იხილეთ წყარო გვერდისთვის ბულგარები

[[ფაილი:Pontic steppe region around 650 AD.png|მინი|650 წელს ბულგარების განსახლების რუკა.]]
[[ფაილი:Bulgaria 800ad.jpg|მინი|ბულგარეთის პირველი იმპერია 800 წელს.]]
'''ბულგარები''' (ასევე ''ბოლგარები'', ''ბულღარები'', პროტო-[[ბულგარელები]],<ref>{{cite book|url=http://books.google.bg/books?id=JFohARk4i-AC&pg=PA57|last=Shea|first=John|page=57|title=The Bulgars, Christianity and Slavic text}}</ref> ''[[ჰუნები|ჰუნო]]-ბულგარები''<ref>[http://books.google.com/books?id=YbS9QmwDC58C&pg=RA1-PA76&dq=hunno-bulgars  The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, John Van Antwerp Fine, Publisher University of Michigan Press, 1991, ISBN 0-472-08149-7, p. 76.]</ref>) — ნახევრად მომთაბარე [[თურქულენოვანი ხალხები|ხალხი]], რომლებიც [[VII საუკუნე]]ში ცხოვრობდნენ [[ბულგარეთი (ვოლგა-კამა)|ვოლგის ბულგარეთსა]] და [[პონტო-კასპიის სტეპები|პონტო-კასპიის სტეპებში]].<ref>Random House Kernerman Webster's College Dictionary, © 2010 K Dictionaries Ltd. Copyright 2005, 1997, 1991 by Random House</ref><ref>http://www.thefreedictionary.com/Bulgar</ref> ეთნიკურად ბულგარები მიიჩნევიან ოღურ თურქებად, [[სარმატები|სარმატული]]<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/84067/Bulgar ''Encyclopaedia Britannica Online'']</ref><ref>Rasho Rashev, ''Die Protobulgaren im 5.-7. Jahrhundert'', Orbel, Sofia, 2005. (in Bulgarian, German summary)</ref> და [[ალანები|ალანური]] ელემენტებით.<ref name="Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente">Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente, [http://books.google.de/books?id=ENsxAQAAIAAJ East and west, Vol. 21], 1971, p.214</ref><ref>David Marshall Lang, [http://books.google.de/books?id=8EppAAAAMAAJ The Bulgarians: from pagan times to the Ottoman conquest], Westview Press, 1976, p.39</ref> სარმატული ელემენტები ბულგარების კულტურაში იწვევს კამათს იმის შესახებ, რომ ისინი იყვნენ გათურქებული სარმატები თუ პირიქით.<ref>Otto Maenchen-Helfen, [http://books.google.de/books?id=CrUdgzSICxcC The World of the Huns: Studies in Their History and Culture], University of California Press, 1973, p.443</ref> მათ დასავლეთით მიგრაციის განმავლობაში ასევე განიცადეს სხვა ეთნიკური ჯგუფების გავლენა.<ref>[http://books.google.com/books?id=ZEaSdNBL0sgC&pg=PA228&dq=bulgars+numerous&hl=en&ei=lzJATvryE4zAtAbfp9XOCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CE8Q6AEwCDgK#v=onepage&q=bulgars%20numerous&f=false The New Cambridge medieval history, Volume 4, Part 2, Cambridge University Press, 1995, ISBN 0-521-36292-X, p. 229.]</ref><ref>http://www.kroraina.com/p_bulgar/p_bulg2a.htm</ref> მათ ეთნოგენეზისში სავარაუდოდ ირანული, ალტაური და ურალური ეთნიკური ჯგუფებიც მონაწილეობდნენ.<ref>Anthropologischer Anzeiger, vol. 57-58, E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung (E. Nägele), 1999, p.350</ref>

[[იდელ-ურალის რეგიონი|ვოლგა-ურალის]] რეგიონიდან წარმოშობის მიხედვით მათი ფესვები ზოგიერთი მკვლევარის მიხედვით შეიძლება მიდიოდეს [[ცენტრალური აზია|ცენტრალურ აზიაში]].<ref>The Huns, Rome and the Birth of Europe, Hyun Jin Kim, Cambridge University Press, 2013, ISBN 1107009065, pp. 137-155.</ref> მათ ერთ ადგილზე (პონტო-კასპიის სტეპებში) დამკვიდრება VII საუკუნეში დაიწყეს, სადაც [[630]] წელს შექმნეს სახანო [[დიდი ბულგარეთი]]. დიდი ბულგარეთი 668 წელს [[ხაზარები|ხაზარებმა]] გაანადგურეს. [[680]] წელს ბულგარების ნაწილმა [[ასპარუხი]]ს მეთაურობით დაიპყრო [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] პროვინციები და დააარსეს [[ბულგარეთის პირველი იმპერია]]. ბულგარების ამ სამეფომ X საუკუნისთვის განიცადა ძლიერი [[სლავიზაცია]]. მეორე ბულგარული სამეფო [[ბულგარეთი (ვოლგა-კამა)|ვოლგის ბულგარეთი]] შეიქმნა [[670]] წელს. ვოლგის ბულგარებმა დამოუკიდებლობის შენარჩუნება მოახერხეს [[1223]] წელს [[მონღოლები]]ს პირველ [[ვოლგის ბულგარეთში მონღოლების შეჭრა|შემოსევამდე]]. შედეგად ვოლგის ბულგარებმა მიიღეს [[კიპჩაკური ენა]] და ჩამოყალიბდნენ [[ვოლგის თათრები|ვოლგის თათრებად]].

== ეტიმოლოგია ==
არ არსებობს სიტყვა ''ბულგარის'' ცალსახა გაგება. უმეტესობის აზრით, რომ ის მომდინარეობს [[თურქული ენა|თურქული]] ზმნიდან: ''bulğa'' ("შერევა", "ფუსფუსი") და მისგან ნაწარმოები სიტყვიდან: ''bulgak'' ("აჯანყება", "არეულობა").<ref>Bowersock, Glen W. & al. ''[http://books.google.com/books?id=c788wWR_bLwC&pg=PA354 Late Antiquity: a Guide to the Postclassical World]'', p. 354. Harvard University Press, 1999. ISBN 0-674-51173-5.</ref><ref>Karaty,O. ''In search of the lost tribe: the origins and making of the Croatian nation'', pp 24-26 [http://books.google.co.za/books?id=h_Qu1ywX0-wC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=bulgar&f=false]</ref> ნაწილი მეცნიერების მიიჩნევს, რომ ის მომდინარეობს სიტყვიდან: ''bel gur'' ("ხუთი კლანი").<ref>Karataty, Osman. ''[http://books.google.co.za/books?id=h_Qu1ywX0-wC In Search of the Lost Tribe: the Origins and Making of the Croatian Nation]'', p. 28.</ref>

== იხილეთ აგრეთვე ==
*[[ბულგარელები]]
*[[მადარის ცხენოსანი]]
*[[დიდი ბულგარეთი]]
*[[ბულგარეთი (ვოლგა-კამა)]]

== ლიტერატურა ==
*{{bg icon}} Zlatarski, V. N. [Васил Н. Златарски]. 1970 [1918]. [http://www.kroraina.com/knigi/vz1a/vz1a_a_1.html ''История на българската държава през средните векове'']. Sofia: 2nd edition (II изд.) 1970 by Nauka i Izkustvo; 1st edition (I изд.) 1918.
*{{en icon}} Curta, Florin, ed., with the assistance of Roman Kovalev. 2008. ''The other Europe in the Middle Ages: Avars, Bulgars, Khazars, and Cumans''. BRILL.
*{{en icon}} Viktor Aleksandrovich Shnirelʹman, Who gets the past?: competition for ancestors among non-Russian intellectuals in Russia, Woodrow Wilson Center Press, 1996, ISBN 0-8018-5221-8, ISBN 978-0-8018-5221-3. (Chapter ''[http://books.google.com/books?id=4iwHp8amsdEC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=The%20Rivalry%20for%20the%20Bulgar%20Legacy&f=false The Rivalry for the Bulgar Legacy]'' at Google Books).

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commons category|Bulgars}}
*[http://www.britannica.com/eb/article-42723/Bulgaria Encyclopaedia Britannica Online - Arrival of the Bulgars]

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:ბულგარეთის ისტორია]]
[[კატეგორია:თურქულენოვანი ხალხები]]
[[კატეგორია:ხალხთა დიდი გადასახლება]]