იხილეთ წყარო გვერდისთვის დემეტრე I

{{მრავალმნიშვნელოვნება*|დემეტრე}}
{{მმართველი 
|ქვეყანა               = [[საქართველოს სამეფო|საქართველოს]]
|თანამდებობა           = მეფე 
|სახელი                  = დემეტრე I
|ორიგინალური სახელი       = 
|რიგი              = 
|რიგი-მეუღლეების          = 
|სურათი              = King Demetre I wearing front-opening qaba with Arabic tiraz bands inscribed in Kufic script, first half of the 12th centuryn Macxvarisi, Svaneti, northern Georgia.jpg
|წარწერა              =დემეტრე I-ის მეფედ კურთხევის სცენა. [[მაცხვარიშის მაცხოვრის ეკლესია|მაცხვარიშის]] ფრესკა.
|მმართველობის დასაწყისი    = [[1125]]
|მმართველობის დასასრული = [[1156]]
|კორონაცია  =
|წინამორბედი       = [[დავით აღმაშენებელი|დავით IV აღმაშენებელი]]
|მემკვიდრე             = [[დავით V]]<br />
(''მოგვიანებით [[გიორგი III (საქართველოს მეფე)|გიორგი III]]'' )
|სხვა წოდებები       = 
|ვიცე-პრეზიდენტი       = 
|პარტია              = 
|დაბადების თარიღი        = დაახლ. [[1093]]
|დაბადების ადგილი       = 
|გარდაცვალების თარიღი          = [[1156]]
|გარდაცვალების ადგილი         = 
|ქორწინება              = 
|შვილები                 = 1. [[დავით V]] <br> 2.[[გიორგი III (საქართველოს მეფე)|გიორგი III]]<br />3.[[რუსუდანი (დიპლომატი)|რუსუდანი]]
|დინასტია             = [[ბაგრატიონები]]
|მამა                 = [[დავით აღმაშენებელი|დავით IV აღმაშენებელი]]
|დედა             = რუსუდანი
}}
'''დემეტრე I''' — [[საქართველო|საქართველოს]] მეფე [[1125]]-[[1156]] წლებში, [[დავით აღმაშენებელი|დავით აღმაშენებლის]] უფროსი ვაჟი და მემკვიდრე.

==ცხოვრება==
დემეტრე მამის სიცოცხლეშივე აქტიურად მონაწილეობდა სახელმწიფოს მართვა-გამგეობაში. [[დიდგორის ომი|დიდგორისა]] და [[შირვანი საქართველოს სამეფოში|შირვანის]] ბრძოლებში ქართველთა ლაშქრის გამარჯვების ერთ-ერთი ორგანიზატორი იყო. დავით აღმაშენებლის გარდაცვალების შემდეგ იძულებული გახდა [[ანისი]] ყმადნაფიცობის პირობით [[თურქები|თურქებისათვის]] დაეთმო. [[1130]] წელს [[ხლათის სასულთნო|ხლათის სასულთნოს]] ჯარები შემოიჭრნენ საქართველოში, დემეტრემ დაამარცხა ისინი და განდევნა საქართველოდან. [[ლაშა გიორგის დროინდელი მატიანე]] წერდა:<ref>ჯაფარიძე გ., საქართველო და მახლობელი აღმოსავლეთის ისლამური სამყარო XII-XIII ს-ის პირველ მესამედში, თბ.,1995, გვ.92.</ref>{{ციტატა|გააქცივნა სუქმანეთნი (ოდეს სუქმანეთნი გააქცივნა დემეტრე, ქრონიკონი იყო სამას ორმოცდაათი), თავი ყოვლისა სპარსეთობისა, დაჴოცნა და ამოსწყჳდნა, და აღავსნა საჭურჭლენი და ლაშქარნი მისნი.}}

[[1130]] წელს დემეტრე I-ის უფროსმა შვილმა [[დავით V|დავითმა]] იმის შიშით, რომ დემეტრე I-ს უმცროსი შვილი [[გიორგი III (საქართველოს მეფე)|გიორგი]] არ გაემეფებინა, შეთქმულება მოაწყო მეფის წინააღმდეგ. მეფემ შეიპყრო შეთქმულების მოთავეები: უფლისწული დავით დემეტრეს ძე და [[აბულეთისძე, ივანე|იოანე აბულეთისძე]]. შემდგომში (სომეხი მემატიანის ვარდანის ცნობით [[1132]], ლაშა-გიორგის დროინდელი მემატიანის ცნობით [[1145]]) დემეტრე I-მა [[აბულეთისძე, ივანე|ივანე აბულეთისძე]] მოაკვლევინა, ხოლო მისი შვილი თირქაში (ქირქიში) საპყრობილეში დაამწყვდია. 

[[1138]] წელს დემეტრე I-ის სარდლობით [[ქართველები|ქართველებმა]] [[განძა]] აიღეს და გამარჯვების ნიშნად ქალაქის კარი საქართველოში ჩამოიტანეს (დაცულია [[გელათის მონასტერი|გელათში]]), მაგრამ დემეტრე I-მა ვერ შეძლო განძის შენარჩუნება და ქალაქი დიდხანს დარჩა მაჰმადიანთა საყრდენ პუნქტად საქართველოს წინააღმდეგ ბრძოლაში.

[[1153]]-[[1154]] წლებში [[ანისი|ანისის]] ხელში ჩაგდება განუზრახავს არზრუმის მფლობელს ამირა სალდუხს. დემეტრე მეფე თავისი ვასალის, ანისის მფლობელის დასახმარებლად და ქალაქ ანისის დასაცავად წასულა. დემეტრემ სალდუხი დაამარცხა და ტყვედ აიყვანა. შემდეგ მაჰმადიან მფლობელთა შუამდგომლობით საქართველოს მეფემ სალდუხი გაათავისუფლა, რის საფასურად მიიღო 100&nbsp;000 დინარი.<ref>საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ. 3, თბ., 1979, გვ. 267</ref>

[[1154]] ([[1155]]) წელს დავითმა კვლავ მოაწყო შეთქმულება, თავისი ერთგული და მეფის მოწინააღმდეგე დიდებულების შემწეობით დემეტრე I იძულებით ბერად შეაყენა და სამეფო ტახტი თვითონ დაიკავა. დავითის გარდაცვალების შემდეგ (იგი მხოლოდ 6 თვეს მეფობდა) დემეტრე I ბერობიდან გადადგა და ტახტი დაიბრუნა. თანაც შეამზადა პირობები მისი უმცროსი ძის გასამეფებლად („აღამაღლა, თავისი თანა და ძისა სწორად მოსაყდრედ გამოაჩინა“). მწვავე შინაკლასობრივი ბრძოლების გამო დემეტრე I-ის მეფობის დროს საქართველოს პოლიტიკური ზრდა ერთგვარად შეფერხდა. მიუხედავად იმისა, რომ მისი მეფობის დროს მოხდა ოჯახური კონფლიქტი, რომელიც დაკავშირებული იყო სამეფო მემკვიდრეობასთან, საქართველო რჩებოდა ცენტრალიზებულ სახელმწიფოდ ძლიერი ჯარით.<ref>Rayfield, Donald (2013). ''Edge of Empires: A History of Georgia''. Reaktion Books. p. 100.</ref>

საყურადღებოა დემეტრე I-ის პოეტური შემოქმედება. ჩვენამდე მოაღწია მისმა რამდენიმე [[იამბიკო|იამბიკომ]]. განსაკუთრებით გამოირჩევა ღვთისმშობლისადმი მიძღვნილი იამბიკოები. დემეტრე I-ის თხზულებათა პოეტური სახეები ქრისტიანულ სიმბოლიკაზეა დაფუძნებული, ზოგ მათგანს რითმაც ეტყობა. მისი „[[შენ ხარ ვენახი]]“ დღესაც ცოცხალი საეკლესიო საგალობელია.

== რესურსები ინტერნეტში ==
*[http://www.hrono.ru/biograf/bio_d/demetre1.html დემეტრე I] {{ru icon}}
* [http://www.allgeo.org/index.php/ka/2018-12-12-16-13-02/i მეფე დემეტრე I]

== ლიტერატურა ==
{{ქე|2|373|მეტრეველი რ.}}

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}{{ვიკიციტატა}}
{{დაიწყე ყუთი}}
{{s-hou|[[ბაგრატიონები|ბაგრატიონთა დინასტია]]||დაახლ. [[1093]]||[[1156]]}}
{{მემკვიდრეობის დაფა
| წინამორბედი = [[დავით IV აღმაშენებელი]]
| ტიტული = &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[საქართველოს მეფე]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;
| წლები = [[1125]]–[[1155]]
| შემდეგი = [[დავით V]]
}}
{{მემკვიდრეობის დაფა
| წინამორბედი = [[დავით V]]
| ტიტული = &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[საქართველოს მეფე]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;
| წლები = [[1156]]
| შემდეგი = [[გიორგი III (საქართველოს მეფე)|გიორგი III]]
}}
{{დაასრულე ყუთი}}

{{ერთიანი საქართველოს მეფეები}}
{{დავით აღმაშენებელი}}


[[კატეგორია:საქართველოს მეფეები]]
[[კატეგორია:ქართველი წმინდანები]]
[[კატეგორია:XIII საუკუნის ქრისტიანი წმინდანები]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1156]]
[[კატეგორია:საქართველოს სამეფოს ბაგრატიონები]]
[[კატეგორია:ქართველი მეფე-პოეტები]]
[[კატეგორია:დავით IV აღმაშენებლის შვილები]]