იხილეთ წყარო გვერდისთვის აბდი-დარუნი

{{ინფოდაფა მონუმენტი
|მონუმენტის სახელი   = აბდი-დარუნი
|მშობლიური სახელი   = {{lang-uz|Abdidarun majmuasi}}
|სურათი            = Antiquities of Samarkand. Mausoleum of Khodzha Abdu-Derun. General View of the Mausoleum from the Southwest WDL3734.png 
|სურათის ზომა      =   
|წარწერა            =  აბდი-დარუნი XIX საუკუნეში
|კოორდინატები      = 
|მდებარეობა        = [[სამარყანდი]], [[უზბეკეთი]]
|არქიტექტორი = 
|მოქანდაკე =  
|ტიპი              =
|მასალა            =  
|სიგრძე            =
|სიგანე            =
|სიმაღლე          =  
|დაწყება           = 
|დასრულება        =  
|გახსნა             = 
|თარიღდება  = XII-XX საუკუნეები
|მიძღვნილია        = 
|რუკის სურათი      = 
|რუკის ტექსტი      = 
|რუკის სიგანე     = 
|რელიეფი        =
|latd  = |latm  = |lats  = |latNS  = 
|longd = |longm = |longs = |longEW = 
|lat             =  39.641694
|long            =  66.991722
|ექსტრა           =  
}}
'''აბდი-დარუნი''' ({{lang-uz|Abdidarun majmuasi}}) — მემორიალური, საკულტო და სასულიერო-საგანმანათლებლო დანიშნულების კომპლექსი [[სამარყანდი]]ს ძველ სასაფლაოზე, [[უზბეკეთი]]. აგებულია XII-[[XX საუკუნე]]ებში [[IX საუკუნე]]ში მოღვაწე ისლამის სამართალმცოდნის [[აბდ-ალ მაზედინი]]ს საფლავზე. ანსამბლის უძველეს ნაწილს წარმოადგენს [[XII საუკუნე|XII საუკუნის]] მავზოლეუმი, რომლის გარშემოც სხვავასხვა დროს ააგეს ხანაყა, მეჩეთი და მედრესე. ანსამბლის ძირეული რესტავრაცია, რომელიც ცვლიდა ანსამბლის გარე ხედს, განხორციელდა XV, XIX და [[XX საუკუნე]]ებში. აბდი-დარუნის ანსამბლი ითვლება ცენტრალურ აზიაში [[ისლამი]] ერთ-ერთ ყველაზე წმინდა ადგილად.

== ისტორია ==
ისლამის სამართალმცოდნე [[აბდ-ალ მაზედინი]], რომელიც [[მავერანაჰრი|მავერანაჰრში]] ცნობილი იყო ხოჯა აბდის სახელით, იცნობდნენ [[შარიათი]]ს მცოდნედ და ითვლებოდა ერთ-ერთ პატივსაცემ ყადიდ სამარყანდში. იგი გარდაიცვალა ვაახლოებით [[861]] წელს და დაკრძალეს მუსულმანური წესის თანახმად, მისი ეზოს ბაღში, რომელიც მდებარეობდა სამარყანდის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში ქალაქის ციხესიმაგრის კედელთან. აბდ-ალ-მაზედინის წარმოშობის შესახებ წყაროები განსხვავებულ ცნობებს გვაწვდიან. აბუ-ტაჰირ-ხოჯა თავის წიგნში „სამარია“ მას უწოდებს ხოჯა მუჰამედ იაკუბის შვილს და ხოჯა აბუ იბნ უსმანის შვილიშვილს. ამავე დროს ისლამის ღვთისმეტყველი აბუ ხაფსა ნაჯმედდინ უმარი თავის ნაშრომში მას მიიჩნევს ხალიფა ოსმანის და შესაბამისად წინასწარმეტყველ მუჰამედის შთამომავლად.

XII სუკუნის პირველ ნახევარში აბდ-ალ მაზედინის საფლავზე სულთან აჰმად სანჯარის ბრძანებით ააგეს კუბის ფორმის მცირე მავზოლეუმი, რომელიც სრულდებოდა რვაკუთხა გუმბათით. სავარაუდოდ ამ პერიოდში წმინდა ადგილის გარშემო უკვე განთავსებული იყო სხვა სამარხებიც. მავზოლეუმი იმდენად პატარა აღმოჩნდა, რომ თითქმის მთელი მისი ინტერიერი სავსე იყო წმინდანის საფლავით. ამის გამო XV საუკუნის პირველ ნახევარში [[ულუღბეგი]]ს მმართველობის პერიოდში მავზოლეუმს წინიდან მიაშენეს ერთოთახიანი ნაგებობა [[პორტალი (არქიტექტურა)|პორტალით]] და [[გუმბათი]]თ. [[XV საუკუნე]]ში წმინდა ადგილზე გაჩნდა პირველი მეჩეთი და სხვა ნაგებობები, რომლებიც დღემდე არაა შემონახული. XIX საუკუნის პირველ ნახევარში კომპლექსის დასავლეთ ნაწილში ძველ ფუნდამენტზე ააგეს ახალი მეჩეთი, რომლის რეკონსტრუქციაც ვერ მოხერხდა XX საუკუნემდე, და მცირე მინარეთი. ამავე დროს მეჩეთის ჩრდილო-დასავლეთ კუთხეში ჩააშენეს ჭიშკარი. [[1905]] წელს კომპლექსის ჩრდილოეთ ნაწილზე მიაშენეს მცირე მედრესე, ხოლო [[1909]] წელს მის დასავლეთ ნაწილში ძველი მეჩეთის ადგილზე აღმართეს უფრო ფართო შენობა აივნით, რომელსაც ჰქონდა რუსული Г ასოს ფორმა. XX საუკუნის დასაწყისში ჩატარებული სარესტავრაციო სამუშაოების შედეგად აბდი-დირუნის კომპლექსი ჩვენს დრომდე კარგი სახითაა შემორჩენილი. XX-XXI საუკუნეების მიჯნაზე აღადგინეს კიდევ ერთი დაკარგული დეკორაციის ნიმუში.

სიტყვა „დარუნი“, ტაჯიკურად ნიშნავს „შიგნით მდებარეს“ (რადგან მდებარეობდა ქალაქის კედლის შიგნით), არსებობს ასევე [[აბდი-ბირუნი]]ს მავზოლეუმი (ბირუნი - გარეთა), რომელშიც დაკრძალულია ოჯახის სხვა წარმომადგენელი საიდ აბდ-ი იბნ იაკუბი.

== არქიტექტურა ==
ანსამბლის ზომებია 125X70 მეტრი. კომპლექსის ძირითადი არქიტექტურული ნაგებობები თავმოყრილია მოედნის გარშემო, რომლის ზომებია 25X25 მეტრი. 

კომპლექსის სამხრეთ ნაწილში განთავსებულია მავზოლეუმი და კუთხის დამატებითი ნაგებობები. თავად ხოჯა აბდის მავზოლეუმი კუბის ფორმისაა და სრულდება რვაკუთხა [[გუმბათი]]თ. ინტერიერში კედლებზე მოზაიკაა შემონახული. 

== სახალხო ისლამი ==
სამარყანდის მცხოვრებლებს შორის გავრცელებულია მოსაზრება, რომ თუკი ყურბან-ხაითის დღესასწაულზე შვიდჯერ შემოუვლიან ხოჯა აბდის მავზოლეუმს, მაშინ ეს იქნება [[მექა|მექის]] მოლოცვის ტოლფასი.

== გალერეა ==
<gallery>
File:Ensemble Abdi Darun 01.jpg
File:Ensemble Abdi Darun 02.jpg
File:Ensemble Abdi Darun 03.jpg
File:Ensemble Abdi Darun 04.jpg
</gallery>

== ლიტერატურა ==
*Самаркад. Музей под открытым небом. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1986. — С. 234, 246. — 248 с.
*Памятники искусства Советского Союза. Средняя Азия. Справочник-путеводитль. / Автор текста и составитель альбома Г. А. Пугаченкова. — М.: Искусство, 1983. — С. 393—394. — 428 с.

==რესურსები ინტერნეტში==
* {{cite web|url=http://samcity.uz/home/monuments/abdi-darun.html|title=Портал города Самарканда. Ансамбль Абди-Дарун}}
* {{cite web|url=http://www.mahalla.uz/dostoprim_uz/samarkand_1/mavzolej_abdidarun.html|title=Достопримечательности Узбекистана. Самарканд. Мавзолей Абди-Дарун|accessdate=2017-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131113083359/http://www.mahalla.uz/dostoprim_uz/samarkand_1/mavzolej_abdidarun.html|archivedate=2013-11-13}}
* {{cite web|url=http://lookuz.com/ru/content/mavzolei-khodzha-abdi-darun|title=Мавзолей Ходжа Абди Дарун|accessdate=2017-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131113080921/http://lookuz.com/ru/content/mavzolei-khodzha-abdi-darun|archivedate=2013-11-13}}
* {{cite web|url=http://www.registon.uz/istoriya/mavzoley_hodzha_abdu_darun.html|title=Регистан сегодня. Мавзолей Ходжа Абду Даруна|accessdate=2017-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131113080846/http://www.registon.uz/istoriya/mavzoley_hodzha_abdu_darun.html|archivedate=2013-11-13}}
* {{cite web|url=http://www.uztour.ru/uzbekistan/attractions/samarkand/khoja-abd-darun-mausoleum|title=Мавзолей Ходжа Абду Дарун на сайте Ташриф Турс|accessdate=2017-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180512135349/http://www.uztour.ru/uzbekistan/attractions/samarkand/khoja-abd-darun-mausoleum|archivedate=2018-05-12}}
* {{cite web|url=http://www.uztour.biz/uzbekistan/samarkand_pamjatnikii_ansambl_abdi_darun.html|title=Достопримечательности и архитектурные памятники Самарканда. Ансамбль Абди-Дарун|accessdate=2017-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131113080906/http://www.uztour.biz/uzbekistan/samarkand_pamjatnikii_ansambl_abdi_darun.html|archivedate=2013-11-13}}
* {{cite web|url=http://www.vostokcafe.com/mavzoley-abdi-darun.php|title=Золотое наследие Самаркандского зодчества. Мавзолей Абди-Дарун|accessdate=2017-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180217100924/http://vostokcafe.com/mavzoley-abdi-darun.php|archivedate=2018-02-17}}

[[კატეგორია:სამარყანდის ღირსშესანიშნაობები]]
[[კატეგორია:უზბეკეთის ისტორია]]
[[კატეგორია:უზბეკეთის არქიტექტურა]]