იხილეთ წყარო გვერდისთვის ფრედერიკ პასი

{{ინფოდაფა პოლიტიკოსი|მოქალაქეობა={{დროშა|საფრანგეთი}}}}

'''ფრედერიკ პასი''' ({{lang-fr|Frédéric Passy}}; დ. [[20 მაისი]], [[1822]], [[პარიზი]] — გ. [[12 ივნისი]], [[1912]], [[პარიზი]]) — [[ფრანგები|ფრანგი]] პოლიტიკური მოღვაწე, მშვიდობისმყოფელი და ეკონომისტი. [[მშვიდობისა და თავისუფლების ლიგა|მშვიდობისა და თავისუფლების ლიგის]] დამაარსებელი და პირველი ხელმძღვანელი ([[1868]]). [[საპარლამენტთაშორისო კავშირი]]ს შექმნის აქტიური მონაწილე ([[1889]] წ.). 

[[1901]] წელს [[ანრი დიუნანი|ანრი დიუნანთან]] ერთად მიიღო [[ნობელის პრემია]] [[ნობელის პრემიის ლაურეატები მშვიდობის განმტკიცების დარგში|მშვიდობის განმტკიცების]] დარგში. დაკრძალულია [[პერ-ლაშეზის სასაფლაო]]ზე.

დაიბადა [[პარიზი|პარიზში]], გამოჩენილ [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] და [[ორლეანისტები|ორლეანისტთა]] ოჯახში. პასი გარშემორტყმული იყო სამხედრო ვეტერანებით და პოლიტიკოსებით. სამართლის შესწავლის შემდეგ, იგი მუშაობდა ბუღალტრად და მსახურობდა ეროვნულ გვარდიაში. მან მალევე დატოვა ეს პოზიცია და საფრანგეთში დაიწყო მოგზაურობა ეკონომიკის შესახებ ლექციების წასაკითხად. წლების განმავლობაში ძალადობრივი კონფლიქტების გამო ევროპაში, პასი შეუერთდა სამშვიდობო მოძრაობას 1850-იან წლებში, მუშაობდა რამდენიმე ცნობილ აქტივისტთან და მწერალთან ერთად, ჟურნალების, სტატიების და საგანმანათლებლო პროგრამების შემუშავების მიზნით. დეპუტატთა პალატაში ყოფნისას პასმა ჩამოაყალიბა საპარლამენტთაშორისო კონფერენცია ბრიტანელ დეპუტატთან [[უილიამ რანდალ კრიმერი|უილიამ რანდალ კრიმერთან]] ერთად. ამის გარდა მან დააარსა რამდენიმე სამშვიდობო საზოგადოება. სამშვიდობო მოძრაობაში პასის მოღვაწეობა გაგრძელდა მის შემდგომ წლებშიც, ხოლო 1901 წელს მას [[წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა|წითელი ჯვრის]] დამაარსებელ [[ანრი დიუნანი|ანრი დიუნანთან]] ერთად მიენიჭა ნობელის პრემია.

პასი გარდაიცვალა 1912 წელს, დიდი ხნის ავადმყოფობის შემდეგ. სამშვიდობო მოძრაობაში მისმა მცდელობებმა განაპირობა ის, რომ იგი აღიარებული იქნა „ევროპელი სამშვიდობო აქტივისტების დეკანად“.  მისმა ვაჟმა, პოლ პასმა, გამოაქვეყნა მისი ცხოვრების მოგონება, 1927 წელს. მისი ნამუშევრები 21-ე საუკუნეშიც აქტიურად ქვეყნდება და ითარგმნება.

== ოჯახი და ადრეული ცხოვრება ==
ფრედერიკ პასი დაიბადა 1822 წელს [[პარიზი|პარიზში]], არისტოკრატულ [[რომის კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკურ]] ოჯახში,  რომელსაც მჭიდრო კავშირები ჰქონდა [[ორლეანისტები|ორლეანისტურ]] პოლიტიკასთან. მამამისი, ჯასტინ ფელიქს პასი, [[ვატერლოოს ბრძოლა|ვატერლოოს]] ვეტერანი იყო. ბაბუა, ლუი ფრანსუა პასი,  იყო ფინანსთა გენერალური მიმღები, მნიშვნელოვანი განყოფილება [[ძველი რეჟიმი|ძველი რეჟიმის]] პერიოდში. პასის დედა, მარია ლუიზ პაულინი სალერონი, პარიზის არისტოკრატიული ოჯახიდან იყო. ფრედერიკ პასის დედა გარდაიცვალა 1827 წელს, ხოლო 1847 წელს ფელიქსი დაქორწინდა ირმა მორიეტზე, მისი ვაჟის სიდედრზე.

=== ადრეული კარიერა ===
[[ფაილი:La démocratie et l'instruction - front page.png|მინი|{{Lang|fr|La Démocratie et l’instruction}} წინა გვერდი  (''დემოკრატია და განათლება''), 1864 წლის ნაშრომი, რომელიც შეიკრიბა მისი ლექციებისგან.]]
1846 წლიდან პასი მუშაობდა ბუღალტრად Conseil de Droit–ში. 1848 წელს მსახურობდა [[ ეროვნული გვარდია (საფრანგეთი)|ეროვნულ გვარდიაში]]  მან  საბუღალტრო კარიერა მიატოვა 1849 წელს, რათა დაეწყო  ეკონომისტად მოღვაწეობა.

მან ვერ შეძლო სრულფასოვანი პოზიციის უზრუნველყოფა განათლებაში,  უარი თქვა  [[:en:Oath_of_allegiance|სავალდებულო ფიცის]] დადებაზე,  [[საფრანგეთის მონარქების სია|ფრანგი მონარქის,]] [[ნაპოლეონ III|ნაპოლეონ III–ისადმი]], რადგან მისი წესი არალეგიტიმურად მიაჩნდა. ამასთან, ამ დროის განმავლობაში პასმა გამოაქვეყნა ეკონომიკის შესახებ მრავალი წიგნი, რომელთა უმეტესობა  შედგენილია მისი ლექციებისგან [[პო (საფრანგეთი)|პოს]], [[მონპელიე|მონპელიეს]], [[ბორდო|ბორდოსა]] და [[ნიცა|ნიცას უნივერსიტეტებში]].  

=== იდეების განვითარება ===
პასი სამართალში ვარჯიშობდა, მაგრამ მალე დაინტერესდა მორალური და პოლიტიკური ეკონომიკით. როდესაც იგი ომის ეფექტებზე ფიქრობდა, შთაგონებული იყო რამდენიმე [[ეკონომიკური ლიბერალიზმი|ლიბერალი ეკონომისტისა]] და რეფორმატორის მუშაობით: [[ფრედერიკ ბასტია]], რიჩარდ კობდენი და [[დენიელ ო’კონელი|დენიელ ო'კონელი]].  პასზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ბასტიამ. ბასტია აღნიშნავდა, რომ მაღალი გადასახადი, რასაც ხშირად თან ახლდა [[მილიტარიზმი]], დიდწილად უარყოფით გავლენას ახდენდა ღარიბებზე და პასიმ შემდგომში განამტკიცა ბასტიას ეს იდეები [[კლასობრივი ბრძოლა|კლასობრივ კონფლიქტზე]] მთელი თავისი მუშაობის განმავლობაში.

სამხედრო ვეტერანთა ოჯახში აღზრდილი პასი თავის ავტობიოგრაფიაში აღწერდა, თუ როგორ „ადვილად შეიძლება მიეჩვიო მილიტარიზმს“.  საფრანგეთის მიერ ალჟირის დაპყრობის საშინელმა ამბებმა აიძულა განეხილა ომის გავლენა  კაცობრიობაზე. 

 წლების მანძილზე ძალადობრივმა ქმედებებმა და ამით გამოწვეულმა უკმაყოფილებამ, [[ავსტრია-იტალია-საფრანგეთის ომი|იტალიაში]], [[იანვრის აჯანყება|პოლონეთში]], [[ავსტრო-პრუსო-იტალიური ომი|ავსტრიასა და პრუსიაში]] განაპირობა [[ ევროპის შეერთებული შტატები|ევროპის ფედერაციის]] მოთხოვნა გამოჩენილი [[ლიბერალიზმი|ლიბერალებისა]] და [[სოციალიზმი|სოციალისტების მხრიდან]] : [[პიერ-ჟოზეფ პრუდონი]], [[ ემილ დე ჟირადინი|ემილ დე ჟირადინი]], პასი და [[ მიშელ შევალიერი|მიშელ შევალიერი]]  ყველა ამ იდეის მომხრენი იყვნენ. 1859 წელს პასმა დაგმო იდეა, რომ სამხედრო მოქმედება შეიძლება იყოს პოლიტიკური საკითხების გადამწყვეტი. ამის ნაცვლად შესთავაზა  „მუდმივი ყრილობა კაცობრიობის ზოგადი ინტერესების გასაკონტროლებლად“.  

== მშვიდობის ლიგა ==

=== ლიგის დაარსება ===
1867 წლის აპრილში პარიზის გაზეთმა ''Le Temps-მა'' გამოაქვეყნა სამი წერილი, რომლებიც თავს ესხმოდნენ [[ ლუქსემბურგის კრიზისი|ფრანგების ქმედებებს ლუქსემბურგის მიმართ]], რომელთა მესამედი პასმა დაწერა. წერილმა მკითხველს შესთავაზა „მშვიდობის ლიგაში“ გაწევრიანება, რომელსაც დიდი ენთუზიაზმით უჭერდნენ მხარს:{{Columns-list|* [[მაიკლ შევალიე]], ეკონომისტი
* [[ჟან დოლფუსი]], ინდუსტრიალისტი
* [[ფრანსუა ბართლომეო არლეს-დუფუა]], ბანკირი
* [[ლაზარე ისიდორი]], საფრანგეთის დიდი რაბინი
* [[ჰიაცინტ ლოისონი]],კათოლიკე მღვდელი და აქტივისტი
* [[ავგუსტ ჟოზეფ ალფონს გრატრი]], კათოლიკე მღვდელი და აქტივისტი
* [[ჟოზეფ მარტინ-პასკუადი]], პროტესტანტი მღვდელი
* [[გუსტავ დეიხტალი]], მწერალი
* [[ემილი ლუის ვიქტორ დე ლაველიე]], ეკონომისტი
* [[გუსტავ დე მოლინარი]], ეკონომისტი
* [[ავგუსტ კოუვრერი]], პოლიტიკოსი}}



მშვიდობის საზოგადოების მდივანი ჰენრი რიჩარდი, იმ წელს ეწვია პარიზს და [[ ჩარლზი, მარკიზ დე ლა ვალეტი|შინაგან საქმეთა მინისტრს]] მოუწოდა [[ ექსპოზიციის უნივერსალი (1867)|1867 წლის პარიზის ექსპოზიციის]] დროს საერთაშორისო [[ მშვიდობის ყრილობა|მშვიდობის კონგრესი]] დაეშვა. იდეა უარყოფილ იქნა, მაგრამ მთავრობამ საბოლოოდ დაუშვა ლექციების ჩატარება მშვიდობის ზოგადი პრინციპების გათვალისწინებით.

1867 წლის მაისში  პასმა და შევალიემ მიიღეს ნებართვა მშვიდობის საერთაშორისო და მუდმივი ლიგის ორგანიზებისთვის. ამ ლიგით პასმა გამოაცხადა „ომი ომის წინააღმდეგ“, მიაჩნდა, რომ ლიბერალური ეკონომიკა მოიტანს სოციალურ ცვლილებებს სამხედრო ხარჯების აღმოფხვრის შემდეგ.

21 მაისს პასმა ლექცია წაიკითხა მედიცინის სკოლაში, პარიზში, სადაც განიხილა მისი შეხედულებები პაციფიზმის შესახებ. მან განმარტა, რომ მისი შეხედულებები არ იყო რელიგიური ან პოლიტიკური თვალსაზრისით განპირობებული, არამედ ეკონომიკური, ზნეობრივი და ფილოსოფიური. მიუხედავად იმისა, რომ მან თქვა, რომ თავდაცვითი ან დამოუკიდებლობის ომები შეიძლება იყოს „ყველაზე კეთილშობილური და დიდებული ამოცანა ცხოვრებაში“, ამავდროულად მკაცრად დაგმო დაპყრობისა და გაფართოების ომების პოლიტიკა, როგორც საზიანო ქვეყნის სიმდიდრისა და ზნეობრივი ხასიათისათვის. 

მიუხედავად მრავალი ფუჭი მცდელობისა, მოეძებნა სათანადო სივრცე მისი 600 წევრისათვის, ლიგის შეხვედრა მაინც გაიმართა  1868 წლის ივნისში, რომელზეც პასი სიტყვით გამოვიდა ჯგუფის „ანტირევოლუციური“ მიზნების შესახებ.

=== საფრანგეთ-პრუსიის ომი ===
პირველი დიდი კონფლიქტი, რომელიც ლიგის არსებობის პერიოდში მოხდა იყო 1870 წლის [[საფრანგეთ-პრუსიის ომი]] . [[სედანის ბრძოლა (1870)|სედანის ბრძოლისა]] და ნაპოლეონ III-ის დაპყრობების შემდეგ, პასმა [[ვილჰელმ I (გერმანიის იმპერატორი)|პრუსიელებს პატივისცემა აღუთქვა,]] იმ მიზეზით, რომ მათ წამოიწყეს ომი მხოლოდ თავდასაცავად და არა შეტევისთვის.იგი დაბრუნდა პარიზში და შეეცადა დაერწმუნებინა ბრიტანეთისა და ამერიკის საელჩოები კონფლიქტში ნეიტრალური ჩარევის უზრუნველსაყოფად, პასმა  დატოვა პარიზი, იმედგაცრუებულმა იმით, რომ ლიგამ ვერ შეძლო ომის შეჩერება.

== ნობელის პრემია ==
პასის ჯანმრთელობა ასაკის მატებასთან ერთად გაუარესდა, მაგრამ ის მაინც განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობდა სამშვიდობო საზოგადოებებს შორის. ვარაუდობდნენ, რომ ის პირველ [[ნობელის მშვიდობის პრემია|ნობელის პრემიაზე]] გაიმარჯვებდა.

1901 წლის დეკემბერში პასს მიენიჭა პირველი ნობელის პრემია, რომელიც გაიყო [[წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა|წითელი ჯვრის]] დამაარსებელ [[ანრი დიუნანი|ანრი დიუნანთან]] და თითოეულმა მიიღო 100 000 ფრანკზე მეტი. ოსლოში ცერემონიაზე დასწრებისთვის მეტისმეტად მოხუცი იყო, არც პასი და არც დიუნანი  მიღებაზე  სიტყვით არ გამოსულან.

== უკანასკნელი წლები ==
1912 წლის მაისში მიმდინარეობდა მზადება პასის 90-ე დაბადების დღის აღსანიშნავად, მაგრამ ჯანმრთელობის გაუარესების გამო იგი ვერ დაესწრო.  პასი აპირებდა სადღესასწაულო  სიტყვით გამოსვლას, რომელიც მოგვიანებით  გამოქვეყნდა ''Le Paix par le Droit-ში'' . სიტყვით მიმართვა ეხებოდა მის სურვილს „მსოფლიოში ბოროტების შემცირებას და სიკეთის გაზრდას“. 

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.nobel-winners.com/Peace/frederic_passy.html Info about Frédéric Passy]
* [http://nobelprize.org/peace/laureates/1901/passy-bio.html Biography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060429113136/http://nobelprize.org/peace/laureates/1901/passy-bio.html |date=2006-04-29 }}

== ცნობები ==
<references group="" responsive="1"></references>

== ბიბლიოგრაფია ==
* «Frédéric Passy», ''American Journal of International Law'', 6 (October, 1912) 975-976.
* Gide, Charles, «Obituary: Frédéric Passy (1822-1912)», ''The Economic Journal'', 22 (September, 1912) 506-507.
* Institut international de bibliographie, ''Répertoire bibliographique universel: Bibliographie des écrits de Frédéric Passy''. Bruxelles, 1900.
* Passy, Frédéric. The Passy M S S are in the Library of the Peace Palace at The Hague.
* Passy, Frédéric, «The Advance of the Peace Movement throughout the World», ''American Monthly Review of Reviews'', 17 (February, 1898) 183-188. An English translation of the original article as it appeared in the ''Revue des revues''.
* Passy, Frédéric, «Peace Movement in Europe», ''American Journal of Sociology'', 2 (July, 1896) 1-12.
* Passy, Frédéric, ''Pour la paix: Notes et documents''. Paris, Charpentier, 1909.
* Passy, Frédéric, ''Sophismes et truismes''. Paris, Giard & Brière, 1910.
* Van Schilfgaarde, Waszkléwicz, «Frédéric Passy», in ''Mannen en vrouwen van beteekenis in onze dagen''. Haarlem, Willink, 1900.

<br />{{ნობელის პრემია 1901}}
{{ნობელის პრემია მშვიდობის განმტკიცებაში}}
{{DEFAULTSORT:პასი, ფრედერიკ}}

[[კატეგორია:ფრანგი პოლიტიკოსები]]
[[კატეგორია:ნობელის პრემიის ლაურეატები მშვიდობის განმტკიცებაში]]
[[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1822]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 12 ივნისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1912]]