იხილეთ წყარო გვერდისთვის ბერეზანი (კუნძული)

{{მმ*|ბერეზანი}}
'''ბერეზანი''' ({{lang-uk|Береза́нь}}) — [[კუნძული]]  [[შავი ზღვა|შავ ზღვაში]]. [[გველის კუნძული|გველის კუნძულთან]] ერთად წარმოადგენს შავი ზღვის რამდენიმე კუნძულთაგანს, რომელიც შედგება მიწის საფუძვლიანი [[ქანი (გეოლოგია)|ქანებისაგან]] და არ წარმოქმნილა წყლების აკუმულაციური  მოქმედების შედეგად. ადმინისტრატიულად შედის [[ოჩაკივის რაიონი|ოჩაკივის რაიონში]] ([[მიკოლაივის ოლქი]]. სიგრძე მიალოებით ერთი კილომეტრი, საგანით სადღაც ნახევარი კილომეტრი, ჩრდილოეთ ნაწილის სიმაღლეა 3-6 მ, სამხრეთისა — 21 მ. '''ბერეზანი''' წარმოადგენს [[უკრაინის ეროვნული მეცნიერებათა აკადემია|უკრაინის ეროვნული მეცნიერებათა აკადემიის]] ისტორიულ-არქეოლოგიური ნაკრძალის „[[ოლვია]]ს“ ნაწილს. კუნძული უკაცრიელია. ზაფხულობით აქ მუშაობს [[უკრაინის ეროვნული მეცნიერებათა აკადემიის არქეოლოგიის ინსტიტუტი|უემა-ს არქეოლოგიის ინსტიტუტი]] და [[სახელმწიფო ერმიტაჟი]]. არქეოლოგიური ძეგლი რეგულარულად ზიანდება არასანქცირებული გათხრების გამო.
{{coord|display=title|46|35|55|N|31|24|37|E|type:isle_region:UA}}
== ისტორია ==
ანტიკურ ხანაში თანამედროვე კუნძული ალბათ [[ნახევარკუნძული]] იყო. ჩ.წ.ა-მდე VII საუკუნოს ბოლოს ამ ადგილზე არსებობდა ძველი ბერძნული დასახლება — [[ბორისფენი]], დაარსებული მილეთელების მიერ. თავდაპირველად კოლონიის ტერიტორია გაშენებული იყო ალიზის შენობებით. ჩ.წ.ა-მდე VI ს. ნახევრის შემდეგ  აქ  იგება მრავალი მიწის ზედა სახლები, ჩნდება [[აფროდიტე]]ს სალოცავი არც თუ დიდი ტაძრით. ალბათ ამ პერიოდისათვის ბერძნული ქალაქი ხდება ნორმალური ანტიკური [[პოლისი]]ს ცენტრად. დასახლების მცხოვრებლები დაკავებული იყვნენ მიწათმოქმედებით, ვაჭრობით, თევზჭერით, ადრეულ პერიოდში ძირითადად აშარმოებდნენ ლითონს. ჩ.წ.ა-მდე  VI ს. მეორე ნახევრიდან აქტიურად იწყებს განვითარებას ქალაქი [[ოლვია]], რომელიც განლაგებულია [[სამხრეთ ბუგის ლიმანი|ბუგის ლიმანის]] ნაპირზე და [[პოლისი]]ს ცენტრი იქით გადადის. ბერეზანი ხდება მეთევზეთა გემების მცირე ნავსაყუდელად. ჩ.წ.აღრიცხვით I-III ს. აქ ისევ ჩნდება პატარა სოფელი, სადაც იყო ერთ ერთი — პონტარაქიელი აქილევსის სამლოცველო, რომელსაც დიდ თაყვანს სცემდნენე ოლვიაშიც. ბერეზანის დასახლება უნიკალური არქეოლოგიური ძეგლია. ის ერთადერთი შემორჩენილი ძეგლია ჩრდილოეთ შავი ზღვისპირეთში ადრე ბერძნული კოლონიზაციის ანტიკური ხანის დროის დასახლებათაგან. მისი ეპოქისაა ტაგანროგის დასახლება, რომელიც თანამედროვე [[ტაგანროგი]]ს რაიონში მდებარეობს და მთლიანად დანგრეულია ზღვის მიერ.
[[1788]] წლის 7 ნოემბერს შავი ზღვის კაზაკთა ჯარმა {{ან3|ანტონ გოლოვატი|ანტონ გოლოვატის|uk|Головатий Антін Андрійович}} თაოსნობით შტურმით აიღეს კუნძული ბერეზანი და აიძულეს იქ მდგარი თურქული რაზმი იარაღი დაეყარათ. ამ კაზაკთა შთამომავლებმა რომლებიც ყუბანში გადასახლდნენ იქ დააარსეს [[1792]] წელს სტანიცა [[ბერეზანსკაია (სტანიცა)|ბერეზანსკაია]].
[[1906]] წლის 6 (19) მარტს კუნძულზე დახვრეტილი იქნა კრეისერ „ოჩაკოვის“ აჯანყების მეთაურები ლეინტენატი [[პეტრე შმიდტი|პ. შმიდტი]], მემანქანე ა. გლადკოვი, კომენდორი ნ. ანტონენკო და ს. ჩასტნიკი. 
[[1968]] წელს არქიტექტორებმა ნ. გალკინმა და ვ. ოჩაკოვსკიმ აღმართეს ძეგლი მათ პატივსაცემად, რომელიც წარმოადგენს 15-მეტრიან რკინა-ბეტონის ობელისკს, რომელიც წარმოადგენს 3 იალქნებისებურად სტილიზირებულ პილონს.

== კუნძული ბუიანი ==
ზოგიერთი მკვლევარის (კერძოდ, ა. ზოლოტუხინის) ვერსიით, სწორედ კუნძული ბერეზანია აღბეჭდილი [[ალექსანდრე პუშკინი|ა. პუშკინის]] ნაწარმოებში „ზღაპარი მეფე სალთანზე“, სადაც მწერალმა კუნძულს ბუიანი უწოდა.

== ლიტერატურა ==
* აგბუნოვი მ.ვ. შავი ზღვის ანტიკური ლოცია. მ., 1987. 
* ბორიფენი-ბერეზანი. ანტიკური ეპოქის დასაწყისი ჩრდილოეთ შავი ზღვისპირეთში: სახელმწიფო ერმიტაჟი, 2005. ISBN 5-93572-176-7
* [[ძველი მსოფლიოს ისტორია კემბრიჯი]]. ტ. III, ნ. 3: ბერძნული სამყაროს გაფართოება. VIII—VI ს. ჩ.წ.ა-მდე. მ.: ლადომირი, 2007. (ბერეზანზე: ფ. 149—155, 181—193). ISBN 978-5-86218-467-9.

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.cnw.mk.ua/pushkin/rus/berezan.htm კუნძული ბერეზანი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080508210050/http://www.cnw.mk.ua/pushkin/rus/berezan.htm |date=2008-05-08 }}
* [http://www.museum.ru/N22900 ბორისფენი-ბერეზანი. ანტიკური ეპოქის დაწყება ჩრდ. შავი ზღვისპირეთში.]
* [[კარიშკოვსკი პეტრე]] [http://klad.kiev.ua/biblioteka/olvia.htm ოლვიის მონეტები. კიევი, 1988.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081023022252/http://klad.kiev.ua/biblioteka/olvia.htm |date=2008-10-23 }} ISBN 5-12-000104-1.
* [http://www.fridmanbooks.netfirms.com/author_numizmat/Ikar/IKAR.HTM {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091019045452/http://www.fridmanbooks.netfirms.com/author_numizmat/Ikar/IKAR.HTM |date=2009-10-19 }} სრლი ბიბლიოგრაფია პ.ო. კარიშკოვსკი რუსულ და ინგლისურ ენებზე [[ფრიდმანი ა.ს.]]]

[[კატეგორია:შავი ზღვის კუნძულები]]
[[კატეგორია:უკრაინის კუნძულები]]
[[კატეგორია:მიკოლაივის ოლქი]]