იხილეთ წყარო გვერდისთვის აუსბაუ-პარადიგმა

'''აუსბაუ-პარადიგმა''', [[ენათმეცნიერება]]ში ენის ფორმა, რომლის დროსაც [[ენა]] საკმაოდ განვითარებულია საიმისოდ, რომ კომუნიკაციური მიზნებისთვის გამოდგეს. აუსბაუ-პარადიგმასთან გვაქვს საქმე, როდესაც ენა [[გრამატიკა|გრამატიკის]], [[ორთოგრაფია|ორთოგრაფიისა]] და [[ლექსიკა|ლექსიკის]] თვალსაზრისით მეტნაკლებად ნორმალიზებულია.

ხსენებულ ცნებას სახელი '''აუსბაუ-პარადიგმა''' [[გერმანელები|გერმანელი]] სოციოლინგვისტის [[ჰაინც კლოსი]]ს (Heinz Kloss) მიხედვით დაუმკვიდრდა, თუმცა საკუთრივ გერმანულ ენათმეცნიერებაში უფრო შემდეგი სახელებით ''Ausbausprache'', ''Abstandsprache'', ან ''Dachsprache'' არის ცნობილი.

ენის [[სტანდარტული ენა|სტანდარტულ ენად]], ან [[სალიტერატურო ენა]]დ ჩამოყალიბებისათვის საჭიროა გარკვეული დრო და ეს ენად ჩამოყალიბების პროცესი სხვადასხვა დროსა და სივრცეში შეიძლება სხვადასხვაგვარად მიმდინარეობდეს.

ძირითადად ენის შენების (''Ausbau einer Sprache'') პროცესი [[სიტყვის მარაგი]]ს განვრცობასთანაა დაკავშირებული. სანამ ენა ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იმყოფება ძნელია განსაზღვრა სტანდარტიზებულია თუ არა იგი.

შესაძლებელია პირუკუ პროცესიც. თუკი რომელიმე ენას სახელმწიფო მზრუნველობის ნაკლებობის პირობებში მოუწევს არსებობა, ის შეიძლება დაქვეითდეს ენიდან [[დიალექტი|დიალექტამდე]]. მსგავსი პროცესი შედგა [[ინდოეთი|ინდოეთში]], როდესაც ახალი [[ინდური ენები]] ჰინდის ხელახალი [[ექსპანსია|ექსპანსიის]] შედეგად ისევ ამ ენის ([[ჰინდი]]ს) დიალექტებად გადაიქცნენ. ასეთი ენები არის მაგალითად [[რაჯასტანი]] (Rajasthani), [[ბიჰარი]] (Bihari).

== ჟესტების ენა ==

აგრეთვე [[ჟესტების ენა|ჟესტების ენებმა]] განიცადეს '''აუსბაუ-პარადიგმა''', თუმცა უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ჟესტების ენათა დამწერლობის საქმე ჯერ კიდევ არ არის ჯეროვნად განვითარებული და ამდენად შეუძლებულია ჟესტების ენათა [[ორთოგრაფია|ორთოგრაფიისა]] თუ სხვა წესების მოლოდინი, მაგრამ რაც შეეხება [[სიტყვის მარაგი|სიტყვათა მარაგსა]] და [[გრამატიკა]]ს.

== იხილეთ აგრეთვე ==

* [[სალიტერატურო ენა]]
* [[სტანდარტული ენა]]
* [[სოციოლინგვისტიკა]]

== ლიტერატურა ==

* [[ჰელმუტ გლიუკი|Helmut Glück]] (გამომც.), unter Mitarbeit von Friederike Schmöe: ''Metzler Lexikon Sprache.'' Dritte, neubearbeitete Auflage. Metzler, Stuttgart/ Weimar 2005. ISBN 978-3-476-02056-7
* [[ჰარალდ ჰაარმანი|Harald Haarmann]]: ''Abstandsprache - Ausbausprache''. In: Ulrich Ammon, Norbert Dittmar, Klaus J. Mattheier & Peter Trudgill: ''Soziolinguistik. Ein internationales Handbuch zur Wissenschaft von Sprache und Gesellschaft, Band 1''. de Gruyter, Berlin/ New York 2004 (2. Auflage), S. 238 ff.
* [[ჰაინც კლოსი|Heinz Kloss]]: ''Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800.'' 2., erweiterte Auflage. Schwann, Düsseldorf 1978. 3-590-15637-6
* [[ჰაინრიხ ლეფლერი|Heinrich Löffler]]: ''Germanistische Soziolinguistik''. Erich Schmidt Verlag, Berlin 1985. S. 63-65. ISBN 3-503-02231-7

[[კატეგორია:ენის ტიპი]]
[[კატეგორია:დიალექტოლოგია]]
[[კატეგორია:სოციოლინგვისტიკა]]