იხილეთ წყარო გვერდისთვის იანვარი

{{კალ|{{CURRENTYEAR}}|1}}
'''იანვარი''' ({{Lang-la|Ianuarius}}) — [[გრიგორიანული კალენდარი|გრიგორიანული კალენდრის]] პირველი [[თვე]]. იანვარში 31 [[დღე]]ა.

ასე უწოდეს მას [[იანუსი]]ს, შესასვლელთა და გამოსასვლელთა, ყოველგვარი საწყისის რომაული ღმერთის მიხედვით. იანვარი და [[თებერვალი]] არიან კალენდრის ბოლო დამატებული თვეები, ვინაიდან [[რომაელები]] ზამთარს თვლიდნენ პერიოდად თვეების გარეშე. რადგან, ტრადიციულად, კონსულებს იანვარში ირჩევდნენ, ეს თვე გახდა წლის პირველი თვე, შეცვალა ამ მიმართებით [[მარტი]]. იანვრის ძველქართული სახელწოდებაა ''აპანი'', ''აპნისი''. 

* იანვარი არის [[ზამთარი|ზამთრის]] თვე [[ჩრდილოეთი ნახევარსფერო|ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში]] და [[ზაფხული]]სა — [[სამხრეთი ნახევარსფერო|სამხრეთ ნახევარსფეროში]].
* იანვრის [[ზოდიაქო]]ს ნიშნებია [[თხის რქა (ასტროლოგია)|თხის რქა]] და [[მერწყული (ასტროლოგია)|მერწყული]].
* იანვარი იწყება კვირის იმავე დღეს, როგორც [[ოქტომბერი]], გარდა [[ნაკიანი წელი|ნაკიანი წლისა]], როდესაც იგი იწყება იმავე დღეს, როგორც [[აპრილი]] და [[ივლისი]].

==აპნისი==
{{მთავარი|ძველი ქართული წარმართული კალენდარი}}
[[კორნელი კეკელიძე]] აპნისს 4 დეკემბერი — 2 იანვრით საზღვრავდა<ref>კ. კეკელიძე, „ეტიუდები ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიიდან“, ტ. 1, გვ. 116</ref>.

კ. კეკელიძის აზრით<ref>კ. კეკელიძე, „ეტიუდები ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიიდან“, ტ. 1, გვ. 101-102</ref> „აპნისი“ არის ნათესაობითი ბრუნვა (თთუე აპნისი, აპნისაჲ), სახელობითი ბრუნვა იქნება „აპანი“, რაც იგივე ავესტური ''აპამ'', ფალაური ''ავან'' ან ახალ-სპარსული ''აბან'' არის (აქედან გამოყავთ ებრაული აბ-იც). ეს სახელი თუ მის ეტიმოლოგიას მივაქცევთ ყურადღებას (ძველ ირანულში მდინარისა და წყლის სახელთანაა დაკავშირებული<ref>Ginzel, I, 279</ref>), უნდა მივიჩნიოთ იმ თვის სახელთა დუბლიკაციად, რომლესაც სურწყანი ეწოდება. 

{{ციტატა|და არს დასაბამი ტანჯვათა მათ წმიდისა [[შუშანიკი]]საჲ თთუესა აპნისისასა, მერვესა თთჳსასა და დღესა ოთხშაბათსა<ref>„შუშანიკის მარტვილობა“, გამოც. ილ. აბულაძისა, გვ. 46</ref>.}}
{{ციტატა|მეშჳდესა წელსა სუფევისა კონსტანტინჱს დიდისა მეფისასა, თთუესა აპნისისა, შეკრბა ერი დიდძალი წარმართთაჲ მდინარესა ზედა, რომელსა ჰრქჳან დანუბი<ref>[[კირილე იერუსალიმელი]]ს საკითხავი „გამოჩინებისათვის ჯუარისა“, ხელნ. A 19, გვ. 487</ref>.}}
{{ციტატა|დღჱ, რომელი განთენდებოდა პარასკევად, აპნისისა თთუესა სამსა, ჟამსა მას მეათხუთმეტესა ინდიქტიონსა, მეათესა მას ჳპატონსა [ონორის კეისრისასა], და მეექუსესა მას წელსა თევდოსისა, უფალთა მათ ჩუენთა თჳთმპყრობელთა შარავანდედთასაჲ<ref>პოვნაჲ წმინდისა სტეფანჱსი, H 535, ფ. 51</ref>.}}

== იანვრის მნიშვნელოვანი მოვლენები ==
[[ფაილი:Tutanchamun Maske.jpg|right|100px]]
* [[ძვ. წ. 154]] : [[ძველი რომი|ძველ რომში]] წლიური კონსულატის დღე პირველ იანვარზე გადმოიტანეს.
* [[ძვ. წ. 49]] : [[გაიუს იულიუს კეისარი|გაიუს იულიუს კეისარმა]] გადმოლახა [[რუბიკონი]]
* [[27]] : [[ოქტავიანე ავგუსტუსი|ოქტავიანე ავგუსტუსმა]] გამოაცხადა რომის იმპერიის შექმნა.
* [[395]] : [[რომის იმპერია]] ორ ნაწილად გაიყო: აღმოსავლეთი და დასავლეთი.
* [[1622]] : პაპის კანცელარია იღებს გადაწყვეტილებას ახალ წლად პირველი იანვარი გამოცხადდეს.
* [[1793]] : პარიზში სიკვდილით დასაჯეს მეფე [[ლუი XVI]].
* [[1784]] : [[ერეკლე II]] მიერ რატიფიცირებულ იქნა [[გეორგიევსკის ტრაქტატი]].
* [[1801]] : გამოიცა [[საქართველო]]ს [[რუსეთი|რუსეთთან]] მიერთების მანიფესტი.
* [[1853]] : აბრაამ ლინკოლნმა ზანგების დამოუკიდებლობის მანიფესტი გამოსცა.
* [[1868]] : იაპონიაში აღდგა საიმპერატორო ხელისუფლება.
* [[1924]] : ინგლისელმა მკვლევარმა [[ჰოვარდ კარტერი|ჰოვარდ კარტერმა]] აღმოაჩინა [[ტუტანხამონი]]ს სარკოფაგი მეფეთა ხეობაში, ლუქსორთან, [[ეგვიპტე]].
* [[1925]] : [[ბენიტო მუსოლინი]] თავს [[იტალია|იტალიის]] [[დიქტატორი|დიქტატორად]] აცხადებს.
* [[1933]] : [[ადოლფ ჰიტლერი]] გერმანიის კანცლერი გახდა.
* [[1950]] : მარშალი [[იოსიპ ბროზ ტიტო|ტიტო]] [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] პრეზიდენტად აირჩიეს.
* [[1970]] : [[1 იანვარი]] იუნიქსის ეპოქის დასაბამი
* [[1979]] : [[ირანი|ირანში]] ჩამოაგდეს შაჰი [[მოჰამედ რეზა ფეჰლევი]].
* [[1983]] : კომპანია „[[ეპლ კომპიუტერი]]“ უშვებს ეპლ ლიზას — პირველი კომერციული [[პერსონალური კომპიუტერი]], რომელსაც გრაფიკული ინტერფეისი და თაგუნა ჰქონდა.
* [[1990]] : [[შავი იანვარი]] — [[ბაქო]]ში საბჭოთა არმიის მიერ აზერბაიჯანელთა საპროტესტო დემონსტრაციის სისხლიანი დარბევა.
* [[1999]] : რიგ ევროპულ ქვეყნებში საბანკო ანგარიშსწორებისათვის შემოღებულ იქნა ევრო.
* [[2001]] : დაარსდა [[ვიკიპედია]]

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{თვეები}}
[[კატეგორია:იანვარი| ]]