იხილეთ წყარო გვერდისთვის დიაოხი

{{ინფოდაფა ყოფილი ქვეყანა
|სახელი                          = დიაოხი
|მშობლიური სახელი               =
|სტატუსი                         =
|ჰიმნი                            =
|დროშა                           =
|დროშის აღწერა                   = 
|გერბი                            =
|გერბის აღწერა                    = 
|რუკა                             = Diauehi.svg
|აღწერა                           = დიაოხი [[ძვ. წ. XII საუკუნე|ძვ. წ. მე-12 საუკუნეში]].
|p1                               =
|flag_p1                          =
|p2                               = 
|flag_p2                          = 
|p3                               =
|flag_p3                          = 
|p4                               = 
|flag_p4                          = 
|შექმნილია                        = [[ძვ. წ. XII საუკუნე|ძვ. წ. XII]]
|ლიკვიდერებულია                 = [[ძვ. წ. VIII საუკუნე|ძვ. წ. VIII]]
|s1                               = 
|flag_s1                          = 
|s2                               = 
|flag_s2                          =
|s3                               = 
|flag_s3                          = 
|დევიზი                          =
|დედაქალაქი                      = [[ზუა]]
|ქალაქები                         = 
|ენა                              = [[ქართველური ენები]]
|ვალუტა                          =
|ფართობი                         =
|მოსახლეობა                       =
|მართველობის ფორმა              = 
|დინასტია                         =
|რელიგია                         = [[წარმართობა საქართველოში|წარმართობა]]
|ეტაპი1                           =
|თარიღი1                         =
|წელი1                           =
|ეტაპი2                           =
|თარიღი2                         =
|წელი2                           =
|ეტაპი3                           =
|თარიღი3                         =
|წელი3                           =
|ეტაპი4                           =
|თარიღი4                         =
|წელი4                           =
|ეტაპი5                           =
|თარიღი5                         =
|წელი5                           =
|ეტაპი6                           =
|თარიღი6                         =
|წელი6                           =
|დამატებითი პარამეტრი2           =
|პარამეტრის შიგთავსი2             =
|წინა                             =
|წინამორბედი1                    =
|წინამორბედი2                    =
|წინამორბედი3                    =
|წინამორბედი4                    =
|წინამორბედი5                    =
|წინამორბედი6                    =
|წინამორბედი7                    =
|შემდეგი                         =
|მემკვიდრე1                      =
|მემკვიდრე2                      =
|მემკვიდრე3                      =
|მემკვიდრე4                      =
|მემკვიდრე5                      =
|მემკვიდრე6                      =
|მემკვიდრე7                      =
|სქოლიო                         =
}}

'''დიაოხი''' ასევე ''დაიაენი'' და ''ტაოხი'' — ქართველ ტომთა უძველესი [[სახელმწიფო]], რომელიც წარმოიქმნა [[ძვ. წ. XII საუკუნე|ძვ. წ. XII საუკუნეში]] [[შავი ზღვა|შავი ზღვის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთით  და განადგურდა კიდევ ერთი ქართული სამეფოს [[კოლხეთის სამეფო|კოლხას]] მიერ [[ძვ. წ. VIII საუკუნე]]ში. დიაოხი მოიხსენიება ასურულ, ბერძნულ და ურარტულ წარწერებში.<ref>A. G. Sagona. ''Archaeology at the North-East Anatolian Frontier'', p. 30.</ref>

==გეოგრაფია და ტოპონიმიკა==
დიაოხი [[ასურეთი]]ს ჩრდილოეთითა და [[შავი ზღვა|შავი ზღვის]] აღმოსავლეთით მდებარეობდა, ანუ თანამედროვე [[საქართველო]]ს სამხრეთ-დასავლეთ ტერიტორიაზე. [[ასურელები]] ქვეყანას დაიაენს უწოდებენ, ხოლო [[ურარტუ]] დიაოხის სახელით მოიხსენიებს. ძვ. წ. V საუკუნეში [[ქსენოფონტი]] დიაოხის მკვიდრთა შთამომავლობას [[ტაოხები]]ს სახელით იხსენიებს. აქედან მომდინარეობს საქართველოს ერთ-ერთი ისტორიული მხარის – [[ტაო]]ს – სახელწოდება.

==ისტორია==

===დაპირისპირება ასურეთთან===
დიაოხი ჩამოყალიბდა ძვ. წ. XII საუკუნეში [[ევფრატი]]ს ზემოთში. ამ პერიოდში მას უხდება დაპირისპირება [[ასურეთი|ასურეთთან]], კერძოდ, [[ტიგლათფილესერ I]]-თან (ძვ. წ. [[ძვ. წ. 1115|1115]]-[[ძვ. წ. 1077|1077]]). ამას მოწმობს [[ძვ. წ. 1112]] წლით დათარიღებული  წარწერა, რომელშიც [[ტიგლათფილესერ I]] იხსენიებს „60 მეფის გაერთიანებას“ (ნაირის ქვეყნებს). სწორედ ეს გაერთიანება დაამარცხა [[ასურეთი|ასურეთმა]] [[ძვ. წ. 1112]] წელს და ჩრდილოეთის, ანუ [[შავი ზღვა|შავ ზღვამდე]] სდია.

===დაპირისპირება ურარტუსთან=== 
მართალია [[ტიგლათფილესერ I|ტიგლათფილესერის]] გარდაცვალების შემდეგ [[ასურეთი]] სუსტდება, მაგრამ დიაოხს ახალი მეტოქე უჩნდება [[ურარტუ]]ს სახით. [[ურარტუ]] საფრთხეს უქმნის, არა მარტო დიაოხის, არამედ [[ასურეთი|ასურეთის სამეფოსაც]], ამიტომ თუკი აქამდე ერთმანეთს ეომებოდნენ დიაოხის მეფე [[სიენი]] და ასურეთის მონარქი [[ტიგლათფილესერ I]], ამჯერად მათმა შთამომავლებმა [[ასია]]მ და [[სალმანასარ III]]-მ კოალიცია შექმნეს და ერთობლივი ძალით დაუპირისპირდნენ [[ურარტუ]]ს. [[ძვ. წ. IX საუკუნე|ძვ. წ. IX საუკუნის]] ბოლოს და [[ძვ. წ. VIII საუკუნე|VIII საუკუნის]] დასაწყისში [[ურარტუ]]მ დაამარცხა [[ასურეთი]] და დიაოხი მარტოდმარტო აღმოჩნდა მის წინააღმდეგ. დიაოხი ჯერ [[მენუა|მენუამ]] დაამარცხა და დახარკა. ამის შესახებ ნახსენებია მის ერთ-ერთი წარწერაში, სადაც მენუა [[უტუფურსი|უტუფურსს]] იხსენიებს, ხოლო დიაოხს ძლიერ ქვეყანას უწოდებს. ამავე [[უტუფურსი|უტუფურსს]] მოუხდა ბრძოლა მენუას ძის - [[არგიშთი I|არგიშთის]] წინააღმდეგ. მანაც დაამარცხა და დახარკა დიაოხი.

===დაპირისპირება კოლხასთან===
დასუსტებულ დიაოხს ამჯერად [[კოლხეთის სამეფო|კოლხას]] წინააღმდეგ უხდება წასვლა, რომელიც დღევანდელი [[საქართველო]]ს ტერიტორიაზე მდებარე ადრეკლასობრივი სახელმწიფოა. [[კოლხეთის სამეფო|კოლხას]] არ გასჭირვებია ძლიერ დასუსტებული დიაოხის დამარცხება. [[ძვ. წ. VIII საუკუნე]]ში დიაოხის ქვეყანამ არსებობა შეწყვიტა, იგი [[კოლხეთის სამეფო]]მ გაანადგურა. აღნიშნულ ფაქტს ადასტურებს [[არგიშთი I]]-ს მემკვიდრის [[სარდურ II]]-ს წარწერა, რომელიც ამ ტერიტორიაზე ლაშქრობისას აღარ იხსენიებს დიაოხს, მის წარწერაში მხოლოდ [[კოლხეთის სამეფო|კოლხა]] მოიხსენიება.

==ეკონომიკა==
დიაოხში განვითარებული იყო ლითონების (განსაკუთრებით [[სპილენძი]]ს, აგრეთვე [[ოქრო]]-[[ვერცხლი]]ს) მოპოვება-დამუშავება. ასევე განითარებული იყო [[მესაქონლეობა]].

==დიაოხის მეფეები==
*[[სიენი]] — დაახლ. [[ძვ. წ. 1120]] - [[ძვ. წ. 1100]] წწ.
*[[ასია]] — დაახლ. [[ძვ. წ. 850]] - [[ძვ. წ. 825]] წწ.
*[[უტუფურსი]] — დაახლ. [[ძვ. წ. 810]] - [[ძვ. წ. 770]] წწ.

==იხილეთ აგრეთვე==
*[[საქართველოს ისტორია]]
*[[კოლხეთის სამეფო]]

==ლიტერატურა==
{{commonscat|Diauehi}}
{{ქსე|3|504|[[გიორგი მელიქიშვილი|მელიქიშვილი გ.]]}}
*საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ. 1, თბილისი, 1970
* ''ქავთარაძე გ.'' [https://ejournals.atsu.ge/Kartvelology/issues/IX/KavtaradzeGiorgi.pdf  „დაიაენი/დიაუხის ქვეყნის უძველესი «სამეფო ქალაქის» ლოკალიზაციისათვის“]. ქართველური მემკვიდრეობა. IX, 2005. გვ. 371–381.

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ისტორიული ქართული სახელმწიფოები}}

[[კატეგორია:დიაოხის სამეფო|*]]