იხილეთ წყარო გვერდისთვის კამბოჯის სამოქალაქო ომი

{{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი
|კონფლიქტი=კამბოჯის სამოქალაქო ომი
|ნაწილი=[[ინდოჩინეთის მეორე ომი]]
|სურათი=[[ფაილი:11ACRCambodia1970.jpg|300პქ]]
|სათაური=ამერიკული ტანკები კამბოჯაში
|თარიღი=[[1967]]-  [[17 აპრილი]], [[1975]]
|მდებარეობა=[[კამბოჯა]]
|casus=
|შედეგი=[[ლონ ნოლი]]ს რეჟიმის დამხობა და წითელი ქმერების ხელისუფლებაში მოსვლა. 
|ტერიტორია=
|მხარე1=[[ფაილი:Flag_of_the_Khmer_Republic.svg|20პქ]] [[ქმერების რესპუბლიკა]], <br /> {{დროშა|აშშ}}<br />[[ფაილი:Flag_of_South_Vietnam.svg|20პქ]] [[სამხრეთი ვიეტნამი]], <br /> [[თავისუფალი ქმერები]]
|მხარე2=[[ფაილი:Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg|20პქ]] [[წითელი ქმერები]], <br />[[ფაილი:Flag_of_Vietnam.svg|20პქ]] [[ჩრდილოეთი ვიეტნამი]], <br /> [[ფაილი:FNL_Flag.svg|20პქ]] [[ვიეტ-კონგი]]
|მეთაური1=[[ფაილი:Flag_of_the_Khmer_Republic.svg|20პქ]] [[ნოროდომ სიანუკი]], <br />[[ფაილი:Flag_of_the_Khmer_Republic.svg|20პქ]] [[ლონ ნოლი]], <br />[[სონ ნგოკ თხანი]]
|მეთაური2=[[ფაილი:Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg|20პქ]] [[პოლ პოტი]], <br />[[ფაილი:Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg|20პქ]] [[ნუონ ჩეა]]
|ძალა1=250 000 სამხედრო
|ძალა2=100 000 აჯანყებული
|დანაკარგები1=უცნობია
|დანაკარგები2=უცნობია
|შენიშვნა=
}}
'''კამბოჯის სამოქალაქო ომი''' — სამოქალაქო ომი ქვეყნის მთავრობასა და ადგილობრივ [[წითელი ქმერები|კომუნისტურ ძალებს]] შორის. სამხედრო კონფლიქტი მიმდინარეობდა [[1967]]-[[1975]] წლებში. ქვეყნის სამთავრობო ძალებს მხარს უჭერდა [[აშშ]] და [[სამხრეთი ვიეტნამი]], ხოლო კომუნისტურ ძალებს [[ჩრდილოეთი ვიეტნამი]]. სამოქალაქო ომის შედეგად დაემხო ცენტრალური ხელისუფლება და ქვეყნის სათავეში მოვიდნენ [[წითელი ქმერები]],რომლებმაც გამოაცხადეს კამბოჯის საზოგადოების ტოტალური რეორგანიზაცია [[მაოიზმი]]ს კონცეფციაზე დაყრდნობით. კამბოჯის სამოქალაქო ომი [[ლაოსის სამოქალაქო ომი|ლაოსისა]] და [[სამხრეთი ვიეტნამი]]ს სამხედრო მოქმედებებთან ერთად განიხილება, როგორც [[ინდოჩინეთის მეორე ომი]]ს შემადგენელი ნაწილი.

== ომის დასაწყისი ==
[[1953]] წელს [[კამბოჯა]]მ [[საფრანგეთი]]საგან დამოუკიდებლობა მოიპოვა. [[1954]] წლის [[ჟენევის კონფერენცია (1954)|ჟენევის შეთანხმების]] შედეგად დასრულდა [[ინდოჩინეთის პირველი ომი]] და კამბოჯა გამოაცხადეს ნეიტრალურ სახელმწიფოდ. სამეფოს მმართველი გახდა პრინცი [[ნოროდომ სიანუკი]], რომელიც დიდი პოპულარობით სარგებლობდა მოსახლეობას შორის. იგი თავს თვლიდა მემარცხენე პოლიტიკოსად. იგი დარწმუნებული იყო, რომ სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში პოლიტიკური დომინანტი იქნებოდა [[ჩინეთი]]. [[1965]] წელს, რამდენიმე სასაზღვრო ინციდენტის შემდეგ, რომელშიც მის წინააღმდეგ მონაწილეობდა [[აშშ]]-ისა და [[სამხრეთი ვიეტნამი]]ს ძალები, დიპლომატიური ურთიერთობა გაწყვიტა [[აშშ]]-სთან.

სამხრეთ ვიეტნამში მიმდინარე [[ინდოჩინეთის მეორე ომი|სამოქალაქო ომის]] დროს კამბოჯის ტერიტორიას აქტიურად იყენებდა [[ვიეტ-კონგი]] და ჩრდილოეთ ვიეტნამის დანაყოფები. ამერიკის პრეზიდენტმა [[ლინდონ ჯონსონი|ლინდონ ჯონსონმა]] ამერიკულ დანაყოფებს აუკრძალა კამბოჯის ტერიტორიაზე მოქმედება, რადგან ეს არღვევდა ფორმალურ ნეიტრალიტეტს. [[1966]] წელს კამბოჯამ ჩინეთთან დადო ხელშეკრულება ჩრდილოეთ ვიეტნამის ძალების კამბოჯის ტერიტორიაზე ყოფნის შესახებ, რითაც დაარღვია ნეიტრალიტეტის პრინციპები.

ამ პერიოდში, [[1967]] წელს პროვინცია ბატამბანგში, რომელიც მთავრობის მოწინააღმდეგეთა დასაყრდენი იყო, ჩაახშეს გლეხთა აჯანყება. აჯანყებაში მონაწილეობდნენ  კამბოჯის კომუნისტური პარტიის წევრები, ე. წ. „წითელი ქმერები“. [[1968]] წლის იანვარში კამბოჯაში კომუნისტებმა გამართეს პირველი საომარი გამოსვლები, ხოლო ამავე წლის ბოლოს ქვეყანაში სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა სრული სვლით. [[1969]] წელს კამბოჯამ აღადგინა დიპლომატიური ურთიერთობები [[აშშ]]-სთან. ამავე წლის ამრტიდან [[აშშ]]-ის საჰაერო ძალებმა საიდუმლოდ დაბომბეს [[ვიეტ-კონგი]]ს ბაზები და ჩრდილოეთ ვიეტნამის არმია კამბოჯის აღმოსავლეთით.

== ომის ესკალაცია ==
[[1970]] წლის მარტში კამბოჯაში მოხდა უსისხლო გადატრიალება, რომლის შედეგადაც პრინცი [[ნოროდომ სიანუკი]] დაამხეს, ხოლო ხელისუფლებაში მოვიდა მისი პრემიერ-მინისტრი [[ლონ ნოლი]]. მან სასწრაფოდ ცაკეტა სიანუკვილის პორტი, რომელიც კომუნისტებს აწვდიდა სამხედრო მასალებს და ჩრდილო ვიეტნამელ კომუნისტებს მოუწოდა 72 საათში დაეტოვებინათ კამბოჯის ტერიტორია. [[1970]] წლის აპრილის ბოლოს ამერიკის პრეზიდენტმა [[რიჩარდ ნიქსონი|რიჩარდ ნიქსონმა]] ხანგრძლივი კონსულტაციების შემდეგ მიიღი გადაწყვეტილება კამბოჯის ტერიტორიაზე სამხედრო ოპერაციის დაწყების შესახებ, რომლის მიზანიც იყო კამბოჯის სამთავრობო ძალებზე ზეწოლის შემცირება და ქვეყნის აღმოსავლეთით ბაზების განადგურება.

[[1970]] წლის 30 აპრილსა და 1 მაისს ამერიკისა დ სამხრეთ ვიეტნამის  შეიარაღებული ძალები შეიჭრნენ კამბოჯაში. საომარი მოქმედებები გაგღძელდა [[1973]] წლამდე. [[1973 წელს დაიდო [[პარიზის ხელშეკრულება (1973)|პარიზის ხელშეკრულება]], რომელსაც უნდა დაესრულებინა ომი ვიეტნამში. თებერვალში დაიდო ზავი მეომარ მხარეებს შორის. ლონ ნოლმა ზავი გამოაცხადა ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, თუმცა წითელი ქმერები მაინც განაგრძობდნენ ბრძოლას.

== პნომპენის დაცემა ==
[[1975]] წლის 1 იანვარს წითელმა ქმერებმა დაიწყეს ფინალური თავდასხმები, რომლებიც მიზნად ისახავდნენ [[პნომპენი]]ს ხელში ჩაგდებას. 1 აპრილს ლონ ნოლი გადადგა. 12 აპრილს აშშ-ის სალეჩოს თანამშროლების ევაკუაცია განხორციელდა. [[1975]] წლის 17 აპრილს, დილით, [[პნომპენი]] გადავიდა წითელი ქმერების კონტროლის ქვეშ. სამოქალაქო ომი დასრულდა. ქვეყანა თავის უახლეს ისტორიაში ყველაზე ტრაგიკული მოვლენების ზღვარზე იდგა.

==ლიტერატურა==
* {{Cite book|author=Military History Institute of Vietnam |title=Victory in Vietnam: A History of the People's Army of Vietnam, 1954–1975 |url=https://archive.org/details/victoryinvietnam0000unse_u7j3 |others=trans. Pribbenow, Merle |location= Lawrence KS |publisher=University of Kansas Press|year=2002 |isbn=0-7006-1175-4}}
* {{Cite book |author=Nalty, Bernard C. |title=Air War Over South Vietnam: 1968–1975 |url=https://archive.org/details/airwaroversouthv0000nalt |location=Washington DC |publisher=Air Force History and Museums Program |year=2000}}
*Sutsakhan, Lt. Gen. Sak, ''The Khmer Republic at War and the Final Collapse''. Washington DC: [[United States Army Center of Military History]], 1987.
*{{Cite book |author=Osborne, Milton |title=Sihanouk: Prince of Light, Prince of Darkness |location=Sydney | publisher=Allen & Unwin |year=1994 |isbn=1-86373-642-5}}

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.conflictologist.org/main/grajdanskaya-vojna-1960-v-kambodje-krasnye-khmery.htm კამბოჯის სამოქალაქო ომი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181002075125/http://www.conflictologist.org/main/grajdanskaya-vojna-1960-v-kambodje-krasnye-khmery.htm |date=2018-10-02 }}
* [http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf Bombs Over Cambodia ]

[[კატეგორია:კამბოჯის ისტორია]]
[[კატეგორია:სამოქალაქო ომები]]