იხილეთ წყარო გვერდისთვის ალფა კენტავრი

{{ინფოდაფა ვარსკვლავი
 | ფონის ფერი = yellow
 | სახელი = ალფა კენტავრი A
 | სურათი = [[file:alpha centauri.jpg|250px]]
 | წარწერა = ალფა კენტავრი A და B
 | დაკვირვების მონაცემები = yes
 | ეპოქა = J2000
 | თანავარსკვლავედი = [[კენტავრის თანავარსკვლავედი|კენტავრი]]
 | სახელი1 = ალფა კენტავრი A
 | ra1 = {{RA|14|39|36,4951}}
 | dec1 = {{DEC|-60|50|02.308}}
 | მანძილი1  = 4.366 ± 0.007 [[სინათლის წელიწადი]]
 | მასა1  = 1.100 M☉
 | ტიპი1 = G2 V
 | ვარსკვლავიერი სიდიდე1 = −0.01
 | აბსოლუტური ვარსკვლავიერი სიდიდე1 = 4,38
 | სახელი2 = ალფა კენტავრი B
 | ra2 = {{RA|14|39|35.0803}}
 | dec2 = {{DEC|-60|50|13.761}}
 | მანძილი2  = 4.366 ± 0.007 [[სინათლის წელიწადი]]
 | მასა2  = 0.907 M☉
 | ტიპი2 = K1 V
 | ვარსკვლავიერი სიდიდე2 = +1,33
 | აბსოლუტური ვარსკვლავიერი სიდიდე2 = 5,71
}}
'''ალფა კენტავრი''' ''(α კენტავრი, α კენ; ასევე ცნობილია, როგორც "რაიჯელ კენტი" /ˈraɪdʒəl ˈkɛnt/)'' — ყველაზე კაშკაშა [[ვარსკვლავი]] კენტავრის სამხრეთ თანავარსკვლავედში. ის ღამის ცაზე სიკაშკაშით მესამეა. ალფა კენტავრის სისტემა 1,34 [[პარსეკი|პარსეკითაა]] (4,37 [[სინათლის წელიწადი]]) დაშორებული [[მზე|მზიდან]]. ეს სისტემა უახლოესია [[მზის სისტემა|მზის სისტემასთან]].<ref name="S">{{cite journal
 | author=Söderhjelm, Staffan  | year=1999 | title=Visual binary orbits and masses post Hipparcos | journal=[[Astronomy and Astrophysics]] | volume=341 | issue=1 | pages=121–40 | doi= |bibcode = 1999A&A...341..121S }}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ შეუიარაღებელი თვალით სისტემაში 1 ობიექტი ჩანს, სინამდვილეში ალფა კენტავრი ორმაგი ვარსკვლავური სისტემაა (ზოგჯერ მოიხსენიებენ, როგორც ალფა კენტავრი AB), რომელთა საერთო ხილული [[ვარსკვლავიერი სიდიდე]] −0.27-ია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის სიკაშკაშით მესამეა (მზეს თუ არ ჩავთვლით) ღამის ცაზე <ref>http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131121061128/http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html |date=2013-11-21 }}, Our Local Galactic Neighborhood, NASA</ref><ref>http://www.centauri-dreams.org/?p=14203, Into the Interstellar Void, Centauri Dreams</ref> −1,46 ვარსვლავიერი სიდიდის მქონე [[სირიუსი]]სა და -0,72-იანი კანოპის შემდეგ.

სისტემის შემადგენელი ვარსკვლავები არიან ალფა კენტავრი A, რომელიც [[მზის მასა|მზის მასის]] 110%, ხოლო სიკაშკაშის 151,9 %-ს აღწევს, და ალფა კენტავრი B, რომლის [[მასა]] მზის მასის 90,7 %-ია, ხოლო 44,5 % - სიკაშკაშე. 79,91 წლიანი საერთო ცენტრის გარშემო [[ორბიტალური პერიოდი]]ს განმავლობაში მათ შორის მანძილი იცვლება [[პლუტონი]]ს მზიდან დაშორების მანძილიდან, [[სატურნი]]ს მზიდან დაშორების მანძილამდე.

მესამე ვარსკვლავი, სახელად პროქსიმა კენტავრი, ან ალფა კენტავრი C, შესაძლებელია, გრავიტაციულად არის დაკავშირებული ალფა კენტავრი AB-სთან. პროქსიმა ოდნავ ნაკლები მანძილითაა დაშორებული მზიდან - დაახლოებით 1,29 პარსეკით (4,24 სინათლის წელიწადი), რაც იმას ნიშნავს, რომ ის მზესთან მდებარე უახლოესი ვარსკვლავია, მიუხედავად იმისა, რომ ის შეუიარაღებელი თვალით არ ჩანს. პროქსიმას ალფა კენტავრი AB-დან დაშორების მანძილი დაახლოებით 0,06 პარსეკია, ან 0,2 სინათლის წელიწადი, ან 13 000 [[ასტრონომიული ერთეული]]; ეს ექვივალენტურია 400-ჯერ დიდი [[ნეპტუნი]]ს ორბიტისა.

სისტემაში, ასევე შესაძლებელია, არსებობდეს, სულ ცოტა 1 პლანეტა - დედამიწის ზომის ალფა კენტავრი Bb, რომელიც, დადასტურების შემთხვევაში, დედამიწასთან ყველაზე ახლოს მდებარე [[ეგზოპლანეტა]] იქნება. პლანეტის მასა, სულ ცოტა, დედამიწის მასის 113 %-ს უტოლდება <ref name = "Wall"/><ref name = "Dumusque">{{cite journal | last = Dumusque | first = X. | authorlink = 
| author2 = Pepe, F.; Lovis, C.; Ségransan, D.; Sahlmann, J.; Benz, W.; Bouchy, F.; Mayor, M.; Queloz, D.; Santos, N.; Udry, S. | title = An Earth mass planet orbiting Alpha Centauri B | journal = Nature | volume = 490 | issue = | pages = | date = 2012-10-17  | url = http://www.eso.org/public/archives/releases/sciencepapers/eso1241/eso1241a.pdf | doi = 10.1038/nature11572 | accessdate = 2012-10-17|bibcode = 2012Natur.491..207D }}</ref> და ალფა კენტავრი B-ს გარშემო ბრუნავს 3,236 დღიანი პერიოდით.<ref name = "Wall">{{cite web | last = Wall | first = Mike | title = Discovery! Earth-Size Alien Planet at Alpha Centauri Is Closest Ever Seen | work = [http://www.space.com/ Space.Com web site] | publisher = TechMediaNetwork | date = 2012-10-16 | url = http://www.space.com/18089-earth-size-alien-planet-alpha-centauri.html | accessdate = 2012-10-17}}</ref> დედავარსკვლავის გარშემო 6 მილიონი კილომეტრით დაშორებულ პლანეტაზე, რომელიც ტოლია დედამიწისა და მზის დაშორების 4%-ის და მზისა და მერკურის დაშორების მეათედის, ტემპერატურა 1200&nbsp;°C-ს მიაღწევს, რაც სიცოცხლის არსებობისთვის ზედმეტად ცხელია. თუმცა, ბოლო ხანებში (2013 წლის 10 ივნისი) გაკეთებული განცხადების მიხედვით, ალფა კენტავრი B-ს გარშემო მბრუნავი დედამიწის მსგავს პლანეტაზე გაკეთებული ადრინდელი განცხადებები შესაძლოა არ იქნეს მხარდაჭერილი.

==კომპონენტების აღნიშვნა==
სახელი "ალფა კენტავრი" იმას დაარქვეს, რაც მხოლოდ ერთ ვარსკვლავად ჩანს შეუიარაღებელი თვალისათვის და კენტავრის თანავარსკვლავედის ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავს. ტელესკოპის დახმარებით, ის ორმაგ ვარსკვლავურ სისტემად გამოჩნდება ახლო ორბიტით. ამიტომ ეს ცნობილია, როგორც ალფა კენტავრი AB.

ალფა კენტავრი A და B ორმაგი სისტემის ინდივიდუალური ვარსკვლავები არიან, რომლებიც ჩვეულებისამებრ განხილულნი არიან, როგორც ორმაგი სისტემა ალფა კენტავრი AB-ს განსხვავებული კომპონენტები. მესამე კომპანიონი, პროქსიმა კენტავრი (ან პროქსიმა, ან ალფა კენტავრი C), ბევრად მეტი მანძილითაა დაშორებული, ვიდრე A-სა და B-ს შორის მანძილია. ის შესაძლებელია გრავიტაციულადაც დაკავშირებული იყოს AB სისტემასთან. დედამიწიდან თუ დავაკვირდებით, პროქსიმას კუთხური დაშორება 2.2°-ია AB სისტემიდან. ის ისეთი კაშკაშა რომ ყოფილიყო, ტელესკოპის გარეშე რომ დაგვენახა, პროქსიმა კენტავრი შეუიარაღებელი თვალისთვის გამოჩნდებოდა, როგორც ალფა კენტავრი AB-სგან განცალკევებული ვარსკვლავი. ალფა კენტავრი AB და პროქსიმა კენტავრი წარმოქმნიან ე.წ. „ორმაგ ვარსკვლავს“ (ორმაგი ვარსკვლავი არის ვარსკვლავების წყვილი, რომელიც ერთმანეთთან ახლოს ჩანან დედამიწის ღამის ცაზე, როცა მათ ოპტიკური ტელესკოპით აკვირდებიან).

სამივე კომპონენტი ერთად ქმნის სამმაგ ვარსკვლავურ სისტემას, რომელსაც α კენ AB-C (ალფა კენტავრი AB-C) ეწოდება.

==სისტემის ბუნება==
-0,27-იანი ვარსკვლავიერი სიდიდით,<ref>{{cite book |first = Robert | last=Burnham |year = 1978 |title = Burnham's Celestial Handbook |page = 549
|publisher = [[Courier Dover]] |isbn = 0-486-23567-X }}</ref> ალფა კენტავრი შეუიარაღებელი თვალისთვის ერთ ვარსკვლავად ჩანს და სირიუსზე და კანოპზე მკრთალია. შემდეგი ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი ღამის ცაზე არქტურია. როდესაც განვიხილავთ ინდივიდუალურ ვარსკვლავებს (მზის გარდა), ალფა კენტავრი A მეოთხეა სიკაშკაშით -0,01 ვარსკვლავიერი სიდიდით,<ref name="RECONS">{{cite web |author = [[Research Consortium on Nearby Stars]] |publisher = [[Georgia State University]] |date = 2007-09-17 |title = The One Hundred Nearest Star Systems |url = http://www.chara.gsu.edu/RECONS/TOP100.posted.htm |work = [http://www.chara.gsu.edu/RECONS/ RECONS] |accessdate = 2007-11-06 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20071112173559/http://www.chara.gsu.edu/RECONS/TOP100.posted.htm |archivedate = 2007-11-12 |url-status = live }}</ref> რომელიც სულ ოდნავ მკრთალია არქტურზე (-0,04 ვარსკვლავიერი სიდიდე). ალფა კენტავრი B, 1,33 ვარსკვლავიერი სიდიდით, სულ რაღაც, 21-ეა სიკაშკაშით ღამის ცაზე.

'''ალფა კენტავრი A''' ორმაგი სისტემის უფროსი (ან პირველადი) წევრია, რომელიც ოდნავ დიდი და უფრო კაშკაშაა, ვიდრე [[მზე]]. ის მზის მაგვარი მთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავია იგივე მოყვითალო ფერით,<ref name=csiro>{{cite web | title=The Colour of Stars | date=December 21, 2004 | work=Australia Telescope, Outreach and Education | publisher=Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation | url=http://outreach.atnf.csiro.au/education/senior/astrophysics/photometry_colour.html | accessdate=2012-01-16 | archiveurl=https://www.webcitation.org/6630AbtJZ?url=http://outreach.atnf.csiro.au/education/senior/astrophysics/photometry_colour.html | archivedate=2012-03-10 }}</ref> რომლის ვარსკვლავური კლასიფიკაცია არის სპექტრული ტიპი G2 V.<ref name="RECONS" /> განსაზღვრული საერთო ორბიტალური პარამეტრებიდან, ალფა კენტავრი A 10 %-ით უფრო მასიური და 23 %-ით დიდია მზეზე.<ref name="eso">{{cite web | author=Kervella | first=Pierre | coauthors=Thevenin, Frederic | date=March 15, 2003 | url=http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2003/pr-05-03.html | title=A Family Portrait of the Alpha Centauri System | publisher=[[ESO]] | accessdate=2008-06-06 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20080616125016/http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2003/pr-05-03.html | archivedate=2008-06-16 |url-status=live }}</ref> ამ ვარსკვლავის ბრუნვის სიჩქარე 2.7 ± 0.7 კმ/წმ<sup>−1</sup>-ია. გამოდის, რომ მას 22 დღიანი ბრუნვის პერიოდი აქვს,<ref name="aaa470">{{cite journal |last = Bazot | first=M. |display-authors = ''et al.'' |year = 2007 |title = Asteroseismology of α Centauri A. Evidence of rotational splitting |journal = [[Astronomy and Astrophysics]] |volume = 470 | issue=1 | pages=295–302 |doi = 10.1051/0004-6361:20065694 |bibcode = 2007A&A...470..295B |arxiv = 0706.1682 }}</ref> რომელიც მზის 25 დღიან ბრუნვის პერიოდზე ოდნავ სწრაფია.

'''ალფა კენტავრი B''' ორმაგი სისტემის კომპანიონი (ან მეორადი) ვარსკვლავია. ის ოდნავ პატარა და ნაკლებად კაშკაშაა მზეზე. ის მთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავია K1 V სპექტრული ტიპით,<ref name="RECONS" /><ref name="FUSE Observations of alpha Centauri B">{{cite journal
 | author =Datin, Kellie; Dewarf, LE.; Guinan, EF.; Carton, JM. | date=January, 2009 | title=FUSE Observations of alpha Centauri B | publisher=[[American Astronomical Society]] | bibcode=2009AAS...21340609D | volume =213 | page =200 | journal =American Astronomical Society}}</ref> ანუ ის უფრო ნარინჯისფერია, ვიდრე პირველადი, უფროსი ვარსკვლავი. ალფა კენტავრი B მზეზე 90 %-ით მსუბუქია, ხოლო რადიუსი 14 %-ით მცირე  აქვს. ბრუნვის სიჩქარე არის 1.1 ± 0.8 კმ/წმ<sup>−1</sup>-ია, რაც იმას ნიშნავს, რომ მისი ბრუნვის პერიოდი 41 დღეა (1995 წლის გამოთვლებით, მისი ბრუნვის პერიოდი 36,8 დღე იყო). მიუხედავად იმისა, რომ  უფროს ვარსკვლავზე ნაკლებად კაშკაშაა, ის რენტგენის დიაპაზონში უფრო მეტ ენერგიას ასხივებს.

'''ალფა კენტავრი C,''' აგრეთვე ცნობილი როგორც პროქსიმა კენტავრი, სპექტრული კლასის - M5 Ve<ref name="RECONS" /> ან M5 Vle ვარსკვლავია, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ის ან მთავარი მიმდევრობის პატარა ვარსკვლავია (V ტიპი), ან ქვეჯუჯა (VI) ემისიური ხაზებით. მისი B-V ფერის ინდექსი არის +1,90 და მისი მასა დაახლოებით 0.123 [[მზის მასა|M☉]],<ref name="SIMBAD">{{cite web |title = SIMBAD query result: V* V645 Cen&nbsp;– Flare Star |url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=proxima%20centauri | work=SIMBAD |publisher = [[Centre de Données astronomiques de Strasbourg]] |accessdate = 2008-08-11}}&nbsp;— some of the data is located under "Measurements".</ref> ან [[129 იუპიტერის მასა]] არის.<ref name="ESO2003">{{cite news |author = Kervella, Pierre; Thevenin, Frederic |date = 2003-03-15 |title = A Family Portrait of the Alpha Centauri System: VLT Interferometer Studies the Nearest Stars |url = http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2003/pr-05-03.html |publisher = ESO |accessdate = 2007-07-09 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070607184018/http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2003/pr-05-03.html |archivedate = 2007-06-07 |url-status = live }}</ref>

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commons category|Alpha Centauri}}
* [http://simbad.u-strasbg.fr/sim-id.pl?protocol=html&Ident=alpha+centauri SIMBAD observational data]
* [http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6.html Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars U.S.N.O.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180930114653/http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6.html |date=2018-09-30 }}
* [http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6/orb6frames.html Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars : Orbital Elements U.S.N.O.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171112062424/http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6/orb6frames.html |date=2017-11-12 }}
* [http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6/orb6notes.html Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars : Orbit Notes U.S.N.O.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120203095834/http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6/orb6notes.html |date=2012-02-03 }}
* [http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6/orb6ephem.html Sixth Catalogue of Orbits of Visual Binary Stars : Orbit Ephemeris U.S.N.O.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090113210000/http://ad.usno.navy.mil/wds/orb6/orb6ephem.html |date=2009-01-13 }}
* [http://www.southastrodel.com/PageAlphaCen001.htm The Imperial Star&nbsp;– Alpha Centauri]
* [http://www.southastrodel.com/PageAlphaCen006.htm Alpha Centauri&nbsp;– A Voyage to Alpha Centauri]
* [http://www.southastrodel.com/PageAlphaCen006.htm Immediate History of Alpha Centauri]
* [http://www.glyphweb.com/esky/stars/alphacentauri.html eSky : Alpha Centauri]

==სქოლიო==
{{Reflist|colwidth=30em}}

[[კატეგორია:ვარსკვლავები]]
[[კატეგორია:კენტავრის თანავარსკვლავედი]]