იხილეთ წყარო გვერდისთვის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

{{გადამისამართება|თსუ}}
{{უნივერსიტეტი
|სახელი= ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
|მშობლიური_სახელი = 
|ლათინური სახელი = Universitas Tphilisensis
|სურათი= TSU Main Building in 2018 (2).jpg
|დევიზი=  
|დამფუძნებლები=<li> '''[[ივანე ჯავახიშვილი]]'''</li><small> <li> [[კონსტანტინე აფხაზი]] </li> <li>  [[გრიგოლ გველესიანი]]</li> <li>[[ექვთიმე თაყაიშვილი]]</li> <li>[[გიორგი ახვლედიანი]]</li> <li>[[შალვა ნუცუბიძე]]</li> <li>[[დიმიტრი უზნაძე]]</li> <li>[[გრიგოლ წერეთელი]]</li> <li>[[აკაკი შანიძე]]</li> <li>[[ანდრია რაზმაძე]]</li> <li>[[იოსებ ყიფშიძე]]</li> <li>[[კორნელი კეკელიძე]]</li> <li>[[პეტრე მელიქიშვილი]]</li></small>
|დაფუძნდა= [[8 თებერვალი]], [[1918]] <br /><small>[ძვ. სტ. 26 იანვარი]</small>
|ტიპი= საჯარო
|endowment = 
|staff = 
|კოლეგია= 
|პრეზიდენტი= 
|პროვოსტი=
|რექტორი= [[ჯაბა სამუშია]]
|კანცლერი= [[ლაშა საღინაძე]]
|დეკანი= 
|students = 
|undergrad = 
|postgrad = 
|bg_color=#e6f4fe
|doctoral =
|ქალაქი= [[თბილისი]]
|შტატი=
|ქვეყანა= [[საქართველო]]
|კამპუსი= 11
|ფერები=
|მასკოტი= 
|მეტსახელი=თსუ
|კავშირები=
|საიტი= https://www.tsu.ge/
|მისამართი= 0128, ი. ჭავჭავაძის გამზირი 1, თბილისი, საქართველო   
|ტელეფონი=  +995 32 2250484 
|coor =        
|ლოგო= TSU Coat of Arms.svg
}}

'''ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი''' ('''თსუ''') — [[საქართველო|საქართველოს]] უძველესი და უდიდესი [[უმაღლესი სასწავლებელი]]. დაარსდა [[1918]] წლის [[8 თებერვალი|8 თებერვალს]] [ძვ. სტ. [[26 იანვარი|26 იანვარს]]], [[დავით აღმაშენებელი|დავით აღმაშენებლის]] ხსენების დღეს, [[თბილისი|თბილისში]], ძველი გიმნაზიის შენობაში. ამავე წლის 3 სექტემბერს ეწოდა — თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. ეს პირველი და ერთადერთი უნივერსიტეტი იყო იმ დროს მთელ [[კავკასია|კავკასიაში]]. ამჟამად ყოველწლიურად აქტიური სტატუსის მქონე სტუდენტთა რიცხვი 25 000-ს, ხოლო პროფესორ-მასწავლებელთა რაოდენობა 2 500 -ს აღწევს.

უნივერსიტეტს აქვს 7 ფაკულტეტი, 60-მდე სამეცნიერო-კვლევითი ლაბორატორია და ცენტრი, უმდიდრესი სამეცნიერო ბიბლიოთეკა (4 მილიონამდე წიგნითა და პერიოდული გამოცემით), 7 მუზეუმი, აგრეთვე, საკუთარი გამომცემლობა და სტამბა. უნივერსიტეტი გამოსცემს საკუთარ გაზეთს „თბილისის უნივერსიტეტი“.

[[1917]] შეიქმნა თბილისში ქართული უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოება, რომელმაც ითავა უნივერსიტეტის დაფუძნებაზე ზრუნვა.

უნივერსიტეტის მთავარი დამფუძნებელი იყო ცნობილი ქართველი ისტორიკოსი, აკადემიკოსი [[ივანე ჯავახიშვილი]]. თანადამფუძნებლები იყვნენ: [[კონსტანტინე აფხაზი]], [[გრიგოლ გველესიანი]], [[ექვთიმე თაყაიშვილი]], [[გიორგი ახვლედიანი]], [[შალვა ნუცუბიძე]], [[დიმიტრი უზნაძე]], [[გრიგოლ წერეთელი]], [[აკაკი შანიძე]], [[ანდრია რაზმაძე]], [[იოსებ ყიფშიძე]], [[კორნელი კეკელიძე]] და [[პეტრე მელიქიშვილი]]. პროფესორი პეტრე მელიქიშვილი, მსოფლიო სახელის მქონე ქართველი ქიმიკოსი, რუსეთის საიმპერატორო აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი, ივანე ჯავახიშვილის წარდგენით, არჩეულ იქნა უნივერსიტეტის პირველ რექტორად. უნივერსიტეტის გახსნის დღეს მის ეზოში საზეიმო წირვა აღავლინა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა [[კირიონ II|კირიონმა]].

[[1922]] წლის 15 იანვარს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში შეიქმნა პოლიტექნიკური ფაკულტეტი, რომლის ბაზაზე [[1928]] წელს ჩამოყალიბდა [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]].

[[1919]]–[[1926]] წლებში თსუ-ის რექტორი იყო ივანე ჯავახიშვილი. [[1926]] წელს, საბჭოთა რეჟიმის გადაწყვეტილებით, იგი გაათავისუფლეს რექტორის მოვალეობისგან. ამასთან, მას ხანგრძლივი დროით აეკრძალა მის მიერვე დაარსებულ უნივერსიტეტში ლექციების წაკითხვა.

1991 წლის 14 ოქტომბერს თსუ–ის რექტორად დაინიშნა [[როინ მეტრეველი]]. [[1992]] წელს მისი ძალისხმევით თსუ–მ ავტონომიური უმაღლესი სასწავლებლის სტატუსი აღიდგინა (მართავს დიდი საბჭო), რაც [[1926]] წლის შემდეგ დაკარგული ჰქონდა. [[1992]] წლის [[18 აპრილი|18 აპრილს]] უნივერსიტეტის დიდმა საბჭომ როინ მეტრეველი თსუ-ის რექტორად აირჩია. პეტრე მელიქიშვილისა და ივანე ჯავახიშვილის შემდეგ როინ მეტრეველი პირველი არჩეული რექტორი იყო.

1946-1958 წლებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი [[იოსებ სტალინი]]ს სახელობისა იყო.<ref>ენციკლოპედია „საქართველო“ სტატია: თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ტ. 3 გვ. 601-606 ლიტ. გაიპარაშვილი ზ., უნივერსიტეტი, თბ. 2011</ref>
[[1989]] წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს ივანე ჯავახიშვილის სახელი მიენიჭა.<ref>{{Cite web |url=http://staff.ge/education_.php?id=25 |title=ი. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი // Staff.ge |accessdate=2011-10-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111008044958/http://staff.ge/education_.php?id=25 |archivedate=2011-10-08 }}</ref>

== ქართული უმაღლესი განათლების ისტორია ==
[[ფაილი:Тифлис.Выставка в Гимназии.1913г.jpg|მინი|გამოფენა ტფილისის გიმნაზიაში. 1913]]
საქართველოს, რომლის საუკეთესო ტრადიციები განათლების სფეროში საყოველთაოდ იყო ცნობილი (ფაზისის ფილოსოფიისა და რიტორიკის სკოლა კოლხეთში ([[IV საუკუნე]]), [[გელათის აკადემია|გელათისა]] და [[იყალთოს აკადემია|იყალთოს]] აკადემიები (XII საუკუნე), სამონასტრო-საგანმანათლებლო ცენტრები [[პალესტინა|პალესტინაში]] (V საუკუნე), [[სირია|სირიაში]] (VI საუკუნე), [[საბერძნეთი|საბერძნეთში]] (X-XI საუკუნეები), [[ბულგარეთი|ბულგარეთში]] (XI საუკუნე)), პოლიტიკურ-ეკონომიკური დაუძლურებისა და ბოლოს რუსეთის კოლონიად გადაქცევის შედეგად რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში აღარ გააჩნდა ეროვნული უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება.

== თსუ-ის დაარსებისა და განვითარების ისტორია ==
[[ფაილი:TSU Founding Professors.jpg|thumbnail|300px|უნივერსიტეტის პირველი პედაგოგები]]
[[File:TSU Silver Coin.png|thumbnail|300px|საქართველოს ეროვნულმა ბანკის მიერ უნივერსიტეტის 100 წლის საიუბილეო თარიღისადმი მიძღვნილი საკოლექციო მონეტა]]
ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯი, რომელიც [[ქართველები|ქართველმა ხალხმა]] გადადგა [[მეოცე საუკუნე|მეოცე საუკუნის]] დასაწყისში, [[საქართველო|საქართველოს]] მიერ ეროვნული დამოუკიდებლობის მოპოვებისა და ეროვნული დემოკრატიული სახელმწიფოს გამოცხადებამდე, სწორედ თბილისში ეროვნული უნივერსიტეტის შექმნა იყო. შემდგომ ბოლშევიკურ და კომუნისტურ პერიოდში, მიუხედავად თავსმოხვეული იდეოლოგიისა და მკაცრი ცენზურისა, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა შეძლო ეროვნული სულისკვეთების შენარჩუნება, ზოგადსაკაცობრიო იდეალებისადმი მსახურება, აღზარდა ეროვნული ინტელიგენციის საუკეთესო წარმომადგენლები, ჩამოაყალიბა საყოველთაოდ ცნობილი სამეცნიერო სკოლები მათემატიკაში, [[ფსიქოლოგია|ფსიქოლოგი]]აში, [[ფილოსოფია]]ში, [[ენათმეცნიერება]]ში, [[ისტორია]]ში, [[აღმოსავლეთმცოდნეობა]]ში. თსუ-მ საფუძველი ჩაუყარა საქართველოში მრავალი უმაღლესი სასწავლებლის და [[საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია|საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის]] შექმნას.

1917 წელს [[ცარიზმი]]ს დამარცხებამ და [[თებერვლის რევოლუცია]]მ შესაძლებელი გახადა [[რუსეთის იმპერია]]ში არარუსულენოვანი უნივერსიტეტის დაარსება. [[ივანე ჯავახიშვილი|ივანე ჯავახიშვილმა]] პეტერბურგში დააარსა საინიციატივო ჯგუფი, ხოლო მაისის დასაწყისში ჩავიდა თბილისში, სადაც ჩაიტანა უკვე მზა წესდება და დახმარებისთვის ექვთიმე თაყაიშვილს მიმართა. 12 მაისს ჯავახიშვილმა და თაყაიშვილმა გამართეს დამფუძნებელი კრების პირველი სხდომა, სადაც საპატიო თავმჯდომარედ [[პეტრე მელიქიშვილი]] აირჩიეს. დაარსების სავარაუდო თარიღად 1918 წლის დასაწყისი განისაზღვა. დამფუძნებელმა საზოგადოებამ შექმნა ორი კომისია: აკადემიური და ფინანსური. ფინანსურს დაეკისრა უნივერსიტეტის დაარსებისთვის სახსრების მოზიდვა, ხოლო აკადემიურს — მეცნიერული ორგანიზაციისთვის ზრუნვა. აკადემიურ კომისიაში შევიდნენ: პ. მელიქიშვილი, ივ. ჯავახიშვილი, ე. თაყაიშვილი, ი. ყიფშიძე, ა. შანიძე, შ. ნუცუბიძე, ფ. გოგიჩაიშვილი, კ. კეკელიძე, დ. უზნაძე, ა. რაზმაძე. კომისიამ სხვადასხვა დროს 9 სხდომა ჩაატარა. 1917 წლის 26 ნოემბრის სხდომაზე გადაწყდა, რომ თავდაპირველად დაარსებულიყო ერთი — სიბრძნისმეტყველების ანუ ფილოსოფიური ფაკულტეტი, რომელსაც შემდეგ მიემატებოდა სხვები. 1918 წლის 13 იანვარს შედგა უნივერსიტეტის პირველი სხდომა, სადაც რექტორად ივანე ჯავახიშვილის არჩევა სურდათ, თუმცა ამ უკანასკნელმა უარი განაცხადა და რექტორად [[პეტრე მელიქიშვილი]] აირჩიეს. მიუხედავად ამისა, ფაქტობრივი რექტორი მაინც ჯავახიშვილი იყო, რადგან მელიქიშვილი არაფერს წყვეტდა უმისოდ. 1918 წლის 26 იანვარს კი უნივერსიტეტი საზეიმოდ გაიხსნა. იმავე წლის 3 სექტემბერს უნივერსიტეტი სახელმწიფო უნივერსიტეტად გამოცხადდა.

==თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორთა სია==
#[[პეტრე მელიქიშვილი]] — 1918/I - 1919/XII
#[[ივანე ჯავახიშვილი]] — 1919/XII -1926/VI
#[[თევდორე ღლონტი]] — 1926/IX - 1928/IX
#[[მალაქია ტოროშელიძე]] — 1928/IX - 1930/IX
#[[ივანე ვაშაყმაძე]] — 1930/I - 1931/IX
#[[ალექსანდრე ერქომაიშვილი]] — 1931/X - 1932/XII
#[[ლევან აღნიაშვილი]] — 1933/IV - 1935/VI
#[[კარლო ორაგველიძე]] — 1935/VI - 1937/VI
#[[გიორგი კიკნაძე]] — 1937/VII - 1938/IX
#[[დავით ყიფშიძე]] — 1938/X - 1942/II
#[[ალექსანდრე ჯანელიძე]] — 1942/II - 1945/VII
# [[ნიკოლოზ კეცხოველი]] — 1945/VII - 1953/VI
# [[ილია ვეკუა]] — 1953/VII - 1953/IX, 1966/IV - 1972/IV
#[[ერმილე ბურჭულაძე]] — 1953/IX - 1954/IX
#[[ვიქტორ კუპრაძე]] — 1954/IX - 1958/III
#[[გიორგი ძოწენიძე]] — 1958/IV - 1959/III
#[[ევგენი ხარაძე]] — 1959/III - 1966/III
#[[დავით ჩხიკვიშვილი]] — 1972/V - 1980/II
#[[ვაჟა ოკუჯავა]] — 1980/III - 1985/IX
#[[ნოდარ ამაღლობელი]] — 1985/IX - 1991/VIII
#[[თამაზ გამყრელიძე]] — 1991/VIII - 1991/IX
#[[ოთარ ჯაფარიძე (ისტორიკოსი)|ოთარ ჯაფარიძე]] — 1991/IX - 1991/X
#[[როინ მეტრეველი]] — 1991/X - 2004/X
#[[რუსუდან ლორთქიფანიძე]] — 2004/XII - 2006/IV
#[[გიორგი ხუბუა]] — 2006/IV - 2010/VIII
#[[ალექსანდრე კვიტაშვილი]] — 2010/VIII - 2013/VII
#[[ვლადიმერ პაპავა]] — 2013/VII - 2016/III
#[[დარეჯან თვალთვაძე]] (მოვალეობის შემსრულებელი) — 2016/IV - 2016/IX
#[[გიორგი შარვაშიძე (რექტორი)|გიორგი შარვაშიძე]] — 2016/IX - 2022/X
#[[ჯაბა სამუშია]] ({{Comment|მ/შ|მოვალეობის შემსრულებელი}}; 2022/X - 2022/XII) — 2022/XII-დან


[[საბჭოთა კავშირი]]ს დაშლისა და საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ცხოვრებაში ახალი ერა დაიწყო. მას დაეკისრა ერის სულიერებაზე ზრუნვის, ეროვნული თვითშეგნების გაღრმავების ისტორიული მისია. ამასთან მის ძირითად გამოკვეთილ მიზანს კვლავ წარმოადგენს საქართველოში თავისუფალი დემოკრატიული საზოგადოების ჩამოყალიბებისათვის ხელშეწყობა, კულტურისა და მეცნიერების განვითარება, ერის ცივილიზაციის დონის ამაღლება. ამიტომ, დღესაც ქართველი ხალხი თბილისის უნივერსიტეტს სიყვარულით და პატივისცემით მეცნიერების წმინდა ტაძარს უწოდებს.

უნივერსიტეტი საზეიმოდ გაიხსნა [[1918]] წლის 26 იანვარს, — საქართველოს მეფის, [[დავით IV|დავით აღმაშენებლის]] ხსენების დღეს. მისივე სახელობის ეკლესია უნივერსიტეტის ბაღში [[1995]] წლის [[5 სექტემბერი|5 სექტემბრიდან]] შეუდგა მსახურებას. [[1989]] წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს მისი დამაარსებლის ივანე ჯავახიშვილის სახელი მიენიჭა.

უნივერსიტეტის პირველ რექტორად პროფესორთა კოლეგიამ ცნობილი ქიმიკოსი, ღვაწლმოსილი პროფესორი [[პეტრე მელიქიშვილი]] აირჩია. თავიდან მუშაობას შეუდგა ერთადერთი ფაკილტეტი — სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტი საენათმეცნიერო, საისტორიო და ფილოსოფიური დარგებით. პირველი ლექცია, რომელიც [[1918]] წლის [[30 იანვარი|30 იანვარს]] შედგა, ცნობილმა ქართველმა [[ისტორიკოსი|ისტორიკოსმა]] [[ივანე ჯავახიშვილი|ივანე ჯავახიშვილმა]] წაიკითხა. პროფესორ-მასწავლებელთა რაოდენობა [[1918]] წლის დასაწყისისათვის 18 კაცს ითვლიდა. სწავლას შეუდგა 369 სტუდენტი და 89 თავისუფალი მსმენელი.

დღეს უნივერსიტეტში ახალგაზრდების აღზრდისა და მეცნიერული წვრთნის საქმეს 3275 პროფესორ-მასწავლებელი ემსახურება. მათგან 55 აკადემიკოსი და აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი, 595 პროფესორი და მეცნიერებათა დოქტორი, 1246 დოცენტი და მეცნიერებათა კანდიდატია.

უნივერსიტეტის პირველი გამოშვება შედგა [[1922]] წელს. ამ წელს თსუ დაამთავრეს [[სიმონ ჯანაშია]]მ, [[ვარლამ თოფურია]]მ, [[არნოლდ ჩიქობავა]]მ, [[შალვა ამირანაშვილი|შალვა ამირანაშვილმა]], [[ლევან მუსხელიშვილი|ლევან (ლენკო) მუსხელიშვილმა]] და შემდგომში გამოჩენილმა სხვა მეცნიერებმა.

== არქიტექტურა ==
[[ფაილი:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის შენობა 1918 წელს.jpg|300პქ|მინი|თსუ-ის პირველი კორპუსის შენობა 1918 წელს]]
[[ფაილი:Tbilisi State University building in 1920s.jpg|მინი|300პქ|უნივერსიტეტის პირველი კორპუსი გახსნის პერიოდში]]
მთავარი კორპუსის ოთხსართულიანი შენობა, [[რენესანსი|რენესანსული]] არქიტექტურის მოტივებს ეფუძნება. მთავარი ფასადის ცენტრალურ ნაწილს გუმბათით დასრულებული შვერილი წარმოადგენს, რომელიც რუსტრირებული და გიგანტური კორინთული პილასტრებითაა გაფორმებული. ფართო კიბისა და სიმეტრიული პანდუსის კომპოზიცია ფასადს პარადულობას ანიჭებს. შენობის ხუროთმოძღვარია პირველი ქართველი [[არქიტექტორი]], რომელსაც აკადემიური განათლება ჰქონდა მიღებული — სიმონ კლდიაშვილი, მშენებლობის ორგანიზატორი კი — ცნობილი ქართველი პედაგოგი, პუბლიცისტი და საზოგადო მოღვაწე ნიკოლოზ ცხვედაძე. ბიბლიოთეკის დარბაზსა და [[ივანე ჯავახიშვილი|ივ. ჯავახიშვილის]] სახელობის აუდიტორიაში მხატვარ [[გია ბუღაძე|გ. ბუღაძის]] მიერ 2001 წელს შესრულებული მოხატულობაა.<ref>{{Cite web |url=http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=104&info_id=797 |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2011-06-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110819142535/http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=104&info_id=797 |archivedate=2011-08-19 }}</ref>

1940 წელს მ. შავიშვილის პროექტით აგებული უნივერსიტეტის II კორპუსი, რომელიც ილია ჭავჭავაძის გამზირის პლასტიკურ მოხაზულობას მიჰყვება, თავისი მასშტაბით, არქიტექტურული მორთულობითა და ფერით მთავარ კორპუსს ეხამება.

== უნივერსიტეტი ამჟამად ==
საუნივერსიტეტო საქმიანობის გარდაქმნის მნიშვნელოვანი ეტაპი [[1994]] წლის [[25 აპრილი|25 აპრილს]] დაიწყო, როცა დიდმა სამეცნიერო საბჭომ მიიღო „საუნივერსიტეტო განათლების რეფორმის კონცეფცია“, რომლის საფუძველზეც უნივერსიტეტი [[1994]] წლიდან სრულად გადავიდა სწავლების ორსაფეხურიან ფორმაზე (ეტაპობრივი გადასვლა [[1992]] წლიდან დაიწყო) და ერთიან ევროპულ საგანმანათლებლო სივრცეში ინტეგრირებისკენ გადადგა ნაბიჯი.

რეფორმის I ეტაპის დასასრულს, [[2005]] წლის დამდეგს, უნივერსიტეტში ფუნქციონირებდა 22 ფაკულტეტი 184 კათედრით, 8 ფილიალი 46 ფაკულტეტით, 3 სამეცნიერო-კვლევითი და სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი, 81 სამეცნიერო-კვლევითი ლაბორატორია და ცენტრი, 161 სასწავლო ლაბორატორია და კაბინეტი, კლინიკური საავადმყოფო და დიაგნოსტიკური ცენტრი, გამომცემლობა, სტამბა, ბიბლიოთეკა 3640693 ერთეული წიგნადი ფონდით, საერთო საცხოვრებელი 5 კორპუსით. მუშაობდა 95 საგანმანათლებლო პროგრამა ბაკალავრიატში, 194 მაგისტრატურაში და 16 ერთსაფეხურიან სწავლებაზე.

ქართულ უნივერსიტეტში დაფუძნდა არაერთი საქვეყნოდ აღიარებული სამეცნიერო სკოლა: მათემატიკის ([[ანდრია რაზმაძე]], [[ნიკოლოზ მუსხელიშვილი]], [[ილია ვეკუა]], [[ვიქტორ კუპრაძე]], [[არჩილ ხარაძე]], [[ანდრია ბიწაძე]] და სხვ.), ფიზიკის ([[რაჟდენ ხუციშვილი]], [[ელეფთერ ანდრონიკაშვილი]], [[მათე მირიანაშვილი]], [[ვაგან მამასახლისოვი]], [[გივი ხუციშვილი]] და სხვ.), ქიმიის ([[პეტრე მელიქიშვილი]], [[შალვა ცინცაძე]], [[პეტრე ქომეთიანი]] და სხვ.), ფსიქოლოგიის ([[დიმიტრი უზნაძე]], [[რევაზ ნათაძე]], [[ფატი ხუნდაძე]] და სხვ.), ფიზიოლოგიის ([[ივანე ბერიტაშვილი]], [[დიმიტრი გედევანიშვილი]] და სხვ.), ისტორიოგრაფიის ([[ივანე ჯავახიშვილი]], [[სიმონ ჯანაშია]], [[ნიკოლოზ ბერძენიშვილი]], [[შოთა მესხია]], [[ვარლამ დონდუა]] და სხვ.), ლიტერატურათმცოდნეობის ([[კორნელი კეკელიძე]] და სხვ.), ქართული ფილოსოფიის ([[შალვა ნუცუბიძე]], [[სერგი დანელია]], [[მოსე გოგიბერიძე]] და სხვ.), ხელოვნებათმცოდნეობის ([[გიორგი ჩუბინაშვილი]], ნიკოლოზ ჩუბინაშვილი, [[შალვა ამირანაშვილი]] და სხვ.), ქართული ენათმეცნიერების ([[აკაკი შანიძე]], [[გიორგი ახვლედიანი]], [[კარპეზ დონდუა]], [[ვარლამ თოფურია]] და სხვ.), იბერიულ-კავკასიური ენათმეცნიერების ([[არნოლდ ჩიქობავა]], [[ქეთევან ლომთათიძე]] და სხვ.), კლასიკური ფილოლოგიის ([[გრიგოლ წერეთელი]] , [[სიმონ ყაუხჩიშვილი]] და სხვ.), აღმოსავლეთმცოდნეობის ([[გიორგი წერეთელი (ენათმეცნიერი)|გიორგი წერეთელი]], [[სერგი ჯიქია]], [[მაკარ ხუბუა]], [[ვლადიმერ ფუთურიძე]], [[ვალერიან გაბაშვილი]], [[კონსტანტინე წერეთელი]], [[მზია ანდრონიკაშვილი]] და სხვ.).

ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კათედრებზე და სამეცნიერო კვლევით ქვედანაყოფებში ინტენსიურად მიმდინარეობს ასპირანტებისა და სამეცნიერო ხარისხის მაძიებელთა მომზადება; ფუნქციონირებს სამეცნიერო ხარისხების მიმნიჭებელი 26 საკვალიფიკაციო საბჭო მეცნიერების თითქმის ყველა დარგში.

[[1994]] წელს, 64 წლის შემდეგ, უნივერსიტეტის წიაღში დაბრუნდა უმაღლესი სამედიცინო განათლება, აღდგა საუნივერსიტეტო სამედიცინო განათლების ტრადიცია — ჯერ გაიხსნა მედიცინის სპეციალობა ბიოლოგიისა და მედიცინის ფაკულტეტზე, 2000 წელს კი მედიცინის ფაკულტეტი დამოუკიდებელ ერთეულად ჩამოყალიბდა. შეიქმნა საუნივერსიტეტო კლინიკების ასამბლეა, რომლის სასწავლო ბაზები გამოირჩევა მძლავრი მატერიალურ-ტექნიკური აღჭურვილობითა და მაღალკვალიფიციური სამეცნიერო-ინტელექტუალური პოტენციალით, გაიხსნა ჯანდაცვის მეცნიერებათა მართვის ცენტრი და უწყვეტი სამედიცინო განათლების დეპარტამენტი, შეიქმნა მედიცინის დარგის მზრუნველთა საბჭო, სამედიცინო ინფორმაციის სამსახური. პროფესორ-მასწავლებელთა და თანამშრომელთა ჯანმრთელობის დაცვის სამსახურშია უნივერსიტეტის დიაგნოსტიკური ცენტრი.

[[1999]] წელს დაარსდა „კავკასიის ბიზნესის სკოლა“. იგი ბიზნესის ადმინისტრირების ბაკალავრისა და მაგისტრის პროგრამების ფარგლებში ამზადებს სპეციალისტებს. სკოლა დააფუძნა კონსორციუმმა, რომელშიც შედიან საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი და ჯორჯიის შტატის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ატლანტაში ([[აშშ]]).

უნივერსიტეტთან [[1923]] წლიდან არსებობს სტამბა, [[1933]] წლიდან – გამომცემლობა. [[1933]] წელს შეიქმნა უნივერსიტეტის არქივი. [[1919]] წლიდან დარგების მიხედვით გამოდის სამეცნიერო კრებული „თბილისის უნივერსიტეტის შრომები“, [[1996]] წლიდან მოქმედებს პროგრამა „სახელმძღვანელოები სტუდენტებისათვის“. უნივერსიტეტს გააჩნია ორი ყოველკვირეული გაზეთი, „თბილისის უნივერსიტეტი“ (გამოდის [[1927]] წლიდან) და „ქართული უნივერსიტეტი“ (გამოდის [[1998]] წლიდან).

[[2006]] წლის აპრილიდან უნივერსიტეტის სტუდენტებსა და პროფესორ-მასწავლებლებს მიეცათ შესაძლებლობა მონაწილეობა მიიღონ განათლების სექტორში განვითარებადი, ფინანსური და სოციალური მხარდაჭერის პროგრამაში, რომელიც ხორციელდება [[განათლების ერთიანი საკრედიტო კავშირი|განათლების ერთიანი საკრედიტო კავშირის]] მიერ. განათლების ერთიანი საკრედიტო კავშირი, რომელიც დაფუძნდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, დღეს წარმატებით ვითარდება, როგორც უნივერსიტეტთა და სკოლათაშორისი რესპუბლიკური პროგრამა.

უნივერსიტეტში ფუნქციონირებს რამდენიმე მუზეუმი: ისტორიისა და ქართული ემიგრაციის, მინერალოგიის, გეოლოგია-პალეონტოლოგიის, გეოგრაფიის, ზოოლოგიის, ბოტანიკის.

== კვლევითი საქმიანობა ==
[[თბილისი|თბილისის]] უნივერსიტეტში მიმდინარეობს ფუნდამენტური და გამოყენებითი ხასიათის პრობლემების კვლევა. უნივერსიტეტის [[ილია ვეკუას სახელობის გამოყენებითი მათემატიკის ინსტიტუტი|ი. ვეკუას სახელობის გამოყენებითი მათემატიკის ინსტიტუტში]] თეორიული შედეგების საფუძველზე ტარდება ბუნების მოვლენებისა და სახალხო მეურნეობაში წამოჭრილი ამოცანების მათემატიკური მოდელირება და რიცხვითი რეალიზაცია კომპიუტერების გამოყენებით. მაღალი ენერგიების ფიზიკის ინსტიტუტის სამეცნიერო-კვლევითი მუშაობის ძირითადი მიმართულებებია მაღალი ენერგიების არეში ნუკლონებსა და ბირთვებთან ელემენტარული ნაწილაკების ურთიერთქმედების ექსპერიმენტული კვლევა, ამაჩქარებლებზე მიღებული ინფორმაციის დამუშავების ახალი სისტემების შექმნა, თეორიული კვლევები ველის კვანტური თეორიის, ელემენტარული ნაწილაკებისა და ატომბირთვის ფიზიკაში.

უკანასკნელ ხანს, გარდა ფუნდამენტური გამოკვლევებისა, მეცნიერთა ნაწილმა გამოყენებითი სამუშაოების შესრულებაზე გადაიტანა აქცენტი და მნიშვნელოვან წარმატებებსაც მიაღწია, შეიქმნა არაერთი საყურადღებო პროექტი, შემუშავდა რეკომენდაციები, მიღებულია კონკრეტული შედეგები, რომელთა დანერგვა უთუოდ მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს ქართული მეცნიერების წინსვლის, ქვეყნის ეკონომიკის განვითარების საქმეში. ყურადღება მახვილდება საქართველოს ბუნებრივი რესურსების შესწავლასა და მათი პრაქტიკული გამოყენების გზების ძიებაზე, ეკოლოგიური საკითხების კვლევაზე. ამა თუ იმ პრობლემატიკის შესწავლისა თუ დამუშავებისას გათვალისწინებულია რეგიონალური და ეროვნული თავისებურებანი, ისტორიული ტრადიციები, პერსპექტივები.

== საერთაშორისო კავშირები ==
თბილისის უნივერსიტეტი ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა განვითარების საყოველთაოდ აღიარებული ცენტრია. სისტემატური ხასიათი მიიღო უნივერსიტეტელ ქართველოლოგთა მიერ საზღვარგარეთის სამეცნიერო ცენტრებში ლექციების კითხვამ, საერთაშორისო სიმპოზიუმებში მონაწილეობამ, უცხოეთში სტატიებისა და მონოგრაფიების გამოქვეყნებამ. 1978 წლიდან ქ. იენაში გერმანულ ენაზე ყოველწლიურად გამოდიოდა ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის და იენის ფრიდრიხ შილერის სახ. უნივერსიტეტების ერთობლივი სამეცნიერო ჟურნალი „<nowiki/>[[გეორგიკა (იენა)|გეორგიკა]]<nowiki/>“. 1991 წლიდან „გეორგიკა“ ქ. კონსტანცაში (გერმანია) გამოდის ოთხი უნივერსიტეტის – თბილისის, იენის, ზაარბრუკენისა და კონსტაცის უნივერსიტეტების – თანამშრომლობით. 1999 წლიდან კლასიკური ფილოლოგიის, ბიზანტინისტიკის და ნეოგრეცისტიკის ინსტიტუტი, რომელიც საქარველოსა და საბერძნეთის ხელისუფლების, სასწავლო-სამეცნიერო ცენტრებისა და ინტელიგენციის მხარდაჭერით შეიქმნა 1997 წელს, გამოსცემს საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალს „PHASIS“.

თბილისის უნივერსიტეტში არაერთი საერთაშორისო კონფერენცია და სიმპოზიუმი ჩატარდა. აღსანიშნავია ფსიქოლოგთა საერთაშორისო კონფერენციები (1979, 1986), ქართული ხელოვნების სიმპოზიუმები (II – 1977 წ., IV – 1983 წ., VI –1989 წ.), საერთაშორისო კონფერენციები რუსული ენისა და ლიტერატურის სწავლების (1980 წ., 1984 წ., 1988 წ.), გერმანული ლიტერატურის (1983 წ., 1989 წ.), კლასიკური ფილოლოგიის (1969 წ., 1975 წ., 1980 წ.,1990 წ., 1995 წ., 1996 წ.), რელიგიისა და ეთიკის (1990 წ.), საერთაშორისო კერძო სამართლის (1985 წ.) საკითხებზე, ქართველოლოგიური საერთაშორისო სიმპოზიუმები ( I -1987 წ., II – 1988 წ., III – 1995 წ.).

სამეცნიერო მუშაობის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მიმართულებას წარმოადგენს და მდიდარი ტრადიციები აქვს [[კავკასიოლოგია|კავკასიოლოგიას]]. 1998 წლიდან გამოდის საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალი ჩაუცასიცა.

უკანასკნელ წლებში ჩატარდა კავკასიოლოგთა სამი საერთაშორისო კონფერენცია ისეთ აქტუალურ საკითხებზე, როგორიცაა: კავკასია მსოფლიო ისტორიულ კონტექსტში (1996 წ.), მშვიდობიანი კავკასია (1998 წ.), კავკასია ათასწლეულთა მიჯნაზე (2000 წ.).

თანამედროვეობის უმნიშვნელოვანეს პრობლემებს მიეძღვნა უნივერსიტეტში ჩატარებული საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციები: „კავკასია, დემოკრატიზაციის პრობლემები“ (1995 წ.), „სამართლის რეფორმა საქართველოში“ (1995 წ.), „საუნივერსიტეტო რეფორმა საქართველოში“ (1995 წ.), „ელინისტიკა საუკუნეთა მანძილზე“ (2000 წ.). ყოველ ზაფხულს ტარდება სკოლა-სემინარები უცხოელი ქართველოლოგებისათვის.

თბილისის უნივერსიტეტს მჭიდრო პარტნიორული ურთიერთობა აქვს მსოფლიოს მრავალ სამეცნიერო-პედაგოგიურ ცენტრთან. ესენია: ზაარლანდის, ბამბერგის, გიოტინგენის, ბრემენის, კოტბუსის და იენის უნივერსიტეტები (გერმანია); ემორის უნივერსიტეტი, ჯორჯიის უნივერსიტეტი, ბრევარდის, ველსლის, მაუნთ ჰოლუოკის და ვილიამს კოლეჯები (აშშ); სენტ მერის უნივერსიტეტი (კანადა); ვარშავისა და ლოძის უნივერსიტეტები (პოლონეთი); მალაგის და სალამანკას უნივერსიტეტები (ესპანეთი); ნანტის, პარიზ 8, პარიზ 13, გრენობლის, ტულონის და ინალკოს უნივერსიტეტები (საფრანგეთი); ბრისტოლის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი ბრენელის და ლონდონის უნივერსიტეტები (დიდი ბრიტანეთი); ბუდაპეშტის ეტვეშ ლორანდის სახელობის უნივერსიტეტი (უნგრეთი); ბილკენტის, ტრაბზონის შავი ზღვის და ანკარის უნივერსიტეტები (თურქეთი); პალერმოს, რომის და საპიენცას, პიზას და ვენეციის უნივერსიტეტები (იტალია); ათენის პირეუსის, იოანინას და თესალონიკის უნივერსიტეტები (საბერძნეთი); ბირთვული ფიზიკის საერთაშორისო ცენტრი (შვეიცარია); ორხუსის უნივერსიტეტი (დანია); ბუქარესტის უნივერსიტეტი (რუმინეთი); ვენის უნივერსიტეტი (ავსტრია); თეირანისა და გილანის უნივერსიტეტები (ირანი); კაიროს უნივერსიტეტი (ეგვიპტე); ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია, ევრაზიის უნივერსიტეტების ასოციაცია, იუნესკო, ევროსაბჭოს და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციები; ყოფილი საბჭოთა კავშირის არაერთი უნივერსიტეტი და სამეცნიერო ცენტრი, კერძოდ, მოსკოვის, სანქტ-პეტერბურგის, კიევის, ოდესის, ერევნის, ბაქოს და სხვა უნივერსიტეტები.

უნივერსიტეტში არსებობს უცხოელ მეცნიერთა და საზოგადო მოღვაწეთა საპატიო დოქტორად არჩევის ტრადიცია.

== სტუდენტური მოძრაობები ==
უნივერსიტეტში ფართოდაა გაშლილი სტუდენტთა სამეცნიერო მუშაობა. ყოველწლიურად იმართება სტუდენტთა შემაჯამებელი სამეცნიერო კონფერენციები.

ახალგაზრდები აქტიურად მონაწილეობენ მხატვრულ თვითშემოქმედებაში. უნივერსიტეტის კულტურისა და ხელოვნების ცენტრის ბაზაზე შექმნილია კამერული მუსიკის ორკესტრი, გაერთიანებული კაპელა, სახალხო თეატრი, ვაჟთა და გოგონათა ვოკალური ანსაბლები, ქორეოგრაფიული და თანამედროვე ცეკვების ანსაბლები, ერთი მსახიობის და პანტომიმის თეატრი, თეატრ-სტუდია „მერმისი“, განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს ახალგაზრდებში მხიარულთა და საზრიანთა კლუბი — „მან-სან-კანი“.

თვალსაჩინოა უნივერსიტეტელთა სპორტული მიღწევები. სტუდენტები აქტიურად მონაწილეობენ სხვადასხვა სახის ასპარეზობებში საქართველოსა თუ უცხოეთში, წარმატებით იცავენ ქვეყნისა და უნივერსიტეტის სპორტულ ღირსებას. უნივერსიტეტის კედლებში აღიზარდა და დღესაც სწავლობს მსოფლიო, ევროპის თუ საქართველოს არაერთი ჩემპიონი და პრიზიორი, თვალსაჩინო სპორტსმენი.

==ლიტერატურა==
*''[[ექვთიმე თაყაიშვილი]]'', რჩეული ნაშრომები ტ. I გვ.414-418 — თბილისი, 1968 

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commonscat|Tbilisi State University}}
* [http://www.tsu.ge/ თსუ-ს ოფიციალური საიტი].
* [http://www.mes.gov.ge საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010153022/http://mes.gov.ge/ |date=2017-10-10 }}.

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{საქართველოს უნივერსიტეტები}}
{{თსუ-ს დამფუძნებლები}}
{{თსუ-ის რექტორები}}
{{თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტები}}
{{ავტორიტეტული წყაროები}}

[[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]