იხილეთ წყარო გვერდისთვის თოფალ ოსმან-ფაშა

{{ინფოდაფა მმართველი 
|ქვეყანა               = [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]]
|თანამდებობა           = [[ვეზირი|დიდი ვეზირი]]
|სახელი                  = თოფალ ოსმან-ფაშა
|ორიგინალური სახელი       =  Topal Osman Paşa
|რიგი              = 
|რიგი-მეუღლეების          = 
|სურათი              = 
|წარწერა              =
|მმართველობის დასაწყისი    = [[10 სექტემბერი]], [[1731]]
|მმართველობის დასასრული = [[12 მარტი]], [[1732]]
|კორონაცია  =
|წინამორბედი       = [[ქაბაქულაქ იბრაჰიმ-ფაშა]]
|მემკვიდრე             = [[ჰექიმოღლუ ალი-ფაშა]]
|სხვა წოდებები       = 
|მონარქი       = [[მაჰმუდ I]]
|პარტია              = 
|დაბადების თარიღი        =  [[1663]]
|დაბადების ადგილი       = [[პელოპონესის პერიფერია|პელოპონესი]]
|გარდაცვალების თარიღი          = [[1733]]
|გარდაცვალების ადგილი         =  [[ქირქუქი]], [[ოსმალეთის იმპერია]]
|ქორწინება              = 
|შვილები                 =  
|სრული სახელი =
|დინასტია             = 
|მამა                 =  
|დედა             = 
|რელიგია         =  [[ისლამი]]
|ხელმოწერა    =
}}
'''თოფალ ოსმან-ფაშა''' ({{lang-tr|Topal Osman Paşa}}; დ. [[1663]], [[მორეა]], [[საბერძნეთი]] — გ. [[1733]], [[ქირქუქი]], [[ერაყი]]) — [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] სახელმწიფო მოღვაწე, დიდი ვეზირი [[1731]]-[[1732]] წლებში, სულთან [[მაჰმუდ I]]-ის მმართველობის პერიოდში. [[ბეგლარბეგი|ბეილერბეი]]ს ტიტული ახალგაზრდობაშივე მიიღო და ოსმალეთის რამდენიმე სანჯაყის მმართველიც იყო. [[1731]] წელს დაინიშნა დიდ ვეზირად. პოსტიდან გადაყენების შემდეგ ხელმძღვანელობდა ოსმალეთის კამპანიებს ირანის წინააღმდეგ. [[1732]] წელს [[ნადირ-შაჰი]]სგან გადაარჩინა [[ბაღდადი]], თუმცა [[1733]] წელს [[ქირქუქის ბრძოლა|ქირქუქის ბრძოლაში]] განიცადა მარცხი და თავადაც ამ ბრძოლას შეეწირა.

== ბიოგრაფია ==
თოფალ ოსმან-ფაშა დაიბადა [[1663]] წელს, მორეაში (დღევანდელი [[პელოპონესის პერიფერია]]), საბერძნეთში, მაგრამ მისი ოჯახი წარმოშობით [[ანატოლია|ანატოლიიდან]], კერძოდ [[კონია|კონიიდან]] იყო. ახალგაზრდა ასაკიდანვე, იგი სულთნის სამსახურში ჩაირიცხა და 24 წლის ასაკში უკვე ბეილერბეის ტიტულიც დაიმსახურა. ოსმანი დაინიშნა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მმართველად. გზაში, როცა იგი ეგვიპტისკენ მიემართებოდა, მის გემს თავს ესპანელი მეკობრეები დაესხნენ. ოსმან-ფაშა ტყვედ ჩაიგდეს. ბრძოლის დროს, მან ჭრილობა მიიღო ერთ ფეხში, რის გამოც სამუდამოდ დაკოჭლდა. სწორედ ამიტომ უწოდეს მას „თოფალ“, რაც თურქულდ კოჭლს ნიშნავს.

ოსმანი [[მალტა]]ზე გადაიყვანეს, თუმცა მალევე გამოიხსნეს და [[სტამბოლი|სტამბოლში]] დააბრუნეს. შემდეგ მან მონაწილეობა მიიღო 1710-11 წლებში მდინარე [[პრუტი]]ს კამპანიაში. ცოტა ხანში, იგი [[რუმელია|რუმელიის]] მმართველად დაინიშნა. [[1715]] წელს იგი მეთაურობდა [[ვენეცია|ვენეციის]] წინააღმდეგ ბრძოლას, რის შედეგადაც ოსმალებმა მორეა დაიბრუნეს. მიღწეული წარმატების გამო, ოსმანს ფაშას ტიტული უბოძეს და ტირჰალას სანჯაყის მმართველად დანიშნეს. ავსტრია-ოსმალეთის [[1716]]-[[1718]] წლების ომის დასაწყისში, ოსმანი იყო პასუხისმგებელი არმიის მომარაგებაზე, მაგრამ [[1716]] წლის ბოლოს იგი მორეაში დაბრუნდა, რათა [[ვენეცია|ვენეციელთა]] შემოტევა მოეგერიებინა. თოფალ ოსმან-ფაშა სერასქერის, ანუ მთავარსარდლის ტიტულით იქნა დაჯილდოებული. 

[[1720]]-[[1730]] წლებში რამდენიმეჯერ იყო [[ბოსნია|ბოსნიისა]] და [[რუმელია|რუმელიის]] მმართველი. სულთან [[მაჰმუდ I]]-ის აჯანყების შედეგად ტახტზე ასვლის შემდგომ, ოსმან-ფაშამ დაიჭირა აჯანყების მოთავის [[პატრინა ჰალილა]]ს მხარდამჭერები, რომელნიც თავს დასავლეთ [[ბალკანეთი|ბალკანეთს]] აფარებდნენ. სწორედ ამიტომ, [[1731]] წლის [[10 სექტემბერი|10 სექტემბერს]] თოფალ ოსმან-ფაშამ დიდი ვეზირის ბეჭედი მიიღო. თავისი ექვსთვიანი მმართველობის დროს, ოსმანი ცდილობდა რეფორმების გატარებას, დედაქალაქში სტაბილური მდგომარეობის დამყარებას, მისი საკვებით უზრუნველყოფას. აგრეთვე, ფაშა ცდილობდა [[საფრანგეთი]]ს დახმარებით არმიის რეორგანიზაციას, მის დასავლურ სტანდარტებზე გადაყვანას.

[[1732]] წლის [[12 მარტი|12 მარტს]] მაჰმუდმა მის ნაცვლად დიდ ვეზირად [[ჰექიმოღლუ ალი-ფაშა]] დანიშნა. გადაყენების შემდეგ, ოსმანი დაინიშნა [[ტრაპიზონი]]სა და [[ტიფლისი]]ს გამგებლად. როგორც იმპერიის ყველაზე გამოცდილი ჯარისკაცი, [[1733]] წელს ოსმანი დაინიშნა არმიის მთავარსარდლად, სპარსეთ-ოსმალეთის ომის დროს. [[ივლისი|ივლისში]] [[ნადირ-შაჰი]] [[ერაყი|ერაყში]] შეიჭრა და ალყა შემოარტყა [[ბაღდადი|ბაღდადს]]. უმნიშვნელოვანესი ბრძოლა გაიმართა ქალაქის ჩრდილოეთ ნაწილში. თოფალ ოსმან-ფაშას ჭკვიანური სტრატეგიის შედეგად, ოსმალებმა მტერს 30,000-იანი დანაკარგი მიაყენეს, თუმცა თავადაც 20,000 მეომარი დაკარგეს. ნადირ-შაჰმა უკან დაიხია, თუმცა ცოტა ხანში კიდევ ერთხელ შეიჭრა ერაყში. ოსმალეთის არმია უკვე დასუსტებული იყო, გამომდინარე იქიდან, რომ ძლიერი და გამოცდილი მეომრები დასავლეთში ჰყავდათ გადაყვანილი. მიუხედავად ამისა, ოსმალები მაინც ფლობდნენ რიცხობრივ უპირატესობას. მომდევნო ბრძოლაში, რომელიც [[ქირქუქი|ქირქუქთან]] შედგა, თოფალ ოსმან-ფაშა მოკლეს, ხოლო ოსმალები დამარცხდნენ. სპარსელებმა მისი ნეშტი ოსმალებს გადასცეს. ოსმან-ფაშა დაკრძალეს იმამ ქასიმის მეჩეთში, [[ქირქუქი|ქირქუქში]].

== ლიტერატურა ==
* Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, İŞBN 978-975-254-278-5
* Danışmend, İsmail Hâmi (1971),''Osmanlı Devlet Erkâni'', İstanbul: Türkiye Yayınevi.
* Yasaroğlu, Kamil "Osman Paşa (Topal)" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.414 İŞBN:975-08-0072-9
* Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları İŞBN:975-333-0383 C.III s.428 

{{ოსმალეთის იმპერიის დიდი ვეზირები}}

[[კატეგორია:ოსმალეთის იმპერიის დიდი ვეზირები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1663]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1733]]