Irish: Ireland's population from the Great Famine to the Great War|date=28 January 2013|access-date=3 September 2018|archive-date=12 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200512153209/https://www.historyireland.com/20th-century-contemporary-history/the-vanishing-irish-irelands-population-from-the-great-famine-to-the-great-war/|url-status=live}}</ref><ref>K. H. Connell, ''The Population of Ireland 1750–1845'' (Oxford, 1951).</ref><ref>T. Guinnane, ''The Vanishing Irish: Households, Migration, and the Rural Economy in Ireland, 1850–1914'' (Princeton, 1997)</ref> შიმშილობა, როგორც ადგილობრივი [[ირლანდიელები]]ს, ასევე მათი დიასპორების ფოლკლორში აისახა და გახდა გამაერთიანებელი წერტილი სხვადასხვა ეროვნული მოძრაობების მთელს კუნძულზე, რომელიც მაშინ [[დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო]]ს ნაწილი იყო. შიმშილობამდე არსებული დაძაბული ურთიერთობა ბევრ ირლანდიელსა და მათ მმართველ ბრიტანულ მთავრობას შორის კიდევ უფრო გაუარესდა შიმშილობის გამო, გამწვავდა ეთნიკური და რელიგიური დაძაბულობა და გაძლიერდა ნაციონალიზმი და რესპუბლიკანიზმი, როგორც [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდია]]ში, ისე [[ირლანდიური დიასპორა|ირლანდიურ დიასპორაში]] მთელი მსოფლიოს გარშემო.

== მიზეზები და ხელშემწყობი ფაქტორები ==
1801 წლის იანვარში გაფორმებული [[დიდი ბრიტანეთისა და ირლანდიის გაერთიანების აქტი|გაერთიანების აქტით]] ირლანდია გახდა [[დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებული სამეფოსგან]] პირდაპირ მართული, როგორც სამეფოს წევრი. აღმასრულებელი ხელისუფლების ძალაუფლება გადავიდა [[ირლანდიის ლორდ-ლეიტენანტი|ლორდ-ლეიტენანტისა]] და [[ირლანდიის მთავარი მდივანი|მთავარი მდივნის]] ხელში, რომლებიც დანიშნულნი იყვნენ ბრიტანეთის მთავრობის მიერ. ირლანდიამ [[თემთა პალატა (გაერთიანებული სამეფო)|გაერთიანებული სამეფოს თემთა პალატაში]] გააგზავნა 105 წევრი, ხოლო ირლანდიის წარმომადგენელმა პერებმა საკუთარი რიგებიდან აირჩიეს 28 პირი, რომლებიც სიცოცხლის ბოლომდე იქნებოდნენ [[ლორდთა პალატა (გაერთიანებული სამეფო)|ლორდთა პალატა]]ში. 1832 წლიდან 1859 წლამდე ირლანდიის წარმომადგენლების 70% მიწის მესაკუთრე ან მიწის მესაკუთრის შვილი იყო.{{sfn|Póirtéir|1995}}

ირლანდიის ბრიტანეთთან გაერთიანების შემდგომი 40 წლის განმავლობაში, ბრიტანეთის ყოველი მომდევნო მთავრობა ებრძოდა ამ ქვეყნის მართვის პრობლემებს, რომელსაც, როგორც [[ბენჯამინ დიზრაელი]] 1844 წელს აღნიშნავს, ჰყავდა „''მშიერი მოსახლეობა, ადგილზე არმცხოვრები არისტოკრატია, უცხოელების მიერ დაარსებული [[ირლანდიის ეკლესია|პროტესტანტული ეკლესია]] და დამატებით, მსოფლიოში ყველაზე სუსტი აღმასრულებლები.''“{{sfn|Blake|1967|p=179}} ბრიტანელმა ისტორიკოსმა [[სესილ ვუდჰემ-სმითი|სესილ ვუდჰემ-სმითმა]] გამოითვალა, რომ 1801-დან 1845 წლამდე შექმნილი იყო 114 კომისია და 61 სპეციალური კომიტეტი, რომლებიც ირლანდიაში არსებულ მდგომარეობას იკვლევდნენ და „ყველა მათგანის აღმოჩენები, გამონაკლისის გარეშე გარდაუვალ კატასტროფას წინასწარმეტყველებდნენ; ირლანდია იყო შიმშილის ზღვარზე, მისი მოსახლეობა სწრაფად იზრდებოდა, სამუშაო ძალის სამი მეოთხედი უმუშევარი იყო, საბინაო პირობები - შემაძრწუნებელი, ხოლო ცხოვრების დონე - დაუჯერებლად დაბალი.“{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=36}}

=== მიწათმფლობელები და მოიჯარეები ===
მე-18 საუკუნეში ირლანდიაში მიწის საკუთრების მართვისთვის ე.წ. „შუამავლების სისტემა“ დაინერგა. ქირის შეგროვება მემამულეების აგენტების, ანუ შუამავლების ხელში აღმოჩნდა. ეს მემამულეებისთვის რეგულარულ შემოსავალს უზრუნველყოფდა და ათავისუფლებდა მათ პირდაპირი პასუხისმგებლობისგან, ხოლო მოიჯარეებს შუამვლების მხრიდან ექსპლუატაციის პირისპირ ტოვებდა.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=22}}

კათოლიკეები, რომელთა უმრავლესობა [[სიღარიბე|სიღარიბისა]] და დაუცველობის პირობებში ცხოვრობდა, მოსახლეობის 80%-ს შეადგენდა. სოციალური პირამიდის თავში იყო „დიდგვაროვანთა კლასი“, [[ინგლისელები|ინგლისური]] და [[ანგლო-ირლანდიელები|ანგლო-ირლანდიური]] ოჯახები, რომლებიც ფლობდნენ მიწის უდიდეს ნაწილსა და მეტ-ნაკლებად შეუფერხებელ ძალაუფლებას თავიანთ მოიჯარეებზე. მათი ზოგიერთი მამული ვრცელი იყო; მაგალითისთვის, [[ლუკანის გრაფი]] ფლობდა 60 000 აკრზე (240 კმ²) მეტს. ბევრი ასეთი მემამულე [[ინგლისი|ინგლისში]] ცხოვრობდა და წარმოადგენდა ე.წ. აბსენტ მემამულეს (Absentee landlord - ადგილზე არმყოფი მემამულე). გაღატაკებული მოიჯარეებისგან, რომლებსაც მოსავლის მოსაყვანად და საექსპორტო პირუტყვის მოსაშენებლად მინიმალურ ხელფასს უხდიდნენ, შეგროვებული ქირა ძირითადად [[ინგლისი|ინგლისში]] იგზავნებოდა.{{sfn|Laxton|1997}}{{sfn|Litton|1994}}

[[1843]] წელს ბრიტანეთის მთავრობამ ჩათვალა, რომ ირლანდიაში მიწის საკითხი იყო ქვეყანაში უკმაყოფილების ძირითადი მიზეზი. მათ შექმნეს სამეფო კომისია, რომელსაც თავმჯდომარეობდა დევონის გრაფი, რათა გამოეკვლიათ მიწასთან დაკავშირებული კანონები. [[დენიელ ო’კონელი|დანიელ ო'კონელმა]] აღწერა ეს კომისია, როგორც „სრულიად მიკერძოებული“, რომელიც დაკომპლექტებული იყო მთლიანად მემამულეებისგან და არ ჰყავდა მოიჯარეების წარმომადგენელი.{{sfn|Woodham-Smith|1991|pp=20–21}}

[[1845]] წლის თებერვალში, დევონის გრაფი აღნიშნავს:
<blockquote>შეუძლებელი იქნება ადეკვატურად აღვწერო ის სიღატაკე, რომელსაც ისინი [ირლანდიელი მუშები და მათი ოჯახები] ჩვეულად და ჩუმად იტანენ... ქვეყნის ბევრ ნაწილში მათი ერთადერთი საკვები კარტოფილია, ერთადერთი სასმელი კი – წყალი... მათი ქოხმახები იშვიათად გამოდგება ამინდისაგან თავდასაცავად... საწოლი ან საბანი იშვიათი ფუფუნებაა... და თითქმის ყოველთვის ღორები და ნაკელი მათი ერთადერთი საკუთრებაა. {{sfn|Woodham-Smith|1991|p=24}}</blockquote>

კომისიის წევრებმა დაასკვნეს, რომ მათ არ შეეძლოთ თავი შეეკავებინათ, ''„რომ არ გამოვხატოთ ძლიერი შთაბეჭდილება იმ მოთმინების და ამტანობის მიმართ, რომელსაც აჩვენებდა მუშათა კლასი ისეთი უფრო დიდი ტანჯვისას, როგორის ატანა, ჩვენი რწმენით, ევროპის არცერთ სხვა ქვეყანაში არ უწევთ.“''{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=24}} კომისიამ დაადგინა, რომ სიტუაციაზე ძირითადი პასუხისმგებლობა მიწათმფლობელებსა და მოიჯარეებს შორის ცუდ ურთიერთობას ეკისრებოდა. არ არსებობდა მემკვიდრეობითი ლოიალობა, ფეოდალური კავშირი ან პატერნალიზმის შემამსუბუქებელი ტრადიცია, როგორც ეს არსებობდა ბრიტანეთში, რადგან [[ანგლო-ირლანდიელები|ანგლო-ირლანდიური]] არისტოკრატია, რომელმაც ჩაანაცვლა გელური არისტოკრატია მე-17 საუკუნეში, იყო განსხვავებული რელიგიის და ირლანდიისთვის ახალი. [[1800]] წელს კლერის გრაფი მემამულეების დახასიათებისას აღნიშნავს, რომ „კონფისკაცია მათი საერთო სახელწოდებაა“.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=21}} ისტორიკოს [[სესილ ვუდჰემ-სმითი]]ს მიხედვით, მემამულეები მიწას შემოსავლის წყაროდ მიიჩნევდნენ, საიდანაც რაც შეიძლება მეტი უნდა ამოეღოთ. როდესაც გლეხობა „წყნარი აღშფოთებით გამოხატავდა საკუთარ უკმაყოფილებას“ (კლერის გრაფის სიტყვებით), მემამულეები სოფელს მტრულად განწყობილ გარემოდ განიხილავდნენ საცხოვრებლად. ზოგი მემამულე საკუთარ მამულებს ცხოვრებაში ერთხელ ან ორჯერ თუ სტუმრობდა, თუკი საერთოდ აკეთებდა ამას.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=21}} ირლანდიიდან მიღებული ქირა ძირითადად მის ფარგლებს გარეთ იხარჯებოდა. მხოლოდ 1842 წელს, [[£]]6 000 000 გავიდა ირლანდიიდან {{sfn|Woodham-Smith|1991|p=21}}<ref group="კომ.">დაახლოებით, £600 მილიონი 2021 წლისათვის.</ref>

შუამავლის უნარიანობა იზომებოდა იმ ქირის შემოსავლით, რომლის ამოღებასაც ის მოიჯარისგან შეძლებდა.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p = 22}} ისინი კომისიის წინაშე აღწერეს, როგორც „მიწის ზვიგენები“, „სისხლისმწოველები“ და „ტირანების ყველაზე მჩაგვრელი სახეობა, რომელსაც კი ოდესმე აუოხრებია ქვეყანა“.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p = 22}} შუამავლები მემამულეებისგან გრძელვადიანი იჯარით, ფიქსირებული ქირით იღებდნენ მიწის დიდ ნაკვეთებს, რომლებსაც შემდგომ ქვეიჯარით გასცემდნენ იმ ფასად, რომლითაც მოუნდებოდათ. ისინი მიწის ნაკვეთებს სულ უფრო და უფრო მცირე ნაწილებად ყოფდნენ, რათა გაეზარდათ მიღებული ქირის ოდენობა. მოიჯარეები შეიძლება გამოსახლებულიყვნენ ისეთი მიზეზების გამო, როგორიცაა ქირის გადაუხდელობა (რომელიც მაღალი იყო) ან მესაკუთრის გადაწყვეტილება, რომ [[მარცვლეული კულტურები|მარცვლეულის]] მოყვანის ნაცვლად [[მეცხვარეობა|ცხვარი]] გაეზარდა. [[კოტერები]] ქირას მემამულესთვის მუშაობით იხდიდა, ხოლო სპალსპინები (მოხეტიალე შავი მუშები) თავიანთ მოკლევადიან იჯარას – დროებითი, დღიური სამუშაოების შესრულებით.{{sfn|Litton|2006|pp=9–10}}<ref>{{Citation|last=John.|first=Kelly|title=The graves are walking : the great famine and the saga of the Irish people|date=2015|url=http://worldcat.org/oclc/915811247|publisher=Tantor Media|isbn=978-1-4526-2787-8|oclc=915811247|access-date=2022-01-21}}</ref>

ვინაიდან მიწის ნაკვეთში მოიჯარის მხრიდან ნებისმიერი გაუმჯობესება იჯარის ვადის გასვლის ან ჩამორთმევის მერე მემამულის საკუთრება ხდებოდა, გაუმჯობესების ყოველი სტიმული შეზღუდული იყო. მოიჯარეების უმეტესობას მიწაზე არ გააჩნდა საკუთრების დაცულობა, რადგან ისინი ნებისმიერ დროს შეიძლება გამოეყარათ, როცა კი მიწათმფლობელი მოისურვებდა. ერთადერთ გამონაკლისს [[ოლსტერი]] წარმოადგენდა, სადაც, პრაქტიკის მიხედვით, რომელიც „''მოიჯარის უფლების''“ მიხედვითაა ცნობილი, მოიჯარე იღებდა კომპენსაციას ყოველი იმ გაუმჯობესებისთვის, რომელსაც მიწის ნაკვეთში გააკეთებდა. [[სესილ ვუდჰემ-სმითი|ვუდჰემ-სმითი]]ს მიხედვით, „[[ოლსტერი]]ს აღმატებული კეთილდღეობა და სიმშვიდე, დანარჩენ [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიასთან]] შედარებით, განპირობებული იყო სწორედ ''მოიჯარის უფლებით''.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=22}}

მიწათმფლობელები საკუთარ ძააუფლებას ხშირად სინდისის ქენჯნის გარეშე იყენებდნენ, ხოლო მოიჯარეები მათ მუდმივ შიშში ცხოვრობდნენ. [[სესილ ვუდჰემ-სმითი|ვუდჰემ-სმითი]] წერს, რომ ამ ვითარებაში „მრეწველობა და მეწარმეობა ჩაქრა და შეიქმნა გლეხობა, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე გაჭირვებული იყო ევროპაში“. {{sfn|Woodham-Smith|1991|p=24}}

=== მოიჯარეები და დაყოფა ===
[[File:Irish family from Carraroe, County Galway, during the Famine.jpg|thumb|მოშიმშილე ირლანდიური ოჯახი [[კარარო]]დან, [[გოლუეის საგრაფო]], დიდი შიმშილობის პერიოდში ([[ირლანდიის ეროვნული ბიბლიოთეკა]])]]
[[1845]] წელს მოიჯარეების ფერმების 24% 0,4-2 [[ჰა]] (1-5 [[აკრი (საზომი)|აკრი]]) ზომის იყო, ხოლო 40% – 2-6 ჰა (5-15 აკრი). მიწის ნაკვეთები იმდენად პატარა იყო, რომ, კარტოფილის გარდა, სხვა მოსავალის მოყვანა არ იქნებოდა საკმარისი ოჯახის გამოსაკვებად. შიმშილობამდე ცოტა ხნით ადრე, ბრიტანეთის მთავრობამ განაცხადა, რომ სიღარიბე იმდენად გავრცელებული იყო, რომ ირლანდიური მცირე მეურნეობის მესამედს არ შეეძლო მოიჯარეების ოჯახების რჩენა მას შემდეგ, რაც ისინი ქირას გადაიხდიდნენ; ოჯახები გადარჩენას მხოლოდ [[შოტლანდია]]სა და [[ინგლისი|ინგლისში]] სეზონური მიგრანტული სამუშაოებით ახერხებდნენ.{{sfn|Kee|1993|p=15}} შიმშილის შემდეგ განხორციელდა რეფორმები, რამაც უკანონო გახადა მიწის ნაკვეთების შემდგომი დაყოფა.{{sfn|Uris|Uris|2003|p=15}}

1841 წლის აღწერით, მოსახლეობის რაოდენობა 8 მილიონზე ოდნავ მეტი იყო. ადამიანების 2/3 დამოკიდებული იყო სოფლის მეურნეობაზე გადარჩენისთვის, მაგრამ იშვიათად იღებდა შრომის ანაზღაურებას. მათ უნდა ემუშავათ მემამულეებისთვის მიწის ნაკვეთის სანაცვლოდ, რომელიც სჭირდებოდათ საკუთარი ოჯახებისთვის საკმარისი საკვების მოსაყვანად. ეს იყო სისტემა, რომელმაც აიძულა ირლანდიის გლეხობა მონოკულტურაზე გადასულიყო, რადგან ასეთ მცირე ნიადაგზე მხოლოდ კარტოფილი შეიძლება მოსულიყო საკმარისი რაოდენობით კვების მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად.{{sfn|Laxton|1997}}

=== კარტოფილზე დამოკიდებულება ===
[[კარტოფილი]] ირლანდიაში შეიტანეს, როგორც აზნაურთა ბოსტანში მოსაყვანი კულტურა. კარტოფილი თავიდან პოპულარული არ იყო, თუმცა, შესანიშნავი სარეკლამო კამპანიის შემდეგ, რომელსაც მხარს უჭერდნენ მიწადმფლობელები და სამეფო ოჯახის წევრები, რომლებსაც სურდათ მათ მოიჯარეებს მოეყვანათ და ეჭამათ ეს კულტურა, მისი პოპულარობა გაიზარდა.<ref>{{cite web|url=http://aboutbiodiversity.org/agbdx/eireblight.html|title=The Irish potato famine|access-date=26 December 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120319153837/http://aboutbiodiversity.org/agbdx/eireblight.html|archive-date=19 March 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120319153837/http://aboutbiodiversity.org/agbdx/eireblight.html|archivedate=19 მარტი 2012}}</ref> მე-17 საუკუნის ბოლოს იგი ფართოდ გავრცელდა, როგორც დამატებითი და არა ძირითადი საკვები; ძირითადი დიეტა კვლავ [[კარაქი|კარაქზე]], [[რძე]]სა და [[მარცვლეული კულტურები|მარცვლეულ პროდუქტებზე]] იყო დაფუძნებული.{{sfn|Póirtéir|1995|p = 19–20}}

=== კარტოფილის ავადმყოფობა ირლანდიაში ===

== რეაქცია ირლანდიაში ==

== სახელმწიფოს გამოხმაურება ==

=== საკვების ექსპორტი ინგლისში ===

== თანაგრძნობა ==

=== ოსმალთა დახმარება ===

=== ადგილობრივი ამერიკელებისგან ===

== გასახლება ==

== ემიგრაცია ==

== 1948 წლის აჯანყება ==

== სიკვდილის ზარი ==

== შედეგები ==

== სახელმწიფოს როლის განსჯა ==

=== თანამედროვეები ===

=== ისტორიკოსები ===

=== გენოციდად აღიარების იდეა ===

== მემორიალები ==

== კომენტარები ==
{{Reflist|group=კომ.|30em}}

== სქოლიო ==
<div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox">
{{სქოლიო|2}}
</div>

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commons category|Potato famine of Ireland}}
* [http://www.nationalarchives.ie/topics/famine/famine.html ირლანდიის ეროვნული არქივის ინფორმაცია დიდ შიმშილობაზე]
* [https://www.zinnedproject.org/materials/hunger-on-trial/ Hunger on Trial: An Activity on the Irish Potato Famine and Its Meaning for Today] უფასო გაკვეთილები სკოლის მოსწავლეებისთვის.
* [https://web.archive.org/web/20060622103532/http://multitext.ucc.ie/d/Famine კორკის მულტიტექსტური პროექტი შიმშილობის შესახებ]
* [https://hsp.org/education/unit-plans/irish-immigration/irish-immigrant-letters-home Historical society of Pennsylvania. Primary Sources. The Curtis Family Letters, Irish Immigrant Letters Home.]
* [https://www.bbc.co.uk/programmes/m0003rj1 "The Great Irish Famine", BBC ''In our time'' podcast, April 2019]
* [https://www.youtube.com/watch?v=B_K-q4GCdWg "When Ireland Starved", Radharc/RTE. The four part Irish documentary series from 1992.]
* [https://www.nepm.org/post/contagion-familys-past-and-present#stream/0 Radio Essay on 175th Commemoration of the Beginning of the Great Hunger. "Contagion In This Family's Past And Present." New England Public Media, 2021.]
*[https://historycooperative.org/the-irish-famine/#_ftn4 ირლანდიის დიდი კარტოფილის შიმშილობა] 


{{ესკიზი-ირლანდია}}
{{ირლანდიის თემები}}

[[კატეგორია: ირლანდიის ისტორია]]