იხილეთ წყარო გვერდისთვის კვიპროსი

{{ინფოდაფა ქვეყანა2
|მშობლიური სახელი = Κυπριακή Δημοκρατία (ბერძნული)<br>Kıbrıs Cumhuriyeti (თურქული)
|სრული სახელი = კვიპროსის რესპუბლიკა
|სახელი = კვიპროსი
|დროშა = Flag of Cyprus.svg
|გერბი = Cyprus coat of arms 2006.svg
|რუკა = EU-Cyprus.svg
|რუკის სიგანე = 300პქ
|რუკა2 = Cyprus - Location Map (2013) - CYP - UNOCHA.svg
|რუკის წარწერა = კვიპროსის მდებარეობა ევროპაში
|ეროვნული დევიზი = 
|ეროვნული ჰიმნი = [[თავისუფლების ჰიმნი|μνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν]]<br />{{small|''თავისუფლების ჰიმნი''}}<center>[[File:Hymn to liberty instrumental.oga]]</center>
|ოფიციალური ენები = {{plainlist|
* [[ბერძნული ენა|ბერძნული]]
* [[თურქული ენა|თურქული]]
 }}
|ენების ტიპი = უმცირესობის ენები
|ენები = {{plainlist|
* [[სომხური ენა|სომხური]]
* [[კვიპროსული არაბული]]
 }}
|ეთნოქორონიმი = კვიპროსელი
|ეთნიკური ჯგუფები = {{plainlist|
* [[კვიპროსელი ბერძნები]]
* [[კვიპროსელი თურქები]]
 }}
|ეთნიკური ჯგუფების წელი =
|დედაქალაქი = [[ნიქოზია]]
|latd=35 |latm=10 |latNS=N |longd=33 |longm=22 |longEW=E
|უდიდესი ქალაქი = დედაქალაქი
|მთავრობის ტიპი = [[უნიტარული სახელმწიფო|უნიტარული]] [[საპრეზიდენტო რესპუბლიკა|საპრეზიდენტო]] [[კონსტიტუციური რესპუბლიკა]]
|ლიდერის ტიტული1 = [[კვიპროსის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერის სახელი1 = [[ნიკოს ანასტასიადესი]]
|საკანონმდებლო ორგანო = {{nowrap|[[წარმომადგენელთა პალატა (კვიპროსი)|წარმომადგენელთა პალატა]]}}
|დამოუკიდებლობის ტიპი = დამოუკიდებლობა {{nobold|[[გაერთიანებული სამეფო]]საგან}}
|მნიშვნელოვანი მოვლენა1 = [[ლონდონისა და ციურიხის შეთანხმებები]]
|მოვლენის თარიღი1 = 19 თებერვალი, 1959
|მნიშვნელოვანი მოვლენა2 = დამოუკიდებლობის გამოცხადება
|მოვლენის თარიღი2 = 16 აგვისტო, 1960
|მნიშვნელოვანი მოვლენა3 = {{nowrap|[[დამოუკიდებლობის დღე (კვიპროსი)|დამოუკიდებლობის დღე]]}}
|მოვლენის თარიღი3 = 1 ოქტომბერი, 1960
|მნიშვნელოვანი მოვლენა4 = {{nowrap|[[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] [[ევროკავშირის გაფართოება (2004)|გაწევრიანება]]}}
|მოვლენის თარიღი4 = 1 მაისი, 2004
|ფართობის ადგილი = 168-ე
|ფართობის სახელი= სულ {{ref label|ააა|ა}}
|ფართობი = 9251
|წყლის პროცენტულობა = 9
|მოსახლეობის შეფასება = 1 117 000<ref>{{cite paper |author=United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division |year=2011 |title=World Population Prospects: The 2010 Revision, Highlights and Advance Tables (ESA/P/WP.220) |page=80 |publication-place=New York |url=http://esa.un.org/unpd/wpp/Documentation/pdf/WPP2010_Highlights.pdf}}</ref>
|მოსახლეობის შეფასების წელი = 2011
|მოსახლეობის შეფასების ადგილი =
|მოსახლეობის აღწერა = 838 897<ref>ჩრდილოეთ კვიპროსის გარდა.</ref><ref>{{cite web |url=http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/732265957BAC953AC225798300406903?OpenDocument&sub=2&sel=1&e= |title=Statistical Service – Population and Social Conditions – Population Census – Announcements – Preliminary Results of the Census of Population, 2011 |language=Greek |publisher=Statistical Service of the Ministry of Finance of the Republic of Cyprus |date=29 December 2011 |accessdate=29 January 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115100623/http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/732265957BAC953AC225798300406903?OpenDocument&sub=2&sel=1&e= |archivedate=15 იანვარი 2013 }}</ref>
|მოსახლეობის აღწერის წელი = 2011
|მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 90.7
|მოსახლეობის სიმჭიდროვის ადგილი = 114-ე
|მშპ-ის მუპ = $23.613 მილიარდი<ref name="imf2">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=3&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=423&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Report for Cyprus |work=World Economic Outlook Database |publisher=International Monetary Fund |accessdate=17 April 2013}}</ref>
|მშპ-ის მუპ-ის ადგილი =
|მშპ-ის მუპ-ის წელი = 2013
|მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე = $27 085<ref name="imf2"/>
|მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი =
|მშპ-ის ნომინალი = $23.006 მილიარდი<ref name="imf2"/>
|მშპ-ის ნომინალის ადგილი =
|მშპ-ის ნომინალის წელი = 2012
|მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე = $26 389<ref name="imf2"/>
|მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი =
|ჯინის წელი = 2011
|ჯინის ცვლილება = <!--increase/decrease/steady-->
|ჯინი = 29.1 <!--number only-->
|ჯინის სქოლიო = <ref name=eurogini>{{cite web|title=Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di12|publisher=Eurostat Data Explorer|accessdate=13 August 2013}}</ref>
|ჯინის ადგილი = მე-19
|აგი-ს წელი = 2013<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
|აგი-ს ცვლილება = steady<!--increase/decrease/steady-->
|აგი = 0.845 <!--number only-->
|აგი-ს ადგილი = 32-ე
|აგი-ს სქოლიო =<ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2013/download/ |title=2013 Human Development Report |publisher=United Nations Publications |date=14 March 2013 |accessdate=14 March 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190415011105/http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2013/download |archivedate=15 აპრილი 2019 }}</ref>
|ვალუტა = [[ევრო]] ([[ევროს სიმბოლო|€]])
|ვალუტის კოდი = EUR
|სასაათო სარტყელი = [[UTC+02:00]]
|UTC-ის გადაწევა = +2
|სასაათო სარტყელი DST = [[UTC+03:00]]
|UTC-ის გადაწევა DST-ზე = +3
|მოძრაობის მიმართულება = მარცხენა
|სატელეფონო კოდი = [[კვიპროსის სატელეფონო ნომრები|+357]]
|ქვეყნის ზედა დონის დომენი = [[.cy]] {{ref label|ბბბ|ბ}}
|შენიშვნა ა = {{note|ააა}} მათ შორის [[ჩრდილოეთი კვიპროსი]], [[გაეროს ბუფერული ზონა კვიპროსში|გაეროს ბუფერული ზონა]] და [[აკროტირი და დეკელია]].
|შენიშვნა ბ = {{note|ბბბ}} [[ევროკავშირი]]ს სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი [[.eu]].
}}

'''კვიპროსი''' ({{lang-el|Κύπρος}}, [[თურქული ენა|თურქ.]] Kıbrıs), ოფიციალურად '''კვიპროსის რესპუბლიკა''' ([[ბერძნული ენა|ბერძნ.]] Κυπριακή Δημοκρατία, [[თურქული ენა|თურქ.]] Kıbrıs Cumhuriyeti) — [[კუნძული|კუნძულოვანი]] სახელმწიფო [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აღმოსავლეთ ნაწილში.<ref>[http://books.google.ca/books?id=fF8OAAAAQAAJ] UN [http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#asia classification of world regions].</ref> კვიპროსი როგორც მოსახლეობის რაოდენობით ასევე ფართობის სიდიდითაც ხმელთაშუა ზღვაში [[ხმელთაშუა ზღვის კუნძულები|მესამეა]]. გეოგრაფიულად ეკუთვნის [[აზია]]ს, თუმცა კულტურულ-პოლიტიკური თვალსაზრისით [[ევროპა|ევროპის]] ნაწილია. ის მდებარეობს [[თურქეთი]]ს სამხრეთით, [[სირია|სირიისა]] და [[ლიბანი]]ს დასავლეთით, [[ისრაელი]]ს ჩრდილო-დასავლეთით, [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] ჩრდილოეთით და [[საბერძნეთი]]ს აღმოსავლეთით.

კვიპროსზე [[პრეისტორიული კვიპროსი|უძველესი ნამოსახლარები]] თარიღდება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე X ათასწლეულით. იმ პერიოდის არქეოლოგიური ძაგლებში გვხვდება კარგად შემონახული [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითის ხანის]] სოფელი [[ხიროკიტია]]. კვიპროსზე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე II ათასწლეულში სახლობდნენ [[მიკენის ცივილიზაცია|მიკენიელი ბერძნები]]. მისი სტრატეგიული მდებარეობის გამო დიდ [[იმპერია|იმპერიებს]] ჰქონდათ დაპყრობილი. მათ შორის: [[ნეო-ასურული იმპერია|ნეო-ასურეთს]], [[ძველი ეგვიპტე|ძველ ეგვიპტს]] და [[აქემენიანთა იმპერია]]ს. [[ძვ. წ. 333]] წელს ის [[ალექსანდრე დიდი|ალექსანდრე დიდმა]] გაათავისუფლა. ალექსანდრეს სიკვდილის შემდეგ ის მოექცა [[პტოლემეების დინასტია|პტოლემეების დინასტიის]] მმართველობაში. შემდგომში ის შედიოდა [[რომის იმპერია|რომის]], [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიების]], [[ვენეციის რესპუბლიკა|ვენეციის რესპუბლიკის]] და ბოლოს 3 საკუნის განმავლობაში 1571–1878 წლებში ([[დე იურე]] [[1914]] წლამდე)<ref name=Lausanne-20-21>[http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne Articles 20 and 21 of the Treaty of Lausanne (1923)]</ref> [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] შემადგენლობაში.

1878 წლიდან კვიპროსი მოექცა ბრიტანეთის [[კვიპროსის კონვენცია|გავლენის ქვეშ]], საიდანაც [[ლონდონის და ციურიხის შეთანხმება|დამოუკიდებლობა]] მხოლოდ [[1960]] წელს მოიპოვა.<ref name=independence>[http://www.parliament.cy/parliamenteng/index.htm Cyprus date of independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060613002758/http://www.parliament.cy/parliamenteng/index.htm |date=2006-06-13 }} (click on Historical review)</ref> [[1961]] წელს ის შეუერთდა [[ერთა თანამეგობრობა]]ს. 1963 წელს დაიწყო 11-წლიანი [[კვიპროსის ინტერკომუნალური დაპირისპირება|ინტერკომუნალური დაპირისპირება]] კვიპროსელ [[კვიპროსელი ბერძნები|ბერძნებსა]] და [[კვიპროსელი თურქები|თურქებს]] შორის.საბოლოოდ დაპირისპირება [[1984]] წელს კვიპროსის გაყოფითა და [[ჩრდილოეთი კვიპროსი]]ს არაღიარებული სახელმწიფოს ჩამოყალიბებით დასრულდა.

კვიპროსს აქვს დე იურე [[სუვერენიტეტი]], რომელიც ვრცელდება მთელს კუნძულზე და მის შემოგარენ წყლებზე, გარდა [[ბრიტანეთის ზღვისიქითა ტერიტორიები]]ს – [[აკროტირი და დეკელია]]სი. [[2004|2004 წლის]] [[1 მაისი|1 მაისს]] კვიპროსი გახდა [[ევროკავშირი]]ს წევრი, ხოლო [[2008|2008 წლის]] [[1 იანვარი|1 იანვარს]] შეუერთდა [[ევროზონა]]ს.

== სახელწოდება ==
* '''ოფიციალური''' — კვიპროსის რესპუბლიკა.
* '''ეროვნული''': [[ბერძნული ენა|ბერძნული]] — Κύπρος; Kypriake Dimukratia; [[თურქული ენა|თურქული]] — Kibris; Kibris Cumhuriyeti.
* '''ეტიმოლოგია''': სახელწოდება მომდინარეობს [[სპილენძი|სპილენძის]] [[ლათინური ენა|ლათინური]] ფორმიდან cuprum, მართლაც ქვეყანა უხსოვარი დროიდანვე ცნობილია სპილენძის საბადოებით.

== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Cyprus-topographic map-en.svg|მინიატიურა|მარცხნივ]]
რესპუბლიკის ფართობი შეადგენს 9251 კმ²-ს, მათ შორის 37 % დღემდე მიტაცებული აქვს თურქეთს (3355 კმ²) და მის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბებულია [[ჩრდილოეთი კვიპროსი|ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა]], რომელიც დღემდე მხოლოდ [[თურქეთი]]ს მიერაა აღიარებული.

კვიპროსი სიდიდით მესამე კუნძულია [[ხმელთაშუა ზღვა]]ში, ის მხოლოდ [[იტალია|იტალიის]] კუნძულებს — [[სიცილია]]სა და [[სარდინია]]ს ჩამორჩება (როგორც ფართობის, ისე მოსახლეობის მიხედვით). კვიპროსი არის მსოფლიოში 81-ე უდიდესი კუნძული ფართობის მიხედვით და 51-ე მოსახლეობის მიხედვით. კუნძულის მაქსიმალური სიგრძე შეადგენს 240 კმ-ს, ხოლო მაქსიმალური სიგანე 100 კმ-ს.

კვიპროსი დაშორებულია [[სირია|სირიის]] სანაპიროდან 105 კმ-ით (აღმ.), [[ლიბანი]]ს სანაპიროდან — 108 კმ-ით (აღმ), [[ისრაელი]]დან — 200 კმ-ით (სამხ-აღმ.), [[ეგვიპტე|ეგვიპტიდან]] — 380 კმ-ით (სამხ.), [[საბერძნეთი]]ს კუნძულ [[როდოსი]]დან — 400 კმ-ით, ხოლო საბერძნეთის კონტინენტური ნაწილიდან — 800 კმ-ით (ჩრ-დას).

გეოპოლიტიკურად, კუნძული დაყოფილია ოთხ ძირითად ნაწილად: სამხრეთ და ცენტრალურ ნაწილში კვიპროსის რესპუბლიკას უკავია კუნძულის დაახ. ორი მესამედი (59,74 %), ჩრდილოეთით, ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქულ რესპუბლიკას უკავია საერთო ფართობის დაახ. მესამედი (34,85 %), [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაეროს]] მიერ კონტროლირებადი „მწვანე ზოლი”, რომელიც ბუფერულ ზონას წარმოადგენს და ორ მხარეს ერთმანეთისაგან ჰყოფს, კუნძულის ფართობის 2,67 % უკავია, ხოლო ბრიტანეთის საკუთრებაში არსებული ორი ბაზა — [[აკროტირი და დეკელია]] მოიცავს დარჩენილ 2,74 %.

== ბუნება ==
ნაპირები უმთავრესად დაბალია, ნაკლებად შეჭრილ-შემოჭრილი, ჩრდილოეთით ციცაბო, კლდოვანი. ჭარბობს მთიანი რელიეფი. სასარგებლო წიაღისეულიდან აღსანიშნავია ქრომიტები, რკინისა და სპილენძის მადანი, აზბესტი და სხვა. ჰავა სუბტროპიკული [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]]. დამახასიათებელია ცხელი (25-35&nbsp;°C) ზაფხული და რბილი (10-15&nbsp;°C), შედარებით წვიმიანი ზამთარი.

=== ფაუნა ===
ფაუნის შემადგენლობაში 20 სახეობის [[ძუძუმწოვარი]] და 20-ზე მეტი სახეობის მობუდარი [[ფრინველი|ფრინველია]]. გვხვდება სხვადასხვაგვარი და მრავალრიცხოვანი [[ქვეწარმავლები|ქვეწარმავალი]] (30-ზე მეტი სახეობა). დაცულია გადაშენების პირას მყოფი ენდემური [[კვიპროსული ცხვარი]] ([[კვიპროსული მუფლონი|მუფლონი]]). კუნძულზე იზამთრებს მრავალი გადამფრენი ფრინველი. სანაპიროებზე [[ზღვის კუები|ზღვის კუების]] რამდენიმე სახეობა ([[ჩვეულებრივი ზღვის კუ|ჩვეულებრივი]], [[მწვანე ზღვის კუ|მწვანე]]) დებს კვერცხებს.<ref name="დრე-ბუნება">''Алексеева Н. Н.'',  [http://bigenc.ru/geography/text/2065357 КИПР] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190705122254/https://bigenc.ru/geography/text/2065357 |date=2019-07-05 }}: Природа // [[დიდი რუსული ენციკლოპედია|Большая российская энциклопедия]]. Том 13. [[მოსკოვი|Москва]], 2009, стр. 728</ref>

== ისტორია ==
[[ფაილი:პტოლემეს სამეფო.png|მინიატიურა|მარჯვნივ|კვიპროსი პტოლემაიოსთა სამეფოს შემადგენლობაში (ძვ. წ. 294-258)]]
კვიპროსის ტერიტორია დასახლებული ყოფილა [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითის ხანიდან]] (ძვ. წ. VI ათასწლ.). ძვ. წ. XVI-XIV სს-ში გაჩნდა პირველი ადრეკლასობრივი საზოგადოებები, ქალაქ-სახელმწიფოები (პოლისები). ძვ. წ. XV ს-ის დამლევს — ძვ. წ. XI ს-ში მოხდა მოხდა კვიპროსის ბერძნული ([[აქაველები]]) კოლონიზაცია, რის შედეგადაც ის იქცა [[მიკენის ცივილიზაცია|მიკენური ცივილიზაციის]] ერთ-ერთ ცენტრად. ძვ. წ. IX ს-ის დასაწყისიდან კვიპროსი [[ფინიკიელები]]ს კოლონიზაციის ობიექტი იყო. ძვ. წ. VIII ს-ის დამდეგს დაიპყრო [[ასურეთი|ასურეთმა]]; დაახლ. ძვ. წ. 560 წელს [[ეგვიპტე]]მ; დაახლ. ძვ. წ. VI ს-ის შუა წლებში — [[აქემენიანთა იმპერია|აქემენიანთა ირანმა]]. ძვ. წ. 333-323 წლებში შედიოდა [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს იმპერიის, ხოლო ძვ. წ. 294-258 წლებში [[პტოლემეების სამეფო]]ს შემადგენლობაში. ამ დროისათვის დასრულდა კვიპროსის ელინიზაცია. ძვ. წ. 58 წელს დაიპყრო [[რომის რესპუბლიკა|რომმა]]; ახ. წ. 395 წელს შევიდა [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] შემადგენლობაში. 648 წელს დაიპყრეს არაბებმა, [[965|965 წელს]] ბიზანტიამ დაიბრუნა. [[1191|1191 წელს]] ხელთ იგდო [[ჯვაროსნული ლაშქრობები]]ს მონაწილე ინგლისის მეფე [[რიჩარდ I|რიჩარდ ლომგულმა]], რომელმაც ის [[იერუსალიმის სამეფო]]ს გადასცა. [[1489|1489 წელს]] დაიპყრო [[ვენეციის რესპუბლიკა]]მ, ხოლო [[1571|1571 წელს]] — [[ოსმალეთის იმპერია]]მ.

[[1878|1878 წლის]] [[4 ივნისი|4 ივნისს]] ინგლისმა ოსმალეთს თავს მოახვია ე. წ. კვიპროსის კონვენცია. ინგლისს მიეცა კვიპროსის ოკუპაციის უფლება, მაგრამ იმ პირობით, რომ იგი [[ოსმალეთის იმპერია]]ს აზიური კოლონიების დაცვაში დაეხმარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] ოსმალეთის ჩაბმის შემდეგ, [[1914|1914 წლის]] [[5 ნოემბერი|5 ნოემბერს]] ინგლისმა გამოაცხადა კვიპროსის ანექსია. [[1925|1925 წლის]] მაისში კვიპროსმა მიიღო ინგლისის კოლონიის სტატუსი.

[[1960|1960 წლის]] [[16 აგვისტო]]ს კვიპროსი დამოუკიდებელ რესპუბლიკად გამოცხადდა (1963 წლიდან ეს დღესასწაული აღინიშნება 1 ოქტომბერს). იმავე წლის სექტემბერში კვიპროსი [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაეროს]] წევრი გახდა.

=== უახლესი ისტორია ===
[[1963]] წელს რეაქციულმა ძალებმა გამოიწვიეს შეირაღებული შეტაკება [[ბერძნები|ბერძნულ]] და [[თურქები|თურქულ]] თემებს შორის. [[1974]] წელს კუნძულის ჩრდილოეთში [[თურქეთი|თურქეთმა]] გადმოსხა თავისი შეიარაღებული ძალები და მოახდინა მისი [[ოკუპაცია]], სადაც მოგვიანებით ([[1976]]) გამოცხადებულ იქნა „[[ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა]]“. ეს იყო რეაქცია იმ ძალების წინააღმდეგ, რომლებიც ცდილობდნენ კვიპროსის მიერთებას [[საბერძნეთი|საბერძნეთისათვის]]. [[გაერო|გაეროს]] ეგიდით [[1988]] წელს დაიწყო მოლაპარაკებების პროცესი ქვეყნის მომავალი გაერთიანებისათვის, რომელიც დღემდე უშედეგოდ გრძელდება. კვიპროსის [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] გაწევრიანებამ ახალი იმპულსი მისცა პრობლემის მოწესრიგებას.

== სახელმწიფო ==
* '''სახელმწიფო სისტემა''' — [[საპრეზიდენტო რესპუბლიკა]] (ბერძნული და თურქული ზონები).
* '''სახელმწიფოს მეთაური''' — [[კვიპროსის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] [[ნიკოს ანასტასიადესი]] ბერძნულ ზონაში და პრეზიდენტი რ. დენქთაში  თურქულ ზონაში.
* '''საკანონმდებლო ორგანო''' — ერთპალატიანი [[პარლამენტი]] (80 წევრი) — ბერძნულ ზონაში; ერთპალატიანი პარლამენტი (50 წევრი) — თურქულ ზონაში.

== ადმინისტრაციული დაყოფა ==
{{მთავარი|კვიპროსის ადმინისტრაციული დაყოფა}}
კვიპროსის რესპუბლიკა იყოფა  6 რაიონად  ({{lang-el|επαρχίες}}, ''ეპარქია'').

* [[ნიქოზიის რაიონი|ნიქოზია]] (Λευκωσία ''ლევქოზია'', თურქ. ''ლევკოშა'') — იყოფა ბერძნულ და თურქულ სექტორებად;
* [[კირენიის რაიონი|კირენია]] (Κερύvεια, თურქ. ''გირნე'') — მთლიანად თურქულ სექტორშია;
* [[ლარნაკის რაიონი|ლარნაკა]] (Λάρνακα, თურქ. ''იშქელე'') — ბერძნული სექტორი, მცირე ნაწილი თურქულ სექტორში;
* [[ლიმასოლის რაიონი|ლიმასოლი]] (Λεμεσός ''ლემესოსი'') — ბერძნული სექტორი;
* [[პაფოსის რაიონი|პაფოსი]] (Πάφος, თურქ. ''ბაფი'') — ბერძნული სექტორი;
* [[ფამაგუსტის რაიონი|ფამაგუსტა]] (Αμμόχωστος ''ამოხოსტოსი'', თურქ. ''გაზიმაგუშა (მაგუშა)'' —  უდიდესი ნაწილი მდებარეობს თურქულ სექტორში, სამხრეთი ნაწილი ბერძნულ სექტორში.

== დემოგრაფია ==
[[ფაილი:Ethnographic distribution in Cyprus 1960.jpg|მინი|მარცხნივ|1960 წლის ეთნოგრაფიული რუკა.]]
2001 წლის CIA World Factbook-ის მონაცემებით, კუნძულის მოსახლეობის 77% შეადგენდა [[ბერძნები|ბერძენს]], ხოლო 18% [[თურქები|თურქს]].<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html#cy|title=The World Factbook – Ethnic Groups|publisher=Central Intelligence Agency|accessdate=22 June 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190106010801/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html#cy|archivedate=6 იანვარი 2019}}</ref> 2011 წლის აღწერის მიხედვით კუნძულზე ასევე 10,520 [[რუსი]] ცხოვრობდა.<ref>{{cite book |last1=Boyle|first1=Kevin|last2=Sheen|first2=Juliet|year=1997|title=Freedom of Religion and Belief: A World Report|url=https://archive.org/details/freedomofreligio00kevi|place=|publisher=Routledge|page=[https://archive.org/details/freedomofreligio00kevi/page/288 288]|isbn=0-415-15978-4}}</ref><ref>{{cite book |last=Salih|first=Halil Ibrahim|year=2004|title=Cyprus: Ethnic Political Counterpoints|url=https://archive.org/details/cyprusethnicpoli0000sali|place=|publisher=University Press of America|page=[https://archive.org/details/cyprusethnicpoli0000sali/page/121 121]|isbn=0-415-15978-4}}</ref><ref>{{cite book |last=Karoulla-Vrikki|first=Dimitra|year=2009|chapter=Greek in Cyprus: Identity Oscillations and Language Planning |title=Standard languages and language standards: Greek, past and present|editor1-last=Georgakopoulou|editor1-first=Alexandra|editor2-last=Silk|editor2-first=M.S. (eds)|place=|publisher=Ashgate Publishing|page=188|isbn=0-7546-6437-6}}</ref><ref>{{cite book |last=Hadjipavlou|first=Maria|year=2002|chapter=Cyprus: A Partnership Between Conflict Resolution and Peace Education |title=Peace Education: The Concept, Principles, and Practices Around the World|url=https://archive.org/details/peaceeducationco0000unse|editor1-last=Salomon|editor1-first=Gavriel|editor2-last=Nevo|editor2-first= Baruch (eds)|place=|publisher=Routledge|page=[https://archive.org/details/peaceeducationco0000unse/page/195 195]|isbn=0-8058-4193-8}}</ref>

დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ მთლიან კუნძულზე პირველი აღწერა ჩტარდა 1960 წელს, რომლის მიხედვითაც მთლიანი მოსახლეობა შეადგენდა 573 566 ადამიანს, საიდანაც 442 138 (77,1 %) იყო ბერძენი, 104 320 (18,2 %) თურქი, და 27 108 (4,7 %) სხვა ეროვნების.<ref name="Shrinking">Hatay, Mete "Is the Turkish Cypriot Population Shrinking?", International Peace Research Institute, 2007. Pages 22–23.</ref>

[[საერთაშორისო კრიზისული ჯგუფი]]ს მონაცემებით [[2010]] წელს კუნძულის მოსახლეობა შეადგენდა 1,1 მილიონს,<ref>{{cite web|author=International Crisis Group|year=2010|title=CYPRUS: BRIDGING THE PROPERTY DIVIDE|url=http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/europe/turkey-cyprus/cyprus/210%20Cyprus%20-%20Bridging%20the%20Property%20Divide.ashx|publisher=International Crisis Group|page=1|accessdate=2014-11-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111103083632/http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/europe/turkey-cyprus/cyprus/210%20Cyprus%20-%20Bridging%20the%20Property%20Divide.ashx|archivedate=2011-11-03}}</ref> რომელთაგანაც ჩრდილოეთ ნაწილში მცხოვრები დაახლოებით 300 000 ადამიანი დაბადებულია თურქეთში.<ref>{{cite web|author=International Crisis Group|year=2010|title=CYPRUS: BRIDGING THE PROPERTY DIVIDE|url=http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/europe/turkey-cyprus/cyprus/210%20Cyprus%20-%20Bridging%20the%20Property%20Divide.ashx|publisher=International Crisis Group|page=2|accessdate=2014-11-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111103083632/http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/europe/turkey-cyprus/cyprus/210%20Cyprus%20-%20Bridging%20the%20Property%20Divide.ashx|archivedate=2011-11-03}}</ref>

=== ქალაქები ===
კუნძულის უდიდესი ქალაქებია: [[ლიმასოლი]] (101 000), [[სტროვოლოსი]] (67 904), [[ნიქოზია]] (55 014), [[ლარნაკა]] (51 468), [[ლაკატამია]] (38 435), [[პაფოსი (კვიპროსი)|პაფოსი]] (32 892).

=== რელიგია ===
[[ფაილი:Kykko Monastery 2.jpg|მინი|მარცხნივ|[[კიკოს მონასტერი]]]]
კვიპროსზე მაცხოვრებელი თითქმის ყველა ბერძენი [[კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესია|კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესიის]] წევრია<ref>{{cite web|url=http://www.cyprus.gov.cy/portal/portal.nsf/All/817E9279C04E4480C2257023002B858C?OpenDocument|title=About Cyprus – Towns and Population|work=Government Web Portal – Areas of Interest|publisher=[[კვიპროსის მთავრობა]]|accessdate=9 February 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120225142919/http://www.cyprus.gov.cy/portal/portal.nsf/All/817E9279C04E4480C2257023002B858C?OpenDocument |archivedate=2012-02-25}}</ref><ref name="Congress">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/cytoc.html|title=A Country Study: Cyprus|last=Solsten|first=Eric|date=January 1991|work=Federal Research Division|publisher=[[კონგრესის ბიბლიოთეკა]]|accessdate=9 February 2010}}</ref>, ხოლო თურქების უმეტესობა [[სუნიზმი]]ს წარმომადგენელია. 2005 წლის Eurobarometer-ის მიხედვით,<ref>{{cite web|url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf |title=Social values, Science and Technology |format=PDF |accessdate=25 October 2009}}</ref> კვიპროსი [[ევროკავშირი]]ს ერთ-ერთი ყველაზე რელიგიური სახელმწიფოა. კვიპროსის პირველი [[კვიპროსის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] [[მაკარიოს III]] იყო [[მთავარეპისკოპოსი]]. კვიპროსის მართლმადიდებლური ეკლესიის დღევანდელი მთავარი არის [[ქრიზოსტომოს II (კვიპროსის მთავარეპისკოპოსი)|ქრიზოსტომოს II]].

[[ხალა სულთან ტეკეს მეჩეთი]], რომელიც მდებარეობს [[ლარნაკას მლაშე ტბა]]სთან არის სუნიტების მესამე ყველაზე წმინდა ადგილი<ref>{{cite web
| url = http://notes.utk.edu/bio/unistudy.nsf/0/3ed1a6838771b4f485256fc4005d54a1?OpenDocument
| title = Assessing the Isle of Cyprus
| accessdate = 12 November 2006
| last = Bowen
| first = George E.
| date = 3 April 2001
| publisher = Patrick S. O'Brien on the [[ტენესის უნივერსიტეტი]] server
| quote = Three historic churches and monasteries are within the city. Just outside the city is the location of the Hala Sultan Tekke Mosque, the third holiest place for Muslims in the world.
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20130823100729/http://notes.utk.edu/bio/unistudy.nsf/0/3ed1a6838771b4f485256fc4005d54a1?OpenDocument
| archivedate = 23 აგვისტო 2013
}}</ref><ref>{{cite journal | last = Drayton | first = Penny|date=January 1993 | title = Aphrodite's island | journal = Wood & water | volume = 2 | issue = 41}} Cited by: {{cite journal| last = Trubshaw| first = Bob|date=February 1993| title = The Black Stone – the Omphalos of the Goddess| journal = Mercian Mysteries| issue = 14| id =
| url = http://www.indigogroup.co.uk/edge/blstone.htm| accessdate =12 November 2006| quote = In Cyprus is another highly venerated Islamic site – the third most important after Mecca and Medina – the Hala Sultan Tekke.}}</ref> და წარმოადგენს [[მლოცვარეობა|მოლოცვის]] საგანს როგორც [[მუსლიმანობა|მუსლიმანების]]<ref>[http://www.undp-act.org/data/Articles/E-NEWSLETTER/IS1_story5.htm "Hala Sultan Tekke: Where East meets West"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130117041557/http://www.undp-act.org/data/Articles/E-NEWSLETTER/IS1_story5.htm |date=2013-01-17 }}, [[UNDP]]-ACT in Cyprus newsletter, Spring 2006. Retrieved 28 June 2013.</ref> ასევე [[ქრისტიანობა|ქრისტიანებისთვისაც]].<ref>Papalexandrou, Nassos, "[http://muse.jhu.edu/journals/journal_of_modern_greek_studies/summary/v026/26.2.papalexandrou.html Hala Sultan Tekke, Cyprus: An Elusive Landscape of Sacredness in a Liminal Context]", Journal of Modern Greek Studies, Volume 26, Number 2, October 2008, pp. 251–281</ref>

=== ენები ===
[[ფაილი:Cyprus road sign roundabound destinations.svg|მინი|მარცხნივ|საგზაო ნიშნები ბერძნულად და ინგლისურად.]]
კვიპროსს აქვს ორი ოფიციალური ენა, [[ბერძნული ენა|ბერძნული]] და [[თურქული ენა|თურქული]].<ref name=languages>{{Cite web |url=http://www.presidency.gov.cy/presidency/presidency.nsf/all/1003AEDD83EED9C7C225756F0023C6AD/$file/CY_Constitution.pdf |format=PDF |title=The Constitution of the Republic of Cyprus |publisher=President of the Republic of Cyprus |section=Article 3 |page=2 |accessdate=18 November 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203001544/http://www.presidency.gov.cy/presidency/presidency.nsf/all/1003AEDD83EED9C7C225756F0023C6AD/$file/CY_Constitution.pdf |archivedate=3 დეკემბერი 2013 }}</ref> [[სომხური ენა|სომხური]] და [[კვიპროსულ-არაბული ენა|კვიპროსულ-არაბული]] არის აღიარებული როგორც უმცირესობის ენები.<ref>{{cite web|url=http://languagecharter.eokik.hu/sites/StatesParties/Cyprus.htm|title=Implementation of the Charter in Cyprus|work=Database for the European Charter for Regional or Minority Languages|publisher=Public Foundation for European Comparative Minority Research|accessdate=20 May 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111024143749/http://languagecharter.eokik.hu/sites/StatesParties/Cyprus.htm|archivedate=24 ოქტომბერი 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://ec.europa.eu/education/languages/archive/languages/langmin/euromosaic/cy1_en.html |title=EUROPA – Education and Training – Regional and minority languages – Euromosaïc study |work=Europa (web portal) |date=27 October 2006 |accessdate=3 April 2011}}</ref> მიუხედავად ოფიციალური სტატუსის არქონისა სალაპარაკოდ [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] ფართოდ გამოიყენება. ინგლისური გამოიყენება გზების აღნიშვნებზა, რეკლამებში და ა.შ.<ref name="Ammon et al. 2006">{{cite book|editor1-last=Ammon|editor1-first=Ulrich|editor2-last=Dittmar|editor2-first=Norbert|editor3-last=Mattheier|editor3-first=Klaus J.|editor4-last=Trudgill|editor4-first=Peter|displayeditors=4|chapter=Greece and Cyprus|pages=1881–1889|title=Sociolinguistics: an international handbook of the science of language and society / Soziolinguistik: ein internationales Handbuch zur Wissenschaft von Sprache und Gesellschaft|year=2006|edition=2nd|series=Handbooks of linguistics and communication science / Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft|volume=3|location=Berlin|publisher=Walter de Gruyter|url=http://books.google.com/books?id=LMZm0w0k1c4C}}</ref> ბრიტანული მმართველობის პერიოდში ინგლისური იყო ერთადერთი ოფიციალური ენა, ასევე [[დე ფაქტო]] [[1986]] წლამდე გამოიყენებოდა სასამართლოში, ხოლო საკანონმდებლო საქმიანობაში [[1996]] წლამდე.<ref name="Euromosaic">{{cite web|title=Cyprus|work=Euromosaic III|url=http://ec.europa.eu/languages/documents/cy_en.pdf|accessdate=3 July 2013}}</ref> ბერძნული მოსახლეობის 80,4%-სთვის ინგლისური წარმოადგენს [[მეორე ენა]]ს.<ref name="eurostat 49/2010">{{cite paper|last1=Mejer|first1=Lene|last2=Boateng|first2=Sadiq Kwesi|last3=Turchetti|first3=Paolo|title=Population and social conditions|series=Statistics in Focus|issue=49/2010|year=2010|publisher=[[eurostat]]|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-10-049/EN/KS-SF-10-049-EN.PDF|accessdate=2014-11-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141114041043/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-10-049/EN/KS-SF-10-049-EN.PDF|archivedate=2014-11-14}}</ref> ქვეყნის უმცირესობებში ფართოდ გამოიყენება [[რუსული ენა]]. ასევე მოსახლეობის 12 % საუბრობს [[ფრანგული ენა|ფრანგულად]], ხოლო 5 % [[გერმანული ენა|გერმანულად]].<ref name="Europeans and their Languages">[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_en.pdf Europeans and their Languages], [[Eurobarometer]], European Commission, 2006.</ref>

{| class="infobox" style="float:right;"
|colspan="2"|'''კვიპროსის არარეზიდენტი უდიდესი ჯგუფები'''
|-\
! ეროვნება|| რაოდენობა (2011)
|-
|{{flag|საბერძნეთი}} || 29 321
|-
|{{flag|გაერთიანებული სამეფო}} || 24 046
|-
|{{flag|რუმინეთი}} || 23 706
|-
|{{flag|ბულგარეთი}} || 18 536
|-
|{{flag|ფილიპინები}} ||9413
|-
|{{flag|რუსეთი}} || 8164
|-
|{{flag|შრი-ლანკა}} || 7269
|-
|{{flag|ვიეტნამი}} || 7028
|-
|{{flag|სირია}} || 3054
|-
|{{flag|ინდოეთი}} || 2933
|-
|}

== ეკონომიკა ==
* '''რესურსები''' — [[სპილენძი]], [[პირიტი]], [[აზბესტი]], [[თაბაშირი]], საშენი [[ხე-ტყე]], [[მარილი]], [[მარმარილო]], [[თიხა]].
* '''ექსპორტი''' — [[ტანსაცმელი]], [[ფეხსაცმელი]], [[ღვინო]], [[კარტოფილი]], [[ციტრუსები]].
* '''ვალუტა''' — [[ევრო]] (2008 წლის 1 იანვრამდე — [[კვიპროსის ფუნტი]]), თურქულ ზონაში — [[თურქული ლირა]].

== ტურიზმი ==
{{მთავარი|კვიპროსის ტურიზმი}}
ტურიზმს კვიპროსის ეკონომიკაში დომინანტი როლი უკავია.<ref>{{cite web|url=http://www.wttc.org/2006TSA/pdf/Cyprus.pdf|title=Cyprus Travel & Tourism - Climbing to new heights.|accessdate=2007-03-02|last=|year=2006|format=PDF|work=[[Accenture]]|publisher=World Travel and Tourism Council|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120212124957/http://www.wttc.org/2006TSA/pdf/Cyprus.pdf/|archivedate=2012-02-12}}</ref> [[2006]] წელს, ამ სექტორიდან მიღებულმა შემოსავლებმა [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს 10,7 % შეადგინა. მასში დასაქმებული იყო 113 000 ადამიანი.

კვიპროსში, მსოფლიოში მე-40 ყველაზე პოპულარულ [[ტურიზმი|ტურისტულ]] ქვეყანაში ყოველწლიურად 2 მილიონი ადამიანი ჩადის.<ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/eco_tou_arr_percap-economy-tourist-arrivals-per-capita|title=Economy Statistics > Tourist arrivals (per capita) (most recent) by country|accessdate=2010-01-29|work=Nationmaster}}</ref>

[[1975]] წელს, [[მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაცია|მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციის]] შექმნისთანავე კვიპროსი მისი სრულუფლებიანი წევრი გახდა.<ref>{{cite web|url=http://www.unwto.org/states/eng.html|title=UNWTO member states|accessdate=2007-03-02|publisher=World Tourism Organization (UNWTO)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060620051928/http://www.unwto.org/states/eng.html|archivedate=2006-06-20}}</ref>

[[2011]] წლის [[მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმი]]ს მონაცემებით, ''მოგზაურობისა და ტურიზმის კონკურენტუნარიანობის ინდექსით'' კვირპროსს 24-ე ადგილი უკავია. ტურისტული ინფრასტრუქტურის თვალსაზრისით, კვიპროსს მსოფლიოში 1-ლი ადგილი უკავია.<ref>{{cite news|first=|last=|coauthors=|title=Travel and Tourism Competitiveness Index|year=2011|publisher=|url=http://cyprus.etourism-forum.com/wikis/cyprustourism/country-profile-travel-and-tourism-indicators.aspx|work=[[World Economic Forum]]|pages=|accessdate=2011-06-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110604142544/http://cyprus.etourism-forum.com/wikis/cyprustourism/country-profile-travel-and-tourism-indicators.aspx|archivedate=2011-06-04}}</ref>

== მემკვიდრეობა ==
ისტორიული [[მუზეუმი]] [[ნიქოზია]]ში, ამატუსის ფინიკიური კოლონის ნაშთები, [[ვენეცია|ვენეციური]] ციხე-სიმაგრე (XII ს.), [[პაფოსი]], [[ტროოდოსი]]ს მთიანეთის ძეგლები.

ბრიტანული [[კოლონიზაცია|კოლონიზაციის]], რომელიც 1959 წლამდე გაგრძელდა, ყველაზე თვალშისაცემი მემკვიდრეობაა მარცხენამხრიანი საავტომობილო მოძრაობა და [[ინგლისური ენა|ინგლისური ენის]] ცოდნა.

[[ნიქოზია]] და [[კოლოსი]] ცნობილია თავიანთი ციხე-სიმაგრეებით. სწორედ კვიპროსში ნახავთ [[ლაზარე]]ს სამარხს, [[წმინდა პეტრე]]ს კოლონას და ლიმასოლი, თავისი სასახლე-ციხე-სიმაგრით, სადაც [[1191]] წელს ლეგენდარულმა მეფემ [[რიჩარდ ლომგული|რიჩარდ ლომგულად]] წოდებულმა ქორწილი გამართა, მეფემ [[კუნძული]] [[იერუსალიმი]]სკენ მიმავალმა დაიპყრო.

[[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლური]] კვიპროსის მონასტრების უმრავლესობას [[იუნესკო]] იცავს. მათ შორის ყველაზე ცნობილი [[კიკოსი]]ა, რომელიც ღვთისმშობლის სასწაულმოქმედი ხატით არის ცნობილი. ხატის დანახვა ადამიანს არ შეუძლია: მას სპეციალური ქსოვილით ფარავენ და მხოლოდ პატარა „ფანჯარას“ უკეთებენ, რომელსაც რელიგიური დღესასწაულების დროს აღებენ. ოდითგანვე ითვლებოდა, რომ ვინც ხატს დაინახავდა ის დბრმავდებოდა. როდესაც ბერები ქსოვილს ცვლიან, მაშინაც ხატს ყველა იქ დამსწრემ თვალი უნდა აარიდოს.

[[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] ამ ქვეყანაში [[ღვინო|ღვინის]] ნამდვილი [[კულტი]]ა. როგორც ამბობენ კუნძულზე ორი სახის [[ღვინო]]ა: კარგი და უფრო კარგი.

კვიპროსელები ამტკიცებენ, რომ ქვეყანაში დანაშაული თითქმის არ ხდება. ამას მეტყველებს ერთადერთი ციხე, რომელშიც ძირითადად ვადაგასული პასპორტების მქონე [[ტურისტი|ტურისტები]] იხდიან სასჯელს. ეს გასაკვირი სულაც არაა, რადგან ამ ქვეყანაში ჩასულ ტურისტს, იმის მიუხედავად, რომ მის [[ვიზა]]ს ვადა გაუვიდა, მიწიერ [[სამოთხე]]სთან განშორება უჭირს.

== იხილეთ აგრეთვე ==
{{commons|Cyprus|კვიპროსი}}
* [[ჩრდილოეთი კვიპროსი]]
* [[კვიპროსის კონფლიქტი]]
* [[კვიპროსის ადმინისტრაციული დაყოფა]]

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|5|497-499}}

== სქოლიო ==
{{სქოლიოს სია}}

{{აზიის ქვეყნები}}
{{ევროპის ქვეყნები}}
{{შუა აღმოსავლეთის თემები}}
{{ევროპის კავშირის წევრები}}
{{თურქულენოვანი რეგიონები}}
{{ერთა თანამეგობრობა}}

[[კატეგორია:კვიპროსი]]
[[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]