იხილეთ წყარო გვერდისთვის დიმიტრი შევარდნაძე

{{ინფოდაფა მხატვარი
| ფონი   = 
| სახელი  = დიმიტრი შევარდნაძე
| სურათი  = Dimitri Shevardnadze.jpg
| სურათის ზომა  = 250px
| სათაური  = დიმიტრი შევარდნაძე 1930 წელს
| სრული სახელი  = 
| დაბ. თარიღი   = [[1 დეკემბერი]], [[1885]]
| დაბ. ადგილი       = [[ბახვი]], [[რუსეთის იმპერია]]
| გარდაცვალების თარიღი   = [[დეკემბერი]], [[1937]]
| გარდაცვალების ადგილი   = 
| ეროვნება  = [[ქართველები|ქართველი]]
| სფერო  = 
| მომზადება  = 
| მიმდინარეობა  = 
| ცნობილი ნამუშევრები   = „ნატიურმორტი ვარდებით“, „ქალი ფანჯარასთან საკერავით“
| პარტნიორები  = 
| მასზე გავლენა მოახდინა  =
| მან გავლენა მოახდინა  =
| ჯილდოები   = 
}}
'''დიმიტრი შევარდნაძე''' (დ. [[1 დეკემბერი]], [[1885]], [[ბახვი]] — გ. [[დეკემბერი]], [[1937]]) — [[ქართველები|ქართველი]] ფერმწერი, თეატრისა და კინოს მხატვარი, საზოგადო მოღვაწე, ეროვნული სამხატვრო გალერეის ფუძემდებელი. დიდი მუშაობა გასწია [[ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმი]]სა და [[თბილისის სამხატვრო აკადემია|სამხატვრო აკადემიის]] დაარსებისთვის. განსაკუთრებული ღვაწლი მიუძღვის XVIII-XIX საუკუნეების ქართული პორტრეტული მხატვრობის ნიმუშების და [[ნიკო ფიროსმანი]]ს სურათების გამოფენაში, თავმოყრაში, შესწავლასა და პოპულარიზაციაში. 1917 წელს მან დააარსა [[საქართველოს მხატვართა კავშირი]].

მისი მეუღლე იყო [[ქეთევან მაღალაშვილი]].

== ბიოგრაფია ==
დაიბადა [[გურია|გურიის]] სოფელ [[ბახვი|ბახვში]], მასწავლებლის ოჯახში. [[1906]] წელს [[ქუთაისი]]ს რეალური სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ [[ჭიათურა|ჭიათურის]] ქვანახშირის სტიპენდიით საზღვარგარეთ გაემგზავრა უმაღლესი განათლების მისაღებად.

მცირე ხანს ძმასთან ცხოვრობდა [[ციურიხი|ციურიხში]]. [[1907]]-[[1912]] წლებში სწავლობდა [[მიუნხენი]]ს სამხატვრო აკადემიაში, პროფესორ ოტო ზეიცის კლასში. დანიშნული სტიპენდია მას არ ჰყოფნიდა ატელიეს, მოდელის, საღებავების და სხვა ხარჯების დასაფარად. ამიტომ იგი ფოტოგრაფთან მუშაობდა რეტუშორად და თავადაც მიჰყო ხელი ფოტოსაქმეს. ის მუშაობდა ჭიათურის სამთ-ტექნიკური სასწავლებლის ეკლესიის კანკელის მოხაატულობაზე, გარდა ამისა, ხატავდა კარიკატურებს ქართული იუმორისტული ჟურნალის „მათრახი და სალამურისთვის“. მიუხედავად ხელმოკლეობისა, შრომობდა თავდაუზოგავად. ერთხელ [[დრეზდენი]]ს გალერეაში მან აღფრთოვანებაში მოიყვანა [[რუმინეთი]]ს მეფე, ხელოვნების ცნობილი მოყვარული, როცა აკეტებდა [[კორეჯო]]ს ნახატის „მინდა ღამის“ რეპროდუქციას. 1912 წელს მან დაამთავრა სამხატვრო აკადემია, მეცადინეობდა ხოლოშის სახელოსნოში, ამავე დროს ეცნობოდა სამუზეუმო საქმეს. [[1916]] წელს [[საქართველო]]ში დაბრუნდა. 

საქართველოში იყო ყველა კულტურული მოვლენის მოთავე ან მონაწილე. მისი თაოსნობით 1916 წელს დაარსდა „ქართველ ხელოვანთა საზოგადოება“, რომელიც იყო მხატვართა პირველი პროფესიული ორგანიზაცია საქართველოში. დამფუძნებელ კრებაზე თავმჯდომარის მოადგილედ აირჩიეს. საზოგადოებამ სტიპენდიები დაუნიშნა ახალგაზრდა ქართველ მხატვრებს: [[ლადო გუდიაშვილი|ლადო გუდიაშვილს]], [[შალვა ქიქოძე]]ს, [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანს]], [[დავით კაკაბაძე]]ს, [[შალვა ხმალაძე]]ს და სხვებს. იგი აქტიურად მონაწილეობდა [[საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოება|საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების]] საქმიანობაში (რომლის ნამდვილ წევრად ერთხმად აირჩიეს 1911 წელს).

აღსანიშნავია მისი მოღვაწეობა მუზეუმის კოლექციების დაკომპლექტების სფეროში. დიდია შევარდნაძის დამსახურება [[ნიკო ფიროსმანაშვილი]]ს შესწავლასა და მისი ნამუშევრების სამუზეუმო კოლექციის კუთვნილებად ქცევაში, აგრეთვე ქართულ ისტორიულ ძეგლების შესწავლასა და დაცვაში. შევარდნაძეს ფიროსმანი მიაჩნდა ეროვნულ მხატვრად, რომელსაც ყველაზე მეტად ჰქონდა კავშირი შენარჩუნებული ძველ ქართულ კედლის მხატვრობასთან. 1916 წელს მან მოაწყო ფიროსმანის ერთდღიანი გამოფენა. მიუხედავად სურვილისა, ვერ შეძლო გამოფენის გატანა საზღვარგარეთ. მან სამხატვრო გალერეას გადასცა ფისორმანის სხვადასხვა დროს შეძენილი 11 სურათი, რითაც საფუძველი ჩაუყარა მხატვრის ნაწარმოებების დიდ კოლექციას.

შევარდნაძის თაოსნობით 1916 წელს მოეწყო ექსპედიცია სოფელ [[ნაბახტევი|ნაბახტევში]], იქაური [[ნაბახტევის ღვთისმშობლის ეკლესია|ღვთიმშობლის ეკლესიის]] მხატვრობის პირების გადმოსაღებად, სადაც დარჩენილი იყო XV საუკუნის დასაწყისის (1412-1431) ფრესკები ამირეჯიბთა საგვარეულო პორტრეტებით. ეკლესიის მხატვრობის ეს პირები გამოიფინა დიდების ტაძარში და საყოველთაო მოწონება დაიმსახურა. მისივე ინიციატივით ტრადიციად იქცა ფრესკის ასლების დაცვა საქართველოს მუზეუმებში. მოგვიანებით, 1935 წელს მისი ინიციატივით, მხატვარ-რესტავრატორ [[შალვა აბრამიშვილი|შალვა აბრამიშვილთან]] ერთად, კედელს მოშორებული, დასაღუპავად განწირული მოხატულობის ნაწილი ჩამოხსნა და საქართველოს ხელოვნების მუზეუმში გადმოიტანა.

1917 წელს იყო ინიციატორი სამხრეთ საქართველოში ექსპედიციის მოწყობისა, რომელშიც თავად რიგით წევრად მონაწილეობდა და რომელსაც [[ექვთიმე თაყაიშვილი]] ხელმძღვანელობდა. [[1918]] წელს [[ივანე ჯავახიშვილი|ივანე ჯავახიშვილის]] გადაწყვეტილებით, შექმნა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გერბი|უნივერსიტეტის გერბი]] და ბეჭედი (დახატა რამდენიმე ვარიანტი). მონაწილეობდა [[საქართველოს სახელმწიფო გერბი#ისტორია|პირველი რესპუბლიკის გერბის]] შემუშავებაში.<ref>{{წიგნი|ავტორი=კობახიძე ბ., [[დიმიტრი სილაქაძე|სილაქაძე დ]], ვაჭარაძე ა.|სათაური=საქართველოს პირველი რესპუბლიკა|გამომცემლობა=[[საქართველოს ეროვნული არქივი]] |ადგილი=თბილისი|წელი=2015|ტომი=|გვერდები=10|isbn=}}</ref>  1920 წელს მისი ინიციატივით დაარსდა ეროვნული სამხატვრო გალერეა. მან მთელ საქართველოში შეაგროვა მხატვრობის ნიმუშები, რომელთაგან ზოგს საჩუქრად აძლევდნენ, ზოგს ყიდულობდა და გადასცა გალერეას. მან თავი მოუყარა XIX საუკუნის თბილისური, სპარსული და დასავლური მხატვრობის ბევრ ღირსშესანიშნავ ნიმუშს. მან დატოვა თავისი ბინა ღუნიბის (ახლანდელი ბარნოვის) ქუჩაზე და გალერეის სარდაფში დასახლდა. თავისი ბინა დაუთმო მხატვარ [[ქეთევან მაღალაშვილი|ქეთევან მაღალაშვილს]]. მათ ერთმანეთი [[1919]] წელს გაიცნეს. კოლექციის გაფართოების გამო აუცილებელი იყო მუზეუმის გადატანა. შევარდნაძის ინიციატივით საქართველოს ხელოვნების მუზეუმი [[1933]] წელს გადაიტანეს [[მეტეხის ციხე]]ში, ხოლო თავად ციხე კი — [[ორთაჭალა]]ში. ამ ფაქტთან დაკავშირებით 1933 წლის ნოემბერში დიდი მიტინგი ჩატარდა. მიტინგზე მეტეხის ციხის ყოფილმა კომენდანტმა ციხის გასაღები ახალი მეტეხის დირექტორს, დიმიტრი შევარდნაძეს გადასცა. „ეს ციხე უნდა ვაქციოთ ახალ [[ლუვრი|ლუვრად]]“ — ამბოდა შევარდნაძე.

1920-იან წლებში იგი იყო [[თბილისის რევკომი]]ს წარმომადგენელი თბილისის მუზეუმების დაცვის საქმეში. აირჩიეს კულტურის ძეგლთა დაცვის კომიტეტის თავმჯდომარედ. მანვე შექმნა [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] საფოსტო მარკებისა და ფულის ნიშნების ესკიზები. [[1925]] წელს, როგორც საქართველოს განსახკომთან შექმნილი ქართული სასტამბო შრიფტის გარდაქმნის პროექტზე მომუშავე ჯგუფის წევრმა, ქართული შრიფტის გრაფიკული მოხაზულობის ახალი ვარიანტი შექმნა.

===რეპრესია და სიკვდილი===
დიმიტრი შევარდნაძე [[1937]] წლის [[პოლიტიკური რეპრესიები საბჭოთა კავშირში|საბჭოთა რეპრესიების]] მსხვერპლი გახდა. [[ლავრენტი ბერია]]ს გადაწყვეტილებით, 1937 წელს [[შოთა რუსთაველი]]ს იუბილეს აღსანიშნავად თბილისში უნდა დანგრეულიყო [[მეტეხის ტაძარი]] და მის ადგილას დადგმულიყო რუსთაველის ძეგლი. გადაწყვეტილებას წინა აღუდგნენ ქართველების გარკვეული ნაწილი, მათ შორის შედიოდნენ [[მიხეილ ჯავახიშვილი]], [[სანდრო ახმეტელი]] და დიმიტრი შევარდნაძე. შევარდნაძე ჯერ მუზეუმის დირექტორობიდან გადააყენეს, ხოლო შემდეგ პრესაში დაიწყო კამპანია მის წინააღმდეგ. შევარდნაძე დააპატიმრეს, ხოლო მუზეუმის ახალმა დირექტორმა შევარდნაძის არასამუზეუმო ექსპონატებად მიჩნეული ნივთები მუზეუმის ეზოში საჯაროდ დააწვევინა. დახვრიტეს 1937 წლის დეკემბერში. რეაბილიტირებულია [[1956]] წლიდან.

==შემოქმედება==
ავტორია ფერწერული და გრაფიკული პორტრეტებისა, რომელთა შორის გამოირჩევა: „ავტოპორტრეტი“ (1910), „ნატიურმორტი ვარდებით“ (1913), „ქალი ფანჯარასთან საკერავით“ (1913), „მოხუცი პროფილში“ (1914), „მათემატიკის მასწავლებელი“ (1918).

შევარდნაძე იყო ერთ-ერთი პიონერი ქართული სათეატრო და კინოს მხატვრობისა. მას ეკუთვნის [[ზაქარია ფალიაშვილი]]ს ოპერის „[[აბესალომ და ეთერი (ოპერა)|აბესალომ და ეთერი]]ს“ დეკორაციებისა და კოსტიუმების ესკიზები (1924, რეჟ. [[კოტე მარჯანიშვილი]]ს), მ. ბალანჩივაძის ოპერის „[[თამარ ცბიერი (ოპერა)|თამარ ცბიერი]]სა“ (1926) და დ. არაყიშვილის ოპერის „[[თქმულება შოთა რუსთაველზე]]“ (1919) კოსტუმების ესკიზები, პირველი ქართული პანტომიმის (თ. ვახვახიშვილის „მზეთამზე“, 1929) კოსტიუმებისა და ბუტაფორიების ესკიზები. შევარდნაძე იყო პირველი ქართული მხატვრული ფილმის – „[[ქრისტინე (ფილმი)|ქრისტინე]]ს“ (1916) დამდგმელი მხატვარი, აგრეთვე ფილმებისა: „[[ვინ არის დამნაშავე?]]“ (1925), „[[ელისო (ფილმი)|ელისო]]“ (1928), „[[ჯანყი გურიაში]]“ (1929).

== გალერეა ==
<gallery>
Dimitri Shevardnadze self-portrait.jpg|ავტოპორტრეტი
Dimitri Shevarnadze Portrait.jpg|პორტრეტი
D. Shevardnadze. Two Unknown Women. Tbilisi, the 20-ies, 9 x 12.jpg|1920-იანი წლები, შევარდნაძის მიერ გადაღებული ფოტო
D. Shevardnadze. Munich, 1907-1914, 9 x 12.jpg|დიმიტრი შევარდნაძე მიუნხენში, 1907-1914 წლებში
D. Shevardnadze. The Painting Seance. Munich, 1907-1914, 13 x 18.jpg|დიმიტრი შევარდნაძე ხატვის სეანსზე მიუნხენში, 1907-1914 წლებში
D. Shevardnadze. The 20-ies, 9 x 12.jpg|დიმიტრი შევარდნაძე 1920-იან წლებში
ალექსანდრე წუწუნავა, ქეთევან მაღალაშვილი, დიმიტრი შევარდნაძე. 1930 წ..JPG|დიმიტრი შევარდნაძე (მარჯვნივ) [[ალექსანდრე წუწუნავა]]სთან და [[ქეთევან მაღალაშვილი|ქეთევან მაღალაშვილთან]] ერთად, 1930 წელს
</gallery>

==ლიტერატურა==
* გ. კალანდია, „ქართველი მხატვრები და თბილისი“, თბ., 2014, გვ. 24
{{ქსე|10|702|ბაგრატიშვილი ქ.}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commonscat|Dimitri Shevardnadze}}
*[http://www.arabuligallery.ge/dimitri_shevardnadze/index.php დ. შევარდნაძე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928075522/http://www.arabuligallery.ge/dimitri_shevardnadze/index.php |date=2007-09-28 }}
*[http://www.photomuseum.org.ge/shevardnadze/index_en.htm საქართველოს ფოტოგრაფიის მუზეუმი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303184452/http://www.photomuseum.org.ge/shevardnadze/index_en.htm |date=2016-03-03 }}

{{ქართული ფოტოგრაფია}}
{{ქართული მოდერნიზმი}}

{{DEFAULTSORT:შევარდნაძე, დიმიტრი}}
[[კატეგორია:ქართველი მხატვრები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1885]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1937]]
[[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის რეპრესიების მსხვერპლნი საქართველოში]]
[[კატეგორია:ბახვში დაბადებულები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1 დეკემბერი]]