იხილეთ წყარო გვერდისთვის კაპადოკიის თემი

[[ფაილი:Byzantine Empire Themes 1025-en.svg|thumb|ბიზანტიის თემები, 1025]]
'''კაპადოკიის თემი''' ({{lang-el|θέμα Καππαδοκίας}}) — [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] სამხედრო პროვინცია. [[თემი]] მდებარეობს [[კაპადოკია|კაპადოკიის რეგიონის]] სამხრეთ ნაწილში, თანამედროვე [[თურქეთი|თურქეთის]] ტერიტორიაზე.

== მდებარეობა ==
თემი მოიცავდა [[ანტიკური ხანა|ანტიკურ]] [[რომის პროვინციები|რომაულ პროვინცია]] კაპადოკია სეკუნდა და კაპადოკია პრიმას ნაწილს. [[X საუკუნე|X საუკუნისთვის]] ჩრდილო-დასავლეთით ის [[ბუკელარიონი|ბუკელარიონის]], ჩრდილოეთით [[ხარსიანონი|ხარსიანონის]] და [[არმენიაკონი|არმენიაკონის]] თემს, ჩრდილო-აღმოსავლეთით კი [[კესარია|კესარიისთან]] ახლოს მდებარე როდენტოს ციხესიმაგრეს, სამხრეთით კი [[ტავრი|ტავროსის მთებს]], რომელიც წარმოადგენდა ბიზანტია-[[არაბთა სახალიფო|არაბეთის]] საზღვრებს, [[კილიკიის სომეხთა სამეფო|კილიკიასთან]]. 

== ისტორია ==
არაბების ლაშქრობა [[ანატოლია|მცირე აზიაში]], კაპადოკიის გავლით, კილიკიის ჩრდილოეთში მდებარე გადასასვლელმა ხეობამ განაპირობა. საზღვრისპირა მდებარეობამ და არაბების გამუდმებულმა თარეშმა, კაპადოკიის რეგიონი ძლიერ დაზიანა. ქალაქები და ციხესიმაგრეები თანდათან განადგურდა და რეგიონი დაიცალა მოსახლეობისაგან<ref>{{harvnb|Treadgold|1995|p=209}}.</ref>. IX საუკუნეში, არაბების შემოსევისაგან, ქალაქები: ტიანა, ჰერაკლეა სიბისტრა და ფაუსტინოპოლისი განადგურდა. მიუხედავად იმისა, რომ ჰერაკლეა სიბისტრა აღადგინეს, დანარჩენი ქალაქების მოსახლეობა [[ნიგდე]] და ლოულონის ციხესიმარგეებში გაიხიზნა<ref name="EHW4.2">{{harvnb|Gyftopoulou|2003}}, [http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_6 Chapter 4.2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721080451/http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_6 |date=2011-07-21 }}.</ref>.

თავდაპირველად კაპადოკიის თემი, ანატოლიის თემის სამხედრო ოლქს წარმოადგენდა. იმისათვის რომ არაბების თავდასხმებს გამკლავებოდნენ, ის ავტონომიური საზღვრისპირა ოლქი გახდა, რომელმაც საბოლოოდ თემის სტატუსიც მოიპოვა. თემი პირველად ისტორიულ წყაროებში [[830]] წელს გამოჩნდა<ref name="DOAKS">{{harvnb|McGeer|Nesbitt|Oikonomides|2001|p=116}}.</ref><ref>{{harvnb|Treadgold|1995|pp=32, 65}}.</ref>. არაბი გეოგრაფების, იბნ ხორდადბეჰი და იბნ ალ-ფაქიჰის მიხედვით, პროვინცია მსუბუქად გამაგრებულ ოც ქალაქსა და ციხესიმაგრეს მოიცავდა და [[X]] საუკუნისთვის 4 000 სამხედროს ითვლიდა<ref>{{harvnb|Pertusi|1952|pp=120–121}}; {{harvnb|Treadgold|1995|pp=67, 130, 134}}.</ref>. თემი ასევე წარმოადგენდა სამხედრო ბანაკების ქსელს, რომელშიც სხვადასხვა თემებისაგან თავს იყრიდა ბიზანტიის არმია<ref>{{harvnb|Gyftopoulou|2003}}, [http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_5 Chapter 4.1] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721080451/http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_5 |date=2011-07-21 }}.</ref> . თემის სტრატეგოსი, რომლის ცენტრიც მდებარეობდა თავდაპირველად კორონის ციხესიმაგრეში და მოგვიანებით ტიანაში, [[პატრიკიოსი|პატრიკიოსის]] ტიტულაც ატარებბდა<ref>{{harvnb|Pertusi|1952|p=122}}.</ref><ref>{{harvnb|Gyftopoulou|2003}}, [http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_3 Chapter 3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721080451/http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_3 |date=2011-07-21 }}.</ref>.
[[ფაილი:Asia Minor ca 842 AD.svg|thumb|ბიზანტიის თემები მცირე აზიაში, დაახლოებით 842 წელი.]]
[[833]]-[[879]] წლებში, არაბებმა დაიპყრეს ლოულონი, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ციხესიმაგრე, რომელიც აკონტროლებდა ჩრდილოეთ კილიკიის ხეობიდან გადმოსასვლელ გზებს. [[863]] წელს, ლალაკაონის ბრძოლაში ბიზანტიის გამარჯვებით და [[872]] (ან [[878]]) ტეფრიკთან, პავლიკიანური სახელმწიფოს განადგურების შემდგომ, რეგიონში მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა, მაგრამ ის ისევე დარჩა არაბების მთავარ სამიზნედ. 897 წელს არაბების შემოსევამ თემის დედაქალაქი, კორონი გაანადგურა<ref>{{harvnb|Gyftopoulou|2003}}, [http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_6 Chapter 4.2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721080451/http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_6 |date=2011-07-21 }} and [http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_8 Chapter 5] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721080451/http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_8 |date=2011-07-21 }}.</ref>.

იმპერატორ [[ლეონ VI (ბიზანტია)|ლეონ VI]]-ის (მმართველობა [[886]]-[[912]]) პერიოდში, აღმოსავლეთ ტერიტორია: ნისას ოლქი და რამდენიმე ტურმა ხარსიანონის თემს გადაეცა. სანაცვლოდ კი ანატოლიის და [[ბუკელარიონი|ბუკელარიონის]] ხარჯზე, თემი დასავლეთისაკენ გაფართოვდა, რითიც [[თუზის ტბა|თუზის ტბის]] მიმდებარე ტერიტორია  მოიცვა<ref>{{harvnb|Treadgold|1995|p=77}}; {{harvnb|Gyftopoulou|2003}}, [http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_7 Chapter 4.3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721080451/http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=4743&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_7 |date=2011-07-21 }}.</ref>.

[[934]] წელს, [[მალათია|მალათიის]] აღებით იოან კურკუასმა თემს არაბი დამყრობლებისაგან მნიშვნელოვანი საფრთხე ააცილა. [[X]] საუკუნეში დაცლილი რეგიონში: [[სომხები]] და სირიელი ქრისტიანები დაასახლეს. კაპადოკია მალევე გახდა ანატოლიის, სამხედრო არისტოკრატიის მნიშვნელოვანი ცენტრი - კერძოდ [[ფოკა (ბიზანტია)|ფოკას]] და მელიენოსების საგვარეულოს - რომლის ვრცელი მამულები, სიმდიდრე და სამხედრო პრესტიჟი, სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენდა ცენტრალური ხელისუფლებისადმი. მათ მეშვეობით, [[X საუკუნე]]ში რამდენიმე წარმატებული აბოხები განხორციელდა. საბოლოოდ მათი ქონება კონფისკირებული იქნა [[ბასილი II]]-ის (მმართველობა [[976]]–[[1025]]) მიერ.

[[1071]] წელს, [[მანასკერტის ბრძოლა|მანასკერტის ბრძოლის]] შემდეგ, კაპადოკიის დიდი ნაწილი [[სელჩუკთა სახელმწიფო|თურქ-სელჩუკებმა]] დაიპყრეს. დასავლეთ კაპადოკია კი [[1081]] წლამდე ბიზანტიის ხელში რჩებოდა.

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{refbegin|2}}
*{{cite web|last = Gyftopoulou|first = Sofia|title = Καππαδοκίας Θέμα|date = July 8, 2003|work = Encyclopaedia of the Hellenic World: Asia Minor|location = Athens, Greece|publisher = Foundation of the Hellenic World|url = http://www.ehw.gr/l.aspx?id=4743|accessdate = 15 February 2011|ref = harv}}
*{{cite book|editor-last = Kazhdan|editor-first = Alexander Petrovich|editor-link = Alexander Kazhdan|title = The Oxford Dictionary of Byzantium|location = New York, New York and Oxford, United Kingdom|publisher = Oxford University Press|year = 1991|url = http://books.google.com/books?id=Q3u5RAAACAAJ|isbn = 978-0-19-504652-6|ref = harv}}
*{{cite book|editor1-last = McGeer|editor1-first = Eric|editor2-last = Nesbitt|editor2-first = John W.|editor3-last = Oikonomides|editor3-first = Nicolas|editor3-link = Nicolas Oikonomides|title = Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 4: The East|location = Washington, District of Columbia|publisher = Dumbarton Oaks Research Library and Collection|year = 2001|isbn = 0-88402-282-X|url = http://books.google.com/books?id=86Of2XxW2NMC|ref = harv}}
*{{cite book|last = Pertusi|first = A.|title = Constantino Porfirogenito: De Thematibus|location = Rome, Italy|publisher = Biblioteca Apostolica Vaticana|year = 1952|language = Italian|ref = harv}}
*{{cite book|last = Treadgold|first = Warren T.|title = Byzantium and Its Army, 284–1081|year = 1995|location = Stanford, California|publisher = Stanford University Press|isbn = 0-8047-3163-2|url = http://books.google.com/?id=xfV0LkMNaLUC|ref = harv}}
{{refend|2}}

==სქოლიო==
{{სქოლიო|2}}
 
{{ბიზანტიის თემები}}

[[კატეგორია:ბიზანტიის თემები]]
[[კატეგორია:კაპადოკია]]