იხილეთ წყარო გვერდისთვის კონსტანტინე აფხაზი

{{ინფოდაფა სამხედრო მოღვაწე
|სრული სახელი     = კოტე აფხაზი
|ორიგინალური სახელი =
|ცხოვრების პერიოდი   = [[1867]] — [[1923]]
|დაბადების თარიღი = [[27 ნოემბერი]], [[1867]]
|დაბადების ადგილი = [[კარდანახი]], [[თბილისის გუბერნია]], [[რუსეთის იმპერია]]
|გარდაცვალების თარიღი = [[20 მაისი]], [[1923]]
|გარდაცვალების ადგილი    = [[ტფილისი]]
|პორტრეტი        = [[ფაილი:Konstantine-Abkhazi.jpg|300px]]
|ხელმოწერა       = 
|მეტსახელი      = 
|კუთვნილება =  {{დროშა|რუსეთის იმპერია}}<br />{{დროშა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა}}
|სამხედრო სამსახურის წლები    = [[1890]]-[[1921]]
|წოდება        = გენერალ-მაიორი
|ეროვნება = [[ქართველები|ქართველი]]
|ჯარის სახეობა     = 
|მეთაურობდა       = 
|ნაწილი         = 
|ბრძოლები/ომები       = 
|ჯილდოები        ={{საქართველოს ეროვნული გმირის ორდენი}}
|კავშირი         =[[ილია ჭავჭავაძე]] ''(ბიძა)''<br>[[ელენე აფხაზი]] ''(მეუღლე)''<br>[[ნიკოლოზ აფხაზი]] ''(ვაჟი)'' 
|სამსახურიდან გადადგომა     = 
|შვილები =
}}
'''კონსტანტინე (კოტე) აფხაზი''' (დ. [[27 ნოემბერი]], [[1867]], [[კარდანახი]] ― გ. [[20 მაისი]], [[1923]], [[თბილისი]]) — ქართველი საზოგადო, პოლიტიკური და სამხედრო მოღვაწე, ცარისტული არმიის (1916) და [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] ეროვნული არმიის (1918) არტილერიის გენერალ-მაიორი, [[საქართველოს ეროვნული საბჭო|საქართველოს ეროვნული საბჭოს]] წევრი (1917-1919), [[ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია (ისტორიული)|ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის]] თავმჯდომარე (1921-1923), [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] ერთ-ერთი ფუძემდებელი (1918), 1921-1923 წლების ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი, [[საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი|საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტის]] წევრი და სამხედრო ცენტრის ხელმძღვანელი (1922-1923). [[საქართველოს ეროვნული გმირი]] (2023).<ref name=":0">საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება N04/07/02 2023 წლის 4 ივლისი საქართველოს ეროვნული გმირის ორდენით დაჯილდოების შესახებ [https://president.ge/uploads/04.07.02_.pdf]</ref>

==ბიოგრაფია==

დაიბადა სამხედრო და საზოგადო მოღვაწის, თავად ნიკოლოზ შერმაზანის ძე აფხაზისა (1828-1907) და ნინო ჭავჭავაძის (1834-1883) ოჯახში. ეს საგვარეულო [[აფხაზეთი|აფხაზეთის]] მთავრების — [[შარვაშიძეები]]ს — [[კახეთი|კახეთში]] დამკვიდრებულ შტოს წარმოადგენდა. აფხაზის დედა, ნინო ჭავჭავაძე იყო [[ილია ჭავჭავაძე|ილია ჭავჭავაძის]] და. კოტე აფხაზმა დაამთავრა თბილისის კადეტთა სასწავლებელი (1885) და [[პეტერბურგი|პეტერბურგის]] სამხედრო აკადემია (1890). 1887 წლის მაისში მიიღო უნტერ-ოფიცრის ჩინი, 1888 წლის 9 აგვისტოს მიანიჭეს პოდპორუჩიკის წოდება და გაამწესეს ფეხოსანთა არტილერიის 39-ე საველე ბრიგადაში. ერთი წლის შემდეგ დანიშნეს იქვე სასწავლო რაზმის უფროსად. 1891 წლის 25 დეკემბერს გადაიყვანეს კავკასიის არტილერიის მთავარი სამმართველოს გრენადერთა ბრიგადაში. 1895 წლის მაისში მიიღო შტაბს-კაპიტნის წოდება. 1896 წელს გადაიყვანეს კავკასიის არტილერიის გრენადერთა ბრიგადის მესამე ბატარეის უფროსად. 1901 წლის აგვისტოში მიანიჭეს კაპიტნის წოდება. შემდეგი ხუთი წლის განმავლობაში იყო ამავე გრენადერთა ბრიგადის მესამე და მეოთხე ბატარეების უფროსი. 1908 წლის თებერვალში მიიღო პოდპოლკოვნიკის წოდება და დანიშნეს იმავე ბრიგადის მეშვიდე ბატარეის უფროსად. 1911 წლის დეკემბერში აფხაზი მის ბატარეასთან ერთად გაგზავნილი იყო სპარსეთში, თავრიზის საბრძოლო რაზმის შემადგენლობაში, სადაც რამდენიმე თვე დაჰყო. 

1906-1913 წლებში იგი არჩეული იყო თბილისის საადგილმამულო ბანკის სამეურვეო კომიტეტის წევრად. 1913 წელს აირჩიეს ქართლ-კახეთის თავადაზნაურთა წინამძღოლად (მარშლად). 1913 წელს მისი უშუალო ხელმძღვანელობით დაიწყო [[საქართველოს რკინიგზა|კახეთის რკინიგზის]] მშენებლობა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დროს დაწყებისთანავე, 1914 წლის 1 აგვისტოს მეფისნაცვალ [[ილარიონ ვორონცოვ-დაშკოვი|ვორონცოვ-დაშკოვის]] წინადადებით დაუბრუნდა სამხედრო სამსახურს. 31 აგვისტოს დაინიშნა კავკასიის საველე-საარტილერიო ბრიგადის მეთაურად. 1915 წლის მარტის დასაწყისში აფხაზი თავისი ბრიგადით, რომელიც მე-5 კორპუსში შედიოდა, დასავლეთის ფრონტზე გაემგზავრა, სადაც წლის ბოლომდე დაჰყო. ფრონტზე გამოჩენილი თავდადებისთვის ორგზის იქნა დაჯილდოებული თავად ვალდიმირის IV და III ხარისხის ორდენებით 27 აპრილსა და 14 ოქტომბერს, იმავე წლის 8 ნოემბერს მიენიჭა პოლკოვნიკის წოდება. 1916 წლის იანვარში სამხედრო მინისტრის ბრძანებით გამოწვეულ იქნა ფრონტიდან და დაინიშნა კავკასიაში სახელმწიფო თავდაცვის განსაკუთრებულ რწმუნებულად, თებერვალში კი დაინიშნა კავკასიის ფრონტის საინჟინრო-სამშენებლო რაზმების კომიტეტის თავმჯდომარედ. 1916 წელს გახდა არტილერიის გენერალ-მაიორი. 

1916-17 წლებში კვლავ იყო არჩეული ქართლ-კახეთის თავადაზნაურთა წინამძღოლად და ამავდროულად იყო არჩეული [[რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო საბჭო|სახელმწიფო საბჭოს]] წევრად. [[თებერვლის რევოლუცია|თებერვლის რევოლუციის]] შემდეგ, 1917 წლის 15 მარტს, ის დაბრუნდა საქართველოში. 1917-1918 წლებში იგი იყო თბილისის ქართული უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოების თავმჯდომარე და [[ჯავახიშვილი, ივანე|ივანე ჯავახიშვილთან]] და სხვა მოღვაწეებთან ერთად წვლილი შეიტანა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] დაარსებაში. აქტიური მონაწილე იყო [[ქართული მართლმადიდებელი ეკლესია|ქართული მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის]] [[ავტოკეფალია|ავტოკეფალიის]] აღდგენისა 1917 წლის სექტემბერში. 1917 წლის 11 დეკემბერს მისი ხელმძღვანელობით თბილისის გუბერნიის თავადაზნაურობის საკრებულოს ქონება გადაეცა იმავე წლის ნოემბერში შექმნილ [[საქართველოს ეროვნული საბჭო|საქართველოს ეროვნულ საბჭოს]]. აფხაზი  იყო ეროვნული საბჭოს წევრი „უპარტიოთა კავშირიდან“ და ამ კავშირის თავმჯდომარე. როგორც ეროვნული საბჭოს წევრი, მონაწილეობდა [[საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი]]ს შექმნაში და იყოს მისი ერთ-ერთი ხელმომწერი. იმავე [[1917]] წლის [[22 ნოემბერი|22 ნოემბერს]] საქართველოს ეროვნულმა ყრილობამ (რომელიც განიხილავდა საქართველოს სრული სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის საკითხს) იგი აირჩია [[საქართველოს ეროვნული საბჭო|საქართველოს ეროვნული საბჭოს]] წევრად. 1917 წლიდანვე იყო თბილისის საადგილმამულო სამეურვეო კომიტეტის წევრი.

[[1919]] წელს კონსტანტინე აფხაზმა აქტიური მონაწილეობა მიიღო საქართველოს შეიარაღებული ძალების შესახებ კანონის შემუშავებაში, რომელიც დამტკიცებულ იქნა დამფუძნებელი კრების მიერ აღნიშნული წლის ივლისში. აღსანიშნავია, რომ გამოჩენილ სამხედრო მოღვაწეებთან [[კვინიტაძე, გიორგი|გიორგი კვინიტაძესთან]], [[მაზნიაშვილი, გიორგი|გიორგი მაზნიაშვილთან]] და სხვებთან ერთად მან დიდი წვლილი შეიტანა ქართული ეროვნული არმიის შექმნაში. ზემოხსენებული კანონის მიღების დროს საქართველოს რეგულარულ არმიაში უკვე ირიცხებოდა 50 ათასამდე მებრძოლი.

საქართველოსთვის ავბედითი გამოდგა [[1921]] წლის [[25 თებერვალი]], როდესაც ბოლშევიკური რუსეთის მე-11 წითელმა არმიამ აიღო თბილისი, რასაც მოჰყვა საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის გაუქმება. დღიდან ბოლშევიკური რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაცია-ანექსიისა აფხაზი იყო ერთ-ერთი ლიდერი ქართველი ერის განმათავისუფლებელი მოძრაობისა. 1921 წელს იგი არჩეულ იქნა საქართველოს [[ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია|ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის]] თავმჯდომარედ. 1922 წელს მისი და პოლკოვნიკ [[ქაქუცა ჩოლოყაშვილი]]ს თაოსნობით მოხდა აჯანყება [[ხევსურეთი|ხევსურეთში]], რომელმაც, მიუხედავად დამარცხებისა, საგრძნობი ზიანი მიაყენა რუსულ საოკუპაციო არმიას. იმავე წელს კონსტანტინე აფხაზი იყო საქართველოს ინტერპარტიული პარიტეტული კომიტეტის (იგივე [[საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი]]) შექმნის ერთ-ერთი ინიციატორი. მისივე თაოსნობით შეიქმნა ამ კომიტეტის სამხედრო ცენტრი. ცენტრი საერთო სამხედრო კოორდინაციას უწევდა მზადებას საყოველთაო-სახალხო ეროვნული ამბოხებისათვის. გამცემლობის შედეგად, საგანგებო კომისიამ (ე.წ. „ჩეკა“) შეძლო სამხედრო ცენტრის მიგნება. [[1923]] წლის თებერვალში ჩეკისტებმა დააპატიმრეს გენერალი კონსტანტინე აფხაზი და სამხედრო ცენტრის სხვა 14 წევრი. იმავე წლის [[20 მაისი|20 მაისს]] ისინი დახვრიტეს [[თბილისი|თბილისში]], დღევანდელი [[ვაკის პარკი]]ს ტერიტორიაზე. მისი უკანასკნელი სიტყვები იყო:{{ციტატა|მე ვკვდები სიხარულით, რადგან ღირსი გავხდი სამშობლოს სამსხვერპლოზე ზვარაკად მიტანისა, ჩვენი სიკვდილი გამარჯვებას მოუტანს საქართველოს.}}კონსტანტინე აფხაზი და მასთან ერთად დახვრეტილი მისი 14 თანამებრძოლი გარდაცვალებიდან 100 წლის შემდეგ, 2023 წლის 4 ივლისს, საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულებით [[ეროვნული გმირის ორდენი|ეროვნული გმირის ორდენით]] დაჯილდოვდნენ.<ref name=":0" /> 

კონსტანტინე აფხაზის მეუღლე, - ელენე (1870-1942) და ვაჟი - ნიკოლოზი (1900-1988) [[1923]] წლიდან იყვნენ პოლიტიკური ემიგრანტები. ელენე განისვენებს [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]], [[პარიზი]]ს სენ ჟენევიევ დე ბუას სასაფლაოზე. ვაჟი, - [[აფხაზი, ნიკოლოზ|ნიკოლოზ აფხაზი]], განათლებით იყო იურისტი (დაასრულა სორბონის უნივერსიტეტი). იგი ჯერ ცხოვრობდა საფრანგეთში, მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ კი გადასახლდა [[კანადა|კანადაში]], სადაც ეწეოდა ნაყოფიერ მოღვაწეობას ადვოკატურასა და დეკორატიულ მებაღეობაში. თბილისში არსებობს [[კოტე აფხაზის ქუჩა (თბილისი)|მისი სახელობის ქუჩა]].

== ლიტერატურა ==
{{ქე|1|256-257|სიდამონიძე, უ.}}
{{ქსე|2|34|ბენდიანიშვილი ა.}}
*{{წიგნი|ავტორი=გოგიტიძე, მ., ბეჟიტაშვილი, გ.|სათაური=სამხედრო ფიცის ერთგულნი|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/82972 |ISBN=978-9941-0-7386-1|ადგილი=თბილისი|წელი=2015|გვერდები=14-16}}
* ''ურუშაძე, ლ.'', გენერალ კონსტანტინე (კოტე) აფხაზის ბიოგრაფიისათვის.- საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მოამბე, საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სერია, N 3 (48-B), თბილისი, 2012, გვ. 230-246.
* ''საითიძე გ.,'' სწამდა სამშობლოს აღორძინება, თბ., 1997
* ჟურნ. „სამშობლო“, პარიზი, #21-22, 1937.
* ჟურნ. „მხედარი“, პარიზი, #2, 1929, გვ. 22-23.
*{{სტატია|ავტორი=დ.|სათაური= კონსტანტინე აფხაზი|სახეობა=ჟურნალი|გამოცემა=„ბრძოლა“|ნომერი=3|გვერდები= 10-11|ადგილი=პარიზი|წელი=1925|ბმული=https://iverieli.nplg.gov.ge/handle/1234/507118 }}

==რესურსები ინტერნეტში==

* [https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94 კონსტანტინე აფხაზი – ბიბლიოვიკი]
{{nplg ბიოგრაფია|00004023}}

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{საქართველოს ეროვნული გმირები}}
{{თსუ-ს დამფუძნებლები}}
{{ტფილისის გუბერნიის თავადაზნაურობის წინამძღოლები}}

{{DEFAULTSORT:აფხაზი, კონსტანტინე}}
[[კატეგორია:საქართველოს ეროვნული გმირები]]
[[კატეგორია:საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრები]]
[[კატეგორია:ქართველი გენერლები]]
[[კატეგორია:ქართველები პირველ მსოფლიო ომში]]
[[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის რეპრესიების მსხვერპლნი საქართველოში]]
[[კატეგორია:დაბადებული 27 ნოემბერი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1867]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი  20 მაისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1923]]
[[კატეგორია:სიკვდილით დასჯილი ქართველები]]
[[კატეგორია:ქართველი ნაციონალისტები]]
[[კატეგორია:აფხაზები (აფხაზიშვილები)|კონსტანტინე]]
[[კატეგორია:საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების წევრები]]