იხილეთ წყარო გვერდისთვის დოლი მედისონი

{{ინფოდაფა ლიდერი
| სახელი = დოლი მედისონი
| სურათი = Dolley Madison.jpg
| სურათის ზომა = 220px
| წარწერა სურათის ქვეშ = 
| ხელმოწერა = Dolley Todd Madison Signature.svg
| დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1768|5|20}}
| დაბადების ადგილი = გილფორდი, ჩრდ. კაროლინა, ბრიტანეთის ამერიკა
| გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1849|7|12|1768|5|20}}
| გარდაცვალების ადგილი = [[ვაშინგტონი]], [[აშშ]]
| მოქალაქეობა =
| ეროვნება =
| რეზიდენცია =
| საარჩევნო ოლქი =
| მამა =
| დედა =
| მეუღლე = {{ქორწინება|ჯონ ტოდი<br />|1790|1793|end=გარდ.}}<br>{{ქორწინება|[[ჯეიმზ მედისონი]]<br />|1794|1836|end=გარდ.}}
| შვილები = [[ჯონ პეინ ტოდი|ჯონი]]<br>უილიამი
| განათლება =
| პროფესია =
| საქმიანობა =
| რელიგია = კვაკერი
| ჯილდოები =
| პარტია = 
| საიტი =
| რიგი = [[აშშ-ის პირველი ლედი]]
| თანამდებობა დაიკავა = [[4 მარტი]], [[1809]]
| თანამდებობა დატოვა = [[4 მარტი]], [[1817]]
| ვიცე-პრეზიდენტი = [[ჯორჯ კლინტონი (ვიცე-პრეზიდენტი)|ჯორჯ კლინტონი]]
| პრეზიდენტი = [[ჯეიმზ მედისონი]]
| პრემიერ-მინისტრი =
| წინამორბედი = [[მართა ჯეფერსონ რენდოლფი|მართა რენდოლფი]]
| მემკვიდრე = [[ელიზაბეთ მონრო]]
}}

'''დოროთი „დოლი“ დენდრიჯ პეინ ტოდ მედისონი''' ({{lang-en|Dorothea „Dolley“ Dandridge Payne Todd Madison}}; დ. [[20 მაისი]], [[1768]] — გ. [[12 ივლისი]], [[1849]]) — ამერიკის შეერთებული შტატების მესამე პრეზიდენტის, [[ჯეიმზ მედისონი]]ს (1809-1817) ცოლი. ცნობილი თავისი სოციალური გრაციით, რამაც მისი ქმრის, როგორც პრეზიდენტის პოპულარობას შეუწყო ხელი. მანვე შეუწყო ხელი ახალაშენებული [[თეთრი სახლი]]ს ავეჯით მოწყობას. 1814 წელს, როდესაც ბრიტანელებმა [[ვაშინგტონი]] გადაწვეს და თეთრ სახლსაც წაუკიდეს ცეცხლი, დოლიმ [[ჯორჯ ვაშინგტონი]]ს კლასიკური პორტრეტი გადაარჩინა. ქვრივობის ჟამს ის სიღარიბეში ცხოვრობდა, ნაწილობრივ ქმრის ნაწერების გაყიდვით ირჩენდა თავს.

==ადრეული წლები==
ოჯახში პირველი გოგონა დოროთი დენდრიჯ პეინი 1768 წლის 20 მაისს, ჩრდილოეთ კაროლინაში, [[კვაკერები|კვაკერთა]] დასახლებაში დაიბადა. ვირჯინიელი მერი კოული პეინისა და ჯონ პეინ უმცროსის ოჯახში, რომლებიც 1765 წელს ჩრდ. კაროლინაში გადასახლდნენ.<ref name="virginia1">[http://www2.vcdh.virginia.edu/madison/overview/chronology.html "Chronology and Dolley Madison"], ''The Dolley Madison Project,'' University of Virginia Digital History</ref>

1769 წლისთვის პეინები ისევ ვირჯინიაში დაბრუნდნენ.<ref name="virginia1"/> ახალგაზრდა დოლი ვირჯინიის დასავლეთ ნაწილში მისი მშობლების პლანტაციაში კომფორტულ გარემოში იზრდებოდა და დედის ოჯახს მჭიდროდ დაუკავშირდა. საბოლოოდ მას სამი და: ლუსი, ანა და მარი და ოთხი ძმა: უოლტერი, უილიამ თემპლი, ისააკი და ჯონი ეყოლა.

1783 წელს, [[ამერიკის რევოლუციური ომი]]ს დროს, ბევრი სხვა მონათმფლობელის მსგავსად,<ref>Peter Kolchin, ''American Slavery, 1619–1877'', New York: Hill and Wang, 1993, p. 81</ref> ჯონ პეინმა მონები გაათავისუფლა.<ref name="virginia1"/> ზოგიერთმა, მათ შორის პეინმაც, ეს კვაკერული აღზრდის (თანაგრძნობის) გამო გააკეთა, დანარჩენები კი რევოლუციური იდეალებით იყვნენ შთაგონებულნი. 1782 წლიდან 1820 წლამდე ვირჯინიაში გათავისუფლებულ შავკანიანთა შეფარდება მთლიანდ შტატის შავკანიან მოსახლეობასთან <1%-დან 7.2%-მდე  გაიზარდა. 30 000-ზე  მეტი შავკანიანი გაათავისუფლეს.<ref>Kolchin (1993), p. 81</ref>

პეინმა ოჯახი [[ფილადელფია]]ში წაიყვანა, სადაც ის ბიზესში ჩაება და სახამებლებით ვაჭრობა დაიწყო, მაგრამ მისი ბიზნესი 1791 წელს ჩავარდა. მერიმ პანსიონატი გახსნა. 1792 წლის ოქტომბერში ჯონი გარდაიცვალა. მერიმ პანსიონატი დახურა და შემდეგ წელს თავის ყველაზ ეუმცროს შვილებთან, მერისთან და ჯონთან ერთად დასავლეთ ვირჯინიაში, თავის ქალიშვილ ლუსისთან და მის  ქმართან, ჯორჯ სტეპტო ვაშინგტონთან გადავიდა.

===ქორწინება და ოჯახი===
1790 წლის იანვარში დოლი პეინი კვაკერ იურისტზე, ჯონ ტოდზე ფილადელფიაში დაქორწინდა. მათ მალე შეეძინათ ორი ვაჟი: [[ჯონ პეინი]] (რომელსაც პეინს ეძახდნენ) და უილიამ თემფლი (დ. 4 ივლისი, 1793{{sfn|Witteman|2003|p=11}}). 1793 წელს, როდესაც მერი პეინმა ფილადელფია დატოვა, დოლის და, ანა პეინი მასთან საცხოვრებლად გადავიდა, რათა ბავშვების აღზრდაში დახმარებოდა.

1793 წელს ფლადელფიაში ყვითელი ცხელების ეპიდემიამ იჩინა თავი. ეპიდემიამ ოთხი თვის მანძილზე 5019 ადმაიანის სიცოცხლე შეიწირა,{{sfn|Wittleman|2003|p=12}} მათ შორის, დოლის 29 წლის ქმარი, 3 თვის ვაჟი - უილიამ თემფლი და ქმრის მშობლები.{{sfn|Hart|2004|p=153}}<ref name="virginia1"/> სექტემბრის შუა ხანებამდე ქალაქიდან 20 000-მდე ადამიანი გაიქცა. დაქვრივებული დოლი, თავის ვაჟთან ერთად მხარდაჭერის გარეშე დარჩა.

==მეორე ქორწინება==
[[ფაილი:Dolley.jpg|200px|right|thumb|დოლის გრავიურა, 1800-იანი წლები]]
დოლი პეინი და [[ჯეიმზ მედისონი]] [[აშშ-ის წარმოამდგენლობით პალატა]]ში ვირჯინიას წარმოადგენდნენ. ზოგიერთი წყაროს მიხედვით, 1794 წლის მაისში, დოლი და ჯეიმზი [[აარონ ბური|აარონ ბურმა]], მედისონის დიდი ხნის მეგობარმა ფორმალურად გააცნო ერთამენთს. 43 წლის მედისონი ახალგაზრდა ქვრივზე 17 წლით იყო უფროსი, მაგრამ აგვისტოსთვის დოლი მედისონს ცოლობაზე დათანხმდა. ისინი 1794 წლის 15 სექტემბერს დაქორწინდნენ და შემდეგი სამი წლის განმავლობაში ფილადელფიაში ცხოვრობდნენ.<ref>Allgor, ''A Perfect Union.'' ch 2</ref>

==მემკვიდრეობა==
[[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, პანამა-სითიში ([[ფლორიდა]]) აგებულ საზღვაო ხომალდს — ''SS Dolly Madison'' — სახელი მის პატივსაცემად ეწოდა.<ref>{{cite book
  |last=Williams
  |first=Greg H.
  |url= https://books.google.com/books?id=A5oWBAAAQBAJ
  |title= The Liberty Ships of World War II: A Record of the 2,710 Vessels and Their Builders, Operators and Namesakes, with a History of the Jeremiah O’Brien
  |date= 25 July 2014
  |publisher= McFarland
  |isbn= 1476617546
  |accessdate= 7 December 2017
  }}
</ref>

==ხელახალი წარმოდგენები==
* [[მეკობრე (1938 წლის ფილმი)]] — [[სესილ დემილი]]ს ფილმი, განასახიერებს [[სპრინგ ბაინტონი]].
* [[ირვინგ სტოუნი]], [[შესანიშნავი დოლი]] (1946) — ფრენკ ბურზაჟის ფილმი, განასახიერებს [[ჯინჯერ როჯერსი]].
* რიტა მეი ბროუნის წიგნი, ''დოლი: დოლი მედისონის რომანი სიყვარულსა და ომში.''
* 1999 წელს გამოიცა დოლი მედისონის სამახსოვრო ვერცხლის დოლარიანი.

==ლიტერატურა==
* Allgor, Catherine, [https://www.amazon.com/dp/081392118X/ ''Parlor Politics: In Which the Ladies of Washington Help Build a City and a Government''], Charlottesville: University Press of Virginia, 2000.
* Allgor, Catherine, [https://www.amazon.com/dp/0805073272/ ''A Perfect Union: Dolley Madison and the Creation of the American Nation''], New York: Henry Holt, 2005.
* Arnett, Ethel Stephens, [https://www.amazon.com/dp/B000OSWCC2 ''Mrs. James Madison: The Incomparable Dolley''], Greensboro, N.C.: Piedmont Press, 1972.
* Cote, Richard N., [https://www.amazon.com//dp/1929175205/ ''Strength And Honor: The Life Of Dolley Madison''], Mt. Pleasant, S.C.: Corinthian Books, 2005.
* Howard, Hugh. ''Mr. and Mrs. Madison's War: America's First Couple and the Second War of Independence,'' (Bloomsbury Press, 2012) {{ISBN|9781608190713}} and [https://web.archive.org/web/20130723150449/http://www.pritzkermilitarylibrary.org/Home/hugh-howard.aspx Author Webcast Interview]
* {{cite book | title=Dolley Madison: First Lady | url=https://archive.org/details/dolleymadisonfir0000witt | publisher=[[Capstone Press]] | author=Witteman, Barbara | year=2003 | location=[[Mankato, Minnesota|Mankato]] | edition=illustrated | isbn=0-7368-1551-1}}
* {{cite book | title=A Genealogy of the Wives of the American Presidents and Their First Two Generations of Descent | url=https://archive.org/details/genealogyofwives0000hart | publisher=[[McFarland Publishing]] | edition=illustrated | author=Hart, Craig | year=2004 | location=[[Jefferson, North Carolina|Jefferson]]  | isbn=978-0-7864-1956-2}}

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://docsouth.unc.edu/neh/jennings/jennings.html A Colored Man's Reminiscences of James Madison.] by Paul Jennings
* [http://www.vcdh.virginia.edu/madison/ The Dolley Madison Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160722130130/http://www2.vcdh.virginia.edu/madison/ |date=2016-07-22 }} – The life, legacy, and letters of Dolley Payne Madison
* [http://rotunda.upress.virginia.edu/dmde/ The Dolley Madison Digital Edition] – The online correspondence of Dolley Payne Madison
* [http://www.familytales.org/results.php?tla=dol Dolley Madison Letters] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928023323/http://www.familytales.org/results.php?tla=dol |date=2007-09-28 }} – Digitized collection of letters from Dolley Madison
* {{Find a Grave|660|Dolley ''Payne'' Madison}}
* [https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/dolley/ ''Dolley Madison''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100215193547/http://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/dolley/ |date=2010-02-15 }} – PBS [[American Experience]] documentary
* {{YouTube|QdMtziloE7k|American Artifacts: Congressional Cemetery}}, American History TV, CSPAN3, accessed April 16, 2012.
* [http://firstladies.c-span.org/FirstLady/5/Dolley-Madison.aspx Dolley Madison] at [[C-SPAN]]'s ''[[First Ladies: Influence & Image]]''

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{დაიწყე ყუთი}}
{{s-hou}}
{{მემკვიდრეობის დაფა
| წინამორბედი = [[მართა ჯეფერსონ რენდოლფი|მართა რენდოლფი]]
| ტიტული = &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[აშშ-ის პირველი ლედი]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;
| წლები = [[1809]]–[[1817]]
| შემდეგი = [[ელიზაბეთ მონრო]]
}}
{{დაასრულე ყუთი}}

{{DEFAULTSORT:მედისონი, დოლი}}
[[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1768]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 12 ივლისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1849]]
[[კატეგორია:XVIII საუკუნის ამერიკელები]]
[[კატეგორია:XVIII საუკუნის კვაკერები]]
[[კატეგორია:XIX საუკუნის ამერიკელები]]
[[კატეგორია:XIX საუკუნის კვაკერები]]
[[კატეგორია:XIX საუკუნის ამერიკელი ქალები]]
[[კატეგორია:ამერიკელი კვაკერები]]
[[კატეგორია:ამერიკელი მონათმფლობელები]]
[[კატეგორია:აშშ-ის პირველი ქალბატონები]]
[[კატეგორია:ჯეიმზ მედისონი]]
[[კატეგორია:მედისონის ოჯახი]]