იხილეთ წყარო გვერდისთვის ამერიკა-ფილიპინების ომი

{{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი
|კონფლიქტი=ამერიკა-ფილიპინების ომი
|ნაწილი=
|სურათი=[[ფაილი:1899UStroops.jpg|220პქ]]
|სათაური=
|თარიღი=[[4 თებერვალი]] [[1899]] — [[2 ივლისი]] [[1902]] 
|მდებარეობა=[[ფილიპინები]]
|casus=
|შედეგი=
*[[აშშ]]ს გამარჯვება
|ტერიტორია=
|მხარე1=[[აშშ]]
|მხარე2=[[ფილიპინები]]
|ძალა1=126,000 მებრძოლი
|ძალა2=80,000-100,000 მებრძოლი
|დანაკარგები1=4,234-6,165 დაღუპული, 2,818 დაჭრილი 
|დანაკარგები2=12 000-20,000 დაღუპული
|შენიშვნა=
}}
'''ამერიკა-ფილიპინების ომი''' ([[1899]]-[[1902]]) — ამერიკელების წამოწყებული ომი, ფილიპინების წინააღმდეგ. 

==ომის მიმდინარეობა==
[[აშშ|აშშს]] მთავრობამ [[ფილიპინები|ფილიპინებზე]] სერიოზული მისია მიავლინა, რომელსაც დაევალა ზოგიერთი დათმობებით დაეინტერესებინა ფილიპინების ბურჟუაზია და მემამულეები, გადაეყვანა თავის მხარეზე. კომპრადორული ბურჟუაზიის და ფეოდალების სახით ამერიკელებმა მალე თავიანთი მომხრეები და მოკავშირეები შეიძინეს. აშშ-ის დემაგოგიურმა მანევრებმა ეროვნულ ბანაკშიც პოვა გამოძახილი. მშრომელთა აქტივობით და გლეხონის მიერ რევოლუციური გზით მემამულეთა მიწის ხელში ჩაგდებით დაშინებული ბურჟუაზიულ-მემამულური დაჯგუფება ამერიკელებთან კაპიტულაციის გზას დაადგა. 

[[1889]] წელს ფილიპინების არმიის ორგანიზებული წინააღმდეგობა შეწყდა და ბრძოლამ დაქსაქსული პარტიზანული სახე მიიღო. [[1901]] წლის გაზაფხულზე ამერიკელების ტყვედ ჩაგდებულმა ერთ-ერთმა ბურჟუაზმა (აგინალდომ) ფილიპინელ ხალხს მოუწოდა შეეწყვიტა წინააღმდეგობა, თანაც აშშ-სადმი ერთგულების ფიცი დადო. ბურჟუაზიულ ლიდერთა უმეტესობამ აგინალდოს მაგალითს მიბაძა და უღალატა ქვეყნის ინტერესებს. 

ფილიპინების ხალხის ზედაფენის მისამხრობად აშშ-ის სენატმა [[1902]] წელს მიიღო „კანონი ფილიპინების შესახებ“, რომელმაც იურიდიულად განსაზღვრა ფილიპინების კოლონიური სტატუსი. მისი მთავარი ამოცანა იყო ფილიპინების ხალხის ფართო ფენების შეცდომაში შეყვანა. კანონი ითვალისწინებდა ფილიპინების ექსპლუატატორული ფენების მონაწილეობას კოლონიურ მმართველობაში, ასამბლეასა და პროვინციული ორგანოების არჩევითობის დაწესებით და მათში ამ წრეების წარმომადგენელთა მიზიდვით. კანონი ფორმალურად აცხადებდა ფილიპინელთა პიროვნების და ქონების ხელშეუხებლობას, დემოკრატიულ უფლებებს, პროვინციული და მუნიციპალური ორგანოების არჩევითობას და სხვ.  ფილიპინელი მემამულეები, აშშ-ის კოლონიური ხელისუფლება და საოკუპაციო არმია, რომლებმაც ხელთ იგდეს ფილიპინების მიწა-წყლის მნიშვნელოვანი ნაწილი, დაინტერესებული იყვნენ გლეხობის ექსპლუატაციის წინაკაპიტალისტური ფორმების შენარჩუნებით. აღნიშნულ კანონს დაეთანხმნენ ფილიპინების კომპრადორული წრეები, ეროვნული ბურჟუაზია და მემამულეები. მათ ხელი აიღეს ქვეყნის დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაზე და ახალ კოლონიურ მბრძანებელთა მოკავშირეებად და სოციალურ საყრდენებად იქცნენ.

მხოლოდ [[1907]] წელს შეწყდა ფილიპინების ხალხის პარტიზანული ბრძოლა დამპყრობლების წინააღმდეგ. იმავე წელს ჩატარდა ასამბლეის პირველი არჩევნები და შეიქმნა ახალი ბურჟუაზიული - ნაციონალისტური პარტია, რომელმაც თავის პროგრამაში შეიტანა პარლამენტის გზით ბრძოლა ფილიპინების დამოუკიდებლობისათვის. ამ მოთხოვნამ მას მოსახლეობის ფართო ფენების მხარდაჭერა მოუპოვა, რაც ნათლად გამოვლინდა ასამბლეის არჩევნებში, როცა მან ხმების დიდი უმრავლესობა მიიღო. აღნიშნულ პარტიასთან ერთად ამ დროისათვის არსებობდნენ აგრეთვე პროამერიკული ორიენტაციის მქონე პროგრესული პარტია და სხვა ბურჟუაზიული პარტიები, რომელთა გავლენა ნაცისტურ პარტიასთან შედარებით უმნიშვნელო იყო. მასების თავიანთ მხარეზე მისამხრობად მათ ზოგჯერ თავიანთ პროგრამაში ნაწილობრივ მუშების ინტერესები და მოთხოვნებიც კი შექონდათ.

==ლიტერატურა==
* {{citation |title=Filipinos in the U.S. Navy & Coast Guard During the Vietnam War |last=Burdeos |first=Ray L. |publisher=AuthorHouse |year=2008 |isbn=978-1-4343-6141-7 |url=https://books.google.com/?id=tN__4jLTnd8C}}
* {{citation |last1=Hack |first1=Karl |last2=Rettig |first2=Tobias |title=Colonial armies in Southeast Asia |url=https://books.google.com/books?id=IFNrC0lVLvAC |year=2006 |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-33413-6}}
* {{citation |last=Smallman-Raynor |first=Matthew |coauthors=Andrew D Cliff |date=January 1998 |title=The Philippines Insurrection and the 1902–4 cholera epidemic: Part&nbsp;I – Epidemiological diffusion processes in war |journal=Journal of Historical Geography |volume=24 |issue=1 |pages=69–89 |ref=CITEREFSmallman-Raynor1998 |doi=10.1006/jhge.1997.0077}}
* {{cite journal |last=Deady |first=Timothy K. |title=Lessons from a Successful Counterinsurgency: The Philippines, 1899–1902 |journal=Parameters |volume=35 |issue=1 |pages=53–68 |publisher=United States Army War College |location=Carlisle, Pennsylvania |year=2005 |url=http://strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/parameters/Articles/05spring/deady.pdf |ref=Deady |accessdate=2017-11-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161210173710/http://strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/parameters/Articles/05spring/deady.pdf |archivedate=2016-12-10 }}

==რესურსები ინტერნეტში==
* http://onwar.com/aced/chrono/c1800s/yr95/fphilippines1899.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070803203633/http://onwar.com/aced/chrono/c1800s/yr95/fphilippines1899.htm |date=2007-08-03 }}
* http://users.erols.com/mwhite28/warstat3.htm#Phil-Am

[[კატეგორია:1899 წლის კონფლიქტები]]
[[კატეგორია:1902 წლის კონფლიქტები]]
[[კატეგორია:ფილიპინების ომები]]
[[კატეგორია:ამერიკის ომები]]