იხილეთ წყარო გვერდისთვის მზის პირამიდა

{{ინფოდაფა შენობა
| სახელი                = მზის პირამიდა
| native_name         = 
| სურათი               = Pyramid of the Sun 20150720 11 35.jpg
| სურათის ზომა          = 300
| image_alt           = 
| წარწერა             = 
| former_names        = 
| alternate_names     =
| map_type            = მექსიკა
| map_alt             = 
| map_caption         = მდებარეობა მექსიკაში
| building_type       = 
| არქიტექტურული სტილი = პირამიდა
| structural_system   = 
| cost                = 
| მდებარეობა            = 
| კლიენტი              = 
| owner               = 
| current_tenants     = 
| landlord            = 
| ქვეყანა              = {{დროშა|მექსიკა}}
| latd                = 19
| latm                = 41
| lats                = 33
| latNS               = N
| longd               = 98
| longm               = 50
| longs               = 38
| longEW              = W
| altitude            = 
| start_date          = 
| დასრულდა            = 
| inauguration_date   = 
| demolition_date     = 
| height              = 65,5
| diameter            = 
| other_dimensions    = 
| floor_count         = 
| floor_area          =
| main_contractor     = 
| არქიტექტორი         = 
| structural_engineer = 
| services_engineer   = 
| civil_engineer      = 
| other_designers     = 
| quantity_surveyor   = 
| awards              = 
| url                 = 
| references          = 
}}
[[ფაილი:Pyramid of the Sun 20150720 10 31.jpg|250px|მინიატიურა|მზის პირამიდა]]
[[ფაილი:Pyramid of the sun teotihuacan with crowd.jpg|250px|მინიატიურა|მზის პირამიდის მარცხენა მხარე]]
'''მზის პირამიდა''' ({{lang-es|''Pirámide del Sol''}}) — [[ტეოტიუაკანი]]ს უდიდესი პირამიდა, ერთ-ერთი უდიდესი მთელ [[მესოამერიკა]]ში. მდებარეობს მიცვალებულთა გამზირის გასწვრივ, [[მთვარის პირამიდა]]სა და სიუდადელას შორის, სერო-გორდოს მასიური მთის მასივის ქვეშ. წარმოადგენს ძველი ნაქალაქარის შუაგულში მდებარე ვრცელი კომპლექსის ნაწილს. 

==ისტორია==
[[ფაილი:Top of Pyramid of the Sun 20150720.jpg|250px|მინიატიურა|პირამიდის მწვერვალი]]
[[ფაილი:View from Pirámide de la Luna 20150720.jpg|250px|მინიატიურა|მზის პირამიდის ხედი [[მთვარის პირამიდა|მთვარის პირამიდიდან]]]]
[[ფაილი:View from Pyramid of the Sun 20150720 11 13.jpg|250px|მინიატიურა|ხედი მზის პირამიდიდან. წინ — [[მთვარის პირამიდა]]]]
[[ფაილი:Teotihuacán - Modell Sonnenpyramide.jpg|250px|მინიატიურა|პირამიდის მოდელი]]
სახელი „მზის პირამიდა“ [[აცტეკები]]სგან მომდინარეობს, რომლებიც ტეოტიუაკანს მას შემდეგ ესტუმრნენ, რაც ქალაქი უკვე საუკუნეების წინ იყო მიტოვებული. სახელი, რომელსაც პირამიდას ადგილობრივი ტეოტიუაკანოები უწოდებდნენ, უცნობია. აშენდა ორ ფაზად. მშენებლობის პირველი ფაზა დაახლოებით ახ. წ. 100 წელს მიმდინარეობდა, რომლის დროსაც პირამიდამ დაახლოებით იმ ზომებს მიაღწია, რაც დღეს აქვს. მეორე ფაზის დროს, სიგრძემ 224,942 მეტრს მიაღწია, სიმაღლემ კი 75 მეტრს, რის შემდეგაც, ის მსოფლიოს ერთ-ერთ უდიდეს პირამიდად იქცა;<ref>{{cite book|last=Aston|first=Michael|title=Atlas of Archaeology|url=https://archive.org/details/atlasofarchaeolo0000asto|year=1998|publisher=Dorling Kindersley|isbn=978-0-7894-3189-9|authorlink=MIck Aston|author2=Tim Taylor |page=[https://archive.org/details/atlasofarchaeolo0000asto/page/43 43]}}</ref> თუმცა, სიმაღლით ის [[გიზის დიდი პირამიდა|გიზის დიდი პირამიდის]] (146 მ) მხოლოდ ნახევარია. მეორე ფაზის დროს, მწვერვალზე ასევე დაემატა სამსხვერპლო, რომელმაც ჩვენამდე ვერ მოაღწია. იმ პერიოდში, როდესაც აშენდა სიუდადელა და [[ფრთოსანი გველის პირამიდა]], მზის პირამიდას დაემატა ე. წ. ადოსადას პლატფორმა.

ტეოტიუაკანოებმა თავიანთი პირამიდა კირით მოაბათქაშეს, რომელიც მიმდებარე რაიონებიდან მოჰქონდათ. კედლები მათ კაშკაშა ნახატებით შეამკეს. მიუხედავად იმისა, რომ პირამიდამ საუკუნეებს გაუძლო, მხატვრობამ და ბათქაშმა დღემდე ვერ მოაღწია. შემორჩენილია მხოლოდ იაგუარის თავის და თათების, ვარსკვლავებისა და გველის ნახატები.

არსებობს მოსაზრება, რომ მზის პირამიდა რომელიმე კონკრეტულ ღვთაებას ეკუთვნოდა, თუმცა ამ ჰიპოთეზის გასამყარებლად არც თუ ისე ბევრი მტკიცებულება არსებობს. იმის გამო, რომ მის წვერზე ერთ დროს არსებული სამსხვერპლო განადგურებულია, მისი შესწავლა ამ დროისათვის შეუძლებელია, რასაც ეს ჰიპოთეზა შეიძლება დაემტკიცებინა.

==სტრუქტურის ზომები და მდებარეობა==
{| class="wikitable"
|-
! მოცულობა<ref>{{cite journal |last=Reynolds |first=Mark |url=http://www.nexusjournal.com/Reynolds.html |year=1999 |title=A Comparative Geometric Analysis of the Heights and Bases of the Great Pyramid of Khufu and the Pyramid of the Sun at Teotihuacan |journal=Nexus Network Journal |volume=1 |pages=87–92 |publisher=Kim Williams Books |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060811212945/http://www.nexusjournal.com/Reynolds.html |archivedate=11 აგვისტო 2006 |accessdate=30 ოქტომბერი 2015 }}</ref>
! 
|-
| სიმაღლე
| 71,17 მ
|- 
| საძირკვლის პერიმეტრი
| 794,79 მ
|-
| გვერდი
| 223,48 მ
|-
| 1/2 გვერდი
| 111,74 მ
|-
| დაქანების კუთხე
| 32,494 გრადუსი
|-
| განივი ზედაპირის არე
| 59 213,68 მ²
|-
| მოცულობა
| 1 184 828,31 მ³ 
|}

სტრუქტურის ორიენტაციოა შესაძლოა [[ანთროპოლოგია|ანთროპოლოგიურად]] მნიშვნელოვანი იყოს. წელიწადის ორ დღეს, 12 აგვისტოსა და 29 აპრილს, რაც ტეოტიუაკანოებისათვის ღვთაებრივ კალენდარულ წელს შეადგენდა, პირამიდა მზის ჰორიზონტალური წერტილიდან ოდნავ ჩრდილო-დასავლეთითაა გადახრილი. 12 აგვისტო განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა, რადგან მაიას გრძელ კალენდარში ის საწყისი დღე იყო. გარდა ამისა, პირამიდის მდებარეობის ადგილიდან შესაძლებელია მრავალი ასტროლოგიური მოვლენის ხილვა, რაც მნიშვნელოვანი იყო ძველი ხალხებისთვის როგორც სასოფლო-სამეურნეო, ისე რწმენის თვალსაზრისით.

პირამიდა აშენდა ადამიანის ხელით გათხრილი ტუნელის მეშვეობით, რომელიც მიემართებოდა სტრუქტურის ცენტრში, 6 მეტრის სიღრმეზე მდებარე „გამოქვაბულისკენ“. თავდაპირველად მიიჩნეოდა, რომ ეს იყო ბუნებრივად წარმოქმნილი [[ლავის მილი]]ს მღვიმე და იგივდებოდა [[ჩიკომოსტოკი|ჩიკომოსტოკთან]] — [[ნაჰუას ხალხი|ნაჰუას]] ლეგენდების მიხედვით ადამიანის წარმოშობის ადგილთან. ბოლოდროინდელმა გათხრებმა კი აჩვენა, რომ ეს ადგილი ხელოვნურადაა შექმნილი და შესაძლოა სამეფო სამარხად გამოიყენებოდა.<ref>{{cite news|author=Šprajc, Ivan |year=2000|title=Astronomical Alignments at Teotihuacan, Mexico|url=https://archive.org/details/sim_latin-american-antiquity_2000-12_11_4/page/410 |work=Latin American Antiquity|volume=11 |issue=4|page=410}}</ref>  ბოლო ხანებში, მეცნიერებმა მიუნის დეტექტორების გამოყენებით, ასევე სცადეს სხვა ოთახების პოვნა პირამიდის ინტერიერში, თუმცა აღმოჩნდა, რომ სასტიკი მარადიორობის შედეგად, შეუძლებელია იმის დადგენა, რეალურად რა ფუნქცია ჰქონდა ტეოტიუაკანის საზოგადოებაში ამ ოთახებს.

==აღმოჩენილი არტეფაქტები==
პირამიდის ირგვლივ მხოლოდ რამდენიმე არტეფაქტია აღმოჩენილი. პიამიდის შიგნით აღმოჩნდა [[ობსიდიანი]]ს სოლისებრი ისრები და ადამიანის ფიგურები; მსგავსი საგნები აღმოაჩინეს მახლობლად მდებარე მთვარის პირამიდასთან და მფრინავი გველის პირამიდასთანაც. შესაძლოა, ეს ნივთები წმინდა მსხვერპლშეწირვისას გამოიყენებოდა. მეოცე საუკუნის ბოლოს, მზის პირამიდის ძირთან ახლოს აღმოაჩინეს უნიკალური ისტორიული არტეფაქტი — [[ტეოტიუაკანის ოცელოტი]] (ფიგურა), რომელიც ამჟამად [[ბრიტანეთის მუზეუმი]]ს კოლექციის საკუთრებაა.<ref>{{Cite web |url=http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/aoa/c/calcite_onyx_ritual_container.aspx |title=British Museum Highlights |accessdate=2015-11-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150722172542/http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/aoa/c/calcite_onyx_ritual_container.aspx |archivedate=2015-07-22 }}</ref> გარდა ამისა, პირამიდის კუთხეებთან აღმოჩენილია ბავშვთა სამარხები. მიჩნეულია, რომ ეს სამარხები პირამიდის აშენებასთან დაკავშირებული მსხვერპლშეწირვის ნაწილია. 2004 წელს, პირამიდის აკლდამაში 12 ნეშტი აღმოაჩინეს, რომელთაგან ათი თავმოკვეთილია; ასევე აღმოჩენილია მსხვერპლად შეწირულ ცხოველთა ნაშთები.<ref>{{Cite web|title = Grisly Sacrifices Found in Pyramid of the Moon|url = http://www.livescience.com/3729-grisly-sacrifices-pyramid-moon.html|accessdate = 2015-07-21}}</ref>

==იხილეთ აგრეთვე==
*[[მთვარის პირამიდა]]
*[[მესოამერიკის პირამიდების სია]]

==ლიტერატურა==
{{Commons category|Pirámide del Sol}}
{{refbegin}}
*{{cite book|author=Evans, Susan Toby|title=Ancient Mexico and Central America|year= 2004}}
*{{cite news|author=Gwin, Peter|title=Seeing Through Walls|work=[[National Geographic (magazine)|National Geographic]]|date=Feb 2005}}
*{{cite news|author=Šprajc, Ivan |year=2000|title=Astronomical Alignments at Teotihuacan, Mexico|url=https://archive.org/details/sim_latin-american-antiquity_2000-12_11_4/page/403 |work=Latin American Antiquity|volume= 11 |issue=4|pages=403–415}}
*{{cite news|author=Sugiyama, Saburo|title=Governance and Polity at Classic Teotihuacan|work=Mesoamerican Archaeology|year= 2005}}
{{refend}}

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://maps.google.com/maps?f=q&hl=es&geocode=&q=%2B19%C2%B0+41'+33.10%22,+-98%C2%B0+50'+37.60%22&ie=UTF8&ll=19.725665,-98.843651&spn=0.100508,0.154495&t=k&z=12&iwloc=addr&om=0 Tonatiuh icpac tlamanacalli itech "google" amatohtli (Pirámide del Sol en "Google" maps)]

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{wide image|Panorama Sun Pyramid Teotihuacan3.jpg|1300px|მზის პირამიდის პანორამული ხედი}}

[[კატეგორია:ტეოტიუაკანი]]
[[კატეგორია:მექსიკის არქეოლოგიური ძეგლები]]