იხილეთ წყარო გვერდისთვის იშხანი

{{მმ|იშხანი}}
{{ინფოდაფა ტაძარი
| ტაძრის_სახელი         =იშხანი
| infobox_width         =250px
| სურათი                 =Ishxani1.jpg
| სურათი_ზომა            = 
| წარწერა               =
| რუკა_ტიპი              = თურქეთი
| რუკა_ზომა              =250
| რუკა_წარწერა           =
| ადგილმდებარეობა             =
| გეო                   = {{coord|40|45|16|N|41|44|43|E|}}
| რელიგიური_წევრობა  ={{დროშა|საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია}}
| წესჩვეულება                  =
| პროვინცია              = [[ართვინი (პროვინცია)|ართვინი]]
| რაიონი              = [[იუსუფელი]]
| კურთხევის_წელი     =
| სტატუსი                = მონასტერი
| ფუნქციური_სტატუსი     =უმოქმედო
| მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა  = [[იშხნის საეპისკოპოსო]]
| ხელმძღვანელობა           =
| ვებ-გვერდი               =
| ხუროთმოძღვრება         =დიახ
| ხუროთმოძღვარი             = [[ივანე მორჩაისძე]]
| ხუროთმოძღვრული_ტიპი     = ჯვარ-გუმბათოვანი
| ხუროთმოძღვრული_სტილი    =
| ფასადის_მიმართულება      =
| ნოვატორული        =
| თარიღდება      =VII საუკუნის 30-იანი წლები
| მშენებლობის_ფასი     =
| დეტალები        =დიახ
| ტევადობა              =
| სიგრძე                =
| სიგანე                 =
| ნავის_სიგანე            =
| სიმაღლე_მაქსიმალური            =
| გუმბათის_რაოდენობა        = 1
| გუმბათის_სიმაღლე_გარე     =
| გუმბათის_სიმაღლე_შიდა     =
| გუმბათის_დიაგ_გარე        =
| გუმბათის_დიაგ_შიდა        =
| მინარეთი_რაოდენობა      =
| მინარეთის_სიმაღლე        =
| წვეტის_რაოდენობა        =
| წვეტის_სიმაღლე          =
| მასალა            =
| nrhp                  =
| added                 =
| refnum                =
| designated            =
| განედი =40.6680
| გრძედი =42.2700
| საერთო_მოიჯარე =
| ქვეყანა={{TUR}}
| გეგმა= 
| გეგმა_ზომა=
| გეგმა_წარწერა=
}}

'''იშხანი''' — შუა საუკუნეთა [[საქართველო]]ს ერთ-ერთი დიდი სამონასტრო ცენტრი, ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი. მდებარეობს [[ტაო|ტაოში]], მდინარე [[ოლთისისწყალი|ოლთისისწყლის]] მარჯვენა ნაპირზე (ამჟამად [[თურქეთი|თურქეთის]] ფარგლებშია). თავდაპირველი ეკლესია ([[ბანა|ბანის]] ტიპის წრიულ გარსშემოსავლელში მოქცეული ტეტრაკონქი) VII საუკუნის 30-იან წლებში ეპისკოპოსმა [[ნერსესი|ნერსესმა]] ააშენა. 

==ისტორია==
თავდაპირველი ეკლესია აუშენებია ქალკედონიტ სომეხთა კათალიკოს ნერსეს, VII საუკუნეში. იგი დარბეულა და მიტოვებულა არაბთა შემოსევის დროს. გიორგი მერჩულე მოიხსენიებს ნერსეს „[[გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება]]ში“:
{{ციტატა|ნებითა ღმრთისაჲთა იქმნა საბა ებისკოპოს იშხანსა ზედა, ნეტარისა ნერსე კათალიკოზისა აღშენებულსა კათოლიკე ეკლესიასა და საყდარსა მისსა, რომელი წელიწადთა მრავალთა დაქვრივებულ იყო. აწ კვალად იქმნა სულიერი ქორწილი და მეორედ აღეშენა ამის ნეტარისა მიერ, ხოლო ხორციელად — მოღვაწებითა ღმრთისმსახურთა მათ მეფეთაჲთა.|<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/2998/1/KartuliLteraturisIstoria_Tomi_I.pdf კ.  კეკელიძე, ქართული ლიტერატურის ისტორია, ტ. 1, გვ. 77, თბ., 1960]</ref><ref>[https://literaturulni.files.wordpress.com/2014/07/grigol_xandztelis_cxovreba.pdf გიორგი მერჩულე, „გრიგოლ ხანძთელი ცხოვრება“, თავი 26]</ref>}}
არაბების შემოსევის დროს დანგრეული და მიტოვებული ეკლესია IX საუკუნის I ათეულ წლებში [[გრიგოლ ხანძთელი|გრიგოლ ხანძთელის]] მოწაფემ [[საბა იშხნელი|საბა იშხნელმა]] განაახლა. X საუკუნეში იგი კვლავ საფუძვლიანად აღადგინეს, მაგრამ საბოლოო სახე ტაძარმა [[1032]] [[ბაგრატ IV (საქართველოს მეფე)|ბაგრატ IV-ის]] მეფობის დროს, ხუროთმოძღვარ [[ივანე მორჩაისძე|ივანე მორჩაისძის]] ხელში მიიღო. იშხნის თავდაპირველი, ნერსესისეული, ტაძრისაგან გადარჩა მხოლოდ საკურთხევლის ნახევარწრიული [[აფსიდა]] სვეტებზე თაღების მწკრივით. ძველი აფსიდა გარედან მთლიანად დაფარულია ახალი კედლებით. 2011 წ. ქართულმა ექსპედიციამ გამოავლინა მანამდე უცნობი ასომთავრული წარწერა, რომელშიც მოხსენიებულია ვინმე „თრდატის ძე“, შესაძლოა ტაძრის ერთ-ერთი ხუროთმოძღვარი.<ref>გ.კალანდია, ქ.ასათიანი. იშხნის ტაძრის მშენებლობის ისტორიისათვის (უცნობი წარწერები ტაძრის სამხრეთ კედელზე და არქიტექტორი თრდატის ძე). «[http://www.artpalace.ge/ge/PDF/art_palace_24.03.2011.pdf Art Palace» #2 (01)] 24.02.2011.</ref>   

წლების განმავლობაში ტაძარი გამოიყენებოდა მეჩეთად. საქართველოსა და თურქეთის მთავრობების შეთანხმების თანახმად, იშხნისა და [[ოშკი]]ს რესტავრაცია დაიწყება ქართული მხარის მიერ.<ref>[http://www.radiotavisupleba.ge/content/article/24472308.html რადიო თავისუფლება, ეკლესიები და მეჩეთები ჩვენს ხელში]</ref>

==არქიტექტურა==
ახლანდელი ტაძარი თვალსაჩინოდ წაგრძელებული ჯვაროვან-გუმბათოვანი ნაგებობაა, რომლის ჯვარისებრი მოხაზულობა თითქმის მთლიანად იხატება გარედანაც მიწის დონეზე. დასავლეთის, სამხრეთის და ჩრდილოეთის მკლავები სწორკუთხაა. საკურთხევლის აფსიდას ორივე მხარეს მცირე აფსიდებით დასრულებული სადიაკვნე და სამკვეთლოა. დასავლეთის მკლავი წარმოადგენს სწორკუთხა დარბაზს, რომლის გრძივი კედლები პლასტიკურადაა დანაწევრებული კედლის სვეტებით. ჩრდილოეთით მას გრძელი, უაფსიდო სადგომი ეკვრის. გუმბათი ეყრდნობა 4 თავისუფლად მდგომ ბოძს, რომელთაც ძლიერ პროფილირებული და ჩუქურთმებით შემკული ბაზისები და სვეტისთავები აქვს. მრგვალი [[გუმბათის ყელი]] შიგნიდან და გარედან წვრილი ლილვებითა და გრეხილებზე დაყრდნობილი თაღებითაა შემკული.

იშხნის ტაძარი ორნამენტის მრავალფეროვნებით, სიმდიდრითა და თავისი უმნიშვნელოვანესი ძეგლია. ტაძრის შიგნით ძველი, XI საუკუნის I ნახევრის, მხატვრობის ფრაგმენტებია. დიდი ეკლესიის გვერდით ჩუქურთმებით შემკული პატარა სამლოცველოა ([[1066]]). ჩვენამდე მოღწეული ზოგიერთი ნუსხის მინაწერი მოგვითხრობს იშხნელ მოღვაწეთა მწიგნობრულ საქმიანობაზე. [[ილარიონ იშხნელი|ილარიონ იშხნელის]] (X-XI საუკუნეები) დაკვეთით არის გადაწერილი ასკეტურ თხზულებათა კრებული (A-35) და მესტიის სახარება ([[1033]]) [[ამბერკი იშხნელი|ამბერკი იშხნელის]] (XVI ს.) დავალებათა და დახმარებით განუახლებიათ 1233-ით დათარიღებული ხელნაწერი (A-85).

==გალერეა==

<gallery>
სურათი:171. ishxani. gumbaTis yeli.jpg|იშხანი. გუმბათის ყელი
სურათი:172. ishxani, dasavletis fasadi.jpg|იშხანი. დასავლეთის ფასადი.დეტალი
სურათი:21. ishxani. svetebiani sakurtxeveli.jpg|იშხანი. საკურთხეველი
სურათი:იშხანის გუმბათის მოხატულობა.jpg|იშხნის გუმბათის მოხატულობა
სურათი:Ornament of Ishkhani.jpg
</gallery>

==იხილეთ აგრეთვე==
* [[იშხნის საქტიტორო რელიეფი]]

==ლიტერატურა==
* ''ბერიძე ვ.'', ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება, თბ., 1974
{{ქსე|5|288|საღარაძე შ., მენაბდე შ.}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commonscat|Ishkhani}}
* [http://www.ambebi.ge/sazogadoeba/30080-thurqethshi-qarthuli-tadzrebis-restavraciis-sanacvlod-othkhi-mechethis-aghdgenas-specialistebi-afaseben.html  თურქეთში ქართული ტაძრების რესტავრაციის სანაცვლოდ ოთხი მეჩეთის აღდგენას სპეციალისტები აფასებენ]
*[http://www.tabula.ge/article-25897.html იშხანი რეაბილიტაციის მოლოდინში]
*[https://www.academia.edu/9040807/The_Ishkhani_Cathedral_Observations_Inspired_by_Recent_Archaeological_Discoveries_3rd_International_Conference_Tao-Klarjeti_Abstracts_of_Papers_Tbilisi_2014?fbclid=IwAR3FIzQOlnOt67aSH71QElW9KK91_c2yEK02roQ1Qds4gDXZlg3-ySQiUJQ კუდავა ბ., იშხნის კათედრალი – დაკვირვებანი ახალიარქეოლოგიური აღმოჩენების ფონზე, ტაო-კლარჯეთი, მოხსენებათა თეზისები, თბ., 2014]
* [https://www.academia.edu/4590264/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90_%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%AE%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9C_II_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9D_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AE%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98_%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98_2013_%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_New_Inscriptions_from_Ishkhani_Cathedral_2nd_International_Symposium_Georgian_Manuscripts_Abstracts_of_Papers._Tbilisi_2013?fbclid=IwAR0m7AOlaqzPNJSPKknTrn9EMZ13YUxgrubahxq1VXsmvB_u-klno90G1bY კუდავა ბ., ორი ახალი წარწერა იშხნის ტაძრიდან, II საერთაშორისო სიმპოზიუმი "ქართული ხელნაწერი", მოხსენებათა თეზისები, თბ., 2013]

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ტაო-კლარჯეთის ქართული ეკლესიები}}

[[კატეგორია:საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საეპისკოპოსო კათედრები|*]]
[[კატეგორია:იშხნის საეპისკოპოსო]]
[[კატეგორია:იშხანი|*]]
[[კატეგორია:ქართული არქიტექტურული ძეგლები საზღვარგარეთ]]