იხილეთ წყარო გვერდისთვის ვეზირი

[[ფაილი:Sadrazamlik-nisanlari.svg|მინი|ვეზირის სტანდარტი [[ოსმალეთის იმპერია]]ში]]
'''ვეზირი''', '''ვაზირი''' ({{lang-ar|وزير}}<ref name="reference1">{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/vizier |title=Vizier &#124; Define Vizier at Dictionary.com |publisher=Dictionary.reference.com |date= |accessdate=2010-03-12}}</ref> — ვაზირუნ, მინისტრი) — მინისტრებისა და დიდმოხელეთა ტიტული მრავალ მუსლიმანურ სახელმწიფოში.<ref name="answers.com">http://www.answers.com/topic/vizier#Dictionary_d</ref><ref name="wordnik.com">http://www.wordnik.com/words/vizier</ref> სიტყვა წარმოიშვა ძველი სემიტური ''W-Z-R''-დან, რაც ''დამხმარეს'' ან ''მოხელეს'' ნიშნავდა;<ref name="reference1"/><ref name="IslamicStudy">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=Zc0UAAAAIAAJ&pg=PA170&dq=Vizier+wzr&cd=5#v=onepage&q=Vizier%20wzr&f=false|title=Studies in Islamic history and institutions|author=Goyṭayn, Šelomo D.|accessdate=2010-04-23}}</ref> ვეზირის სახელო პირველად გვხვდება [[სასანიანები|სასანიანთა]] სპარსეთის სახელმწიფო წყობილებაში, საიდანაც იგი გადაიღეს [[აბასიანები|აბასიანთა]] დინასტიის არაბმა ხალიფებმა. ვეზირს სხვადასხვა ქვეყანაში განსხვავებული მნიშვნელობა და ფუნქციები ჰქონდა. ზოგ ქვეყანაში რამდენიმე ვეზირი იყო, ზოგან კი — ერთი (სახალიფოში, სელჩუკთა სამეფოში). ზოგჯერ ვეზირად რომელიმე პროვინციის გამგებელიც იწოდებოდა. [[ოსმალეთის იმპერია]]ში [[დიდი ვეზირი]] სათავეში ედგა მთავრობას, [[სულთანი |სულთნის]] სახელით გამოსცემდა ფირმანებს, ხელ აწერდა [[საზავო ხელშეკრულება]]ს.

==ვეზირი საქართველოში==
დღესდღეობით ქართულ ისტორიოგრაფიაში არსებობს ვეზირი/ვეზირების გაგების ორი მიდგომა. ერთნი თვლიან, რომ საქართველოში არსებობდა რამდენიმე ვეზირი, ხოლო მეორეთა აზრით, მხოლოდ ერთი — ჭყონდიდელ-მწიგნობართუხუცესი  — ატარებდა ვაზირის (მეფის მრჩეველის) სტატუსს.

===ვეზირები===
გაერთიანებულ ფეოდალურ საქართველოში ვეზირი ხელმძღვანელობდა ცენტრალური სახელმწიფოს მმართველობის ერთ-ერთ უწყებას (სამხედრო, საპოლიციო, საფინანსო-სამეურნეო და სხვა). 

სულ ექვსი ვეზირი იყო: [[მწიგნობართუხუცეს-ჭყონდიდელი]], [[ათაბაგი]], [[ამირსპასალარი]], [[მანდატურთუხუცესი]], [[მეჭურჭლეთუხუცესი]] და [[მსახურთუხუცესი]]. მწიგნობართუხუცეს-ჭყონდიდელი იყო უფროსი ვეზირი - [[სავეზირო]]ს თავმჯდომარე.  პირველი პირი მეფის შემდეგ. დანარჩენები იყოფოდნენ „სამთა ვაზირთა“ (ათაბაგი, ამირსპასალარი, მანდატურთუხუცესი) და „ორთა ვაზირთა“ (მეჭურჭლეთუხუცესი, მსახურთუხუცესი) ჯგუფებად. პირველი ჯგუფი დიდი [[დარბაზობა|დარბაზობის]], ვაზირობისა და პურობის დროს მეტი უპირატესობით სარგებლობდა, ვიდრე მეორე. ვეზირთა ინსტიტუტის არსებობდა დამოწმებულია [[ძეგლის დადება მეფეთ-მეფის გიორგის მიერ|გიორგი V-ის სამართალში]]. 

XVI საუკუნიდან ტერმინი „ვეზირი“ ორგვარი მნიშვნელობით იხმარება. „ვეზირი“  ეწოდება მმართველობის ცენტრალური აპარატის ყველა მოხელეს; ამასთან, საქართველოს სამეფო-სამთავროებში მეფისა თუ მთავრის კარზე დაწესდა თანამდებობა ერთი ვეზირისა, რომელიც მეფის პირველი მოხელე იყო. XVII-XVIII საუკუნეების მიჯნაზე ვეზირი, [[ვახტანგ VI|ვახტანგ მეფის]] [[დასტურლამალი]]ს  მიხედვით, ირანის საოკუპაციო ხელისუფლების მოხელეა ქართლის სამეფო კარზე. XVIII საუკუნეში, ქართლ-კახეთის გაერთიანების შემდეგ, ვეზირის [[სახელო]]მ თანდათანობით დაკარგა მნიშვნელობა და იგი მოისპო.

===ვეზირი===
[[შოთა მესხია]]ს აზრით, საქართველოს სამოხელეო სისტემაში თავისი ისტორიის განმავლობაში არსებობდა მხოლოდ ერთი მოხელე — მწიგნობართუხუცეს-ჭყონდიდელი, რომელიც ატარებდა ვეზირის სტატუსს<ref>მესხია შ., საშინაოპოლიტიკური ვითარება და სამოხელეო წყობა XII საუკუნის საქართველოში, თბ., 1979</ref>.

== იხილეთ აგრეთვე ==
*[[ვაზირისტანი]]
*[[ოსმალეთის დიდი ვეზირების სია]]

==ლიტერატურა==
* ვ. გაბაშვილი, „დარბაზის რიგის მოხელენი დასტურლამალის მიხედვით“, «ენიმკის მოამბე», 1942, ტ. 13, გვ. 195-198;
* ვ. გაბაშვილი, „სახელმწიფო წყობილების საკითხისათვის გვიანფეოდალურ საქართველოში“, «მიმომხილველი», 1951, ტ. 2, გვ. 131-136;
* ი. სურგულაძე, „საქართველოს სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორიისათვის“, ტ. 1, თბ., 1952, გვ. 361-379;
* ივ. ჯავახიშვილი, „ქართველი ერის ისტორია“, წგნ. 2, ნაკვ. 1, ტფ., 1928, გვ. 116-124;
{{ქსე|4|345|სურგულაძე ი.}}
{{ქე|3|?|სურგულაძე ი.}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.etymonline.com/index.php?search=vizier&searchmode=none Etymology OnLine]
* [http://4dw.net/royalark/ Royal Ark, dynasties in historical context - see each muslim nation quoted in this article, often in the section 'Glossary']
* [http://www.worldstatesmen.org/ WorldStatesmen - click on each Islamic present state]

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:აბასიანთა ხალიფები]]
[[კატეგორია:არისტოკრატიული წოდებები]]
[[კატეგორია:თურქული წოდებები]]
[[კატეგორია:ავღანური წოდებები]]
[[კატეგორია:ირანის ისტორია]]
[[კატეგორია:წოდებები პაკისტანში]]
[[კატეგორია:წოდებები ირანში]]