იხილეთ წყარო გვერდისთვის მამია V გურიელი

{{მრავალმნიშვნელოვნება|მამია|მამია}}
{{მმართველი 
|ქვეყანა               = [[გურიის მთავრები|გურიის მთავარი]] 
|თანამდებობა           = 
|სახელი                  = მამია V გურიელი 
|ორიგინალური სახელი       = 
|რიგი              = 
|რიგი-მეუღლეების          = 
|სურათი              = 
|წარწერა              = 
|მმართველობის დასაწყისი    = [[1809]]
|მმართველობის დასასრული = [[1826]]
|კორონაცია  =
|წინამორბედი       = [[ქაიხოსრო ბატონიშვილი]]
|მემკვიდრე             = [[სოფიო|სოფიო წულუკიძე]] 
|სხვა წოდებები       = 
|ვიცე-პრეზიდენტი       = 
|პარტია              = 
|დაბადების თარიღი        = [[1789]]
|დაბადების ადგილი       = 
|გარდაცვალების თარიღი          = [[21 ნოემბერი]], [[1826]]
|გარდაცვალების ადგილი         = 
|ქორწინება              = [[სოფიო|სოფიო წულუკიძე]]
|შვილები                 =[[დავით გურიელი|დავითი]], ეკატერინე, ტერეზია, კოჭიბროლა, სოფიო<ref>''გურული ვ''. „საქართველოს ახალი ისტორია“ (1801-1918) წ I. გვ 436-439</ref>
|დინასტია             = [[გურიელები]]
|მამა                 = [[სიმონ III გურიელი]]
|დედა             = მარინე წერეთელი
}}
'''მამია V გურიელი''' (დ. [[1789]] — გ. [[21 ნოემბერი]], [[1826]]) — [[გურიის სამთავრო]]ს უკანასკნელი მთავარი [[1809]]-[[1826]] წლებში, [[სიმონ III გურიელი]]ს ძე.

==ბიოგრაფია==
1792 წელს გარდაიცვალა მამიას მამა, [[სიმონ III გურიელი]]. მაშინ მამია სამი წლის იყო. მისი აღზრდა იკისრა ბიძამ, [[ქაიხოსრო ბატონიშვილი|ქაიხოსრომ]], რომელიც სიმონის ქვრივთან, მარინესთან შეთანხმებით სამთავროს რეგენტის უფლებით განაგებდა 1797-1809 წლებში. 

1804 წლის [[ელაზნაურის შეთანხმება|ელაზნაურის შეთანხმებით]] რუსეთიმს იმპერიამ გურია იმერეთის ნაწილად ცნო. ამით მამია V გურიელი უკმაყოფილო იყო. რუსეთზე განაწყენებული მამია გურიელი ოსმალეთის დასახმარებლად ემზადებოდა. მის გადასაბირებლად დიდი როლი ითამაშა რუსული ორიენტაციის მქონე ნიკოლოზ II-მ, [[ჯუმათის საეპისკოპოსო|ჯუმათელმა ეპისკოპოსმა]], [[ზურაბ წერეთელი (სახლთუხუცესი)|ზურაბ წერეთელმა]] და [[ნიკო დადიანი (ისტორიკოსი)|ნიკო დადიანმა]]. მათ დაარწმუნეს გურიელი, რომ თუ რუსეთის მხარეს დაიჭერდა, მას ისეთივე საქვეშევრდომო ხელშეკრულებას გაუფორმებდნენ, როგორც [[დადიანები|დადიანს]]. გურიელი, რომლისთვისაც მთავარი იმერეთისგან დამოუკიდებლობა იყო, რუსეთის მხარეს გადავიდა.<ref>{{წიგნი|ავტორი=რეხვიაშვილი, მ.|სათაური=იმერეთის სამეფო 1462-1810|ადგილი=თბილისი|გამომცემლობა=უნივერსიტეტის გამომცემლობა|წელი=1989|გვერდები=363|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/275096|გვერდნი=}}</ref> გურიელმა გადამწყვეტი როლი შეასრულა რუსეთის ჯარემის მიერ [[ფოთი]]ს აღებაში. 1809 წელს მან წერილობით მიმართა რუსეთის სარდლობას, სადაც სთხოვდა, რომ გურიის სამთავრო შესულიყო მათ მფარველობაში. გურიელს მისცეს წინადადება, რომ წარედგინა თავისი თხოვნა რუსეთის იმპერატორის სახელზე, რომელშიც გათვალისწინებული იქნებოდა რუსეთის იმპერიაში გურიის შესვლის სამართლებრივი პირობები. რუსეთის სარდლობამ ისე მოაწყო საქმე, რომ არათუ გადაიბირა გურიელი რუსეთის მხარეზე, არამედ უნარიანად გამოიყენა ის [[სოლომონ II]]-ის წინააღმდეგ ბრძოლაში. 1809 წლის 2 ნოემბერს მამია V გურიელი ზურგიდან თავს დაესხა [[გრიგოლეთი|გრიგოლეთსა]] და [[მალთაყვა]]ს შორის დაბანაკებულ ოსმალთა ჯარს და სრულად გაანადგურა. 1810 წელს მამია გურიელი თავისი 1000 კაციანი ჯარით რუსეთთან ერთად ცდილობდა სოლომონის შეპყრობას. სოლომონის წინააღმდეგ გამოდიოდა სამეგრელოს მთავარიც. 

მამია გურიელის მიერ რუსეთისადმი წარგენილი თხოვნა<ref>[https://aboutguria.blogspot.com/2019/04/blog-post_65.html გურიელი იღებს რუსეთის ქვეშევრდომობას]</ref> ითვალისწინებდა: 

# გურიის შესვლას რუსეთის მფარველობაში.
# სისხლის სამართლის საქმეები, რომლებიც შეეხებოდა [[ტყვის სყიდვა|ტყვეებით ვაჭრობას]], მკვლელობასა და ქურდობას უნდა დაქვემდებარებოდა იმერეთის მმართველის მიერ დანიშნულ სამხედრო სასმართლოს.
# რუსეთს უნდა დაეცვა გურია გარეშე მტრისაგან, რისთვისაც გურიაში უნდა ჰყოლოდა ჯარი, რომლის შენახვაში გურიელი მიირებდა მონაწილეობას.
# გურიელს უნდა მიეღო ადგილობრივი მადნეულის გადამუშავებიდან მიღებული შემოსავლის ნაწილი.
#გურიელს უნდა დაბრუნებოდა [[საჯავახო (მხარე)|საჯავახო]]

1810 წლის [[19 ივნისი|19 ივნისს]] მამია V გურიელმა რუსეთთან მფარველობითი ხელშეკრულება დადო. გურია რუსეთის იმპერიაში შევიდა როგორც ავტონომიური სამთავრო. 1811 წლის 8 აპრილს რუსეთის იმპერატორმა მამია გურიელს არმიის გენერალ-მაიორის წოდება მიანიჭა და წმინდა ანას პირველი ხარისხის ორდენით დააჯილდოვა. მარინა დედოფალს დაენიშნა პენსია წლიურად 2000 მანეთი.  რუსეთის იმპერატორის შესაბამისი „ღრამოტა“ [[ოქროსქედი]]ს ეკლესიაში იქნა წაკითხული. მაიორი შჩელკონჩევის მეთაურობით ორი ასეულის ჯარი და ერთი ზარბაზანი დაბანაკდა სოფელ [[გურიანთა]]ში.

ამის შემდეგ ოსმალთა შემოსევები შემცირდა, მაგრამ არ შეწყვეტილა 1813 წელს მან მიიღო წერილი [[სელიმ-ფაშა]]სგან, რომელიც ასთხოვდა მოკავშირეობას და ოსმალეთის იმპერიის ქვეშევრდომობის აღიარებას.<ref>[https://aboutguria.blogspot.com/2019/04/blog-post_89.html სელიმ-ფაშას წერილი მამია V გურიელს]</ref> 1819-1820 წლებში [[იმერეთის აჯანყება 1819-1820|იმერეთისა აჯანყების]] დროს აჯანყების ხელმძღვანელი [[ივანე აბაშიძე]] გურიაში გამოიქცა. მან თავის ნათესავს, [[ქაიხოსრო ბატონიშვილი|ქაიხოსრო ბატონიშვილს]] შეაფარა თავი. ქაიხოსრო მამია გურიელის ბიძა იყო. ქაიხოსროს მხარეზე დადგნენ დავით გიორგის ძე გურიელი, დავით ზაალის ძე ერისთავი. მამია V გურიელმა რუსეთის მხარე დაიჭირა. რუსეთის სარდლობამ გურიაში ჯარი შეიყვანა და იმერელ აჯანყებულთა დამხმარე ქაიხოსრო ბატონიშვილის შეპყრობა სცადა.[[1820]] წლის აპრილს გურიაში რაზმით შესული პუზირევსკი შემოქმედის ციხესთან მოკლეს. გურიაში შევიდა რუსთა დამატებითი ძალები გენერალ ველიამინოვის სარდლობით. 24 ივლისს რუსთა ჯარმა აიღო და მიწასთან გაასწორა [[შემოქმედი]]ს ციხე, მოარბია ახლომახლო სოფლები, შემდეგ აიღო [[გრიგოლეთი]], [[ნიგოზდიდი]]. დამსჯელმა რაზმა ქაიხოსროსა და მის მომხრეთა მამულები მოარბია. ქაიხოსრო ბატონიშვილი თავისი მომხრეებით თურქეთში ემიგრაციაში წავიდა.

აჯანყებულების ქონება ხაზინას გადაეცა. 1820 წლის 31 აგვისტოს მამია გურიელს ოფიციალურად აცნობეს აჯანყებულებისთვის ყმებისა და მამულების ჩამორთმევის შესახებ. ამ მამულებში ხაზინამ მოურავები დანიშნა. მოურავები რუსეთის იმპერიის მოხელები იყვნენ და იმერეთის მმართველს ემორჩილებოდნენ. ამის გამო 1821 წლის 8 და 10 იანვარს მამია გურიელმა საპროტესტო წერილებით მიმართა იმერეთის მმართველის მოვალეობის შემსრულებელს ივანე აფხაზს. გურიელი ერმოლოვის ბრძანების გაუქმებას და ჩამორთმეული მამულების მისთვის გადაცემას ითხოვდა. ერმოლოვი უარზე იყო, ის მამია გურიელის მოთაფვლას ცდილობდა და ის დააჯილდოვა წმინდა ვლადიმერის მეორე ხარისხის ჯვრით, ხოლო ერმლოვისვე შუამდგომლობით მამიას ვაჟი, დავითი მონათლა იმპერატორმა ალექსანდრე I-მა. მაგრამ მამია გურიელი გაჩერებას არ აპირებდა. საბოლოოდ ერმოლოვმა მას დაუთმო ჩამორთმეული მამულები, მაგრამ ყოფილმა მოურავებმა თანამდებობის გაუქმების საკომპენსაციოდ მიიღეს ყმები, გიორგი ნაკაშიძემ 20 კომლი, სვიმონ ერისთავმა 7 კომლი, გიგო ერისთავმა 7 კომლი, ხოლო ჩოხატაურში დარჩა რუსეთის ჯარი.

მამიას გარდაცვალების შემდეგ გურიის მთავარი მისი მცირეწლოვანი ძე [[დავით გურიელი|დავითი]] გახდა, რეგენტი კი — მამიას ქვრივი [[სოფიო გურიელი|სოფიო]]. დაკრძალულია [[შემოქმედის ეკლესია|შემოქმედის მონასტერში]].

==მმართველობა==
მამია V გურიელი ატარებდა ანტიოსმალურ პოლიტიკას. გარდაქმნა მმართველობის სისტემა. უმაღლესი მმართველი იყო გურიის მთავარი. სოფლები იმართებოდა მოურავების მიერ. სასამართლო ხელისუფლებას ახორციელებდა [[მდივანბეგი]]. მისი გადაწყვეტილება გურიის მთავართან საჩივრდებოდა. მთავრის გადაწყვეტილება საბოლოო იყო. მას ბოქაულთუხუცესი აღასრულებდა.

გურიელმა შემოიღო მკაცრი ანგარიშიანობა, დააწესა ბაზრობა [[ნაგომარი|ნაგომარში]], ხელს უწყობდა შინამრეწველობის განვითარებას, ევროპულ წეს-ჩვეულებათა დანერგვას, ტექნიკური კულტურების (ინდიგო, რამი) გავრცელებას. მან პირველმა შემოიტანა [[ჩაი]] საქართველოში. დააარსა ქსენონი, სკოლა წამოიწყო დიდი საამშენებლო სამუშაოები, ხელს უწყობდა ვაჭრობის განვითარებას, მოიწვია შოტლანდიელი აგრონომი [[იაკობ მარი]], რომელსაც [[ოზურგეთი|ოზურგეთში]] ბაღის გაშენება დაავალა. 1823 წელს გურიელმა მოლდოვეთიდან და ვლახეთიდან მოხეტიალე მსახიობ-კომედიანტთა, ჯამბაზთა და აკრობატთა ჯგუფი ჩაიყვანა, რომელთაც გურიელისვე დაწესებულ ნაგომრის ბაზრობაზე ხალხის მიზიდვა ევალებოდათ.

==ლიტერატურა==
{{ქსე|6|396|ჩხატარაიშვილი ქ.}}
*''მეტრეველი, ვ.'', „საქართველოს სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია“ გვ. 208-209 — „მერიდიანი“, თბილისი, 2003, ISBN 99928-32-15-0
*{{წიგნი|ავტორი=[[თამარ პაპავა|პაპავა თ.]] |სათაური=„დიდი სახეები პატარა ჩარჩოებში“|ბმული=https://iverieli.nplg.gov.ge/handle/1234/414552 |გვერდები=42-121|ადგილი=ბუენოს-აირესი|გამომცემლობა=|წელი=1953|isbn=|ref=|ტომი=II}}

==რესურსები ინტერნეტში==
*[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/27168/1/Iveria_1902_N176.pdf გაზ. „ივერია“, №176, 20 აგვისტო, 1902]
*[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/27169/1/Iveria_1902_N177.pdf გაზ. „ივერია“, №177, 21 აგვისტო, 1902]

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{გურიელები}}
{{პორტალი გურია}}
[[კატეგორია:გურიის მთავრები]]
[[კატეგორია:დაბადებული  1789]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი   21 ნოემბერი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი  1826]]
[[კატეგორია:რუსეთის იმპერიის გენერალ-მაიორები]]