იხილეთ წყარო გვერდისთვის ნაციონალისტური მოძრაობის პარტია (თურქეთი)

{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია 
| პარტიის სახელი = ნაციონალისტური მოძრაობის პარტია
| პარტიის სახელი მშობლიური= Milliyetçi Hareket Partisi
| პარტიის ლოგო = MHP Symbol.svg
| პარტიის ვიკიფერი = red
| პარტიის სახელი ფერი = #FFFFFF
| ქვეყანა = თურქეთი
| ლიდერი = [[დევლეთ ბაჰჩელი]]
| თავმჯდომარე=
| გენერალური მდივანი =ისმეთ ბუიუქათამანი
| დამფუძნებელი = [[ალფარსლან თურქეში]]
| დაფუძნდა = {{დაიწყე თარიღი და ასაკი|1969|02|09}}
| წინამორბედი = [[გლეხთა ეროვნული რესპუბლიკური პარტია]] 
| დაიშალა  =
| იდეოლოგია = [[თურქული ნაციონალიზმი]]<ref name="Farnen">{{cite book|editor1-last=Farnen|editor1-first=Russell F.|title=Nationalism, Ethnicity, and Identity: Cross National and Comparative Perspectives|date=2004|publisher=Transaction  Secularism Publishers|isbn=9781412829366|page=252|quote=..the nationalist-fascist Turkish National Movement Party (MHP).}}</ref><br />[[პანთურქიზმი]]<ref>{{cite news|title=MHP to start rallies against Kurdish initiative on Dec. 13|url=http://www.todayszaman.com/newsDetail.action;jsessionid=3Ghv60BSd63UASpRJxK9ZPhJ?newsId=194568&columnistId=0|accessdate=4 January 2015|work=Today's Zaman|date=4 December 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150104161345/http://www.todayszaman.com/newsDetail.action;jsessionid=3Ghv60BSd63UASpRJxK9ZPhJ?newsId=194568&columnistId=0|archivedate=4 იანვარი 2015}}</ref><br />[[მემარჯვენე პოპულიზმი]]<ref name="Farnen" /><ref>{{cite book|last1=Abadan-Unat|first1=Nermin|title=Turks in Europe: From Guest Worker to Transnational Citizen|date=2011|publisher=Berghahn Books|location=New York|isbn=9781845454258|page=19|quote=...the fascist Nationalist Movement Party...}}</ref><br />[[ევროსკეპტიციზმი]]<ref>{{cite web | title = Euroscepticism: Party Ideology Meets Strategy| url =http://www.researchgate.net/publication/233292008_The_Nationalist_Movement_Party%27s_Euroscepticism_Party_Ideology_Meets_Strategy}}</ref><br />[[ნაციონალიზმი]]<ref name="HalmSezgin2013">{{cite book|author=Liza Mügge|chapter=Brussels Calling: The European organisation of migrants from Turkey|editor1=Dirk Halm|editor2=Zeynep Sezgin|series=Migration and Organized Civil Society: news|title=Turkish far right on the rise|url=http://www.independent.co.uk/news/turkish-far-right-on-the-rise-1088461.html|accessdate=29 August 2014|work=[[The Independent]]|date=20 April 1999}}</ref><ref>{{cite journal | last = Avcı | first = Gamze | title = The Nationalist Movement Party's euroscepticism: party ideology meets strategy | journal = [[South European Society and Politics]], special issue: Part II. Turkey and the European Union: Accession and Reform | volume = 16 | issue = 3 | pages = 435–447 | publisher = [[Taylor and Francis]] | doi = 10.1080/13608746.2011.598359 | date = September 2011 | url = http://dx.doi.org/10.1080/13608746.2011.598359 | ref = harv | postscript = . }} [https://wiki.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/f46f9/W7-Avci%202.PDF Pdf.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140521115140/https://wiki.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/f46f9/W7-Avci%202.PDF |date=2014-05-21 }}</ref><ref>{{cite book|last=Çınar|first=Alev|author2=Burak Arıkan|title=Political Parties in Turkey|editor=Barry Rubin & Metin Heper|publisher=Routledge|location=London|date=2002|pages=25|chapter=The Nationalist Action Party: Representing the State, the Nation or the Nationalists?|isbn=0714652741|url=https://books.google.com/books?id=B71dAgAAQBAJ}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.independent.co.uk/news/turkish-far-right-on-the-rise-1088461.html|title=Turkish far right on the rise |last=Huggler|first=Justin|date=20 April 1999|publisher=The Independent|accessdate=21 May 2014}}</ref><ref>{{cite journal|last=Arıkan|first=E. Burak|date=July 2002|title=Turkish ultra–nationalists under review: a study of the Nationalist Action Party|journal=Nations and Nationalism|publisher=Association for the Study of Ethnicity and Nationalism|volume=8|issue=3|pages=357–375|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1469-8219.00055/abstract|doi=10.1111/1469-8219.00055}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.reuters.com/article/2011/05/21/us-turkey-election-nationalists-idUSTRE74K1J320110521|title=Pre-election resignations rock Turkish far right|last=Butler|first=Daren|date=21 May 2011|publisher=Reuters|accessdate=21 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140521112219/http://www.reuters.com/article/2011/05/21/us-turkey-election-nationalists-idUSTRE74K1J320110521|archivedate=21 მაისი 2014}}</ref>
| პოლიტიკური პოზიცია = ულტრამემარჯვენე
| ევროპული =  
| საერთაშორისო = 
| გასამხედროებული ფრთა = [[რუხი მგლები]] {{small|(არაოფიციალურად)}}
| ფერები ={{ფერის დაფა|#CC0000|border=darkgray}} [[წითელი]]<br />{{ფერის დაფა|#FFFFFF|border=darkgray}} [[თეთრი]]
| წევრი =  407,138<ref>{{Cite web |url=http://www.yargitaycb.gov.tr/Partiler/mhp.html |title=Milliyetçi Hareket Partisi |work=Party files |publisher=T.C. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı (Office of the Prosecutor at the Court of Cassation of the Turkish Republic) |date=16 December 2014 |accessdate=3 თებერვალი 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150214104944/http://www.yargitaycb.gov.tr/Partiler/mhp.html |archivedate=14 თებერვალი 2015 }}</ref> {{small|(2014)}}
| შტაბ-ბინა = Ehlibeyt Mh. Ceyhun Atıf Kansu Cd No:128, 06105 <br />[[ანკარა]], [[თურქეთი]]
| შტაბ-ბინის ფოტო = 
| საიტი = {{url|http://www.mhp.org.tr/|www.mhp.org.tr}}
|ადგილები1_სათაური  = [[თურქეთის დიდი ეროვნული ასამბლეა|პარლამენტი]]
|ადგილები1        = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|49|600|hex=#CC0000}}
|ადგილები2_სათაური  = [[თურქეთის დიდი ქალაქები|დიდი ქალაქების მერები]]
|ადგილები2        = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|3|30|hex=#CC0000}}
|ადგილები3_სათაური  = რაიონის გამგებლები
|ადგილები3        = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|166|1351|hex=#CC0000}}
|ადგილები4_სათაური  = პროვინციის რწმუნებულები
|ადგილები4        = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|174|1251|hex=#CC0000}}
}}

'''ნაციონალისტური მოძრაობის პარტია (ნმპ)''' ({{lang-tr|Milliyetçi Hareket Partisi}}; '''MHP''') — ულტრამემარჯვენე პოლიტიკური პარტია [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც ერთგულია [[თურქული ნაციონალიზმი]]სა და [[ევროსკეპტიციზმი]]სა.

პარტია პირველად 1969 წელს, ყოფილი პოლკოვნიკ [[ალფარსლან თურქეში]]ს მიერ ჩამოყალიბდა, რომელიც ადრე 1965 წელს, ულტრამემარჯვენე [[გლეხთა ეროვნული რესპუბლიკური პარტია|გლეხთა ეროვნული რესპუბლიკური პარტიის]] ლიდერი იყო. მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში, პარტია ძირითადად მიჰყვებოდა [[ნეოფაშიზმი|ნეოფაშისტურ]] და ულტრანაციონალისტურ პოლიტიკურ იდეოლოგიას, მაგრამ მოგვიანებით, როდესაც 1997 წელს თურქეშის სიკვდილის შემდეგ, პარტიის სათავეში [[დევლეთ ბაჰჩელი]] მოვიდა, პარტიამ შეცვალა თავისი მიდგომა და დღის წესრიგი. პარტიის ახალგაზრდული ფრთაა [[რუხი მგლები]] (''Bozkurtlar''), რომელიც ასევე ცნობილია, როგორც „ნაციონალისტების კერა“ (''Ülkü Ocakları'').<ref>{{cite web|last1=Sirin|first1=Veli|title=The Real Erdogan|url=http://www.gatestoneinstitute.org/3713/recep-tayyip-erdogan|publisher=[[Gatestone Institute]]|location=New York|date=13 May 2013|quote=...the fascist Nationalist Action Party or MHP, known as the Grey Wolves, from the title of its paramilitary branch.}}</ref> თურქეში, რომელსაც განსაკუთრებულ პატივსცემენ თურქი ნაციონალისტები, როგორც იდეალისტური მოძრაობის დამფუძნებელს, მისი მხარდამჭერების მიერ ხშირად მოიხსენიება, როგორც „ატამანი“ (''Başbuğ'', ქართ.: ''ბაშბუღი'').

ალფარსლან თურქეშმა პარტია მას შემდეგ დააარსა, რაც გააკრიტიკა [[ქემალ ათათურქი|ათათურქის]] [[თურქეთის სახალხო რესპუბლიკური პარტია|სახალხო რესპუბლიკური პარტია]] (CHP) ნაციონალისტური პრინციპების დაუცველობის გამო. ცნობილია იმის თაობაზე, რომ იგი არ დაარსებდა „MHP“-ს, რომ „CHP“-ს არ გადაეხვია ათათურქის იდეოლოგიიდან.<ref>{{cite web|url=http://www.ulkuocaklari.org.tr/biz-kimiz-saday-alisov.html|title=Biz Kimiz? – Ahmet Şefki Kuzulu - Ülkü Ocakları Eğitim ve Kültür Vakfı|publisher=}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ თვითონ თურქეშმა ვერ მოიპოვა გამარჯვება ვერცერთ არჩევნებში, მისმა პარტიამ, 1973 და 1977 წლის საპარლამენტო არჩევნებში მიიღო საკმარისი ადგილი და მონაწილეობა მიიღო ორი მემარჯვენე კოალიციური მთავრობის ფორმირებაში, რომელსაც სამართლიანობის პარტიის (AP) ლიდერი [[სულეიმან დემირელი]] ხელმძღვანელობდა. 1975-1977 წლებში, თურქეში იკავებდა თურქეთის ვიცე პრემიერ-მინისტრის თანამდებობას. თურქეშის გარდაცვალების შემდეგ, პარტიამ ახალ ლიდერად [[დევლეთ ბაჰჩელი]] აირჩია, რომელმაც პარტიის მოდერნიზაცია განახორციელა და მიიღო უფრო ზომიერი ნაციონალისტური მიდგომა. პარტიამ ბეჰჩელის ხელმძღვანელობით, 1999 წლის საპარლამენტო არჩევნებში, ამომრჩეველთა ხმების 18 %, ანუ 129 ადგილი მიიღო. ეს შედეგი პარტიის ისტორიაში საუკეთესოა, რომელიც ხმების რაოდენობით მეორეა და მხოლოდ დემოკრატიულ მარცხენე პარტიას (DSP) ჩამორჩა. ბაჰჩელი შემდგომში ვიცე პრემიერ-მინისტრი გახდა, როდესაც „DSP“-თან და „სამშობლოს პარტია“-სთან (ANAP) ერთად კოალიციური მთავრობა შექმნა, თუმცა მისი მოწოდებები ვადამდელი არჩევნებისკენ, 2002 წელს მთავრობის დაშლით დამთავრდა. 2002 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე, პარტიამ ვერ გადალახა 10 %-იანი საარჩევნო ბარიერი და დაკარგა ყველა თავისი საპარლამენტო მანდატი, ხოლო არჩევნებზე დამაჯერებელი გამარჯვება მოიპოვა, ახლად ჩამოყალიბებულმა [[სამართლიანობისა და განვითარების პარტია (თურქეთი)|სამართლიანობის და განვითარების პარტიამ]] (AKP).

[[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (2007)|2007 წლის საპარლამენტო აჩევნებზე]] პარტიამ მიიღ ამომრჩეველთა ხმების 14,27 %, რაც 71 მანდატს უტოლდება. ამ პერიოდში, პარტია კატეგორიულად ეწინააღმდეგებოდა სამშვიდობო მოლაპარაკებებს ხელისუფლებასა და ქურთ სეპარატისტ მებრძოლებს შორის, ასევე აკრიტიკებდა მმართველ [[სამართლიანობისა და განვითარების პარტია (თურქეთი)|სგპ-ს]] სამთავრობო კორუფციასა და ავტორიტარიზმის გამო. მიუხედავად ამისა, კრიტიკოსები პარტიას ხშირად მოიხსენიებენ, როგორც „სგპ-ს გადარჩენის იმედს“, რომელიც ღიად თუ ფარულად ეხმარება სგპ-ს ისეთ სიტუაციებში, როგორიცაა 2007 წლის საპრეზიდენტო არჩევნები, თავსაბურავის აკრძალვის გაუქმება და 2015 წლის პარლამენტის თავმჯდომარის არჩევნები.<ref>{{cite web|url=http://haber.sol.org.tr/turkiye/levent-gok-mhpnin-akpye-can-simidi-olduguna-herkes-tanik-oldu-124609|title=Levent Gök: MHP'nin, AKP'ye can simidi olduğuna herkes tanık oldu|date=30 July 2015|publisher=}}</ref> [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (2011)|2011 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე]], პარტიის ხმები დაეცა 13%-მდე და 53 დეპუტატით შევიდა პარლამენტში, თუმცა, [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (ივნისი, 2015)|2015 წლის]] ივნისის საპარლამენტო არჩევნებზე, ეს რიცხვი 16,3% და 80 ადგილამდე გაიზარდა. 2007 წლიდან პარლამენტში მესამე ძალას წარმოადგენდა, მაგრამ [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (ნოემბერი, 2015)|2015 წლის]] ნოემბრის საპარლამენტო არჩევნებზე, ამომრჩეველთა ხმების 11,9% მოიპოვა, რაც 40 მანდატის ტოლია, და გახდა მეოთხე ძალა პარლამენტში, [[ხალხების დემოკრატიული პარტია (თურქეთი)|ქურთული პარტიის]] (HDP) შემდეგ.

== ისტორია ==
=== 1980 წლამდე ===
[[1965|1965 წელს]], ნაციონალისტი პოლიტიკოსი და ყოფილი პოლკოვნიკი ალფარსლან თურქეში, რომელმაც გაიარა სამხედრო მომზადება [[აშშ]]-ში [[ნატო]]სთვის, დააარსა ''თურქული გლადიო'' ''ომის სპეციალურ დეპარტამენტში'', ასევე მოიპოვა კონტროლი კონსერვატიულ ''გლეხთა ეროვნულ რესპუბლიკურ პარტიაზე'' ({{lang-tr|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}). პარტიის რიგგარეშე დიდ კონგრესზე, რომელიც გაიმართა ქალაქ [[ადანა]]ში, 1969 წლის 8-9 თებერვალს, თურქეშმა პარტიის სახელწოდება შეცვალა და უწოდა ''ნაციონალისტური მოძრაობა'' (MHP).

თურქეშის ხელმძღვანელობით, პარტიამ აღიარა თურქული ნაციონალიზმი, ხოლო 1970-იან წლებში, პარტიასთან დაკავშირებული მილიტარისტები პასუხისმგებელნი იყვნენ მრავალი მემარცხენე ინტელექტუალის და მეცნიერის მკვლელობაში, მათ შორის, ქურთებისაც.<ref>{{Cite journal |title=United States and NATO inspired 'psychological warfare operations' against the 'Kurdish communist threat' in Turkey |author=[[Desmond Fernandes]] and Iskender Ozden |url=http://www.variant.randomstate.org/pdfs/issue12/Fernandes.pdf |journal=[[Variant (magazine)|Variant]] |date=Spring 2001 |volume=2 |issue=12 |pages=10–16 |format= |accessdate=2017-02-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090305194604/http://www.variant.randomstate.org/pdfs/issue12/Fernandes.pdf |archivedate=2009-03-05 }}</ref> პარტიის ახალგაზრდული ფრთის (რომელიც ცნობილია, როგორც [[რუხი მგლები]] (სახელი გამომდინარეობს თურქული [[მითოლოგია|მითოლოგიიდან]]) ლიდერმა განაცხადა, რომ მათი სადაზვერვო ორგანიზაცია, თავისი შესაძლებლობით აღემატება თვით სახელმწიფოს დაზვერვასაც.<ref>{{Cite book|first=M. Emin|last=Değer|location=Ankara|year=1978|publisher=Kendi Yayını|title=CIA, Kontrgerilla ve Türkiye|language=Turkish|quote=MHP lideri Türkeş, Ülkü Ocaklarını meşru müdafaa yaptığını söyler. Ülkü Ocakları Genel Başkanı da, 'bizim istihbarat örgütümüz devletin   örgütünden güçlüdür' demektedir.|page=119}} Quoted in {{Cite journal |url=http://kurtulusyolu.org/gazete/tam_goster.php?fid=273 |accessdate=2008-11-04 |title=Susurluk'ta bütün yollar, devlete uğrayarak CIA'ya çıkar |journal=Kurtuluş Yolu |date=2008-09-19 |language=Turkish |volume=4 |issue=39 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090519200925/http://kurtulusyolu.org/gazete/tam_goster.php?fid=273 |archivedate=2009-05-19 }}</ref>

მეორე მხრივ, პარტიას ჰქონდა კავშირი ''Aydınlar Ocağı'' (AO; „ინტელექტუალთა კერა“), მემარჯვენე [[ანალიტიკური ინსტიტუტი|კვლევით ინსტიტუტთან]], რომელიც დაფუძნდა 1970 წელს, უნივერსიტეტის პროფესორების მიერ. იგი ფუნქციონირებდა, როგორც რგოლი სეკულარულ-კონსერვატიული, ნაციონალისტური და მემარჯვენე-ისლამურ წრეებს შორის და ხელს უწყობდა თურქულ-ისლამური სინთეზის იდეოლოგიას.<ref name="Arikan1999_122">{{Cite book |first=E. Burak |last=Arıkan |title=The Programme of the Nationalist Action Party: An Iron Hand in a Velvet Glove? |work=Turkey Before and After Atatürk |publisher=Frank Cass |year=1999 |pages=122–125}}</ref>

1980 წლის 27 მაისს, პარტიის ლიდერის მოადგილე და ყოფილი მინისტრი გიუნ საზაქი, [[მარქსიზმ-ლენინიზმი|მარქსისტულ-ლენინურმა]] ტერორისტულმა ჯგუფმა ''მემერცხენე რევოლუციონერებმა'' ({{lang-tr|devrimci Sol ან Dev Sol}}) თავისი სახლის წინ მოკლეს.<ref>{{cite news |url=http://www.hurriyet.com.tr/gundem/22371764.asp |newspaper=[[Hürriyet]] |title=MİT'ten 1 Mayıs ve Gün Sazak yanıtı |date=2013-01-16 |language=Turkish |accessdate=2014-02-11 }}</ref>

[[1980|1980 წლის]] 12 სექტემბრის [[თურქეთის სახელმწიფო გადატრიალება (1980)|სახელმწიფო გადატრიალების]] შემდეგ, რომელსაც გენერალი [[ქენან ევრენი]] ხელმძღვანელობდა, ყველა სხვა აქტიური პოლიტიკურ პარტიებთან ერთად, ნაციონალისტური პარტიაც აიკრძალა, ხოლო პარტიის ბევრი წამყვანი წევრი დააპატიმრეს. პარტიის წევრთა უმეტესობა შეუერთდა [[ნეოლიბერალიზმი|ნეოლიბერალურ]] [[პარტია სამშობლო (თურქეთი)|სამშობლოს პარტიას]] ან სხვადასხვა [[ისლამიზმი|ისლამისტურ]] პარტიებს. პარტიის წევრმა (აგაი ოქტაი გიუნერი) აღნიშნა, რომ პარტიის იდეოლოგია ხელისუფლებაში იყო, ხოლო მისი წევრები ციხეში.

=== გადატრიალების შემდეგ ===
1983 წელს, პარტიამ სახელწოდებით „კონსერვატიული პარტია“ ({{lang-tr|Muhafazakar Parti}}) დაიწყო თავისი არსებობა. 1985 წელს, პარტიამ სახელი შეიცვალა და გახდა „ეროვნული ლეიბორისტული პარტია“ ({{lang-tr|Milliyetçi Çalışma Partisi}}), ხოლო 1992 წელს, დაიბრუნა თავისი თავდაპირველი სახელი.<ref name="mhp">https://web.archive.org/web/20100817200019/http://www.mhp.org.tr/mhp_tarihce.php</ref> 1993 წელს, [[მუჰსინ იაზიჩიოღლუ]] და პარტიის სხვა ხუთი წევრი გამოეყო პარტიას და დააარსეს „დიდი ერთობის კავშირი“, რომელიც ისლამისტური პარტია გახდა.<ref name="mhp" />

== იდეოლოგია ==
პარტია ფასდება, როგორც ნეოფაშისტური პარტია,<ref>{{Cite book |first=Tim |last=Jacoby |title=Fascism, Civility and the Crisis of the Turkish State |work=Political Civility in the Middle East |publisher=Routledge |year=2012 |page=112}}</ref> რომელიც დაკავშირებულია ექსტრემისტულ და ძალადობრივ ძალებთან.<ref>{{Cite book |first=Colleen |last=Sullivan |title=Grey Wolves |work=The SAGE Encyclopedia of Terrorism |edition=Second |publisher=Sage |year=2011 |page=236}}</ref> 1990-იანი წლებიდან, [[დევლეთ ბაჰჩელი]]ს ხელმძღვანელობით, პარტიამ თანდათან შეცვალა თავისი იდეოლოგია და პროგრამა, როდესაც ეთნიკური ნაციონალიზმიდან, კულტურულინაციონალიზმზე და კონსერვატიზმზე გადავიდა და აქცენტი გააკეთა თურქეთის სახელმწიფოს ერთიანობაზე. აღსანიშნავია, რომ პარტია გადავიდა მკაცრი, [[ქემალიზმი|ქემალისტური]] სტილის სეკულარიზმიდან, უფრო პრო-ისლამურ პოზიციაზე, და ყოველ შემთხვევაში საჯარო განცხადებებში, ემხრობა [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია|საპარლამენტო დემოკრატიას]]. ზოგიერთი მეცნიერი დაეჭვებულია პარტიის გულწრფელობასა და სანდოობაში, და ფიქრობენ, რომ პარტია კვლავ აგრძელებს [[ფაშიზმი|ფაშისტურ]] იდეოლოგიას, უფრო ზომიერი და პრო-დემოკრატიული ფასადით. მიუხედავად ამისა, ნმპ-ს ზომიერმა პოზიციამ, გაზარდა პარტიის ამომრჩევლები და იგი გახდა ქვეყნის მესამე ძლიერი პარტია,<ref>{{Cite book |first1=Peter |last1=Davies |first2=Paul |last2=Jackson |title=The Far Right in Europe: An Encyclopedia |publisher=Greenwood |year=2008 |page=358}}</ref> რომელიც 2007 წლიდან მუდმივად წარმოდგენილია ეროვნულ ასამბლეაში.

=== ქურთული პარტიის ოპონირება ===
იდეოლოგიური განსხვავებების გამო, ნმპ კატეგორიულად ეწინააღმდეგება ნებისმიერი ფორმით დიალოგს მემარცხენე ქურთული ეროვნული „ხალხების დემოკრატიულ პარტიასთან“ (HDP). ამის მაგალითია ის ფაქტი, რომ 2015 წლის ივნისს-ივლისში პარლამენტის თავმჯდომარის არჩევნების დროს, მას შემდეგ, რაც HDP გამოაცხადა, რომ ისინი მხარს დაუჭერენ რესპუბლიკური პარტიის (CHP) კანდიდატ დენიზ ბაიქალს, ნმპ-მ გამოაცხადა, რომ არცერთ კანდიდატს მხარს არ დაუჭერს და ცარიელი ბიულეტენები ჩაყარეს ურნაში. ნმპ-მ ასევე გამორიცხა რაიმე პერსპექტივა კოალიციური მთავრობისა, სადაც შესული იქნება HDP-ს წევრებიც, ბაჰჩელიმ ასევე უარი განაცხადა რესპუბლიკური პარტიის ლიდერის [[ქემალ ქილიჩდაროღლუ]]ს შემოთავაზებაზე, რომელიც მას ასეთ კოალიციაში პრემიერ-მინისტრის თანამდებობას სთავაზობდა.<ref>{{cite web|url=http://t24.com.tr/haber/kilicdaroglundan-bahceliye-akpnin-koltuk-degnekcisi,301539|title=Kılıçdaroğlu'ndan Bahçeli'ye: AKP'nin koltuk değnekçisi!|publisher=}}</ref> ნმპ-ს ლიდერის მოადგილემ, ჯელალ ადანმა განაცხადა, რომ თუნდაც მათი პარტიის სახელის ხსენება იგივე ტექსტში HDP-სთან ერთად, ჩაითვლება ნმპ-სთვის შეურაცყოფად.<ref>{{cite web|url=https://www.cihan.com.tr/tr/partimiz-ile-hdpnin-ayni-cumle-icinde-kullanilmasini-bile-zul-sayariz-1806290.htm|title='Partimiz ile HDP'nin aynı cümle içinde kullanılmasını bile zul sayarız'|publisher=|accessdate=2017-02-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151117063321/https://www.cihan.com.tr/tr/partimiz-ile-hdpnin-ayni-cumle-icinde-kullanilmasini-bile-zul-sayariz-1806290.htm|archivedate=2015-11-17}}</ref>

2015 წლის სექტემბრის დასაწყისში, ნმპ-მ და HDP-მ, ორივე პარტიამ დროებითი მთავრობის წინააღმდეგ ხმა მისცა, რამაც ვარაუდი გააჩინა, რომ ნმპ-მ HDP-ს მიმართ თავისი ხისტი პოლიტიკა შეასუსტა.<ref>{{cite web|url=http://www.radikal.com.tr/politika/chp-mhp-ve-hdp-ayni-oyu-verdi-tbmmde-yemin-krizi-cikti-1427432/|title=CHP, MHP ve HDP aynı oyu verdi, TBMM'de yemin krizi çıktı|publisher=}}</ref> თუმცა, სემიჰ იალჩინმა უარყო რაიმე ცნებები ალიანსის შესახებ, ორ პარტიას შორის და დასძინა, {{ციტატა|გაფუჭებული საათიც დღეში მაინც ერთხელ სწორად აჩვენებს დროს, HDP-მაც შეიძლება ზოგჯერ მიიღოს სწორი გადაწყვეტილება პარლამენტში. ხოლო ამის გამოჩენა, თითქოს ეს იყოს „MHP-HDP კოალიცია“ — არის მიზანმიმართული დივერსია“.<ref>{{cite web|url=http://www.yeniakit.com.tr/haber/mhpden-hdp-ile-ilgili-ittifak-aciklamasi-91744.html|title=MHP'den HDP ile ilgili 'ittifak' açıklaması|publisher=}}</ref>}}

== თანამედროვე პოლიტიკური კურსი ==
[[დევლეთ ბაჰჩელი]]ს ხელმძღვანელობით პარტიამ განიცადა მნიშვნელოვანი ცვლილება. ახალმა ლიდერმა, ეთნონაციონალისტური მიზნები შეცვალა გეოპოლიტიკურ და სოციალურ მოტივებზე.<ref>{{Cite web |url=http://www.mhpizmir.org.tr/basindamhp/2007/2007ekim.htm |title=«TÜRK MİLLİYETÇİLERİ YAŞANAN GELİŞMELER KARŞISINDA HER ZAMANKİNDEN DAHA UYANIK OLMAK MECBURİYETİNDEDİR.» |accessdate=2017-02-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110827084715/http://www.mhpizmir.org.tr/basindamhp/2007/2007ekim.htm |archivedate=2011-08-27 }}</ref> [[კომუნიზმი]]ს კრახთან ერთად, ობიექტურად შემცირდა ანტიკომუნიზმთან ბრძოლის მნიშვნელობა. პირველ რიგში, მთავარი აქცენტი ეთმობა ეროვნულ ერთობასა და ერთიანობას, ასევე თურქული კულტურის შენარჩუნებას. აღსანიშნავია, რომ ბაჰჩელი სკეპტიკურად უყურებს თურქეთის გაწევრიანებას [[ევროპის კავშირი|ევროკავშირში]], ასევე მტკიცედ ეწინააღმდეგება პირველ რიგში თურქული სეპარატიზმის გამოვლინებას. 1999 წელს თებერვალში, თურქეთის სპეცსამსახურების მიერ [[აბდულა ოჯალანი]]ს დაკავების შემდეგ, ბაჰჩელიმ პარტიის სახელით, მოითხოვა ოჯალანის სიკვდილით დასჯა.<ref>{{Cite web |url=http://www.aljazeera.com.tr/portre/portre-devlet-bahceli |title=Portre: Devlet Bahçeli. Kürsüden atılan ip |accessdate=2017-02-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141027064825/http://www.aljazeera.com.tr/portre/portre-devlet-bahceli |archivedate=2014-10-27 }}</ref>

ნმპ მხარს უჭერს [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანს]] [[ყარაბაღის კონფლიქტი|სომხეთთან დაპირისპირებაში]] და გმობს ანკარის ყველა კონტაქტს ერევანთან.<ref>{{Cite web |url=http://azeritoday.com/archives/41103 |title=Бахчели: Руки человека, которого поздравил Гюль, обагрены кровью жертв Ходжалы |accessdate=2017-02-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150211130810/http://azeritoday.com/archives/41103 |archivedate=2015-02-11 }}</ref> რიგი წყაროების თანახმად, ნმპ და [[რუხი მგლები]] მხარს უჭერდნენ [[ჯოხარ დუდაევი|ჯოხარ დუდაევს]] და [[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|ჩეჩნეთის]] დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლეებს. იჩქერიის გერბზე, სადაც გამოსახული იყო [[ბოზ-ქურთი|მგელი]], ამ ორგანიზაციის წევრების მიერ იყო შეთავაზებული დუდაევისათის, რომელიც ვიზიტით იყო [[ჩრდილოეთი კვიპროსი|ჩრდილოეთ კვიპროსში]].

== დაპირისპირება ==
2015 წლის ივლისში, როდესაც ჩინეთში მიმდინარეობდა [[უიღურები]]ს მიმართ რეპრესიები, ნმპ-ს გასამხედროებულმა ფრთა, კერძოდ რუხი მგლების აქტივისტები [[სულთანაჰმედი მოედანი|სულთანაჰმედის მოედანზე]] თავს დაესხნენ სამხრეთ კორეელ ტურისტებს.<ref>{{cite web |title=Koreans and Chinese 'both have slanted eyes,’ Turkey’s nationalist leader says over attacks on tourists |work=[[Hürriyet Daily News]] |url=http://www.hurriyetdailynews.com/koreans-and-chinese-both-have-slanted-eyes-turkeys-nationalist-leader-says-over-attacks-on-tourists.aspx |date=6 July 2015 |accessdate=24 November 2015}}</ref> თურქ მიმომხილველთან [[აჰმეთ ჰაქანი|აჰმეთ ჰაქანთან]] ინტერვიუში, ნმპ-ს ლიდერმა დევლეთ ბაჰჩელიმ დაიცვა შეტევაში ბრალდებულები და განაცხადა,<ref>{{cite web |author=[[Ahmet Hakan]] |title=Koreans and Chinese 'both have slanted eyes,’ Turkey’s nationalist leader says over attacks on tourists |work=[[Hürriyet Daily News]] |url=http://www.hurriyetdailynews.com/koreans-and-chinese-both-have-slanted-eyes-turkeys-nationalist-leader-says-over-attacks-on-tourists.aspx |date=8 July 2015 |accessdate=24 November 2015}}</ref> რომ „ისინი ახალგაზრდა ბავშვები არიან. შესაძლებელია ისინი პროვოკაციას აყვნენ. პლიუს, როგორ აპირებთ განასხვაოთ კორეელები და ჩინელები? ორივეს ერთნაირი წვრილი თვალები აქვთ.“<ref name=Tremblay>{{cite web|author=Pinar Tremblay |title=Attacks on Chinese escalate in Turkey |work=[[Al Monitor]] |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/07/turkey-china-random-violence-become-norm-in-lgbt.html |date=20 July 2015 |accessdate=24 November 2015}}</ref> ბაჰჩელი ეს განცხადება შეფასდა, როგორც რასისტული, ხოლო ''რუხი მგლების'' სტამბოლის ოფისში ჩამოკიდებულმა ბანერმა „ჩვენ გვწყურია ჩინელების სისხლი“, გამოიწვია დიდი ხმაური როგორც თურქულ, ისე საერთაშორისო მედიაში.<ref name=Tremblay />

== პარტიის ლიდერები ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
! #
! ლიდერი<br /><small>(დაიბადა–გარდაიცვალა)</small>
! სურათი
! საარჩევნო ოლქი
! დაიკავა
! დატოვა
|-
|style="background: #d50000"| {{white|'''1'''}} || [[ალფარსლან თურქეში]]<br /><small>(1917–1997)</small>
||| [[ანკარა]] ([[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1965)|1965]])<br>[[ადანა]] ([[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1969)|1969]], [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1973)|1973]], [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1977)|1977]])<br>[[იოზგათი]] ([[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1991)|1991]])
| 8 თებერვალი 1969 || 4 აპრილი 1997
|-
|style="background: #d50000"| {{white|'''&ndash;'''}} || [[მუჰუთინ ჩოლაკი]] (მ/შ) || || || 5 აპრილი 1997 || 6 ივლისი 1997
|-
|style="background: #d50000"| {{white|'''2'''}} || [[დევლეთ ბაჰჩელი]]<br /><small>(1948– )</small>
| [[ფაილი:Devlet Bahçeli VOA 2015 (cropped).jpg|75px]] || <br>[[ოსმანიე]] ([[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1999)|1999]], [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (2007)|2007]], [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (2011)|2011]], [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (ივნისი, 2015)|ივნ]]/[[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (ნოემბერი, 2015)|ნოემ. 2015]])
| 6 ივლისი 1997 || მიმდინარე
|-
|}

== პარტია დღეს ==
დევლეთ ბაჰჩელის ხელმძღვანელობით, პარტიას [[თურქეთის დიდი ეროვნული ასამბლეა|პარლამენტში]] 40 დეპუტატი ჰყავს,<ref>{{cite web|url=http://secim.haberler.com/|title=SEÇİM SONUÇLARI - 2015 genel seçim sonuçları|publisher=}}</ref> სამი მათგანი ქალია. პარტია თავის ულტრანაციონალისტური ისტორიისგან თავი შორს უჭირავს, ასევე პარტია თავის წევრებისგან მოითხოვს, რომ ისინი შორს იდგნენ „ეთნიკური პოლიტიკისგან“.<ref>{{Cite web |url=http://www.mhpizmir.org.tr/basindamhp/2007/2007ekim.htm |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2017-02-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110827084715/http://www.mhpizmir.org.tr/basindamhp/2007/2007ekim.htm |archivedate=2011-08-27 }}</ref>

არსებობს პარტიაში დევლეთ ბაჰჩელის წინააღმდეგ ოპოზიციური ჯგუფიც, რომლის წევრებია: [[მერალ აქშენერი]], [[ქორაი აიდინი]], [[იუმით იოზდაღი]], [[სინან ოღანი]].<ref>{{cite web|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/05/turkey-woman-emerges-as-hope-erdogan-opponents.html|title=This woman may be biggest opposition to Erdogan|date=26 May 2016|publisher=}}</ref> ოპოზიცია ცდილობს ჩაატაროს ყრილობა და აირჩიოს პარტიის ახალი ლიდერი. თუმცა, [[რეჯეფ თაიფ ერდოღანი]] ცდილობს თავიდან აიცილოს ყრილობა, იმის გამო, რომ შესაძლებელია მისი დამარცხება შემდეგ არჩევნებში, თუ ნმპ აირჩევს ახალ ლიდერს.

== საარჩევნო შედეგები ==

=== საპარლამენტო ===
[[ფაილი:Şile 4723.jpg|thumb|პარტიის დროშები ადგილობრივი არჩევნების წინ, [[შილეს რაიონი|შილე]], [[სტამბოლი]], 2009 წლის მარტი.]]
[[ფაილი:Devlet Bahçeli Ankara Miting 3.jpg|thumb|ნმპ-ს წინასაარჩევნო მიტინგი [[ანკარა]]ში, 2015 წლის მაისი.]]

{| class="wikitable"
|+ [[თურქეთის დიდი ეროვნული ასამბლეა]]
! text-align:center;" | არჩევნების თარიღი
! text-align:center;" | პარტიის ლიდერი
! text-align:center;" | მიღებული ხმების რაოდენობა
! text-align:center;" | პროცენტული რაოდენობა
! text-align:center;" | დეპუტატთა რაოდენობა
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1969)|1969]] || ალფარსლან თურქეში || 274,225 || 3.02% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|450|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1973)|1973]] || ალფარსლან თურქეში || 362,208 || 3.38% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|3|450|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1977)|1977]] || ალფარსლან თურქეში || 951,544 || 6.42% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|16|450|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1995)|1995]]<ref>https://web.archive.org/web/20110723024542/http://www.belgenet.net/ayrinti.php?yil_id=12</ref>  || ალფარსლან თურქეში || 2,301,343 || 8.18% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|0|550|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (1999)|1999]]<ref>https://web.archive.org/web/20110720033123/http://www.belgenet.net/ayrinti.php?yil_id=13</ref>  || [[დევლეთ ბაჰჩელი]] || 5,606,634 || 17.98% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|129|550|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (2002)|2002]]<ref>https://web.archive.org/web/20110723024612/http://www.belgenet.net/ayrinti.php?yil_id=14</ref>  || დევლეთ ბაჰჩელი || 2,629,808 || 8.35% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|0|550|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (2007)|2007]]<ref>https://web.archive.org/web/20110720033159/http://www.belgenet.net/ayrinti.php?yil_id=15</ref> || დევლეთ ბაჰჩელი || 5,001,869 || 14.27% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|71|550|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (2011)|2011]]<ref>[https://web.archive.org/web/20141031044551/http://www.ysk.gov.tr/ysk/docs/Kararlar/2011Pdf/2011-1070.pdf T.C. Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı (Supreme Election Board)]</ref> || დევლეთ ბაჰჩელი || 5,585,513 || 13.01% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|53|550|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (ივნისი, 2015)|ივნისი 2015]] || დევლეთ ბაჰჩელი || 7,516,480 || 16.29% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|80|550|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის საპარლამენტო არჩევნები (ნოემბერი, 2015)|ნოემბერი 2015]] || დევლეთ ბაჰჩელი || 5,599,600 || 11.90% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|40|550|hex=#d50000}}
|}

=== სენატის არჩევნები ===
{| class="wikitable"
|+ [[რესპუბლიკის სენატი (თურქეთი)|რესპუბლიკის სენატი]] (1960&ndash;1980)
! text-align:center;" | არჩევნების თარიღი
! text-align:center;" | პარტიის ლიდერი
! text-align:center;" | მიღებული ხმების რაოდენობა
! text-align:center;" | პროცენტული რაოდენობა
! text-align:center;" | სენატორების რაოდენობა
|-
| [[თურქეთის სენატის არჩევნები (1973)|1973]] || ალფარსლან თურქეში || 114,662 || 2,7% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|0|52|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის სენატის არჩევნები (1975)|1975]] || ალფარსლან თურქეში || 170,357 || 3,2% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|0|54|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის სენატის არჩევნები (1977)|1977]] || ალფარსლან თურქეში || 326,967 || 6,8% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|0|50|hex=#d50000}}
|-
| [[თურქეთის სენატის არჩევნები (1979)|1979]] || ალფარსლან თურქეში || 312,241 || 6,1% || {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#d50000}}
|-
|}

=== ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები ===
{| class="wikitable"
|-
! text-align:center;" | არჩევნების თარიღი
! text-align:center;" | პარტიის ლიდერი
! text-align:center;" | მიღებული ხმების რაოდენობა
! text-align:center;" | პროცენტული რაოდენობა
! text-align:center;" | გამგებლების რაოდენობა
|-
|[[თურქეთის ადგილობრივი არჩევნები (1973)|1973]] || ალფარსლან თურქეში || 133,089 || 1,33% || 5	
|-
|[[თურქეთის ადგილობრივი არჩევნები (1977)|1977]] || ალფარსლან თურქეში || 819,136 || 6,62% || 55	
|-
|[[თურქეთის ადგილობრივი არჩევნები (1994)|1994]] || ალფარსლან თურქეში || 2,239,117 || 7,95% || 118	
|-	
|[[თურქეთის ადგილობრივი არჩევნები (1999)|1999]] || [[დევლეთ ბაჰჩელი]] || 5,401,597 || 17,17% || 499	
|-	
|[[თურქეთის ადგილობრივი არჩევნები (2004)|2004]] || დევლეთ ბაჰჩელი || 3,372,249 || 10,45% || 247	
|-	
|[[თურქეთის ადგილობრივი არჩევნები (2009)|2009]] || დევლეთ ბაჰჩელი || 6,386,279 || 15,97% || 484	
|-
|[[თურქეთის ადგილობრივი არჩევნები (2014)|2014]] || დევლეთ ბაჰჩელი || 7,399,119 || 17.82% || 166	
|-
|}

==ლიტერატურა==
*{{Cite book |first=E. Burak |last=Arıkan |title=The Programme of the Nationalist Action Party: An Iron Hand in a Velvet Glove? |work=Turkey Before and After Atatürk |publisher=Frank Cass |year=1999 |pages=120–134}}
*{{Cite book |first=Ekin Burak |last=Arıkan |title=Turkish extreme right in office: whither democracy and democratization? |work=Mapping the Extreme Right in Contemporary Europe: From Local to Transnational |publisher=Routledge |year=2012 |pages=225–238}}
*{{cite journal|last=Başkan|first=Filiz|date=January 2006|title=Globalization and Nationalism: The Nationalist Action Party of Turkey|journal=Nationalism and Ethnic Politics|volume=12|issue=1|pages=83–105|doi=10.1080/13537110500503877}}

==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commons category|Nationalist Movement Party}}
*[http://www.mhp.org.tr/ Official Web site]
*[http://www.ulkuocaklari.org.tr/ Official Site of Ulku Ocaklari (Turan idealists)]
*[http://www.mhp-tv.com Nationalist Movement Party Multimedya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200218053523/http://www.mhp-tv.com/ |date=2020-02-18 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო|3}}

{{თურქეთის პოლიტიკური პარტიები}}

{{ავტორიტეტული წყაროები}}

[[კატეგორია:თურქეთის პოლიტიკური პარტიები]]
[[კატეგორია:ნაციონალისტური მოძრაობის პარტია]]