იხილეთ წყარო გვერდისთვის კომედია დელ არტე

[[ფაილი:SAND Maurice Masques et bouffons 01.jpg|thumb|150პქ|არლეკინი]]
'''კომედია დელ არტე''', ნიღბების კომედია ([[იტალია|იტალ.]] commedia dell'arte) — [[იმპროვიზაცია|იმპროვიზაციაზე]] დამყარებული [[თეატრი]], რომელშიც პროფესიონალი მსახიობები მონაწილეობენ.

ამ ტიპის [[თეატრი]] პირველად [[იტალია|იტალიაში]], 1545 წელს გაჩნდა. მსახიობები ნიღბებს ატარებდნენ და წინასწარ განსაზღვრული სცენარის ჩარჩოში ტექსტების [[იმპროვიზაცია|იმპროვიზაციას]] ახდენდნენ. კომიკურს ეფექტს ძირითადად ჟესტიკულაცია ქმნიდა. ზოგიერთი პერსონაჟის არსებობა აუცილებელი იყო.

* მასხარები: არლეკინი (მხიარული და კეთილი პერსონაჟი), სკარამუში (არლეკინის საპირისპირო ), ბრიგელა (მიკიტანი).
* მოხუცები: პანტალონე (ახალგაზრდა გოგოზე შეყვარებული ბებერი), ექიმი...
* ჯარისკაცები (ტრაბახა და ზოგჯერ მშიშარა): კაპიტანი, მატამორი, სპავენტო.... 
* შეყვარებულები (გულუბრყვილო, მაგრამ მოხერხებული პერსონაჟები): იზაბელა, კოლომბინა...

კომედია დელ არტეს ზოგიერთი პერსონაჟი იმდენად ცნობილი და პოპულარული გახდა რომ სხვა ტიპის [[თეატრი|თეატრებშიც]] გადავიდა. პოლიშინელი ინგლისურ პანჩს დაედო საფუძვლად, კაპიტანი იაპონური ტენგუს სახით შემორჩა, პედროლინოსგან ფრანგული პიერო წარმოიშვა.

[[ფაილი:SAND Maurice Masques et bouffons 06.jpg|thumb|150პქ|პანტალონე]]

== დასები ==

თეატრალურ დასებს, განსაკუთრებით მათ, ვინც პროვინციაში მოღვაწეობდა, არ ჰქონდათ ფიქსირებული ადგილი და მოგზაურობისას თან დაჰქონდათ ფიცარნაგი სცენები. წინასწარ შემუშავებული სასცენარო მოდელები საშუალებას აძლევდათ სულ რამდენიმე საათში სცენაზე წარმოედგინათ ადგილობრივი სიტუაციები. 
კომედიები დაფუძნებული იყო ადვილად ამოსაცნობ, სტერეოტიპულ, ემფატური ჟესტიკულაციის მქონე პერსონაჟებზე, იმპროვიზიტებულ დიალოგებზე, მუსიკალურ ინტერლუდიებსა და მასხარაობაზე, რათა მიეზიდათ და დაეკმაყოფილებინათ სხვადასხვა სოციალურ და კულტურულ პირობებში მყოფი ფართო პუბლიკა. შეყვარებული წყვილისა და მსახურების გარდა ყველა მსახიობი ატარებდა ნიღაბს. 
თითოეული დასში დაახლოებით ათი-ოცი მსახიობი შედიოდა, ამას ემატებოდა დასის ხელმძღვანელი, რომელიც როლებს ანაწილებდა, ზოგჯერ მუსიკოსები, [[ჟონგლიორი|ჟონგლიორები]], [[აკრობატი|აკრობატები]] და პოეტები.

== განვითარება ==

კომედია დელ არტეს პოპულარობა [[იტალია|იტალიაში]], ისევე როგორც მის ფარგლებს გარეთ, განსაცვიფრებელი იყო. XVII საუკუნეში [[ესპანეთი|ესპანეთისა]] და [[საფრანგეთი|საფრანგეთის]] ხელისუფლება [[თეატრი|თეატრის]] ამ ფორმის რეგლამენტირებასა და [[ცენზურა|ცენზურასაც]] კი შეეცადა. 
XVIII საუკუნეში [[იტალია|იტალიაში]] [[კარლო გოლდონი]] კიდევ უფრო პოპულარულს ხდის კომედია დელ არტეს. [[გოლდონი, კარლო|გოლდონი]] თავისი მსახიობებიდან წერილობითი ტექსტის მიყოლასა და მარტივ მასხარაობაზე უარის თქმას მოითხოვს, თანდათან უკუაგდებს ნიღბებს და პერსონაჟებს უფრო მეტად დამახასიათებელ ინდივიდუალობას სძენს. მან კომედია დელ არტე სახასიათო [[კომედია|კომედიად]] აქცია. გოლდონისგან განსხვავებით [[გოცი, კარლო|კარლო გოცი]] ცდიობს შეინარჩუნოს კომედია დელ არტეს [[სატირა|სატირული]] და [[პათეტიკა|პათეტიკური]] მხარე და გადმოიტანოს იგი თანამედროვე ჩვევებსა და პერსონაჟებზე.
XIX საუკუნეში ამ ტიპის [[თეატრი]] თითქმის დავიწყებას ეძლევა, თუმცა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] პიეროსა და კოლომბინას პერსონაჟები [[პანტომიმა|პანტომიმაში]] იმკვიდრებენ ადგილს.

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://paularbear.free.fr/commedia-dell-arte/index.html კომედია დელ არტე - ისტორია, პერსონაჟები, ავტორები]

[[კატეგორია:თეატრი]]
[[კატეგორია:კომედია დელ არტე]]