იხილეთ წყარო გვერდისთვის სტეპან ბანდერა

{{ინფოდაფა პიროვნება
|სახელი            = სტეპან ბანდერა
|მშობსახელი  = {{lang-uk|Степа́н Андрі́йович Банде́ра}}
|ფოტო = SBandera.jpg
|ფოტოს სიგანე = 250პქ
|წარწერა         = სტეპან ბანდერა
|დაბსახელი = სტეპან ანდრეის ძე ბანნდერა
|მოღვაწეობა = ნაციონალისტი, მეომარი
|დაბ თარიღი  = [[1 იანვარი]]   [[1909]]
| გარდ თარიღი    = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1959|10|15|1909|01|01}}
| გარდ ადგილი   = [[მიუნჰენი]], [[გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა]]
|ჯილდოები = 
}}
'''სტეპან ანდრეის ძე ბანდერა''' ({{lang-uk|Степа́н Андрі́йович Банде́ра;}} დ. [[1 იანვარი]], [[1909]] — გ. [[15 ოქტომბერი]], [[1959]], [[მიუნხენი]]) — [[უკრაინა|უკრაინული]] ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი, უკრაინული ნაციონალისტური მოძრაობის ხელმძღვანელი აღმოსავლეთ პოლონეთში  ([[გალიცია]]); [[1941]]–[[1959|1959 წლებში]]  [[უკრაინელ ნაციონალისტთა ორგანიზაცია|უკრაინელ ნაციონალისტთა ორგანიზაციის]] ხელმძღვანელი. [[1942|1942 წლიდან]] [[1944|1944 წლის]] აგვისტომდე იმყოფებოდა [[ზაქსენჰაუზენი|ზაქსენჰაუზენის]] საკონცენტრაციო ბანაკში. 1944 წელს განთავისუფლდა და გახდა ანტისაბჭოთა მოძრაობის ორგანიზატორი წითელი არმიის ზურგში.<ref>Berkhoff,  K.C. and M. Carynnyk 'The Organization of Ukrainian Nationalists and  Its Attitude toward Germans and Jews: Iaroslav Stets’ko’s 1941  Zhyttiepys' in: Harvard Ukrainian Studies, vol. 23 (1999), nr. 3/4, pp.  149—184.</ref><ref name=oun2pdf> Організація українських  націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН  України.2004р [http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/18.pdf  Організація українських націоналістів і  Українська повстанська армія],  стр.338 {{ref-uk}}</ref>

ბანდერა ავსტრო-უნგრეთში, უკრაინელი კათოლიკე მღვდლის ოჯახში დაიბადა და პოლონეთში გაიზარდა.{{sfn|Rossoliński-Liebe|2014|p=49}} ახალგაზრდობიდან იყო ჩართული სხვადასხვა ნაციონალისტურ ორგანიზაციაში, [[1924]] წელს კი უკრაინის სამხედრო ორგანიზაციას შეუერთდა. [[1931]] წელს გახდა უკრაინელ ნაციონალისტთა ორგანიზაციის პროპაგანდის ხელმძღვანელი, რის შემდეგაც [[1932]] წელს პოლონეთში ორგანიზაციის მეთაურად დაინიშნა. [[1934]] წელს მისი ორგანიზებით მოკლეს პოლონეთის შინაგან საქმეთა მინისტრი, ბრონისლავ პერაცკი, რის გამოც სიკვდილით დასჯა მიესაჯა, თუმცა მოგვიანებით განაჩენი სამუდამო პატიმრობით შეიცვალა.

ბანდერა ციხიდან [[პოლონეთში შეჭრა (1939)|პოლონეთში შეჭრის]] შემდეგ, [[1939]] წელს გათავისუფლდა და კრაკოვში გადავიდა. 1940 წლიდან იყო უკრაინის ნაციონალისტური ორგანიზაციის რადიკალური ფრაქციის ხელმძღვანელი. 1941 წლის 22 ივნისს, [[მესამე რაიხი|ნაცისტური გერმანიის]] საბჭოთა კავშირში შეჭრის შემდეგ ბანდერამ უკრაინის ეროვნული კომიტეტი შექმნა. კომიტეტის ხელმძღვანელმა [[იაროსლავ სტეცკო]]მ [[1941]] წლის 30 ივნისს ნაცისტების კონტროლის ქვეშ მყოფ ქალაქ [[ლვივი|ლვივში]] უკრაინის სახელმწიფოს შექმნა გამოაცხადა. პროკლამაცია ეხებოდა ნაცისტურ გერმანიასთან თანამშრომლობას. გერმანელებმა ბანდერას პროკლამაციის გაუქმება მოსთხოვეს, უარის მიღების შემდგომ კი ბანდერა [[გესტაპო]]მ დააპატიმრა. [[1944]] წლის სექტემბერში ბანდერა გაათავისუფლეს. ბანდერამ გერმანელებთან მოლაპარაკების შემდეგ 1945 წლის მარტში უკრაინის ეროვნული არმია და უკრაინის ეროვნული კომიტეტი შექმნა.<ref>{{Cite journal |url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/01611194.2011.583709 |title=Operation Stonka. An Ultimate Deception Spy Game |last=Bury |first=Jan |journal=Cryptologia |date=2011 |volume=35 |issue=4 |pages=297–327 |doi=10.1080/01611194.2011.583709 |s2cid=27883739 |quote=At the turn of 1944/1945, Bandera took part in negotiations with the Nazis, which led to the formation of the Ukrainian National Committee (UNK) in March 1945. | issn=0161-1194}}</ref> [[1959]] წელს ბანდერა [[კგბ]]-ს აგენტის მიერ იქნა მოკლული. <ref>[[Christopher Andrew (historian)|Christopher Andrew]] and [[Vasili Mitrokhin]], ''The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB'', [[Basic Books]], 1999. {{ISBN|0-465-00312-5}}, p. 362.</ref><ref>Kondratyuk, Kostyantin. ''Новітня історія України 1914–1945'' [''New History of Ukraine'']. — Lviv: Видавничий центр ЛНУ імені Івана Франка, 2007. (in Ukrainian)</ref>

ბანდერა უკრაინაში დღემდე საკამათო ფიგურაა.<ref>{{Cite web|url=https://foreignpolicy.com/2015/04/27/dear-ukraine-please-dont-shoot-yourself-in-the-foot-nationalists-russia-bandera-rada/|title=Dear Ukraine: Please Don't Shoot Yourself in the Foot|last=Cohen|first=Josh|website=Foreign Policy|date=27 April 2015 |language=en|access-date=27 November 2018}}</ref> ბევრი უკრაინელი მას მისაბაძ ფიგურად და<ref>{{Cite web |title=Russia uses Israeli tweet against neo-Nazi march |url=https://www.jpost.com/diaspora/antisemitism/article-691351 |access-date=2 January 2023 |website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com |date=3 January 2022 |language=en-US}}</ref> განმათავისუფლებელ მებრძოლად თვლის, <ref>{{Cite web |last=Goda |first=Norman J. W. |author-link4=Norman J. W. Goda |title=Who Was Stepan Bandera? |website=History News Network |url=https://historynewsnetwork.org/article/122778 |access-date=24 September 2022| date=22 January 2010}}</ref> თუმცა ამავდროულად უკრაინის სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილში მცხოვრებლები ბანდერას მეტწილად ფაშისტად, ან ნაცისტური გერმანიის კოლაბორანტად თვლიან. მისი მიმდევრები, „ბანდერელები“ პასუხისმგებელნი არიან მეორე მსოფლიო ომის დროს პოლონელთა ხოცვასა და ჰოლოკოსტში მონაწილეობაზე.{{sfn|Rossoliński-Liebe|2014|p=}}<ref>{{Cite book|title=The Holocaust in the Soviet Union|last=Arad|first=Yitzhak|date=2009|publisher=University of Nebraska Press|isbn=9780803222700|location=Lincoln, Nebraska|page=89|oclc=466441935}}</ref> [[2010]] წლის 22 იანვარს [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს, [[ვიქტორ იუშჩენკო]]ს გადაწყვეტილებით ბანდერას უკრაინის ეროვნული გმირის წოდება მიენიჭა, რასაც საზოგადოების აღშფოთება მოჰყვა. [[2011]] წელს ბანდერას ეროვნული გმირის წოდება ჩამოერთვა.<ref>{{Cite web |last=Refugees |first=United Nations High Commissioner for |title=Refworld {{!}} Ukrainian court rejects 'hero' status for nationalist leaders |url=https://www.refworld.org/docid/4e4a2926c.html |access-date=6 September 2023 |website=Refworld |language=en}}</ref> ბანდერას მოღვაწეობა განსაკუთრებულ განხილვის საგნად იქცა [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|რუსეთის უკრაინაში შეჭრის]] დროს.<ref>{{Cite web |last=Goncharenko |first=Roman |date=2022-05-22 |title=Stepan Bandera: Hero or Nazi collaborator? |url=https://www.dw.com/en/stepan-bandera-ukrainian-hero-or-nazi-collaborator/a-61842720 |access-date=2023-12-10 |website=dw.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Tsymbalyuk |first=Mariana |date=2022-06-27 |title=Who was Stepan Bandera, Ukraine's controversial nationalist figure? - Geneva Solutions |url=https://genevasolutions.news/ukraine-stories/who-was-stepan-bandera-ukraine-s-controversial-nationalist-figure |access-date=2023-12-10 |website=genevasolutions.news |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=d’Istria |first=Thomas |date=2023-01-12 |title=Stepan Bandera, the Ukrainian anti-hero glorified following the Russian invasion |language=en |work=Le Monde.fr |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/01/12/stepan-bandera-the-ukrainian-anti-hero-glorified-following-the-russian-invasion_6011401_4.html |access-date=2023-12-10}}</ref>

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{DEFAULTSORT:ბანდერა, სტეპან}}
[[კატეგორია:უკრაინელი ანტი-კომუნისტები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1 იანვარი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1909]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი  15 ოქტომბერი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1959]]
[[კატეგორია:უკრაინელი რევოლუციონერები]]