იხილეთ წყარო გვერდისთვის მიხეილ თუმანიშვილი

{{მმ*|თუმანიშვილი}}
{{ინფოდაფა პიროვნება
| ფერი = 
| სახელი = მიხეილ თუმანიშვილი
| ფოტო = Mikhail Iv Tumanishvili.gif
| ფოტოს სიგანე = 220პქ
| წარწერა = მიხეილ თუმანიშვილი
| დაბსახელი = მიხეილ თუმანიშვილი
| დაბთარიღი  = {{დაბადების თარიღი|1921|2|6}}
| დაბადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა]]
| გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1996|5|11|1921|2|6}}
| დაკრძალვის ადგილი = [[დიდუბის პანთეონი]]
| გარდადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველო]]
| მოქალაქეობა = {{დროშა|სსრკ}} →</br>{{დროშა|საქართველო}}
| სხვა სახელები= 
| აქტიურობის წლები =  
| მეუღლე= 
| საქმიანობა= თეატრის რეჟისორი, პედაგოგი
| მამა =
| რეზიდენცია=
| საიტი= 
| ჯილდოები = {{ღირსების ორდენი}} {{სამამულო ომის II ხარისხის ორდენი}}<br />{{შრომის წითელი დროშის ორდენი}} {{წითელი ვარსკვლავის ორდენი}} {{მედალი საბრძოლო დამსახურებისათვის}} <br />{{სსრკ-ის სახალხო არტისტი}} {{სსრკ-ის სახელმწიფო პრემია}}
}}
'''მიხეილ ივანეს ძე თუმანიშვილი''' (დ. [[6 თებერვალი]], [[1921]], [[თბილისი]] ― გ. [[11 მაისი]], [[1996]], იქვე) — [[ქართველები|ქართველი]] თეატრის რეჟისორი, პედაგოგი, საზოგადო მოღვაწე, პროფესორი.

[[საქართველოს სსრ-ის სახალხო არტისტი]] ([[1961]]), [[სსრკ სახალხო არტისტი]] ([[1981]]), [[თბილისის საპატიო მოქალაქეები|თბილისის საპატიო მოქალაქე]] (1986), [[ღირსების ორდენი (საქართველო)|ღირსების ორდენის]] კავალერი (1995), [[კოტე მარჯანიშვილი]]სა (1980), [[სსრკ სახელმწიფო პრემია|სსრკ-ის სახელმწიფო]] პრემიების ლაურეატი (1986).

==ბიოგრაფია==
მიხეილ თუმანიშვილმა ბავშვობა [[თბილისი|თბილისში]], [[ვერე (თბილისი)|ვერაზე]] გაატარა. იგი ადრეული ასაკიდან იყო გატაცებული ხატვით, თეატრით პირველად 13 წლის ასაკში დაინტერესდა, როდესაც [[რუსთაველის თეატრი|რუსთაველის თეატრში]] [[სანდრო ახმეტელი|სანდრო ახმეტელის]] მიერ დადგმული "[[სანდრო შანშიაშვილი|ანზორის]]" წარმოდგენას დაესწრო. ამის შემდეგ მიხეილი თეატრის ხშირი სტუმარი გახდა<ref>https://www.ambebi.ge/article/33462-ubralod-misha-tumanishvili/</ref>, თუმცა, პროფესიული არჩევანი თავდაპირველად არქიტექტურაზე შეაჩერა. მცდელობა წარუმატებელი აღმოჩნდა-ხატვის მისაღებ გამოცდაში ჩაჭრის გამო. [[1939]] წელს მიხეილ თუმანიშვილი სამხედრო სამსახურში გაიწვიეს, [[1941]] წლიდან იბრძოდა [[დიდი სამამულო ომი (ტერმინი)|საბჭოთა კავშირის დიდ სამამულო ომში]]. კავშირგაბმულობის უმცროს მეთაურთა სკოლის დასრულების შემდეგ, მსახურობდა კავშირგაბმულობის ძალებში. რამდენიმეჯერ დაიჭრა, ტყვედაც ჩავარდა, მაგრამ, ბანაკიდან გაქცევა მოახერხა. მძიმე ჭრილობის გართულების გამო, [[1944]] წელს მიხეილ თუმანიშვილი დემობილიზებულ იქნა სამხედრო სამსახურიდან, რის შემდეგაც, თბილისში დაბრუნდა. ომში განცდილმა მომავალ რეჟისორზე ღრმა და მძიმე კვალი დატოვა <ref>http://www.tumanishvilitheatre.ge/index.php?lang=geo&page=history</ref>.

მალევე, მიხეილ თუმანიშვილი ჩაირიცხა  [[რუსთაველის სახელობის თეატრალური ინსტიტუტი|თბილისის რუსთაველის სახელობის თეატრალური ინსტიტუტი]]ს სარეჟისორო ფაკულტეტზე,[[გიორგი ტოვსტონოგოვი]]ს კლასში, რომელიც მან [[1949]] წელს დაასრულა. პირველი სპექტაკლი "მე თქვენ მიყვარხართ" დადგა [[1948]] წელს.

[[1949]]–[[1971]] წლებში მიხეილ თუმანიშვილი მუშაობდა [[რუსთაველის თეატრი|რუსთაველის თეატრში]] რეჟისორად. [[1965]]–[[1966]] წლებში მთავარ რეჟისორად. [[1971]]–[[1975]] იყო საქართველოს ტელევიზიის სადადგმო რედაქციის მთავარი რეჟისორი, [[1975]] წლიდან [[კინოსტუდია „ქართული ფილმი“|კინოსტუდია „ქართული ფილმი]]ს“ [[თეატრალური სახელოსნო]]ს მთავარი რეჟისორი. [[1949]] წლიდან თეატრალური ინსტიტუტის პედაგოგია ([[1973]]-იდან [[პროფესორი]]). [[1978|1978 წელს]]  საქართველოს თეატრალურ ინსტიტუტში  მისივე სახელოსნო მსახიობთა და რეჟისორთა ექსპერიმენტული ჯგუფის ბაზაზე შეიქმნა [[კინომსახიობთა თეატრი]]. იყო საქართველოს სსრ ([[1961]]) და სსრკ ([[1981]]) სახალხო არტისტი, კ. მარჯანიშვილის სახელობის პრემიის ლაურეატი ([[1980]], მიენიჭა წიგნისათვის "სანამ რეპეტიცია დაიწყება“), [[სსრკ სახელმწიფო პრემია|სსრკ სახელმწიფო პრემიის]] ლაურეატი.

გარდაიცვალა [[1996]] წლის [[11 მაისი|11 მაისს]]. დაკრძალულია [[დიდუბის პანთეონი|მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში]].

== შემოქმედება == 
თუმანიშვილის დადგმები გამოირჩევა მკაფიო თეატრალური ფორმით, ემოციურობით, ლაკონიზმით, დახვეწილი გემოვნებით, მაღალი პროფესიული კულტურით. რუსთაველის თეატრში დადგმული სპექტაკლებიდან აღსანიშნავია: ი. ფუჩიკის „ადამიანებო, იყავით ფხიზლად!“ ([[1951]]), ჯ. ფლეჩერის „ესპანელი მღვდელი“ ([[1954]]), კ. ბუაჩიძის „ამბავი სიყვარულისა“ ([[1958]]), გ. ნახუცრიშვილის „ჭინჭრაქა“ ([[1963]]), ჟ. ანუის „ანტიგონე“ ([[1968]]), ო. იოსელიანის „სანამ ურემი გადაბრუნდება“ ([[1969]]), ა. ჩხაიძის „ხიდი“ ([[1970]]) და სხვა. თეატრალურ ინსტიტუტში დადგმული სპექტაკლისათვის „ახალგაზრდა გვარდიის სახელით“ (ა. ფადეევის მიხედვით, [[1975]]) მიენიჭა საქართველოს ლენინური კომკავშირის პრემია ([[1976]]). თუმანიშვილმა თავისი შემოქმედებითი გამოცდილება განაზოგადა წიგნში „სანამ რეპეტიცია დაიწყება“ (თბ., [[1977]]) და რიგ საჟურნალო ნარკვევებში.

=== თეატრალური და სატელევიზიო დადგმები ===
* 1949 „მარად მწვანე ქედები“ ვ. კარსანიძე. დიპლომი — რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1950 „დაუვიწყარი 1919“ ვ. ვიშნევსკი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1952 „ადამიანებო იყავით ფხიზლად“ ი. ფუჩიკი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1952 „შეშლილის წერილები“ ნ. გოგოლი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1952 „ქარიშხლის წინ“ პ. მალიარევსკი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1954 „ესპანელი მღვდელი“ დ. ფლეტჩერი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1954 „ჰაიტი“ (ა.ვასაძესთან ერთად) უ. დიუბუა. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1955 „ტარიელ გოლუა“ ლეო ქიაჩელი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1956 „ფილოსოფიის დოქტორი“ ბ. ნუშიჩი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1956 „საქმიანი კაცი“ ი. ვაკელი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1958 „დარისპანის გასაჭირი“ დავით კლდიაშვილი. სატელევიზიო დადგმა
* 1958 „ამბავი სიყვარულისა“ კიტა ბუაჩიძე. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1958 „ანგელა“ გ. სევასტიკოღლუ. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1958 „ჩიპოლინოს თავგადასავალი“ ჯ. როდარი. სატელევიზიო დადგმა
* 1959 „როცა ასეთი სიყვარულია“ პ. კოჰოუტი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1960 „ირკუტსკის ისტორია“ ა. არბუზოვი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1960 „ქალთა აჯანყება“ კ. სენდერბიუ. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1961 „დონ ჟუანი“ ვ. ა. მოცარტი. ფალიაშვილის სახელობის ოპერისა და ბალეტის თეატრი
* 1961 „ზღვის შვილები“ გ. ხუხაშვილი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1962 „სასტუმროს დიასახლისი“ კ. გოლდონი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1962 „ხედი ხიდიდან“ ა. მილერი. გრიბოედოვის სახელობის თეატრი
* 1963 „ჭინჭრაქა“ გ. ნახუცრიშვილი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1964 „ზაფხულის ღამის სიზმარი“ უ. შექსპირი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1964 „სიმღერა შევარდენზე“ ვ. დარასელი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1964 „ვეფხიტყაოსანი“ (ა. ჩხარტიშვილთან ერთად) რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1965 „ჯარისკაცი არის ჯარისკაცი“ ბ. ბრეხტი. მოსკოვის ლ. კ. თეატრი
* 1966 „მეფე ლირი“ უ. შექსპირი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1967 „გვადი ბიგვა“ ლეო ქიაჩელი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1968 „ანტიგონე“ ჟან ანუი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1969 „სანამ ურემი გადაბრუნდება“ ო. იოსელიანი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1969 „ფედრა“ ჟ. რასინი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1970 „მიწის შვილები“ ს. ჟღენტი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1970 „ხიდი“ ა. ჩხაიძე. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1971 „კოლმეურნის ქორწინება“ პ. კაკაბაძე. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1971 „ადამიანის ხმა“ ჟ. კოკტო. სატელევიზიო დადგმა
* 1972 „გზა მშვიდობისა“ ვ. როზოვი. სატელევიზიო დადგმა
* 1972 „უბედურება“ დ. კლდიაშვილი. სატელევიზიო დადგმა
* 1973 „ძალად ექიმი“ ჟან-ბატისტ მოლიერი. სატელევიზიო დადგმა
* 1973 „იულიუს კეისარი“ უ. შექსპირი. რუსთაველის სახელობის თეატრი
* 1975 „მილიონერის ვიზიტი“ ფ. დიურენმატი. მარჯანიშვილის სახელობის თეატრი
* 1977 „ესმერალდა“ ლ. ჭელიძე. კინომსახიობთა თეატრი
* 1978 „ბაკულას ღორები“ დ. კლდიაშვილი. თეატრალური ინსტიტუტი
* 1979 „საქმე“ ა. სუხოვო-კობილინი. კინომსახიობთა თეატრი
* 1980 „ლურჯი ცხენები წითელ ბალახზე“ (ცოტნე ნაკაშიძესთან ერთად) მ. შატროვი. კინომსახიობთა თეატრი
* 1981 „დონ ჟუანი“ ჟან-ბატისტ მოლიერი. კინომსახიობთა თეატრი
* 1983 „ჩვენი პატარა ქალაქი“ თ. უაილდერი. კინომსახიობთა თეატრი
* 1983 „დრაკონი“ ე. შვარცი. თეატრალური ინსტიტუტის სასწავლო თეატრი
* 1984 „ცილინდრი“ ე. დე ფილიპო. თეატრალური ინსტიტუტის სასწავლო თეატრი
* 1986 „აბესალომ და ეთერი“ ზ. ფალიაშვილი. ფალიაშვილის სახელობის ოპერისა და ბალეტის თეატრი
* 1986 „შეშლილის წერილები“ ნ. გოგოლი. კინომსახიობთა თეატრი
* 1988 „ბალ-მასკარადი“ ჯუზეპე ვერდი. ფალიაშვილის სახელობის ოპერისა და ბალეტის თეატრი
* 1991 „ნატაძრალზე“ ლ. თაბუკაშვილი. კინომსახიობთა თეატრი
* 1992 „ზაფხულის ღამის სიზმარი“ უ. შექსპირი. კინომსახიობთა თეატრი
* 1994 „ამფიტრიონ-38“ ჟან ჟიროდუ. კინომსახიობთა თეატრი.

==ჯილდოები==
*[[1958]] — [[შრომის წითელი დროშის ორდენი]]
*[[1961]] — [[საქართველოს სსრ-ის სახალხო არტისტი]] 
*[[1980]] — [[კოტე მარჯანიშვილი]]ს პრემია
*[[1981]] — [[სსრკ სახალხო არტისტი]]
*[[1985]] — [[სამამულო ომის ორდენი|სამამულო ომის ორდენი II ხარისხის ორდენი]]
*[[1986]] — [[სსრკ სახელმწიფო პრემია]]
*[[1986]] — [[თბილისის საპატიო მოქალაქეები|თბილისის საპატიო მოქალაქე]]
*[[1995]] — [[ღირსების ორდენი (საქართველო)|ღირსების ორდენის]]
*[[1996]] — [[ჟიული შარტავა]]ს პრემია
*[[წითელი ვარსკვლავის ორდენი]]
*მედალი საბრძოლო დამსახურებისათვის

==ბიბლიოგრაფია==
*ახლა კი, ფარდა! თეატრზე ნაფიქრიდან; წერილები (ავტორი) — თბილისი, არადანი, 1998. — 328გვ.
*რეჟისორი თეატრიდან წავიდა (ავტორი) — თბილისი, საქ. თეატრის მოღვაწეთა კავშირი, 1989 — 319გვ.
*სანამ რეპეტიცია დაიწყება... : რეჟისორის დაკვირვებანი (ავტორი). — თბილისი, 1977 — 283გვ

==ლიტერატურა==
{{ქსე|5|10|ჯანელიძე თ.}}
{{ქე|4|124}}
* ''კიკნაძე ვ.,'' ქართველი რეჟისორები, წგნ. 2, თბ., 1970;
*''მუმლაძე დ.,'' თანამედროვე ქართული რეჟისურა, თბ., 1973;
* ''ურუშაძე ნ.,'' ძიებისა და გამარჯვების გზით, „საბჭოთა ხელოვნება“, 1960, № 10;
*''გურაბანიძე ნ.,'' მიხეილ თუმანიშვილის თეატრი თბ., 2010.

== რესურსები ინტერნეტში ==
*{{nplg ბიოგრაფია|00001574}}
* [http://burusi.wordpress.com/cinema/mikheil-tumanishvili/ მიხეილ თუმანიშვილი] — ბურუსი
* [http://www.tumanishvilitheatre.ge/index.php?lang=geo&page=history მიხეილ თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრი]

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{DEFAULTSORT:  თუმანიშვილი, მიხეილ}}
[[კატეგორია:დაბადებული 6 თებერვალი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1921]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 11 მაისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1996]]
[[კატეგორია:ქართველი თეატრის რეჟისორები]]
[[კატეგორია:შრომის წითელი დროშის ორდენის კავალრები]]
[[კატეგორია:წითელი ვარსკვლავის ორდენის კავალრები]]
[[კატეგორია:თბილისის საპატიო მოქალაქეები (1986)]]
[[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]]
[[კატეგორია:თუმანიშვილები|მ]]
[[კატეგორია:საქართველოს სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის კურსდამთავრებულები]]