იხილეთ წყარო გვერდისთვის ვლადიმერ ლენინი

{{ინფოდაფა პოლიტიკოსი
| სახელი= ვლადიმერ ილიას ძე ულიანოვი „ლენინი“
| მშობლიურ ენაზე= Владимир Ильич Ульянов, „Ленин“
| სურათი= Lenin1921.jpeg
| სურათის ზომა=
| წარწერა= 1920 წელს
| დაბადების სახელი=
| ფსევდონიმი= 
| დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი|1870|4|22}}
| დაბადების ადგილი= [[სიმბირსკი]] (ახლანდელი [[ულიანოვსკი]])
| გარდაცვალების თარიღი= {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1924|1|21|1870|4|22}}
| გარდაცვალების ადგილი= დაბა გორკი (ახლანდელი [[ლენინსკიე-გორკი]]), [[მოსკოვის ოლქი]]
| მოქალაქეობა= {{დროშა|რუსეთის იმპერია}}<br />{{დროშა|სსრკ}}
| განათლება= [[სანქტ-პეტერბურგის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]
| სამეცნიერო ხარისხი=
| ეროვნება= [[რუსები|რუსი]]
| რელიგია= [[ათეიზმი|ათეისტი]]
| პარტია= [[რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია]] (1898–1912) </br> [[საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია]] (1912–1924)
| ძირითადი იდეები= 
| საქმიანობა=
| მამა= [[ილია ულიანოვი]]
| დედა= [[მარია ბლანკი]]
| მეუღლე= [[ნადეჟდა კრუპსკაია]] (1898―1924)
| შვილები=
| ჯილდოები= 
| ხელმოწერა= Lenin_-_signature.png
| საიტი= 
}}
'''ვლადიმერ ილიას ძე ლენინი''' (ნამდვილი გვარი ''ულიანოვი''; {{lang-ru|Владимир Ильич Ульянов, „Ленин“}}; დ. [[22 აპრილი]] <small>[ძვ. სტ. 10 აპრილი]</small>, [[1870]], [[სიმბირსკი]], ახლანდელი [[ულიანოვსკი]] ― გ. [[21 იანვარი]], [[1924]], დაბა [[გორკი]], ახლანდელი [[ლენინსკიე გორკი]], [[მოსკოვის ოლქი]]) — პოლიტიკოსი, მარქსიზმის თეორეტიკოსი,  საბჭოთა კავშირის კომუნისტური (ბოლშევიკური) პარტიის დამაარსებელი, 1917 წელს რუსეთში ოქტომბრის გადატრიალების ერთ-ერთი ლიდერი.

== ოჯახი ==
ვლადიმერ ილია ძე მამა, ი. ულიანოვი, [[ყაზანის უნივერსიტეტი]]ს დამთავრების შემდეგ მუშაობდა მასწავლებლად საშუალო სასწავლებლებში, სიმბირსკის გუბერნიაში სახალხო სასწავლებლების ინსპექტორად, შემდეგ დირექტორად.

დედა, [[მარია ბლანკი|მ. ულიანოვა]] (ქალიშვილობაში ბლანკი), ექიმის ოჯახში გაიზარდა, ოჯახში მიიღო განათლება, იცოდა რამდენიმე უცხო ენა. მოგვიანებით ექსტერნად ჩააბარა გამოცდები მასწავლებლის წოდების მისაღებად, მაგრამ სკოლაში არ უმუშავია — ძირითად დროს მრავალშვილიან ოჯახს უთმობდა.

უფროსი ძმა, ა. ულიანოვი, მეფე [[ალექსანდრე III (რუსეთი)|ალექსანდრე III-ზე]] თავდასხმის მომზადებაში მონაწილეობისათვის დააპატიმრეს და [[1887]] წლის მარტში სიკვდილით დასაჯეს. დები ა. ულიანოვა-ელიზაროვა, მ. ულიანოვა და უმცროსი ძმა დ. ულიანოვი კომპარტიის აქტიური მოღვაწეები იყვნენ.

== ადრეული ბიოგრაფია ==
[[ფაილი:Lenin-circa-1887.jpg|thumb|left|ვლადიმერ ულიანოვი 1887]]
[[1879]]—[[1887]] წლებში ვლადიმერ ილია ძე სიმბირსკის გიმნაზიაში სწავლობდა. იგი ჭაბუკობიდანვე გაიტაცა რუსეთის მოწინავე მხატვრულმა რევოლუციურ-დემოკრატიულმა ლიტერატურამ. მან შეისისხლხორცა [[ბელინსკი, ბესარიონ|ბ. ბელინსკის]], [[გერცენი, ალექსანდრე|ა. გერცენის]], [[დობროლიუბოვი, ნიკოლოზ|ნ. დობროლიუბოვის]], [[პისარევი, დიმიტრი|დ. პისარევის]] და განსაკუთრებით [[ჩერნიშევსკი, ნიკოლოზ|ნ. ჩერნიშევსკის]] ნაწარმოებთა დემოკრატიული სულისკვეთება. ამ ნიადაგზე ჩამოყალიბდა ახალგაზრდა ლენინის ხასიათი და რევოლუციური შეხედულებანი. უფროსი ძმის — ა. ულიანოვის გავლენით ლენინი პირველად ეზიარა მარქსისტულ ლიტერატურას. გიმნაზიის ოქროს მედლით დამთავრების შემდეგ ლენინი [[1887]] წლის აგვისტოში ყაზანის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე შევიდა და მაშინვე დაუკავშირდა რევოლუციურად განწყობილ სტუდენტებს. [[1887]] წლის დეკემბერში სტუდენტთა შეკრებაში აქტიური მონაწილეობისათვის უნივერსიტეტიდან გარიცხეს და დააპატიმრეს, ხოლო შემდეგ სოფ.[[კოკუშკინო]]ში (ყაზანის გუბერნია) გაასახლეს. ასე მიიღო 17 წლის ლენინმა პირველი რევოლუციური ნათლობა. ამის შემდეგ მან მთელი თავისი ცხოვრება მოახმარა [[ცარიზმი]]ს წინააღმდეგ ბრძოლას, მშრომელთა განთავისუფლების საქმეს. [[1888]] წლის ოქტომბერში ლენინი ყაზანში დაბრუნდა. აქ იგი შევიდა [[ფედოსეევი, ნიკოლოზ|ნ. ფედოსეევის]] მიერ დაარსებულ [[მარქსიზმი|მარქსისტულ]] წრეში, სადაც სწავლობდნენ კ. მარქსისა და ფ. ენგელსის ნაწარმოებებს, კამათობდნენ [[პლეხანოვი, გიორგი|გ. პლეხანოვის]] ნაშრომებზე. ლენინი მტკიცე მარქსისტი გახდა.

== მარქსისტული მოძრაობა ==
[[1889]] წლის 3 მაისს ლენინი ოჯახთან ერთად სამარის გუბერნიაში გადავიდა. [[1891]] წელს ლენინმა ექსტერნად ჩააბარა სახელმნწიფო გამოცდები პეტერბურგის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე და I ხარისხის დიპლომი მიიღო. [[1892]] წლის იანვარში ლენინმა ნაფიცი ვექილის თანაშემწედ დაიწყო მუშაობა სამარის საოლქო სასამართლოში. ლენინი უმთავრესად ღარიბ გლეხებისა და ხელოსნებს იცავდა. სამარაში მან შექმნა პირველი მარქსისტული წრე. აქვე პირველად გამოვიდა საჯაროდ [[ხალხოსნები]]ს წინააღმდეგ, გერმანულიდან რუსულ ენაზე თარგმნა [[მარქსი, კარლ|კ. მარქსისა]] და [[ენგელსი, ფრიდრიხ|ფ. ენგელსის]] „[[კომუნისტური პარტიის მანიფესტი]]“. ამავე პერიოდს განეკუთვნება მისი ერთ-ერთი პირველი ნაშრომი „ახალი სამეურნეო მოძრაობანი გლეხთა ცხოვრებაში“.

[[1893]] წლის აგვისტოს ბოლოს ლენინი სამარიდან პეტერბურგში გადავიდა და მარქსისტულ წრეში შევიდა. წრის წევრები იყვნენ ს. რადჩენკო, პ. ზაპოროჟეცი, [[კრჟიჟანოვსკი, გლებ|გ. კრჟიჟანოვსკი]] და სხვები. ლენინმა კავშირი დაამყარა აგრეთვე მოწინავე მუშებთან ([[შელგუნოვი, ვასილი|ვ. შელგუნოვი]], [[ბაბუშკინი, ივანე|ი. ბაბუშკინი]], ვ. კნიაზევი, ნ. მერკულოვი და სხვები). ლენინმა პირველმა დასახა მუშათა წრეებში მარქსიზმის გავრცელებიდან ფართო მასებში რევოლუციის აგიტაციაზე გადასვლის ამოცანა.

[[1894]] წელს ლენინმა დაწერა „[[«რანი არიან "ხალხის მეგობრები" და როგორ ომობენ ისინი სოციალ-დემოკრატების წინააღნდეგ?»|რანი არიან „ხალხის მეგობრები“ და როგორ ომობენ ისინი სოციალ-დემოკრატების წინააღნდეგ?]]“, ხოლო იმავე წლის დამლევს და [[1895]] დამდეგს — „ნაროდნიკობის ეკონომიური შინაარსი და მისი კრიტიკა ბატონ სტრუვეს წიგნში (მარქსიზმის ასახვა ბურჟუაზიულ ლიტერატურაში)“. ლენინმა ამ ნაშრომებში ამხილა ნაროდნიკების [[სუბიექტივიზმი]] და „ლეგალური მარქსისტების“ [[ობიექტივიზმი]], განავითარა რევოლუციაში „მუშათა კლასის ჰეგემონიისა“ და მუშათა და გლეხთა კავშირის იდეა, დაასაბუთა რუსეთში ახალი ტიპის პროლეტარული პარტიის შექმნის აუცილებლობა.

[[1895]] აპრილში ლენინი საზღვარგარეთ გაემგზავრა, რათა კავშირი დაემყარებინა „შრომის განთავისუფლების“ ჯგუფთან და გასცნობოდა [[დასავლეთ ევროპა|დასავლეთ ევროპის]] მუშათა მოძრაობას. [[შვეიცარია]]ში ლენინი პირველად შეხვდა [[პლეხანოვი, გიორგი|გ. პლეხანოვს]] და მისი ჯგუფის წევრებს. ისინი შეთანხმდნენ გამოეცათ კრებული სახელწოდებით „რაბოტნიკი“. შვეიცარიიდან ლენინი გაემგზავრა [[პარიზი|პარიზში]], შემდეგ [[ბერლინი|ბერლინში]]. [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] გაიცნო [[ლაფარგი, პოლ|პ. ლაფარგი]], [[გერმანია]]ში — [[ლიბკნეხტი, ვილჰელმ|ვ. ლიბკნეხტი]] და სხვა. [[1895]] წლის 7 სექტემბერს ლენინი რუსეთში დაბრუნდა. პეტერბურგში ჩასვლამდე ლენინი იყო [[ვილნო]]ში, [[მოსკოვი|მოსკოვსა]] და [[ორეხოვოზუევო]]ში, სადაც კავშირი დაამყარა ადგილობრივ სოციალ-დემოკრატებთან. [[1895]] შემოდგომაზე ლენინმა პეტერბურგის ყველა მარქსისტული მუშათა წრე გააერთიანა ერთ ორგანიზაციად, რომელსაც პეტერგურგის [["მუშათა კლასის განთავისუფლებისათვის ბრძოლის კავშირი"]] ეწოდა. ორგანიზაციაში შედიოდნენ ა. ვანეევი, გ. კრეჟინოვსკი, [[კრუპსკაია, ნადეჟდა|ნ. კრუპსკაია]], ლ. მარტოვი, ა. პოტრესოვი, ს. რადჩენკო და სხვა.

== გადასახლება ==
მეფის მთავრობას არ გამოპარვია „ბრძოლის კავშირის“ საქმიანობა. [[1895]] წლის 8(20) დეკემბრის ღამეს დააპატიმრეს ლენინი და მისი თანამებრძოლების მნიშვნელოვანი ნაწილი. ლენინს არც ციხეში შეუწყვეტია რევოლუციური მუშაობა. მან საპატიმროში დაწერა „სოციალ-დემოკრატიული პარტიის პროგრამის პროექტი და განმარტება“, ბროშურა „გაფიცვების შესახებ“ და დაიწყო მუშაობა წიგნზე „კაპიტალიზმის განვითარება რუსეთში“. [[1897]] თებერვალს ლენინი 3 წლით გადაასახლეს [[ციმბირი|ციმბირში]] ენისეის გუბერნიის მინუსინსკის ოკრუგის სოფ.[[შუშენსკოე]]ში. ციმბირში გადაასახლეს აგრეთვე ნ. კრუპსკაია და როგორც ლენინის საცოლეს, ნება დართეს სასჯელი შუშენსკოეში მოეხადა. აქ ისინი დაქორწინდნენ.

ლენინმა გადასახლებაში 30-ზე მეტი შრომა დაწერა, მ. შ. წიგნი „კაპიტალიზმის განვითარება რუსეთში“. [[1898]] მარტში მინსკში შედგა [[რსდმპ]] I ყრილობა, რომელმაც გამოაცხადა სოციალ-დემოკრატიული პარტიის შექმნა რუსეთში და მიიღო „რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მანიფესტი“.
[[ფაილი:Lenins Unterschrift.png|thumb|right|ლენინის ხელმოწერა]]
[[1900]] 29 იანვარს(10თებერვალი) ლენინს გადასახლების ვადა დაუმთავრდა. [[1900]] წელი ლენინმა მოანდომა დაძაბულ მუშაობას საერთო-რუსული გაზეთის შესაქმნელად. ამ მიზნით არალეგალურად მოიარა მან რუსეთის სხვადასხვა ქალაქები და ივლისში იგი საზღვარგარეთ გაემგზავრა, სადაც გადაწყვიტა გაზეთ „ისკრის“ გამოცემა. [[1901]] წლის დეკემბერში [[ისკრა|„ისკრაში“]] დაბეჭდილ თავის ერთ-ერთ სტატიას მან პირველად მოაწერა ფსევდონიმით ლენინი.

ახალი ტიპის პარტიის შექმნისათვის ბრძოლაში დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ლენინის ნაშრომს „რა ვაკეთოთ?“, რომელიც [[1902]] წლის მარტში გამოვიდა. [[1903]] შედგა რსდმპ II ყრილობა. მან შექმნა ახალი ტიპის მარქსისტული პარტია. „ბოლშევიზმი, როგორც პოლიტიკური აზროვნების მიმდინარეობა და როგორც პოლიტიკური პარტია, [[1903]] წლიდან არსებობს“.

[[1905]]—[[1907]] რევოლუციის პერიოდში ბოლშევიკების პარტია ლენინის ხელმძღვანელობით იბრძოდა მასებზე გავლენის მოსაპოვებლად.

[[1906]] წლის ზაფხულში კონსპირაციული მოსაზრებით ლენინი [[კუოკალა]]ში ([[ფინეთი]]) გადავიდა და აგარაკ „ვაზაში“ დაბინავდა, რომელიც იმხანად პარტიული მუშაობის ნამდვილ ცენტრად იქცა. რევოლუციის დამარცხების გამო პარტია იძულებული იზო არალეგალურად ემუშავა. [[1907]] დეკემბერში ლენინი კვლავ ემიგრაციაში წავიდა შვეიცარიაში, [[1908]] წლის დამლევს — საფრანგეთში (პარიზი).

[[1910]] ბოლოს რუსეთში დაიწყო რევოლუციური მოძრაობის ახალი აღმავლობა. იმავე წელს ლენინის ინიციატივით გამოვიდა ყოველკვირეული გაზეთი [[ზვეზდა|„ზვეზდა“]], [[1912]] წლის 22 აპრილს (5 მაისი) კი ყოველდღიური გაზეთი [[პრავდა|„პრავდა“]]. [[1912]] იანვარში ლენინის ხელმძღვანელობით შედგა რსდმპ სრულიად VI (პრაღის) კონფერენცია, რომელმაც პარტიიდან გარიცხა მენშევიკ-ლიკვიდატორები და დასახა მორიგი ამოცანები რევოლუციის აღმავლობის პირობებში.

== იდეოლოგიური წვლილი ==
ვლადიმერ ლენინი [[მარქსიზმი]]ს ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი თეორეტიკოსია. მის ნაშრომებში დიდი ადგილი ეთმობა კაპიტალისტური სისტემის შინაგანი წინააღმდეგობების ანალიზს იმ ისტორიული პერიოდში როცა ლენინი აქტიურად იყო ჩართული პოლიტიკურ საქმიანობაში. მან განავითარა „იმპერიალიზმის, როგორც კაპიტალიზმის უმაღლესი სტადიის“ თეორია, განსაკუთრებული სიმწვავით წარმოაჩინა კაპიტალისტების გლობალური პოლიტიკა, რომელიც ძირითადა მოგებაზე იყო ორიენტირებული. არსებული სისტემის რღვევისათვის ლენინმა მართებულად მიიჩნია რუსეთში მეფის ხელისუფლების დამხობა და რუსეთის [[პირველი მსოფლიო ომი]]დან გამოყვანა, რათა ქვეყანა საბოლოოდ გათავისუფლებულიყო დასავლური კაპიტალის [[მონათმფლობელობა|მონობისგან]]. მისი აზრით, რადიკალური ცვლილებები სხვა ქვეყნებსაც უნდა შეხებოდა, რასაც საბოლოო ჯამში კაპიტალიზმის კრახი უნდა მოჰყოლოდა.

აღსანიშნავია ლენინის როლი მარქსისტული ფილოსოფიის განვითარებაში. მისი ძირითადი ფილოსოფიური ნაშრომია „<nowiki/>[["მატერიალიზმი და ემპირიოკრიტიციზმი"|მატერიალიზმი და ემპირიოკრიტიციზმი]]<nowiki/>“, სადაც განხილულია მარქსიზმის ფილოსოფიური საფუძვლები და გაკრიტიკებულია სხვა ფილოსოფიური სკოლების თეორიები. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ლენინის მიერ მარქსისტული დიალექტიკის დალაგება და მისი როგორც შემეცნების მეთოდად წარმოჩენა. [[დიალექტიკური მატერიალიზმი]] საბჭოთა კავშირის ოფიციალური ფილოსოფია გახდა და დასავლურ სამყაროსთან იდეოლოგიური ბრძოლის იარაღად იქცა

საბჭოთა კავშირის პირველი მეთაური, ვლადიმერ ლენინი, კარლ მარქსის მიმდევარი იყო, რომელიც [[ქრისტიანობა]]ს ჩაგვრის იარაღად აღწერდა. [[რელიგია]]ს მარქსი „ხალხის ოპიუმს“ უწოდებდა, ლენინმა კი მოგვიანებით განაცხადა: „ყოველი რელიგიური იდეა, ყოველი იდეა ყოველგვარ ღმერთუკას შესახებ, . . . ყოვლად წარმოუდგენელი სიბილწეა“.

აღსანიშნავია, რომ რევოლუციამდე რამდენიმე წლით ადრე საბჭოთა კავშირის პირველმა ლიდერმა ვლადიმერ ლენინმა განაცხადა: „ყველას უნდა ჰქონდეს თავისუფლება, იწამოს არა მარტო ის, რაც უნდა, არამედ გაავრცელოს ან შეიცვალოს კიდეც [[აღმსარებლობა]]. მთავრობის არც ერთ მოხელეს არ უნდა ჰქონდეს უფლება, ადამიანს კითხვები დაუსვას მისი რელიგიის შესახებ; ეს თითოეული ადამიანის სინდისის საკითხია და არავის არ აქვს ჩარევის უფლება“.

== ლიტერატურა ==
* ვლადიმერ ილიას ძე ლენინი, ბიოგრაფია, თბ., 1970;
* ვ.ი. ლენინი, მოკლე ბიოგრაფიული ნარკვევი, თბ., 1977
* ვ.ი. ლენინი იდეოლოგიის შესახებ, თბ., 1965
* ''გოგიბერიძე მ.,'' ლენინი, როგორც ფილოსოფოსი, ტფ., 1930
* ''ესაიაშვილი ვ.,'' ვ.ი. ლენინი და საქართველოს ბოლშევიკური ორგანიზაციები (1895-1924), თბ., 1959
* ''ქობალია ი.,'' ქსე, ტ. 6, გვ. 178-184, თბ., 1983
== რესურსები ინტერნეტში ==
{{მინიდაფა
|პორტალი       = ბიოგრაფიები
|ვიქსიკონი  = 
|ვიკიწიგნები  = 
|ვიკიციტატა = ვლადიმერ ლენინი
|ვიკიწყარო     = 
|ვიკისახეობები     = 
|ვიკისიახლეები  = 
|ვიკისაწყობი    = Vladimir Lenin|ვლადიმერ ილია ძე ულიანოვი', ლენინი
|მეტავიკი     = 
}}
* [http://www.vilenin.info/ კენჭისყრა ვლადიმერ ილია ძე ულიანოვი', ლენინის ცხედრის მავზოლეუმიდან გატანის თაობაზე (რუს.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060902171658/http://www.vilenin.info/ |date=2006-09-02 }}

{{სსრკ-ის ლიდერები}}

[[კატეგორია:რევოლუციონერები]]
[[კატეგორია:სსრკ-ის სახელმწიფო მეთაურები]]
[[კატეგორია:სსრკ-ის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარეები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1870]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1924]]
[[კატეგორია:დაბადებული 22 აპრილი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 21 იანვარი]]
[[კატეგორია:ათეისტი მწერლები]]
[[კატეგორია:რსდმპ-ის III ყრილობის დელეგატები]]
[[კატეგორია:რსდმპ-ის IV ყრილობის დელეგატები]]
[[კატეგორია:რსდმპ-ის V ყრილობის დელეგატები]]