იხილეთ წყარო გვერდისთვის ბეგობის არწივი

{{ტაქსოდაფა
| სახელი =ბეგობის არწივი
| სურათის ფაილი =Eastern Imperial Eagle cr.jpg
| სურათის წარწერა =
| სურათის აღწერა =
| სამეფო = ცხოველები
| ტიპი = [[ქორდიანები]]
| კლასი = [[ფრინველები]]
| რიგი = [[ქორისნაირნი]]
| ოჯახი = [[ქორისებრნი]]
| გვარი = [[არწივი]]
| სახეობა = [[ბეგობის არწივი]]
| ლათ = {{Btname|Aquila heliaca|([[Savigny]], [[1809]])}}
| არეალის რუკა = AquilaHeliacaIUCNver2019 1.png
| არეალის ლეგენდა = {{ლეგენდა|#00FF00|მხოლოდ ბუდობა}}
{{ლეგენდა|#008000|მთელი წლის განმავლობაში}}
{{ლეგენდა|#00FFFF|მიგრაციის მარშრუტები}}
{{ლეგენდა|#007FFF|მიგრაციის რაიონები}} 
| ვიკისახეობები = Aquila heliaca
| commons = Category:Aquila heliaca
}}
[[File:Aquila heliaca MHNT.ZOO.2010.11.93.3.jpg|thumb|კვერცხი]]
'''ბეგობის არწივი'''<ref name="ქსე">{{ქსე|2|264||არა}}</ref><ref>{{ფნტ|59, 100, 203}}</ref> ({{lang-la|Aquila heliaca}}) — [[მტაცებლები|მტაცებელი]] [[ფრინველები|ფრინველი]] [[ქორისნაირნი|ქორისნაირთა]] [[რიგი (ბიოლოგია)|რიგი]]სა.<ref>[http://www.irmng.org/aphia.php?p=taxdetails&id=10194916 ''Aquila heliaca'' Savigny, 1809] — [[IRMNG]]</ref> სხეულის საერთო სიგრძე 72–84 [[სმ]] აღწევს,<ref name="ქსე" /> ფრთების შლილი 180–215 სმ,<ref name="არიდული" /> მამლის მასა 2,4–4,0 [[კგ]], დედლისა — 2,8–4,5 კგ;<ref name="დრე" /> დედალი მამალზე დიდია.<ref name="ქსე" /> საერთო შეფერილობა მოყავისფრო-შავია. მოყავისფრო თხემი და კეფა კონტრასტულად ჩანს მუქ ყელთან<ref name="არიდული" /> და მკვეთრად ემიჯნება მუქ შუბლს.<ref name="კოლხეთი" /> შედარებით მოკლე კუდი ბოლოვდება ფართო შავი არშიით, გასდევს მუქი ფერის მრავალი ვიწრო ზოლი,<ref name="არიდული" /> ზედა მხარე ღია ნაცრისფერია.<ref name="კოლხეთი" /> მხრებზე აყრია პატარა თეთრი ლაქები. ახალგაზრდა ფრინველი უფრო ღია ფერისაა<ref name="არიდული" /> — საერთო შეფერილობით მოყვითალო-ჟანგისფერი, ზურგზე მურა, მუცელზე — წითურ-ყავისფერი,<ref name="Птицы Грузии" /> გასდევს მუქი ღერძულა ზოლები. მეორე ხარისხის მომქნევი [[ბუმბული|ბუმბულების]] მოსაზღვრე პირველი ხარისხის მომქნევები ღია ფერისაა.<ref name="კოლხეთი" /> [[სქესობრივი დიმორფიზმი]] არ გამოიხატება.<ref name="ქსე" /> ფრენის დროს ფრთებს ღრმად და მძიმედ იქნევს;<ref name="არიდული" /> ბოლოებზე განლაგებული ბუმბულები თითისებურად ჩანს, კუდი — ძალიან მოკლედ. ხმა — ძლიერი „კიავ-კიავ“.<ref name="Птицы Грузии" />

გავრცელებულია სამხრეთ [[სლოვაკეთი]]დან და [[ბალკანეთი]]დან (მ. შ. [[უკრაინა|უკრაინისა]] და [[რუსეთი]]ს სამხრეთში)<ref name="წითელი წიგნი" /> [[წინა აზია|წინა აზიისა]] და სამხრეთ [[ციმბირი]]ს გავლით [[მონღოლეთი|მონღოლეთსა]] და ჩრდილო-დასავლეთ [[ინდოეთი|ინდოეთამდე]]. ბინადრობს [[სტეპი|სტეპებში]], [[ტყესტეპი|ტყესტეპსა]] და [[უდაბნო]]ებში.<ref name="დრე" /> იზამთრებს სამხრეთით, [[ნილოსი]]ს ხეობიდან აღმოსავლეთ [[ჩინეთი|ჩინეთამდე]], მკვიდრი პოპულაციებია წინა აზიასა და ბალკანეთზე,<ref name="დრე" /> ზოგჯერ მომთაბარეობს.<ref name="Птицы Грузии" /> ცხოვრობს მარტო ან წყვილებში. უპირატესობას ანიჭებს ადგილებს კუნძულოვანი ტყეებით ან ფრაგმენტული ხის და ბუჩქნარის მცენარეულობით,<ref name="დრე" /> მეჩხერ, ფოთლოვან და შერეულ ტყეებს; მთებში ბუდობს [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1400 [[მეტრი|მეტრამდე]].<ref name="დრე" /> [[საქართველო]]ში გვხვდება ერთეული წყვილების სახით [[ორბეთი (თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი)|ორბეთის]] მიდამოებში, [[თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი|თეთრიწყაროს]], [[ახალციხის მუნიციპალიტეტი|ახალციხის]], [[ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი|ახალქალაქისა]] და [[ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი|ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტებში]], [[ვაშლოვანის ნაკრძალი]]ს შემოგარენში;<ref name="წითელი წიგნი" /> შეინიშნება გადაფრენისასაც.<ref name="კოლხეთი" /> ვერტიკალურად აღწევს 2000 მეტრამდე.<ref name="ქსე" /><ref name="წითელი წიგნი" /> [[აღმოსავლეთ საქართველო]]ში მოზამთრე ფრინველია, [[დასავლეთ საქართველო]]ში — მიმომფრენი.<ref name="ქსე" /> ჩვენში მეტად მცირერიცხოვანია. [[1976]] წლის მონაცემებით, ერთი ეგზემპლარი ფიქსირდებოდა [[თბილისის ზოოპარკი|თბილისის ზოოპარკში]], ერთიც — [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ხერხემლიანთა ზოოლოგიის კათედრაზე.<ref name="წითელი წიგნი" />

ქმნის მუდმივ წყვილს (ერთ-ერთი პარტნიორის სიკვდილამდე). ბუდეს იკეთებს ხეზე ან ბუჩქზე (1–25 მეტრ სიმაღლეზე), იშვიათად კლდეზე ან მიწაზე,<ref name="დრე" /> მაღალი ძაბვის გადამცემ ბოძებზეც.<ref name="არიდული" /><ref name="птицы" /> მასალად იყენებს ტოტებს. აპრილში დებს 1–4 (ჩვეულებრივ 2–3) თეთრ კვერცხს.<ref name="Птицы Грузии" /> დედალ-მამალი კრუხობს 43 დღის მანძილზე. აღსანიშნავია, რომ, ჩვეულებრივ, ხმარობენ 2 ბუდეს.<ref name="წითელი წიგნი" /> 60–77 დღეში მართვეები ბუდეს ტოვებენ.<ref name="დრე" />

უმთავრესად იკვებება 5 კგ-მდე (ჩვეულებრივ 25–1500 გ) მასის [[ძუძუმწოვრები]]თ, უპირატესად [[მღრღნელები]]თ,<ref name="დრე" /> ზოგჯერ თავს ესხმის [[კურდღლისებრნი|კურდღლს]];<ref name="ქსე" /> იშვიათად მის რაციონში შედის [[ფრინველები]], [[ქვეწარმავლები]] და [[მძორი]], ზოგჯერ [[თევზი]] და დიდი ზომის [[მწერები]].<ref name="დრე" /> სპობს სოფლის მეურნეობის მავნებლებს — [[თრია|თრიებს]], [[ზაზუნები|ზაზუნებს]], [[მემინდვრიები|მემინდვრიებსა]] და სხვებს.<ref name="ქსე" /> ნადირობს ღია ადგილებში. მსხვერპლს იჭერს მიწაზე ან წყალში, ჩვეულებრივ უთვალთვალებს მას ჰაერიდან; უწინ ამ არწივებს ხშირად ხედავდნენ [[ყორღანი|ყორღანებზე]] და სხვა ტიპის სამარხებზე შემომჯდარს,<ref name="დრე" /> ძირითადად ცუდი ამინდის დროს, როდესაც ჰაერში ლივლივის საშუალება არ ჰქონდათ.<ref name="птицы" />

რაოდენობა შემცირებულია მთელი არეალის ფარგლებში. მისი მიზეზებია: სწრაფი ანთროპოგენიზაცია, შემაწუხებელ ფაქტორთა ზრდა, საკვები ბაზის შემცირება.<ref name="წითელი წიგნი" /> შეტანილია [[IUCN]]-ისა<ref name="iucn" /> და [[საქართველოს წითელი ნუსხა|საქართველოს „წითელ ნუსხებში“]].<ref>{{Cite web |url = http://matsne.gov.ge/ka/document/view/97288?publication=0 | title = საქართველოს „წითელი ნუსხის“ დამტკიცების შესახებ | publisher = საკანონმდებლო მაცნე. ''matsne.gov.ge'' | date = 2 მაისი, 2006 | accessdate = 5 ივნისი, 2020}}</ref>

==სქოლიო==
{{სქოლიო | refs = 
<ref name="არიდული">''დარჩიაშვილი გ.'', საქართველოს არიდული და სემიარიდული ეკოსისტემების ფრინველთა სარკვევი, გვ. 46, თბ., 2002.</ref>
<ref name="Птицы Грузии">{{Птицы Грузии|8}}</ref>
<ref name="птицы">''Бёме Р. Л., Динец В. Л., Флинт В. Е., Черенков А. Е.'' Птицы. Энциклопедия природы России / Под общ. ред. В. Е. Флинта. — {{comment|М.|Москва}}: ABF, 1996. С. 108. 432 с.</ref>
<ref name="წითელი წიგნი">{{სწწ|34–35|სსრ|არა}}</ref>
<ref name="დრე">{{დრე წიგნი | ავტორი = Лоскот В. М. | სათაური = МОГИЛЬНИК | ტომი = 20 | გვ = 568 | id = 2221371}}</ref>
<ref name="კოლხეთი">''გავაშელიშვილი ლ.'', ''ჯავახიშვილი ზ.'', ''დარჩიაშვილი გ.'', კოლხეთის ჭარბტენიან ტერიტორიათა ფრინველები, გვ. 68, თბ., 2006, ISBN 99940-857-7-8</ref>
<ref name="iucn">{{cite iucn |publisher=[[IUCN]] |author=BirdLife International |author-link=BirdLife International |title=''Aquila heliaca'' |year=2017  |doi=10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T22696048A117070289.en |page=e.T22696048A117070289 |url=https://www.iucnredlist.org/species/22696048/117070289}}</ref>
}}

[[კატეგორია:არწივი]]