იხილეთ წყარო გვერდისთვის ლიბრევილი

{{ინფოდაფა დასახლება
 |სტატუსი         = დედაქალაქი
 |ქართული სახელი = ლიბრევილი
 |მშობლიური სახელი = {{lang-fr|Libreville}}
 |ქვეყანა           = გაბონი
 |პანორამა = Libreville1.jpg
|პანორამის სიგანე = 270px
|წარწერა = 
 |დროშა = 
 |გერბი = Libreville Coat of Arms.svg
 |გერბის სიგანე = 
 |დროშის სიგანე = 
 |lat_dir = N |lat_deg = 0 |lat_min = 23 |lat_sec = 24
 |lon_dir = E |lon_deg = 9 |lon_min = 27 |lon_sec = 0
 |ქვეყნის რუკის ზომა = 230
 |რეგიონის რუკის ზომა = 200
 |რაიონის რუკის ზომა = 
 |რეგიონის ტიპი = პროვინცია
 |რეგიონი = ესტუარის პროვინცია
 |რეგიონი ცხრილში = 
 |შიდა დაყოფა = 
|რაიონის ტიპი = 
 |რაიონი = 
 |მმართველის ტიპი = ქალაქის მერი
 |მმართველი = 
 |დაარსების თარიღი = 1849
 |პირველი ხსენება = 1849
 |წინა სახელები = 
 |სტატუსი-დან = 
 |ფართობი = 
|სიმაღლის ტიპი=სიმაღლე
|დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 
 |მოსახლეობა = 703 939
  |აღწერის წელი = 2013
  |სიმჭიდროვე = 
  |აგლომერაცია = 
  |ეროვნული შემადგენლობა = 
 |დროის სარტყელი = +1
 |DST = 
 |სატელეფონო კოდი = 
 |საფოსტო ინდექსი = 
 |საიტი = http://www.mairie-libreville.org/
|კატეგორია ვიკისაწყობში = Libreville
}}

'''ლიბრევილი''' ({{lang-fr|Libreville}}) — [[გაბონი]]ს დედაქალაქი და უმსხვილესი ქალაქი, [[ესტუარის პროვინცია|ესტუარის პროვინციის]] ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს მდინარე [[კომო (მდინარე)|კომოს]] ჩრდილოეთ ნაპირზე, [[გვინეის ყურე|გვინეის ყურის]] სიახლოვეს. [[2013]] წლის აღწერის მონაცემებით ქალაქის [[მოსახლეობა]] 703,939 ადამიანს შეადგენს<ref name="RGPL-2013">{{Cite web |url=http://www.mays-mouissi.com/wp-content/uploads/2016/07/Recensement-general-de-la-population-et-des-logements-de-2013-RGPL.pdf |title=2013 წლის მოსახლეობის აღწერა (RGPL-2013) |accessdate=2016-12-23 |archiveurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20160831091326/http://www.mays-mouissi.com/wp-content/uploads/2016/07/Recensement-general-de-la-population-et-des-logements-de-2013-RGPL.pdf |archivedate=2016-08-31 }}</ref><ref name="geohive">{{Cite web |url=http://www.geohive.com/cntry/gabon.aspx |title=2013 წლის მოსახლეობის აღწერა (geohive) |accessdate=2016-12-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110906035204/http://www.geohive.com/cntry/gabon.aspx |archivedate=2011-09-06 }}</ref>.
ეს ტერიტორია დასახლებული იყო მპონგვეს ხალხით, სანამ ფრანგებმა მიიღეს ეს მიწა [[1839]] წელს. მოგვიანებით ეს იყო ამერიკული ქრისტიანული მისიისა და მონების განსახლების ადგილი, სანამ გახდებოდა საფრანგეთის ეკვატორული აფრიკის კოლონიის მთავარი პორტი. [[1960]] წელს გაბონის დამოუკიდებლობის პერიოდში ქალაქი იყო სავაჭრო პუნქტი და მცირე ადმინისტრაციული ცენტრი, რომლის მოსახლეობაც 32000 კაცი იყო. [[1960]] წლიდან, ლიბრევილი სწრაფად გაიზარდა და ამჟამად მას ეროვნული მოსახლეობის თითქმის ნახევარი აქვს. ოფიციალურად დაარსეს [[1849]] წელს პორტუგალიურ გემში მყოფმა მონობიდან განთავისუფლებული აფრიკელებმა. 

დღეისათვის ლიბრევილი ქვეყნის მთავარი სატრანსპორტო კვანძია, ფლობს საოკეანო და სამდინარო პორტებს, რომელიც ხე-ტყის რეგიონის მთავარი სავაჭრო ცენტრია. ფუნქციონირებს საერთაშორისო აეროპორტი. არსებობს კვების, [[ტექსტილი]]ს, ხე-ტყის გადამამუშავებელი მრეწველობის საწარმოები, გემშემკეთებელი ქარხანა და [[უნივერსიტეტი]].

== ისტორია ==
მანამ, სანამ ამ მიწაზე [[1839]] წელს [[ფრანგები]] მოვიდოდნენ, რეგიონში [[მპონგვე]]ს ტომი სახლობდა. [[1846]] წელს, ლოანგოს სამეფოს სიახლოვეს ფრანგებმა დაატყვევეს ბრაზილიური გემი L'Elizia, რომელსაც გასაყიდად მონები გადაჰყავდა. გათავისუფლებულმა მონებმა [[1848]] წელს ლიბრევილი დააარსეს ({{lang-fr|Libreville}} — ''თავისუფალი ქალაქი'').

ლიბრევილის სახელის დარქმევისას ქალაქ [[ფრიტაუნი|ფრიტაუნს]] მიბაძეს. იგი ნელა იზრდებოდა და [[1960]] წლისთვის, როდესაც [[გაბონი|გაბონმა]] დამოუკიდებლობა მოიპოვა, მისი მოსახლეობა მხოლოდ 32 000 ადამიანს შეადგენდა. ამის შემდეგ ქალაქმა სწრაფი ზრდა იწყო და დღეისათვის მასში ქვეყნის მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარი ცხოვრობს.

1886-1888 წლებში პატარა ქალაქი იყო საფრანგეთის კოლონია კონგოს გუბერნატორის რეზიდენცია; 1888-1891 წლებში გახდა გაფართოებული ფრანგული კოლონია გაბონ-კონგოს, რომელსაც შემდგომში ეწოდა საერთო სახელი [[საფრანგეთის კონგო]], ადმინისტრაციული ცენტრი. კოლონია ორი პროვინციისაგან შედგებოდა — გაბონი და შუა კონგო. ლიბრევილი გაბონის ადმინისტრაციული ცენტრი იყო, ხოლო [[ბრაზავილი]] — შუა კონგოსი. 

1904 წელს ლიბრევილში ცხოვრობდა დაახლოებით 1500 ადამიანი, რომელთაგან 200 ევროპელი იყო; აქ მდებარეობდა სამი მსხვილი სავაჭრო ფაქტორია, [[კათოლიციზმი|კათოლიკური]] და [[მეთოდიზმი|მეთოდისტური]] (ამერიკული) მისიები, გენერალ-გუბერნატორის რეზიდენცია და მასთან არსებული მცირე გარნიზონი; ვაჭრობის დიდი ნაწილი (დაახლოებით 4 მილიონი [[მარკა (გერმანიის ფულადი ერთეული)|გერმანული მარკა]]) ეკუთვნოდა [[გერმანელები|გერმანელ]] ვაჭრებს.

[[1934]]-[[1946]] წლებში იგი [[საფრანგეთის ეკვატორული აფრიკა|საფრანგეთის ეკვატორული აფრიკის]] მთავარი საპორტო ქალაქი იყო, [[1940]] წელს კი ცენტრალური ადგილი ეკავა [[გაბონის ბრძოლა]]ში. ამის შემდეგ [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს განმავლობაში — 1940-1945 წლებში, ლიბრევილი გახდა [[მებრძოლი საფრანგეთი|«მებრძოლი საფრანგეთის»]] მოძრაობის ცენტრი აფრიკაში.

== გეოგრაფია ==
[[File:Libreville, Gabon.JPG|thumb|left|250px|ლიბრევილის ხედი სატელიტიდან]]
[[File:Beach scene Libreville 4.JPG|thumb|250px|ლიბრევილის სანაპირო]]
ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ, ქალაქის ძირითადი უბნებია საცხოვრებელი ფართი ბატტერი IV, ლუის კვარტალი (ცნობილია თავისი ღამის ცხოვრებით), მონ-ბუე და ნომბაკელე (დატვირთული კომერციული ტერიტორიები), მინის უბანი (პირველი ევროპული დასახლება გაბონში), ოლუმი ( ძირითადი სამრეწველო ტერიტორია) და ლალალა, საცხოვრებელი არეალი. ქალაქის ნავსადგური და მატარებლი სადგური ტრანს – გაბონის სარკინიგზო ხაზისკენ ფრანკვილის ქვეშ მდებარეობს ოვენდოში. ამ რაიონებიდან შიდა უბნები ღარიბთა საცხოვრებელი ადგილებია. ეკვატორული გვინეას ჩრდილო-დასავლეთით არის ის ადგილი, სადაც ქალაქი დგას და რომელიც მოიხსენიება, როგორც ჩრდილო-დასავლეთ გაბონის ნაწილი. ქვეყნის მიმდებარე საზღვრების თვალსაზრისით, ჩრდილოეთით არის [[კამერუნი]], აღმოსავლეთით არის [[კონგო]], ხოლო სამხრეთ-აღმოსავლეთით არის [[კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა]]. ის ასევე მიჰყვება სამხრეთ ატლანტიკური ოკეანის სანაპიროებს, რომელიც ქვეყნის დასავლეთ სანაპიროზე მდებარეობს. გარდა ამისა, წყლის გეოგრაფიის თვალსაზრისით, მდინარე კომო გადის ქალაქში და ჩაედინება ოკეანეში. მდინარე კომო ასევე წარმოადგენს ქალაქის პოტენციურ ჰიდროელექტროსადგურს. რამდენიმე საქალაქო უბანი განსხვავებულ და ცალკეულ სარგებელს აძლევს ქალაქს. ღამის ცხოვრების თვალსაზრისით, ყველაზე ცნობილია ლუის კვარტალი. ამ ზონის ერთ – ერთი მხარე მოიცავს სანაპირო ზოლს, და ეს ძლიერ გავლენას ახდენს ამ სფეროში. ლიბრევილის შიგნით მდებარე კომერციული ფართები განთავსებულია მონ-ბუესა და ნომბაკელეს რაიონებში, სადაც განთავსებულია რამდენიმე სავაჭრო ცენტრი და სადგური, რომლებიც ყიდიან შესყიდულ ნივთებს. ოლუმი მოიცავს ქალაქის ინდუსტრიის დიდ ნაწილს და აუკავშირდება სხვა მწარმოებელ რაიონებს. დაბოლოს, ლალალა და ბატერი IV არის საცხოვრებელი და საბინაო სექტორი, სადაც მოსახლეობის დიდი ნაწილი ცხოვრობს. <ref>{{cite web|url=https://www.libreville.com/v/geography/|title=Libreville Geography – Information, climate and weather in Libreville|author=|date=|work=libreville.com}}</ref>

== კლიმატი ==
ლიბრევილისთვის დამახასიათებელია ტროპიკული მუსონური კლიმატი და შეიმჩნევა ხანგრძლივი ნოტიო და ხანმოკლე მშრალი სეზონი. ქალაქის ნოტიო სეზონი გრძელდება დაახლოებით 9 თვე (სექტემბრიდან მაისის ჩათვლით). ამ დროს ქალაქში მოდის ნალექების დიდი რაოდენობა. მშრალი სეზონი გრძელდება ივნისიდან აგვისტოს ჩათვლით, ამ პერიოდში საშუალოდ ყოველწლიურად მოდის ნალექი. მიუხედავად წვიმის ნაკლებობისა, ლიბრევილი ღრუბლიანი ქალაქია წლის განმავლობაში.

როგორც ბევრ სხვა ქალაქში, რომლებიც მდებარეობენ იმავე კლიმატურ ზონაში, ტემპერატურა ლიბრევილში რჩება შედარებით სტაბილური მთელი წლის განმავლობაში. ის თავის მაქსიმუმს აღწევს მარტში (საშუალოდ, დაახლოებით 30,2 °C), ხოლო მინიმუმს ივლისში (დაახლოებით 26,4 °C)<ref>{{Cite web |url=http://worldweather.wmo.int/128/c00255.htm |title=World Weather Information Service — Gabon |accessdate=2016-12-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111107122333/http://worldweather.wmo.int/128/c00255.htm |archivedate=2011-11-07 }}</ref>.

== ენა ==
ქალაქში ოფიციალური ენაა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]<ref>[http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/afrique/Gabon.htm «De plus, le français est également devenu la langue maternelle de plus de 30 % des Librevillois et il est de plus en plus perçu comme une langue gabonaise.»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100529221022/http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/afrique/gabon.htm |date=2010-05-29 }} {{fr icon}}</ref>. ქალაქის მოსახლეობის საუბრის გაგება საკმაოდ ადვილია, მიუხედავად მათი გარკვეულწილად დამახინჯებული ფრანგულად საუბრისა. ფაქტობრივად, მათთვის ფრანგული მშობლიურ ენად ჩამოყალიბდა.

== ეკონომიკა ==
ექსპორტის ძირითადი დარგებია: [[კაუჩუკი]], [[პალმის ზეთი]], [[კაკაო]] და [[ხე|ხის]] ტროპიკული ჯიშები.

ქალაქში კარგად არის განვითარებული გემთმშენებლობის ინდუსტრია, მრეწველობა და სახერხი ქარხნები.<ref>{{cite web |url=http://www.zambezi.com/locations/libreville/ |title=Libreville – safari gateway into Gabon |publisher=Zambezi.com |date=2012-06-19 |accessdate=2015-01-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161110172938/http://www.zambezi.com/locations/libreville/ |archivedate=2016-11-10 }}</ref>

გაბონის ავიახაზებს აქვს სათავო შტაბი ლიბრევილში. <ref>Gabon Airlines: [http://www.gabonairlines.com/gabonairlines/racine_site/cms/mentions_legales.asp Mentions légales] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090401205849/http://www.gabonairlines.com/gabonairlines/racine_site/cms/mentions_legales.asp |date=2009-04-01 }} Retrieved 8 October 2009</ref> მათი დაშლის დაწყებამდე, ორივე აირა გაბონის ავიახაზი და გაბონის ექსპრესო სათავეში ედგნენ ლიბრევილის საერთაშორისო აეროპორტის ბაზას.<ref>''World Airline Directory''. Flight International. 16–22 March 2004. "[http://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/2004/2004-09%20-%200066.html 64]"</ref><ref>''World Airline Directory''. Flight International. 23–29 March 2004. [http://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/2004/2004-09%20-%200200.html 78]</ref>

== ტრანსპორტი ==
[[File: Portlbv.jpg|thumb|250px|ლიბრევილის პორტი]]
ქალაქიდან 11 კმ-ში მდებარე ლიბრევილის საერთაშორისო აეროპორტი, რომელიც [[გაბონი]]ს მსხვილი [[აეროპორტი]]ა.
ნაციონალური ტაქსი ოპერირებს ქალაქის მასშტაბით. თითოეულ დასახლებას აქვს საკუთარი ფერის ტაქსი. ლიბრევილის ფერს წარმოადგენს წითელი.
ტრანსპორტის ნაციონალურმა საზოგადოებამ ახალი ტაქსებით ოპერირება დაიწყო 2014 წელს.<ref>[http://www.gabonactu.com/ressources_g/actualites-gabonactu-2013.php?Article=3288#.U77ORI1dW6w ] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140714175949/http://www.gabonactu.com/ressources_g/actualites-gabonactu-2013.php?Article=3288#.U77ORI1dW6w |date=14 July 2014 }}</ref>

გაბონის სატრანსპორტო კომპანია უზრუნველყოფს ავტობუსით მომსახურებას ლიბრევილის დასახლებებში.

== კულტურა ==
[[ფაილი:Libreville.jpg|thumb|right|ლიბრევილის ხედი ზღვიდან]]
ლიბრევილის ღირსშესანიშნაობებს მიეკუთვნება:
* ხელოვნების და ტრადიციების ეროვნული მუზეუმი, რომელშიც ინახება [[ფანგი (ხალხი)|ფანგის]], [[მიტსოგო]]ს და [[ბატეკე]]ს ხალხის რიტუალური [[ნიღაბი (რიტუალი)|ნიღბების]] მდიდარი კოლექცია.
* ფრანგული კულტურის ცენტრი.
* წმინდა მარიას ტაძარი.
* თავისი [[არქიტექტურა|არქიტექტურით]] და [[გუნდი (მუსიკა)|გუნდით]] ცნობილი სენ-მიშელის ტაძარი, რომელიც მუსიკალური შესრულების დროს იყენებს ხალხურ მუსიკალურ საკრავებს.
* ქალაქის მახლობლად მდებარე «კულტურული სოფლები».

== განთქმული მოქალაქეები ==
*[[ნადეგე ნოელ ანგო-ობიანგი]], მწერალი და ეკონომისტი 
*[[პიერ-ემერიკ ობამეიანგი]], ფეხბურთელი <ref>{{cite news|author=Press Association |url=https://www.theguardian.com/football/2013/nov/26/borussia-dortmund-napoli-champions-league |title=Borussia Dortmund 3-1 Napoli &#124; Champions League Group F Match Report &#124; Football |newspaper=The Guardian |date=2013-11-26 |accessdate=2015-01-21}}</ref>
*[[დანიელ კუზინი]], ფეხბურთელი
*[[ჩარლზ ჩენი]], კონსული
*[[კრის სილვა]], პროფესიონალი კალათბურთელი

== ლიტერატურა ==
* {{cite journal |author= Henry H. Bucher Jr. |title=Liberty and Labor: The Origins of Libreville Reconsidered |journal= {{illm|Bulletin de l'Institut fondamental d'Afrique noire|fr}} |volume=41 |year= 1979 
}}
* {{cite book|title=Encyclopedia of African History |publisher=Fitzroy Dearborn |isbn=978-1-57958-245-6 |chapter-url= https://books.google.com/books?id=umyHqvAErOAC |editor= [[Kevin Shillington]] |year= 2005
|chapter= Libreville |pages= 828–829
|author= François Ngolet
| ref = {{harvid|Ngolet|2005}}
}}
* {{cite book|editor1=S.B. Bekker |editor2=Anne Leildé |title=Reflections on Identity in Four African Cities |publisher=African Minds |location=South Africa |isbn=978-1-920051-40-2 |year= 2006
|chapter=Demographic profiles of Libreville and Lome 
|author= Hugues Steve Ndinga-Koumba Binza
| ref = {{harvid|Binza|2006}}
}} (about Cape Town, Johannesburg, Libreville, Lomé)
* {{cite book|editor1=Peter P. Hinks|editor2=John R. McKivigan|title=Encyclopedia of Antislavery and Abolition |publisher=Greenwood |isbn=978-0-313-33144-2 |year= 2007
|chapter=Libreville |page=432+
}}
* {{cite book |title=Encyclopedia of Africa |editor2= Henry Louis Gates |editor1=Kwame Anthony Appiah |publisher=Oxford University Press |chapter-url=https://books.google.com/books?id=A0XNvklcqbwC |isbn= 9780195337709 |year=2010 
|chapter= Libreville, Gabon |page=51+
|author= Eric Young 
|ref= {{harvid|Young|2010}}
}}

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.mairie-libreville.org/ ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080413183927/http://www.mairie-libreville.org/ |date=2008-04-13 }} {{fr icon}}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{აფრიკის დედაქალაქები}}

[[კატეგორია:გაბონის ქალაქები]]
[[კატეგორია:აფრიკის დედაქალაქები]]