იხილეთ წყარო გვერდისთვის ბჰუტანი

{{ინფოდაფა ქვეყანა|
|მშობლიური_სახელი =  ྲུག་ཡུལ, Druk Yul
|სრული_სახელი = ბჰუტანის სამეფო
|საერთო_სახელი = ბჰუტანი 
|დროშა = Flag_of_Bhutan.svg
|გერბი = Emblem_of_Bhutan.svg
|რუკა = LocationBhutan.svg
|ჰიმნი = [[დრუკ ცენძენი]]<br/>{{small|''მგრგვინავი დრაკონის სამეფო''}}<br/><center></center>
|დევიზი = 
|ოფიციალური_ენები = [[ინგლისური ენა]], [[ძონგკხა]]
|დედაქალაქი = [[თიმფუ]]
|latd=27
|latm=28
|latNS=N
|longd=89
|longm=38.5
|longEW=E
|უდიდესი_ქალაქი = [[თიმფუ]]
|მთავრობის_ტიპი = [[მონარქია]]
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[მეფე]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[ჯიგმე ხესარ ნამგიელ ვანგჩუკი]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = [[ბჰუტანის პრემიერ მინისტრების სია|პრემიერ მინისტრი]]
|ლიდერის_სახელი_2 = [[ლოტაი ცერინგი]]
|ლიდერის_ტიპი_3 = 
|ლიდერის_სახელი_3 =
|ლიდერის_ტიპი_4 = 
|ლიდერის_სახელი_4 =
|რანგი_ფართობით = 133-ე
|ფართობი = 38,394 
|წყალი_% = 
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 754,388
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 165
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2018
|მოსახლეობის_ცენზი = 727,145<ref>{{cite web |title=Bhutan |url=https://www.citypopulation.de/Bhutan.html |work=Citypopulation.de |access-date=7 May 2019}}</ref>
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2017
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 19.3/კმ²
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 162
|მშპ_ppp_წელი = 2018
|მშპ_ppp = $7.701 მილიარდი
|მშპ_ppp_რანგი = 
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $9,426
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 
|აგი = 0.654
|აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}}
|აგი_კატეგორია = <span style="color:#ffcc00;">საშუალო</span>
|აგი_რანგი = 129-ე
|აგი_წელი = 2019
|ვალუტა = ნგულტრუმი
|ვალუტის_კოდი = BTN
|ქვეყნის_კოდი = BTN
|დროის_სარტყელი = [[UTC+06:00]]
|cctld = [[.bt]]
|სატელეფონო_კოდი = 975
|სქოლიო = 
}}
'''ბჰუტანი''' ([[ძონგკხა]]: {{lang|dz|འབྲུག་ཡུལ་}}) — [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო]] [[აზია]]ში. [[სამხრეთი]]დან, [[აღმოსავლეთი]]დან და [[დასავლეთი]]დან ესაზღვრება [[ინდოეთი]], ხოლო ჩრდილოეთიდან [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]. ბჰუტანელები საკუთარ სახელმწიფოს უწოდებენ დრუკ იული (འབྲུག་ཡུལ་), რაც „ცეცხლის მფრქვეველი დრაკონის მიწას“ ნიშნავს. ბჰუტანი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე იზოლირებული ქვეყანაა. [[1999]] წლამდე ქვეყანაში აკრძალული იყო [[ტელევიზია]], [[ინტერნეტი]] და [[მობილური ტელეფონი|მობილური ტელეფონები]], თუმცა ბოლო წლებში ქვეყანამ დაიწყო აქტიური განვითარება, რასაც ხელი შეუწყო ინტერნეტის აღდგენამ, ასევე საერთაშორისო საჰაერო რეისების განახლებამ და ქვეყანაში უცხოური ინვესტიციების მეტ-ნაკლებად შედინებამ. ბჰუტანის მოსახლეობა [[2012]] წლის მიხედვით 742 737<ref name=clock/> ათასი კაცია. ქვეყნის ტერიტორია ჩინეთთან საზღვრის დემარკაციის შემდეგ 47 000 კვ. კმ-დან 38 394 კვ. კმ-მდე შემცირდა.

== ისტორია ==
[[ფაილი:Bhutan topo en.jpg|250პქ|მინი|მარცხნივ|ბჰუტანის ფიზიკური რუკა]]
მიუხედავად იმისა, რომ არსებობეს მოსაზრება, თითქოს ბჰუტანის ტერიტორია [[2000]] წლის წინაც იყო დასახლებული, ამის დოკუმენტური ან ნივთიერი მტკიცებულება არ არსებობს. ქვეყნის ისტორია ეპიზოდურადაა ცნობილი, რისი მიზეზიც ქვეყნის მაშინდელ დედაქალაქში [[პუნაქა]]ში ხანძრის შედეგად განადგურებული [[ბიბლიოთეკა]]ა. ამდენად, ქვეყნის ისტორია ნახევრად [[ლეგენდა|ლეგენდების]] დონეზა ცნობილი. [[ბუდიზმი|ბუდიზმმა]] ქვეყანაში, როგორც მიიჩნევენ, ჯერ კიდევ [[II საუკუნე]]ში შეაღწია. [[მეფე]]მ, [[ტიბეტა სონგცე ტამპო]]მ, ლეგენდის თანახმად ქვეყნის ტერიტორიაზე ააშენა ორი [[ტაძარი]] ([[კაიჩუ ლაკხანგი]] [[პარო]]ში და [[ჯამბეი ლაკხანგი]] [[ბუმტანგი|ბუმტანგში]]), რომლებიც დღემდე არსებობენ და [[რელიგია|რელიგიური]] რიტუალების აღსრულების უმნიშვნელოვანესი ადგილებია. ბჰუტანის ბუდიზმი, [[დრუკპა კაგიუ]], სათავეს იღებს [[ცანგპა გიარე ეშე დორჟი]]საგან, რომელმაც [[ტიბეტი|ტიბეტში]], ქალაქ [[რალუნგი|რალუნგში]], დააარსა მონასტერი დრუკი (დრაკონი). ტიბეტელი [[მღვდელი]] და [[მხატვარი]] ნგავანგ ნიამგალი ([[შაბდრუნგი]]) (1594—1651) 1616 წელს ხდება მეფე, მან შეძლო ბჰუტანის გაერთიანება, და დაიწყო აქტიური სამუშაოები დძონგოების ციხესიმაგრეების გასამაგრებლად. შაბდრუნგის სიკვდილის შემდეგ ქვეყანა [[სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომმა]] მოიცვა, რომელიც თითქმის ორასი წლის განმავლობაში გრძელდებოდა. დაპირისპირების მიზეზი გახდა ორი დუარი (კარი). ასამიის კარი და ბენგალის კარი-ტერიტორიები, რომლებიც პირდაპირ გასასვლელს იძლეოდნენ მთებიდან მდინარე [[ბრახმაპუტრა]]ზე.

ბჰუტანის ხელახალი გაერთიანება შეძლო მეფე [[უგენ ვანგჩუკი|უგენ ვანგჩუკმა]]. პირველი მეფე, რომელმაც [[1907]] წელს ჩამოაყალიბა ახალი დინასტია. [[1920]] წელს პირველმა მეფემ ხელშეკრულება გააფორმა [[ინგლისი|ინგლისთან]] და ამით მისი მოკავშირე გახდა. სამაგიეროდ კი მიიღო დაპირება, რომ ინგლისი მის საშინაო საქმეებში არ ჩაერეოდა. სწორედ ამ პერიოდიდან იწყება ბჰუტანის იზოლაცია. მან შეძლო თავიდან აეცილებინა მსიფლიო ომებში მონაწილეობა.

[[ფაილი:Taktshang.jpg|250პქ|მინი|მარცხნივ|ტაკშანგის მონასტერი]]
[[1949]] წელს, როცა ინდოეთმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, ბჰუტანიც დამოუკიდებელი ქვეყანა გახდა. თუმცა იზოლაციონალისტური პოლიტიკის გამო ქვეყანა არ იყო წარმოდგანელი არც [[გაერო]]ში და არც საერთაშორისო ორგანიზაციებში, რის გამოც [[მსოფლიო]] ამ ქვეყანას განიხილავდა როგორც ინდოეთის გავლენის სფეროდ. საბოლოოდ ბჰუტანს ბრძოლა მოუწია, რათა გამხდარიყო გაეროს წევრი. [[1952]] წელს ტახტზე ადის ბჰუტანის მესამე მეფე [[ჯიგმე დორჯი ვანგჩუკი]], რომელიც იწყებს ზრუნვას ქვეყნის მოდერნიზაციისათვის. ჩინეთის ტიბეტში შეჭრის გამო ბჰუტანი იძულებული გახდა ინდოეთთან გაეფორმებინა სამხედრო შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც ბჰუტანის უსაფრთხოება ინდოეთს უნდა უზრუნველეყო. დღესაც ინდოეთია ბჰუტანის უსაფრთხოების გარანტი. მხოლოდ [[1971]] წელს გახდა ბჰუტანი გაეროს წევრი.
[[ფაილი:Rinpung Dzong Paro 2007-11-11 CJF.JPG|250პქ|მინი|რინპუნგ ზონგი]]

ბჰუტანის მეოთხე მეფე, [[ჯიგმე სინგე ვანგჩუკი]], ტახტზე ავიდა [[1972]] წელს. მისი მეფობისას ქვეყანაში უცხოელი ჟურნალისტებისა და უცხოელების შეზღუდული რაოდენობა იშვებოდა. მეფემ უზრუნველყო ქვეყანა ახალი ინფრასტრუქტურით (ელექტროენერგია, ტელეფონები, გზები) თან ისე, რომ [[ეკოლოგია]]ს მინიმალური ზარალი მიადგა. [[1998]] წელს მეფემ მართვა მინისტრთა საბჭოს გადასცა, რითაც უზრუნველყო აღმასულებელი ხელისუფლების მუდმივი ცვალებადობა. [[2002]] წელს ქვეყანაში დაარსდა ნაციონალური ტელევიზია (მანამდე ქვეყანაში ტელევიზია აკრძალული იყო). ბოლო წლებში ბჰუტანმა ბევრ წარმატებას მიაღწია, თუმცა ის კვლავ მკაცრად იცავს ეროვნულ ტრადიციებს.

== მოსახლეობა ==
[[ფაილი:ბჰუტანი ტურისტული რუკა.jpg|მინი|ბჰუტანის ტურისტული რუკა (ქართულად)]]
2005 წლის მონაცემებით [[ბჰუტანის დემოგრაფია|ბჰუტანის მოსახლეობა]] შეადგენდა 672 425 კაცს. თუმცა იმის გამო, რომ ქვეყანაში [[გაერო]]ს და სხვა ორგანიზაციების დამკვირვებლები არ დაიშვებიან მსგავსი საქმიანობის ჩასატარებლად, აღნიშნული ციფრები საეჭვოა. მიიჩნევენ, რომ ქვეყანაში 3-ჯერ მეტი მოსახლე მაინც ცხოვრობს ვიდრე ესაა ცნობილი. მოსახლეობის ზრდის მაჩვენებელია 2,11 % წელიწადში. ქალაქის მოსახლეობა — 21 %, სოფლის — 79 %. სიცოცხის საშუალო ხანგრძლივობაა: მამაკაცებში — 66, ქალებში — 66,2 წელი.

[[ბჰოტია]] — ქვეყნის ძირითადი ეთნიკური ჯგუფი და ქვეყნის მოსახლეობის ნახევარს შეადგენს. 35 % მოსახლეობისა [[ნეპალელები]] არიან. 15 % [[წარჩოპხები]].

=== ენა ===
ბჰუტანის ოფიციალური ენაა — [[ძონგკხა]], [[ტიბეტური ენა|ტიბეტურის]] მსგავსი, რომელიც ტიბეტურ მართლწერას იყენებს.

=== რელიგია ===
დრუკპა კაგიუს ტიბეტური სკოლა ქვეყნის მოსახლეობის 70 % მოიცავს, როგორც ოფიციალური რელიგია. ბჰუტანში ასევე გავრცელებულია ბუდისტური სკოლა [[ნინგმა]] და რელიგია ბონი. ქვეყნის სამხრეთით გავრეცელებულია [[ინდუიზმი]] (მოსახლეობის 25 %), მოსახლეობის 5 % [[მუსლიმანი]]ა.

== ეკონომიკა ==
[[ფაილი:10 Ngultrum Vorderseite.jpg|250პქ|მინი|ნგულტრუმი ბჰუტანის ფულის ერთეულზე]]
ბჰუტანი აგრარული ქვეყანაა. მოსახლეობის 80 %-ის შემოსავლის ძირითადი წყაროა [[მიწათმოქმედება]] და [[სატყეო მეურნეობა]]. პარალელურად ქვეყნის ხელისუფლება განსაკუთრებით ზრუნავს ქვეყნის ფლორისა და ფაუნის შესანარჩუნებლად და ამიტომ ქვეყნის ტერიტორიის ნახევარზე მეტი დაცულ ზონებადაა გამოცხადებული, სადაც [[ნადირობა]]ც აკძალულია. სწორედ ამიტომ მეწარმეობის განვითარება ბჰუტანის ხელისუფლების გეგმებში არ შედის. ქვეყანაში ძირითადად მოჰყავთ [[ვაშლი]] და [[ფორთოხალი]]. მოსავლის გარკვეული ნაწილი ექსპორტზე გააქვთ. ძირითადი საექსპორტო ქვეყანა ინდოეთია, რომელზეც მთელი ექსპორტის 87,9 % მოდის. ინდოეთიდან იმპორტი კი ქვეყანაში იმპორტირებული საქონლის 71,3 % შეადგენს.

ქვეყნის ფულადი ერთეულია [[ნგულტრუმი]]. კურსი მიბმულია ინდურ [[რუპია]]ზე. [[2006]] წლის მიხედვით ერთი [[აშშ]] დოლარი 44,42 ნგულტრუმია.

ქვეყნის [[მშპ]] შეადგენს 2,9 მილიარდ დოლარს წელიწადში. ბჰუტანის ხელისუფლება მშპ ზრდას არ აღიქვამს, როგორც მოსახლეობის კეთილდღეობის ზრდის საზომს. ისინი ორიენტირებული არიან ნაციონალური ბედნიერების ზრდის მონაცემებზე (Gross National Happiness).

ბჰუტანში [[კორუფცია]] ფაქტობრივად არ არსებობს. ორგანიზაცია [[საერთაშორისო გამჭვირვალობა|საერთაშორისო გამჭვირვალობის]] (Transparency International) [[2006]] წლის მონაცემებით კორუფციის მიხედვით 32 ადგილზე იმყოფება.

=== ტურიზმი ===
ქვეყანაში კვლავაც შეზღუდულია უცხოელი ტურისტების შესვლის რაოდენობა, ამას თან ემატება მომსახურების დაბალი დონე, რის გამოც ქვეყანას არც ისე ბევრი ტურისტი სტუმრობს. უცხოელი, რომელიც ქვეყანაში ჩადის, წინასწარ ვალდებულია გადაიხადოს 200 დოლარი. მას ავტომატურად ახვედრებენ 3-ადგილიან სასტუმროს. ტურისტული ჯგუფის წევრთა რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 4 ადამიანს. თან საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ 200 დოლარი უნდა იხადოს ყოველი შემდგომი დღისათვის.<ref>http://tourism.gov.bt</ref> [[2005]] წელს ქვეყანა მოინახულა 13 000 ტურისტმა.

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commons|Bhutan}}
* [http://www.bhutan.gov.bt/ ბჰუტანის ხელისუფლების პორტალი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051230224419/http://www.bhutan.gov.bt/ |date=2005-12-30 }}
* [http://www.tourism.gov.bt/ ბჰუტანის ტურიზმის დეპარტამენტის ოფიციალური საიტი]
* [http://www.kuenselonline.com/ გაზეთი Kuensel. ბჰუტანის მიმდინარე მოვლენები]

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{აზიის ქვეყნები}}
{{მონარქიები}}

[[კატეგორია:ბჰუტანი| ]]
[[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:სამეფოები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]]