იხილეთ წყარო გვერდისთვის მეხიკო

{{ინფოდაფა დასახლება
 |სტატუსი = ქალაქი
 |ქართული სახელი = მეხიკო
 |რეგიონის ტიპი = 
 |რეგიონი = 
 |რეგიონი ცხრილში = 
|რაიონის ტიპი = 
 |რაიონი = 
 |მმართველის ტიპი = მერი
}}
{{მსოფლიო მემკვიდრეობა|412}}
'''მეხიკო''' ({{lang-es|Ciudad de México}} {{IPA|[sjuˈðað ðe ˈmexiko]}}) —  [[მექსიკა|მექსიკის]] [[დედაქალაქი]], ფედერალური რაიონი და ხელისუფლების ადგილსამყოფელი.<ref>{{cite web|title=Artículo 44|url=http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/articulos/44.pdf|publisher=Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos|accessdate=May 14, 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200117163053/http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/articulos/44.pdf|archivedate=იანვარი 17, 2020}}</ref> წარმოადგენს ფედერალურ ერთეულს მექსიკის შემადგენლობაში, არ მიეკუთვნება [[მექსიკის შტატები|31 შტატიდან]] არც ერთს და მთლიანად  ეკუთვნის ფედერაციას. მეხიკო ამჟამად ქვეყნის უდიდესი ქალაქი, უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური, კულტურული, საგანმანათლებლო და საფინანსო ცენტრია.

მეხიკოს მინიჭებული აქვს „ალფა“ რანგის [[გლობალური ქალაქი]]ს სტატუსი<ref>{{cite web |author=Foreign Policy |title=The 2008 Global Cities Index |year=2008 |url=http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4509&page=1 |accessdate=December 27, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100110131155/http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4509&page=1 |archivedate=იანვარი 10, 2010 }}</ref> და ის მთლიანად [[ამერიკა|ამერიკის]] ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საფინანსო ცენტრია.<ref>{{cite web |url=http://www.world-exchanges.org/member-exchanges |title=WFE – Member Exchanges |publisher=World-exchanges.org |date=April 1, 2003 |accessdate=March 25, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100325115155/http://www.world-exchanges.org/member-exchanges |archivedate=მარტი 25, 2010 }}</ref> მდებარეობს მაღლობ პლატოზე, [[მეხიკოს ველი|მეხიკოს ველზე]], მექსიკის შუაგულში, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 2 240 მეტრზე. ქალაქი შედგება ექვსი კვარტლისგან.

2009 წლის მონაცემებით ქალაქის მოსახლეობა 8,84 მილიონ ადამიანს შეადგენდა, ფართობი კი 1 485 კმ²-ს.<ref>Brian W. Blouet, Olwyn M. Blouet. ''OECD Reviews of Regional Innovation OECD Reviews of Regional Innovation: 15 Mexican States 2009''. OECD Publishing, 2009. p. 418 (p. 299). ISBN 978-92-64-06012-8.</ref> ფედერალური და სახელმწიფო ხელისუფლების მიერ დაწესებული ბოლოდროინდელი განმარტების მიხედვით, დიდი მეხიკოს მოსახლეობა 21,2 მილიონ ადამიანს აღწევს.<ref name="ZMVM 2013">{{cite web|url=http://worldpopulationreview.com/world-cities/mexico-city-population/ |title=Mexico City Population 2013 |author=World Population Review |publisher= |accessdate=}}</ref> შედეგად, მეხიკო [[დასავლეთი ნახევარსფერო|დასავლეთ ნახევარსფერო]]ს ყველაზე დიდი მეტროპოლიტური არეალი, მეათე უდიდესი [[აგლომერაცია]] და მსოფლიოში უდიდესი [[ესპანური ენა|ესპანურენოვანი]] ქალაქია.<ref name="UN2007PopulationDatabase">{{cite web|url=http://esa.un.org/unup/index.asp?panel=2|year=2007|title=World Urbanization Prospects|author=United Nations|accessdate=December 27, 2009|archiveurl=https://www.webcitation.org/5QkbGwwBk?url=http://esa.un.org/unup/index.asp?panel=2|archivedate=ივლისი 31, 2007|deadurl=yes}}</ref>

დიდი მეხიკოს [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]] 2011 წელს 411 მილიარდი აშშ დოლარი იყო და შესაბამისად, ქალაქ მეხიკოს ურბანული აგლომერაცია ერთ-ერთი უმდიდრესი არეალია მთელ მსოფლიოში.<ref>[http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 Global MetroMonitor | Brookings Institution] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130605135349/http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 |date=2013-06-05 }}. Brookings.edu. Retrieved on April 12, 2014.</ref> ამავე წლის მონაცემებით, ქალაქი აწარმოებდა [[მექსიკა|მექსიკის]] მთლიანი შიდა პროდუქტის 15,8%-ს, მეტროპოლიური არეალი კი ეროვნული მშპ-ის 22%-ს.<ref name="GDP">{{cite web|url=http://www.mexicocityexperience.com/business_center/key_economic_facts_and_figures/|title=Mexico City GDP as compared with national GDP|accessdate=August 19, 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100426013125/http://www.mexicocityexperience.com/business_center/key_economic_facts_and_figures/|archivedate=აპრილი 26, 2010}}</ref> 2013 წელს, ცალკე აღებული ქალაქი მეხიკო [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] მეხუთე უდიდესი ეკონომიკის მქონე იყო, ხუთჯერ მეტი ვიდრე მთლიანად [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკის]] ეკონომიკა და თითქმის იგივე ზომის, რაც [[პერუ]]ს ეკონომიკა.<ref>{{cite web|last=Parish Flannery|first=Nathaniel|title=Mexico City Is Focusing On Tech Sector Development|url=http://www.forbes.com/sites/nathanielparishflannery/2013/12/23/mexico-city-is-focusing-on-tech-sector-development/|publisher=[[Forbes]]|accessdate=December 27, 2013}}</ref>

მეხიკო უძველესი დედაქალაქია [[დასავლეთი ნახევარსფერო|დასავლეთ ნახევარსფეროში]], ამავე დროს, [[კიტო]]სთან ერთად, იგი იმ ორ დედაქალაქს შორისაა, რომლებიც ადგილობრივმა [[ინდიელები|ინდიელებმა]] დააარსეს. თავდაპირველად, 1325 წელს, ქალაქი [[ტესკოკო]]ს ტბაში მდებარე კუნძულზე [[აცტეკები|აცტეკებმა]] დააფუძნეს და მას [[ტენოჩტიტლანი]] უწოდეს. თითქმის ორი საუკუნის შემდეგ, 1521 წელს [[ტენოჩტიტლანის ალყა|ტენოჩტიტლანის ალყის]] დროს ქალაქი თითქმის მთლიანად დაინგრა. ამის შემდეგ, ქალაქი ხელახლა დაპროექტდა და აშენდა ესპანური ურბანული სტანდარტებით. 1524 წელს შეიქმნა მეხიკოს მუნიციპალიტეტი, რომელსაც „მეხიკო-ტენოჩტიტლანი“ ეწოდებოდა,<ref name=gobdf/> 1585 წელს კი ოფიციალურად ქალაქი მეხიკო დაერქვა.<ref name=gobdf>{{cite web |author=Government of the Federal District |title=History of Mexico City |url=http://www.df.gob.mx/wb/gdf/historia_de_la_ciudad_de_mexico |accessdate=December 27, 2009 |language=es |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091219215021/http://www.df.gob.mx/wb/gdf/historia_de_la_ciudad_de_mexico |archivedate=დეკემბერი 19, 2009 }}</ref> მეხიკო [[ესპანეთის კოლონიური იმპერია|ესპანეთის კოლონიური იმპერიის]] საკმაოდ დიდი ნაწილის პოლიტიკურ, ადმინისტრაციულ და ფინანსური ცენტრის ფუნქციებს ასრულებდა.<ref name=UN>{{cite web|author=United Nations |title=Mexico City, Mexico |url=http://www.un.org/cyberschoolbus/habitat/profiles/mexico.asp |accessdate=December 27, 2009|language=es}}</ref> მას შემდეგ, რაც [[ომი მექსიკის დამოუკიდებლობისათვის|მექსიკამ ესპანეთისგან დამოუკიდებლობა]] მოიპოვა, 1824 წელს შეიქმნა მეხიკოს ფედერალური რაიონი.

1997 წელს მეხიკოს მცხოვრებლებს უფლება მიეცათ, საყოველთაო არჩევნების გზით, პირდაპირ აირჩიონ მთავრობის მეთაური და ერთპალატიანი საკანონმდებლო ასამბლეის წარმომადგენლები. ამ დროიდან მოყოლებული, ხელისუფლების ორივე შტოს მართავს მემარცხენე მიმართულების დემოკრატიული რევოლუციის პარტია.<ref>Daniel C. Schechter, Josephine Quintero. ''Lonely Planet Mexico City, City Guide [With Pullout Map]''. Third Edition. Lonely Planet, 2008. p. 288 (p. 20-21). ISBN 978-1-74059-182-9.</ref> ბოლო წლებში, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ ლიბერალური პოლიტიკა გაატარა, მათ შორის, დააკანონა თანხმობა [[აბორტი|აბორტის]] მოთხოვნის შემთხვევაში, [[ევთანაზია|ევთანაზიის]] შეზღუდული ფორმა, განქორწინება ორივე მხარის თანხმობის გარეშე და [[ერთსქესიანთა ქორწინება|ერთსქესიანთა ქორწინება]].

==ისტორია==
===აცტეკების პერიოდი===
[[სურათი:Murales Rivera - Markt in Tlatelolco 3.jpg|thumb|left|[[ტენოჩტიტლანი]]]]
ქალაქი, რომელსაც ამჟამად მეხიკო ეწოდება, 1325 წელს მეხიკას ხალხმა დააარსა, რომლებსაც მოგვიანებით [[აცტეკები]] ეწოდათ. მეხიკების ძველი ქალაქი ამჟამად [[ტენოჩტიტლანი]]ს სახელითაა ცნობილი, აშენდა [[მეხიკოს ველი|მეხიკოს ველზე]], სადაც მდებარეობდა პატარა ქალაქი-სახელმწიფო [[ტლატელოლკო]]. სამეცნიერო ლიტერატურაში მას ხშირად „ტენოჩტიტლან-ტლატელოლკოს“ სახელით მოიხსენიებენ.<ref>Frances F. Berdan, ''The Aztecs of Mexico: An Imperial Society'', New York: Holt, Rinehart, Winston 1982, pp. 10-14.</ref> აცტეკების დიდი ბაზრობა, რომელიც [[ბერნალ დიას დელ კასტილიო|ბერნალ დიას დელ კასტილიომ]] დაიპყრო, ამ უკანასკნელს დეტალებში აღწერს თავის ქრონიკაში „მექსიკის დაპყრობის ნამდვილი ისტორია“; დასტურდება, რომ ეს ბაზრობა ტლატელოლკოში მდებარეობდა. მეხიკას ხალხი [[ნაუატლი|ნაუატლზე]] მოლაპარაკთა ერთ-ერთი უკანასკნელი წარმომადგნლები იყვნენ, რომლებიც [[ტოლტეკები]]ს იმპერიის დაშლის შემდეგ, მეხიკოს ველის ამ ნაწილში დასახლდნენ. მათ მოსვლას წინააღმდეგობა გაუწიეს ამ მიდამოებში უკვე მოსახლე ხალხებმა, თუმცა, მეხიკას ხალხმა მაინც შესძლო [[ტესკოკო]]ს ტბის დასავლეთ ნაწილში მდებარე კუნძულზე ქალაქი გაეშენებინა. თავის მხრივ, მეხიკას ხალხს ქალაქის დაარსების საკუთარი ისტორია ჰქონდა, რომლის თანახმადაც, ამ კუნძულისკენ მათ მთავარმა ღმერთმა, [[უიცილოპოჩტლი]]მ მიუთითა. ამ ისტორიის მიხედვით, ღმერთმა მათ მიანიშნა ის ადგილი, სადაც მათ თავიანთი ქალაქი უნდა აეშენებინათ.  თქმულების მიხედვით, აღსრულდა უიცილოპოჩტლის დანაბარები, დაეარსებინათ ქალაქი იმ ადგილას, სადაც [[კაქტუსისებრნი|კაქტუსზე]] მჯდარ არწივს დაინახავდნენ, რომელსაც ნისკარტით გველი ეჭირებოდა, ასეთ სცენას ისინი [[ტესკოკოს ტბა|ტესკოკოს ტბაში]] მდებარე კუნძულზე წააწყდნენ. 1325-1521 წლებში ტენოჩტიტლანი გაიზარდა და გაძლიერდა, დომინანტი გახდა ტესკოკოს ტბის ირგვლივ და მთლიანად მეხიკოს ველზე მდებარე სხვა ქალაქ-სახელმწიფოებს შორის. ესპანელების გამოჩენისას, [[აცტეკების იმპერია]] [[მესოამერიკა|მესოამერიკის]] უდიდეს ნაწილზე ვრცელდებოდა, გასასვლელი ჰქონდა როგორც [[მექსიკის ყურე]]ზე, ისე [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეზე]]. 1519 წლისთვის ტენოჩტიტლანის მოსახლეობა დაახლოებით 150 000-200 000 ადამიანს შეადგენდა; ამ დროისათვის, [[ლონდონი]]ს მოსახლეობა 50 000 კაცს აღწევდა, [[პარიზი]]ს კი დაახლოებით 300 000-ს.<ref>Frances F. Berdan, ''The Aztecs of Mexico: An Imperial Society'', New York: Holt, Rinehart, Winston 1982, p. 14.</ref>

===ტენოჩტიტლანის დაპყრობა ესპანელთა მიერ===
[[სურათი:Storming of the Teocalli by Cortez and His Troops.jpeg|thumb|left|კორტესისა და მისი ძალების შტურმი აცტეკთა თეოკალზე, [[ემანუელ ლოიცე]]. 1848 წლის ნახატი.]]
[[ვერაკრუსი]]ს სანაპიროსთან მიდგომის შემდეგ, [[ერნან კორტესი]]ს ყურამდე მიაღწია ხმებმა დიადი ქალაქისა და მისი მოქიშპეების შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ კორტესი მექსიკაში ძალზედ პატარა არმიის თანხლებით ჩავიდა, მან ადვილად მოახერხა დაერწმუნებინა მრავალი ადგილობრივი ტომი, რომ მას [[ტენოჩტიტლანი]]ს დანგრევაში დახმარებოდნენ.<ref name="ciudadmexico">{{cite web|url=http://www.ciudadmexico.com.mx/historia.htm|title=Historia de la Ciudad de México|language=Spanish|accessdate=October 14, 2008}}</ref> ესპანელმა კორტესმა ტენოჩტიტლანი პირველად 1519 წლის 8 ნოემბერს იხილა.<ref name="Marroqui">{{Cite book|title=La Ciudad de Mexico|last=Marroqui|first=Jose Maria|year=1969|publisher=Ayuntamiento del Distrito Federal|location=Mexico City|pages=21–25}}</ref> ქალაქის მშვენებამ და ზომამ კორტესსა და მის ამალაზე თავზარდამცემი შთაბეჭდილება მოახდინა. ესპანელები იმ ქვაფენილს მიუყვებოდნენ, რომელმაც ისინი ქალაქ [[ისტაპალპა|ისტაპალპაში]] მიიყვანა. მიუხედავად იმისა, რომ იმპერატორი [[მონტესუმა II|მონტესუმა]] ტენოჩტიტლანის ცენტრიდან მათ შესახვედრად და საჩუქრების გასაცვლელად დაიძრა, მათ შორის მეგობრობამ დიდხანს ვერ გასტანა.<ref name="pbs1">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_e00.html |title=Conquistadors – Cortés. November 1519, The Most Beautiful Thing in the World|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> კორტესმა იმპერატორი შინაპატიმრობაში გამოკეტა იმ იმედით, რომ მისი ხელით იბატონებდა.<ref name="pbs2">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_f00.html|title=Conquistadors – Cortés. November, 1519 – Montezuma Arrested|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> დაძაბულობა 1520 წლის 30 ივნისის ღამემდე გაგრძელდა, ღამემდე, რომელიც ისტორიაში „[[მწუხარების ღამე|მწუხარების ღამის]]“ სახელითაა ცნობილი, როდესაც აცტეკები ესპანელების წინააღმდეგ აჯანყდნენ და ევროპელებისა და მათი მოკავშირე [[ტლაჰკალტეკები]] შეპყრობა და განდევნა განიზრახეს.<ref name="pbs4">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_g00.html |title=Conquistadors – Cortés. June 1520 – Massacre at Tenochtitlán|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> კორტესის ამალა ტლაჰკალტეკთან შეგროვდა. აცტეკებმა იფიქრეს, რომ ესპანელები სამუდამოდ წავიდნენ. მათ ახალ მეფედ [[კუიტლაუაკი]] აირჩიეს, თუმცა, ეს უკანასკნელი რამდენიმე თვეში [[ყვავილი (დაავადება)|ყვავილით]] დაავადდა და გარდაიცვალა. შემდეგი მეფე [[კუაუტემოკი]] გახდა.<ref name="pbs6">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_h00.html |title=Conquistadors – Cortés. December 1520 – Siege, Starvation & Smallpox|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> ტენოჩტიტლანზე შემდეგი იერიშის მიტანა კორტესმა 1521 წლის მაისისთვის განიზრახა. სამი თვის მანძილზე, აცტეკთა დიდებული ქალაქი საკვებისა და წყლის ნაკლებობით იტანჯებოდა, ამას თან ერთვოდა ევროპელთა მიერ მოტანილი ყვავილის ეპიდემიის გავრცელება.<ref name="ciudadmexico"/> კორტესი და მისი მოკავშირეები კუნძულის სამხრეთით გამაგრდნენ და ქალაქში შესვლას ქუჩა-ქუჩა, სახლდა-სახლ გეგმავდნენ.<ref name="pbs7">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_i00.html |title=Conquistadors – Cortés. The Last Stand: An Aztec Iliad|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> საბოლოოდ, იმპერატორი [[კუაუტემოკი]] მტერს 1521 წლის აგვისტოში ჩაბარდა.<ref name="ciudadmexico"/>

===ქალაქის ხელახლა აშენება მეხიკოს სახელით===
[[სურათი:Forma y Levantado de La Ciudad de Mexico, 1628, por Juan Gomez de Trasmonte.jpg|thumb|მეხიკოს ნახატი, 1628 წ.]]
დაპყრობისას, ბოლო ალყისა დროს, ესპანელებმა [[ტენოჩტიტლანი]] პრაქტიკულად გაანადგურეს. [[კორტესი, ჰერნან|კორტესი]] თავდაპირველად [[კოიოაკანი|კოიოაკანში]] დასახლდა და გადაწყვიტა, [[აცტეკები]]ს ქალაქი ხელახლა აეშენებინა ისე, რომ წინა მმართველობის ყველანაირი კვალი წაეშალა.<ref name="Marroqui"/> კორტესს თავისი პირადი მმართველობით დამოუკიდებლობა არ გამოუცხადებია, იგი ლოიალური რჩებოდა ესპანეთის სამეფოს მიმართ. პირველი ვიცე-მეფე ახალ სამფლობელოში თოთხმეტი წლის შემდეგ მოვიდა. ამ დროისათვის მეხიკო კვლავ ქალაქი-სახელმწიფო გახდა, რომლის ძალაუფლებაც ქალაქის საზღვრებს ბევრად სცდებოდა.<ref name="EncMex2000">{{cite encyclopedia|last=Alvarez|first=Jose Rogelio|encyclopedia=Enciclopedia de Mexico|language=Spanish|title=Mexico, Ciudad de|year=2000|publisher=Encyclopædia Britannica|volume=9|pages=5242–5260}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ესპანელებმა ტენოჩტიტლანის საწყისი დაგეგმარება შეინარჩუნეს, აცტეკების ძველი ტაძრების ადგილას მათ კათოლიკური ტაძრები ააშენეს, ასევე მიითვისეს საიმპერატორო სასახლე.<ref name="EncMex2000"/> ტენოჩტიტლანს სახელი შეუცვალეს და „მეხიკო“ უწოდეს, მხოლოდ იმიტომ, რომ ამ სახელს ესპანელები ადვილად წარმოთქვამდნენ.<ref name="Marroqui"/>

===კოლონიური მეხიკოს ზრდა===
[[აცტეკები]]ს იმპერიის დედაქალაქი ტენოჩტიტლანი ახლა უკვე [[ახალი ესპანეთის ვიცე-სამეფო|ახალი ესპანეთის]] დედაქალაქი გახდა. მექსიკის ვიცე-მეფე მთავარ მოედან სოკალოზე, სასახლეში ცხოვრობდა. მის მოპირდაპირედ აშენდა ახალი ესპანეთის არქიეპისკოპოსის სამეუფეო ტაძარი, მეხიკოს მეტროპილური კათედრალი, რომელიც ამავე დროს მისი სასახლეც იყო. მოედნის გასწვრივ ასევე მდებარეობდა ქალაქის საბჭოს შენობა. კრისტობალ ვილიალპანდოს მიერ მეჩვიდმეტე საუკუნის ბოლო წლებში შესრულებული ნახატი „სოკალო“ ასახავს მთავარ მოედანს, რომელიც ერთ დროს აცეტეკების მთავარი საცერემონიო ცენტრი იყო. აცტეკების ცენტრალური სასახლე სამუდამოდ გარდაიქმნა საცერემონიო ცენტრად და კოლონიური ხელისუფლების სასახლედ, თანამედროვე მექსიკაში კი, დღემდე, ის ქვეყნის ცენტრალურ ადგილად რჩება.

[[ფაილი:Mexico City Zocalo Cathedral.jpg|250px|მინიატიურა|[[მეხიკოს საკათედრო ტაძარი]] ესპანელებმა [[აცტეკები]]ს მთავარი ტაძრის ნანგრევებზე ააგეს]]

ქალაქის ხელახლა აშენება ტენოჩტიტლანის ალყის შემდეგ დაიწყო და ძირითადი სამუშაოები მიმდებარე არეალებში უხვად არსებულმა ადგილობრივმა სამუშაო ძალამ დაასრულა. მექსიკის 12 მოციქულთაგან ერთ-ერთი, ფრანცისკანელი ბერი [[ტორბიო დე ბენავენტე მოტოლინი|ტორბიო დე ბენავენტე მოტოლინია]], რომელიც ახალ ესპანეთში [[1524]] წელს მოვიდა, ქალაქის ხელახლა აშენების პროცესს ადრეული პერიოდის ერთ-ერთ საშინელ უბედურებად მოიხსენიებს:

<blockquote>„მეშვიდე ჭირი გახლდათ დიდი ქალაქის, მეხიკოს მშენებლობა, რაც ადრეულ წლებში მიმდინარეობდა. ამ პროცესში უფრო მეტი ადამიანი მონაწილეობდა, ვიდრე იერუსალიმის მშენებლობაში. მუშათა ჯგუფები იმდენად მრავალრიცხოვანი და დიდი იყო, რომ მიუხედავად ფართო ქუჩებისა, როდესაც ერთი ჯგუფი გადაადგილდებოდა, მეორეს მოძრაობა უჭირდა. მრავალი ადამიანი დაიღუპა მზის დარტყმისგან, სიმაღლიდან ჩამოვარდნით, ზოგიც ძველი შენობების დანგრევის დროს, რომლებსაც ახლიდან აშენებდნენ“.<ref>Toribio de Benavente Motolinia, ''Motolinia's History of the Indians of New Spain,'' translated and edited by Elizabeth Adnros Foster. Wesport: Greenwood Press, (1950) 1973, pp. 41-42</ref></blockquote>

დაპყრობამდე, ტენოჩტიტლანი გაშენებული იყო შიტა ტბების სისტემის ცენტრში ისე, რომ მისვლა შესაძლებელი იყო კანოოებით და ქვაფენილიანი ფართო ბილიკით. ეს ბილიკი ესპანელებმა ადგილობრივი სამუშაო ძალის გამოყენებით, კვლავ აღადგინეს.

თუ რაიმე ტიპის გეოგრაფიული დაბრკოლება არ იყო, კოლონიური ესპანური ქალაქები ბადის სტილში შენდებოდა. მეხიკოში, ამ ბადის განვრცობა ცენტრალური მოედნიდან, სოკალიოდან დაიწყო. ესპანელები ცენტრალური მოედნის მიმდებარედ დასახლდნენ, ამ ადგილს „ტრასას“ უწოდებდნენ. ინდიელები უფრო გარეუბნებში ცხოვრობდნენ.<ref>Edmundo O'Gorman, ''Reflexiones sobre la distribución urbana coloinal de la ciudad de México'', Mexico 1938, pp. 16ff.</ref> ესპანელები ფიქრობდნენ, რომ ინდიელებს მათგან განცალკევებულ არეალებში უნდა ეცხოვრათ, თუმცა, ვინაიდან ინდიელთათვის სოკალიო მთავარი კომერციული ცენტრი იყო, ქალაქის ცენტრალურ ნაწილს ისინი მაინც ვერ სცილდებოდნენ, რის გამოც, მკაცრი [[სეგრეგაცია]] არასოდეს ამოქმედებულა.<ref>Magnus Mörner and Charles Gibson, "Diego Muñoz Camargo and the Segregation Policy of the Spanish Crown," ''Hispanic American Historical Review'', vol. 42, pp. 558ff.</ref> სოკალიოზე აღინიშნებოდა მთავარი დღესასწაულები, ისევე როგორც სიკვდილით დასჯის პროცედურები. გარდა ამისა, სწორედ ამ ადგილზე მოხდა ორი დიდი აჯანყება მეჩვიდმეტე საუკუნეში, 1624 და 1692 წელს.<ref>Ida Altman, Sarah Cline, and Javier Pescador, ''The Early History of Greater Mexico'', Pearson 2003, pp. 246-249.</ref>

[[ფაილი:Old architecture Mexico City.jpg|250px|მინიატიურა|კოლონიური სტილის არქიტექტურა მეხიკოს ისტორიულ ცენტრში]]

მოსახლეობის ზრდასთან ერთად, იზრდებოდა ქალაქიც, რაც ძირითადად ტბის წყლის ხარჯზე ხდებოდა. იქიდან გამომდინარე, რომ ტბის წყლის დონე ცვალებადი იყო, მეხიკოში ხშირად ხდებოდა პერიოდული დატბორვა. წყალდიდობისგან თავდაცვითი ინფრასტრუქტურის გამართვა ევალებოდა ათასობით ინდიელისგან შემდგარ მუშათა რაზმს. დატბორვები არა მხოლოდ ზოგადად, ზიანის მომტანი იყო, დიდ საფრთხეს წარმოადგენდა ჯანმრთელობის მხრივაც, რადგან ამ დროს ქუჩები ბინძურდებოდა საყოფაცხოვრებო ნარჩენებით. გარდა ამისა, ამ დროს მრავლდებოდნენ მწერებიც, რომლებსაც მრავალი დაავადება გადაჰქონდათ. ასევე, ჭარბტენიანი ტერიტორიების დაშრობამ შეცვალა თევზებისა და ფრინველების საარსებო გარემო, შეიცვალა დედაქალაქთან ახლოს მდებარე ინდიელთა სასოფლო-სამეურნეო ტერიტორიების განლაგებაც.<ref>Noble David Cook, ''Born to Die: Disease and New World Conquest, 1492-1650.'' New York: Cambridge University Press 1998.</ref>

XVI საუკუნეში საგრძნობლად გაიზარდა ეკლესიათა რაოდენობა, რომელთაგან ზოგიერთის ხილვა დღესაცაა შესაძლებელია ქალაქის ისტორიულ ცენტრში.<ref name="EncMex2000"/> ვაჭრობის შედეგად, მეხიკო ეკონომიკურად ყვაოდა. [[ბრაზილია|ბრაზილიისა]] და [[პერუ]]სგან განსხვავებით, მექსიკა უკავშირდებოდა როგორც წყნარ, ისე ატლანტის ოკეანეს. მიუხედავად იმისა, რომ ესპანეთის სამეფო ქალაქის ყველა სფეროს კონტროლს ცდილობდა, მან ეს მხოლოდ ნაწილობრივ მოახერხა.<ref name="Hamnett">{{Cite book|title=Concise History of Mexico.|last=Hamnett|first=Brian R.|year=1998|publisher=Cambridge University Press|location=Port Chester, New York, USA|isbn=978-0-521-58120-2}}</ref>

დიდგვაროვანთა ცნება ახალ ესპანეთში ამერიკის დანარჩენი ტერიტორიების პრაქტიკისგან განსხვავებული გზით წავიდა. ესპანელები ისეთ საზოგადოებაში აღმოჩნდნენ, სადაც კეთილშობილის ცნება საკუთრივ მათ ირეკლავდა. ისინი პატივს სცემდნენ დიდგვაროვნების ადგილობრივ ადათს. მომდევნო საუკუნეებში, დიდგვაროვნის სტატუსი მექსიკაში არ ასოცირდებოდა ძლევამოსილ პოლიტიკურ ძალაუფლებასთან, პირიქით, ასეთი ძალაუფლება შეზღუდული იყო.<ref name="Ladd">{{Cite book|title=Artes deMexico Palacios de la Nueva España The Mexican Nobility|last=Ladd|first=Doris M|year=1998|publisher=Artes de Mexico y del Mundo|location=Mexico City|isbn=978-968-6533-61-3|pages=84–86}}</ref> მართალია, დიდგვაროვნის ცნება მექსიკაში პოლიტიკურ სარჩულს არ ატარებდა, მაგრამ იგი წარმოადგენდა ძალზედ კონსერვატიულ ესპანურ სოციალურ გაგებას, რაც ოჯახის ღირსებაზე იყო დაფუძნებული. ამგვარ ოჯახთა უმეტესობა საკუთარ ღირსებას იმყარებდა მეხიკოს გარეთ მიღებული შემოსავლებით, შემდეგ კი ამ თანხებს დედაქალაქში სხვადასხვა მიზნით ხარჯავდნენ, აშენებდნენ ეკლესიებს, ეწეოდნენ ქველმოქმედებასა და იშენებდნენ მდიდრულ სასახლეებს. მსგავსი დიდებული სასახლეების შენების მანიამ მწვერვალს XVIII საუკუნის ბოლოს მიაღწია. ბევრი მათგანის ხილვა დღემდე შესაძლებელია და რის გამოც, [[ალექსანდერ ჰუმბოლდტი|ალექსანდერ ჰუმბოლდტმა]] მეხიკოს ზედმეტსახელად „სასახლეების ქალაქი“ უწოდა.<ref name="Marroqui"/><ref name="EncMex2000"/><ref name="Ladd"/>

1810 წლის 16 სექტემბერს, გუანახუატოსთან ახლოს მდებარე პატარა ქალაქ [[გრიტო-დე-დოლორესი|გრიტო-დე-დოლორესთან]] ინციდენტი მოხდა, რამაც დასაბამი მისცა [[ომი დამოუკიდებლობისათვის მექსიკაში|მექსიკის ომს დამოუკიდებლობისათვის]]. ომი ათწლეულზე მეტხანს გაგრძელდა და საბოლოოდ, 1821 წლის 27 სექტემბერს, დამოუკიდებლობის დეკლარაციის საფუძველზე გამოცხადდა მექსიკის დამოუკიდებლობა ესპანეთისაგან.<ref name="Iturbide">{{cite web|url=http://www.casaimperialdemexico.com/el-emperador-agustin/|title=Don Agustín de Iturbide|accessdate=October 20, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040411084151/http://www.casaimperialdemexico.com/el-emperador-agustin/|archivedate=აპრილი 11, 2004}}</ref> მიუხედავად ამისა, არეულობა შემდეგ ათწლეულებშიც გაგრძელდა, რადგან მექსიკაზე კონტროლის დამყარებას სხვადასხვა ჯგუფები ცდილობდნენ.<ref name="citydata">{{cite web|url=http://www.city-data.com/world-cities/Mexico-City-History.html|title=Mexico City History|accessdate=October 17, 2008}}</ref>

ახალმა მთავრობამ შექმნა მეხიკოს ფედერალური რაიონი და ხელი მოაწერა მის კონსტიტუციას, რომელშიც ფედერალური რაიონის კონცეპტი [[აშშ-ის კონსტიტუცია|აშშ-ის კონსტიტუციიდან]] იყო აღებული.<ref name="Countries of the World">{{Cite book|first=Thomas E.|last=Weil|title=Mexico: Chapter 3B. Evolution of a Nation|work=Countries of the World|publisher=Bureau Development, Inc.|date=January 1, 1991|accessdate=October 20, 2006}}</ref> ამ მომენტამდე, ქალაქი მეხიკო წარმოადგენდა როგორც შტატის, ისე მთლიანი სახელმწიფოს ხელისუფლების ადგილსამყოფელს. მეხიკოს შტატის დედაქალაქები გახდა [[ტესკოკო]] და [[ტოლუკა]].<ref>{{Cite book|first=Ashoka|last=Mody|title=Infrastructure Delivery|url=https://archive.org/details/nlsiu.332.67222.mod.17866|work=Countries of the World|publisher=World Bank Publications|date=October 31, 1996|page=[https://archive.org/details/nlsiu.332.67222.mod.17866/page/187 187]|isbn=978-0-8213-3520-8|accessdate=October 20, 2006}}</ref>

===მეხიკოს ბრძოლა===
[[სურათი:Mexico nebel.jpg|thumb|250px|მეხიკოს ოკუპაცია ამერიკელთა მიერ 1847 წ.]]
მას შემდეგ, რაც [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა]] მექსიკის სიღრმეში საბრძოლო დანაყოფები შეიყვანა, ხოლო აშშ-ს არმიის 1-ლმა, მე-2, მე-3 და მე-4 დანაყოფებმა ქალაქი [[ვერაკრუსის ოკუპაცია|ვერაკრუსი]] და მეხიკო დაიკავეს, ორი ქვეყანა [[ამერიკა-მექსიკის ომი|ომის ზღვარზე აღმოჩნდა]].<ref name="Cerro">{{cite web|url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/cerro_gordo.html|title=The Battle of Cerro Gordo|accessdate=October 18, 2008}}</ref> თავდასხმის კულმინაცია იყო შტურმი მეხიკოში მდებარე [[ჩაპულტეპეკის სასახლე|ჩაპულტეპეკის სასახლეზე]].<ref name="storming">{{cite web|url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/chapultepec_pillows_attack.html|title=The Storming of Chapultepec (General Pillow's Attack)|accessdate=October 18, 2008}}</ref> ქალაქის დღევანდელ ჩრდილოეთ ნაწილში ხელი მოეწერა [[გვადალუპე-იდალგოს ხელშეკრულება]]<nowiki/>ს.<ref name="treaty">{{cite web|url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/wars_end_guadalupe.html|title=Treaty of Guadalupe Hidalgo|author=Richard Griswold del Castillo|accessdate=October 18, 2008|archiveurl=https://www.webcitation.org/5nE7IO7rN?url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/wars_end_guadalupe.html|archivedate=თებერვალი 1, 2010|deadurl=no}}</ref> ისეთმა მოვლენებმა, როგორიც იყო მაგალითად [[რეფორმის ომი]], მეხიკო ხელუხლებელი დატოვა. ქალაქი ზრდას განაგრძობდა, განსაკუთრებით კი [[პორფირიო დიასი]]ს პრეზიდენტობის დროს. ამ პერიოდში, ქალაქში განვითარდა თანამედროვე ინფრასტრუქტურა — გზები, სკოლები, ტრანსპორტი და საკომუნიკაციო სისტემები. თუმცა, მთავრობას მთლიანი რესურსები მხოლოდ მეხიკოსკენ ჰქონდა მიმართული, ქვეყნის დარჩენილი ნაწილი კი კვლავ სიღატაკეში რჩებოდა.

===რევოლუცია===
[[სურათი:Pancho Villa y Emiliano Zapata2.jpg|thumb|right|ფრანსისკო ვილია და [[ემილიანო საპატა]] მეხიკოში შედიან (1914 წ.)]]
[[პორფირიო დიასი]]ს პრეზიდენტობის დროს, დაახლოებით 35 წლის მანძილზე, 1876-1911 წლებში ქალაქი მეხიკო მასობრივ ტრანსფორმაციას განიცდიდა. დიასის მიზანი იყო შეექმნა ქალაქი, რომელიც მეტოქეობას გაუწევდა დიდ ევროპულ ქალაქებს. ის და მისი მთავრობა მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ მოდელად [[პარიზი]] გამოეყენებინათ, მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ რჩებოდა ინდიელთა და ესპანელთა ელემენტები. მექსიკურ-ფრანგული არქიტექტურული სტილის ნაზავს შემდეგში პორფირიანული არქიტექტურა ეწოდა.

პორფირიანულ პერიოდში, ქალაქი მასშტაბურ მოდერნიზაციას აღწევდა. დაანგრიეს ესპანურ კოლონიურ სტილში ნაგები მრავალი შენობა, რომლებიც უფრო დიდი, პორფირიანული სტილის ნაგებობებით ჩაანაცვლეს, მრავალი მკვეთრად გამოხატული სასოფლო დასახლება კი ურბანულ, ინდუსტრიალიზებულ ზონად გადაიქცა, რომელთაც უკვე 1908 წლისთვის ჰქონდათ ელექტროენერგია, ბუნებრივი აირი და კანალიზაცია. მიუხედავად იმისა, რომ მთავარი აქცენტი მიმართული იყო თანამედროვე ჰოსპიტალების, სკოლების და ფაბრიკების მშენებლობისაკენ, პორფირიანული მოდერნიზაციის ყველაზე ხანგრძლივი ეფექტის მქონე მთავარი დამსახურება ალბათ მაინც კოლონია-რომას არეალის შექმნა და რეფორმის გამზირის განვითარება იყო. მეხიკოს მრავალი ძირითადი ღირსშესანიშნაობა სწორედ ამ პერიოდში, ამ სტილში აიგო.

დიასის გეგმები მთლიან ქალაქს შეეხებოდა და გულისხმობდა მის თანდათან გარდაქმნას, ხელახლა აშენებას პორფირიანულ-ფრანგულ სტილში, თუმცა სულ მალე დაიწყო მექსიკის რევოლუცია და დიასის გეგმებმა დღის სინათლე ვეღარასოდეს იხილა, მრავალი დაწყებული პროექტი შუაგზაზე შეჩერდა. ამის ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითია მექსიკის რევოლუციის მონუმენტი. თავდაპირველად, ჩაფიქრებული იყო, რომ ეს მონუმენტი უნდა ყოფილიყო დიასის ახალი სენატის შენობის მთავარი გუმბათი, თუმცა, რევოლუციის დაწყების დროს, დასრულებული იყო მხოლოდ სენატის გუმბათი და მისი საყრდენები. ბევრი მექსიკელისათვის ეს დიასის ეპოქის დასასრულის სიმბოლოდ გაიგივდა და შესაბამისად, ნაგებობა დიასზე გამარჯვების მონუმენტად გარდაიქმნა.

სწრაფი მოდერნისტული განვითარება საბოლოოდ [[მექსიკის რევოლუცია]]მ ჩაანაცვლა.<ref name="citydata"/> ქალაქისთვის ამ პერიოდის ყველაზე მნიშვნელოვანი ეპიზოდი იყო „[[ათი ტრაგიკული დღე]]“, 1913 წლის გადატრიალება [[მექსიკის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ფრანსისკო იგნასიო]] მადეროსა და მისი ვიცე-პრეზიდენტის, [[ხოსე მარია პინო სუარესი|ხოსე მარია პინო სუარესის]] წინააღმდეგ. ძალაუფლების ხელში ჩაგდების შესაძლებლობა მიეცა ფედერალური არმიის უფროს გენერალ ვიქტორიანო უერტას, რომელმაც მადეროსა და სუარესს გადადგომა აიძულა. მოგვიანებით, ორვე მათგანი მოკლეს, როდესაც ციხეში გადაჰყავდათ.<ref name="redescolar">{{cite web|url=http://redescolar.ilce.edu.mx/redescolar/act_permanentes/historia/histdeltiempo/mexicana/sigloxx/xx_dece.htm|title=La Decena Trágica, febrero de 1913|language=Spanish|accessdate=October 19, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130620151846/http://redescolar.ilce.edu.mx/redescolar/act_permanentes/historia/histdeltiempo/mexicana/sigloxx/xx_dece.htm|archivedate=ივნისი 20, 2013}}</ref>

=== XX საუკუნიდან დღემდე ===
[[სურათი:RoxyAptColHipo.JPG|thumb|left|[[არტ-დეკო|არტ-დეკოს]] გავლენა კონდესის რაიონში.]]
[[სურათი:SANTA FE VISTA DeSDe 13.JPG|thumb|ქალაქის ჩრდილოეთი, ცენტრალური და დასავლეთი ნაწილები ასობით მაღალი შენობით გამოირჩევა.]]
[[სურათი:Angel Monumento a la Independencia.jpg|thumb|[[დამოუკიდებლობის ანგელოზი]], რომელიც 1910 წელს დასრულდა, მეხიკოს თანამედროვე სიმბოლო გახდა.]]
[[სურათი:Torre Latinoamericana, México, DF.jpg|thumb|left|[[ტორე ლატინოამერიკანა]], პირველი ცათამბჯენი [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]].]]
[[სურათი:San-Angel-Casa-Rivera-Kahlo.jpg|thumb|[[ფრიდა კალო]]სა და [[დიეგო რივერა]]ს სახლი სან-ანხელის უბანში.]]
1900 წელს, მეხიკოს მოსახლეობა დაახლოებით 500 000 ადამიანს შეადგენდა.<ref name="larosa">{{Cite book|title=Atlas and Survey of Latin American History.
|last=LaRosa|first=Michael J.(Editor)|year=2005|publisher=M. E. Sharpe, Inc.|location=Armonk, New York, USA|pages=118–125|isbn=978-0-7656-1597-8}}</ref> ქალაქმა სწრაფი ზრდა დასავლეთის მიმართულებით XX საუკუნის დამდეგს დაიწყო<ref name="EncMex2000"/> და 1950-იან წლებამდე გაგრძელდა, სწორედ ამ პერიოდში, ქალაქმა პირველი ცათამბჯენი [[ტორე ლატინოამერიკანა]] შეიძინა.<ref name="ciudadmexico"/> 1968 წლის ოლიმპიურმა თამაშებმა მეხიკოს ფართო სპორტული ინფრასტრუქტურა დაუტოვა.<ref name="EncMex2000"/> 1969 წელს გაიხსნა [[მეხიკოს მეტროპოლიტენი|მეტროს სისტემა]].<ref name="ciudadmexico"/> მოსახლეობის განსაკუთრებული ზრდა 1960-იან წლებში დაიწყო, მოსახლეობა ფედერალური რაიონის საზღვრებს გასცდა და მეზობელი [[მეხიკოს შტატი]]ს საზღვრებში შეიჭრა, განსაკუთრებით მის ჩრდილოეთ, ჩრდილო-დასავლეთ და ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილებში. 1960-1980 წლებში ქალაქის მოსახლეობა თითქმის გაორმაგდა და 9 მილიონს მიაღწია.<ref name="EncMex2000"/> 1980 წლისათვის, [[მექსიკა|მექსიკის]] მასშტაბით, სამრეწველო დარგში დასაქმებულთა ნახევარი მეხიკოზე მოდიოდა. დაუცხრომელი ზრდის პირობებში, მეხიკოს ხელისუფლება სერვისების მიწოდებას ძლივს უმკლავდებოდა. სოფლის მოსახლეობა, რომელიც სიღარიბეს მეხიკოსკენ გაურბოდა, ქალაქის პრობლემებს კიდევ უფრო ამძაფრებდა. მათ არ გააჩნდათ საცხოვრებლები, მიწებს ქალაქის გარშემო იკავებდნენ და ქმნიდნენ ქოხების ქალაქებს, რომლებიც მრავალი კილომეტრის მანძილზე იჭიმებოდა.<ref name="citydata"/> ეს ყოველივე მეხიკოს ჰაერისა და წყლის დაბინძურების სერიოზულ პრობლემებს იწვევდა, მიწისქვეშა წყლების ზედმეტად არასწორი გამოყენების შედეგად კი ქალაქი ნელ-ნელა დაბლა იწევდა.<ref name="water">{{Cite book|title=Mexico City's Water Supply: Improving the Outlook for Sustainability.|author=National Research Council Staff.|year=1995|publisher=National Academies Press|location=Washington, D.C., USA|page=4}}</ref> სამთავრობო პროგრამების, გადასაზიდი საშუალებების განახლებისა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მოდერნიზაციის შედეგად, ჰაერისა და წყლის დაბინძურების პრობლემა ქალაქის რამდენიმე ზონაში გადაიჭრა.

ავტოკრატიული ხელისუფლება, რომელიც მეხიკოს რევოლუციიდან მოყოლებული მართავდა, თანდათან შერბილდა, განსაკუთრებით [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდგომ დაწყებული ეკონომიკური ექსპანსიის შედეგად. თუმცა, მოსახლეობის შეკავებასა და პრობლემების ადეკვატურად გადაწყვეტას მთავრობა მაინც ვერ ახერხებდა. გარდა ამისა, 1960-იან წლებში დაწყებულ გათიშულობისა და უკმაყოფილების ტალღას [[ტლატელოლკო|ტლატელოლკოს]] უბანში ხოცვა-ჟლეტა მოჰყვა, რასაც გაურკვეველი რაოდენობის მომიტინგე სტუდენტი შეეწირა.<ref name="citydata"/>

სამი წლის შემდეგ, 1968 წლის სტუდენტური მოძრაობის ყოფილი წევრების ორგანიზებით მაესტროს გამზირზე გამართული დემონსტრაცია ძალისმიერი გზით დაშალა გასამხედროებულმა ჯგუფმა სახელად „ლოს ალკონესმა“, რომელიც ბრბოსა და მრავალი სპორტული კლუბის წევრი ახალგაზრდებისგან შედგებოდა, რომლებიც წვრთნებს აშშ-ში გადიოდნენ.

1985 წლის 19 სექტემბერს, ადგილობრივი დროით დილის 7:19 საათზე, მეხიკოში [[რიხტერის სკალა|რიხტერის სკალით]] 8,1 [[მაგნიტუდა|მაგნიტუდის]] სიმძლავრის [[მიწისძვრა]] მოხდა.<ref name="Campus">{{Cite news|first=Yunnven|last=Campus|title=A 20 años del sismo del 85|url=http://www.esmas.com/noticierostelevisa/terremoto/475688.html|publisher=Televisa|location=Mexico City|date=September 19, 2005|accessdate=October 4, 2008|language=Spanish|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080922025641/http://www.esmas.com/noticierostelevisa/terremoto/475688.html|archivedate=სექტემბერი 22, 2008}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ეს მიწისძვრა ისეთივე დამანგრეველი და გამანადგურებელი არ ყოფილა, როგორც თუნდაც [[აზია|აზიისა]] და [[ლათინური ამერიკა|ლათინური ამერიკის]] სხვა ნაწილებში მოჰყოლია მსგავსი სიძლიერის ბიძგებს,<ref name="Moreno">{{Cite journal|last=Moreno Murillo|first=Juan Manuel|year=1995|title=The 1985 Mexico Earthquake|periodical=Geofisica Coumbia|publisher=Universidad Nacional de Colombia|issue=3|pages=5–19|issn=0121-2974}}</ref> იგი ერთპარტიული სისტემის ხელისუფლებისათვის ნამდვილად აღმოჩნდა გამანადგურებელი. ბიუროკრატიისა და კორუფციის გამო ხელისუფლება პარალიზებული იყო, შესაბამისად, მოქალაქეებს დანგრეული საცხოვრებლების აღდგენა საკუთარი ძალებით მოუხდათ.<ref name="haber">{{cite encyclopedia|last=Haber|first=Paul Lawrence|encyclopedia=Concise Encyclopedia of Mexico|title=Earthquake of 1985|year=1995|publisher=Taylor & Frances Ltd.|pages=179–184}}</ref> ამ ყველაფრის ბოლო 1988 წლის არჩევნები აღმოჩნდა. საპრეზიდენტო კანდიდატები იყვნენ მოქმედი ეროვნული რევოლუციური პარტიიდან [[კარლოს სალინას დე გორტარი]] და მემარცხენე მიმართულების პარტიათა კოალიციიდან [[კუაუტემოკ კარდენასი]] - ყოფილი პრეზიდენტის, [[ლასარო კარდენასი|ლასარო კარდენასის]] ვაჟი. ხმების დათვლის დროს, ვითომ შემთხვევით, გაითიშა ელექტროენერგია, ხოლო როდესაც სინათლე მოვიდა, აღმოჩნდა, რომ არჩევნებში გამარჯვებული სალინასი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ კარდენასს უფრო მეტი მხარდაჭერა გააჩნდა. გაყალბებული არჩევნების შედეგად, კარდენასი დემოკრატიული რევოლუციური პარტიის წევრი გახდა. მან მომდევნო საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობა აღარ მიიღო, თუმცა, 1997 წელს ის მეხიკოს მერად აირჩიეს. კარდენასის დაპირება მეტად დემოკრატიული მთავრობის ჩამოყალიბება იყო, მისი პარტია კი კრიმინალის, დაბინძურებისა და სხვა ძირითადი პრობლემების აღმოფხვრის პირობასაც დებდა. 1999 წელს კარდენასი საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით, დაკავებული თანამდებობიდან გადადგა.

==გეოგრაფია==
[[სურათი:Mexico City, Mexico.JPG|thumb|მეხიკოს თანამგზავრული ხედი]]
ქალაქი მდებარეობს [[მეხიკოს ველი|მეხიკოს ველზე]]. ეს ველი თავის მხრივ მდებარეობს [[ტრანს-მექსიკური ვულკანური სარტყელი|ტრანს-მექსიკურ ვულკანურ სარტყელში]], სამხრეთ მექსიკის მაღალ პლატოზე.<ref name="PorruaCuenca">{{Cite book|title=Diccionario Porrua de Historia, Biografia y Geografia de Mexico 6th ed. – Mexico, Cuenca de|year=1995|publisher=Editorial Porrua|location=Mexico City|language=Spanish|isbn=978-968-452-907-6|page=2238|volume=3}}</ref><ref name="casestudy">{{cite web|url=http://casestudies.lead.org/index.php?cscid=100|title=Mexico City: Opportunities and Challenges for Sustainable Management of Urban Water Resources|date=December 2004|accessdate=November 25, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081207190625/http://casestudies.lead.org/index.php?cscid=100|archivedate=დეკემბერი 7, 2008|deadurl=yes}}</ref> მისი მინიმალური სიმაღლე [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 2 200 მეტრია და გარშემორტყმულია მთებითა და ვულკანებით, რომელთაგან ზოგიერთის სიმაღლე 5 000 მეტრს აჭარბებს.<ref name="natresearch">{{Cite book|title=Mexico City's Water Supply: Improving the Outlook for Sustainability.|url=https://archive.org/details/mexicocityswater0000unse|author=National Research Council Staff|year=1995|publisher=National Academies Press|location=Washington, D.C., USA|isbn=978-0-309-05245-0}}</ref> ამ ველს, მთებიდან წამოსული წყლის გასასვლელი ბუნებრივი აუზი არ გააჩნია, რის გამოც მეხიკო წყალდიდობებისა და დატბორვების საფრთხის ქვეშაა. სადრენაჟო სისტემა არხებისა და გვირაბების გამოყენებით XVII საუკუნეში ააგეს.<ref name="PorruaCuenca"/><ref name="natresearch"/> ხშირია [[სეისმოლოგია|სეისმური]] აქტივობა.<ref name="yip">{{Cite journal|last=Yip|first=Maricela|author2=Madl, Pierre|title=Air Pollution in Mexico City|page=16|publisher=University of Salzburg, Austria|date=April 16, 2002|url=http://biophysics.sbg.ac.at/mexico/air.htm|accessdate=November 25, 2008}}</ref> დღეისათვის აღარაფერია შემორჩენილი [[ტესკოკო]]ს ტბიდან, რომელზეც თავდაპირველად იყო გაშენებული მეხიკო, თუმცა ყოფილი ტბის ტერიტორიის თიხნარი ამჟამად ქალაქს მთლიანად აქვს ათვისებული. ეს საკმაოდ რბილი ნიადაგი, მიწისქვეშა წყლების მოქმედების შედეგად, ხშირად იშლება.<ref name="natresearch"/><ref name="yip"/> მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან დღემდე, ზოგიერთ ადგილებში მეხიკომ ცხრა მეტრით დაბლა დაიწია. ყოფილი ტბის აუზი ამჟამად მთლიანად მოასფალტებულია ან დაფარულია ტყეებით, მეხიკოს სამხრეთ გარეუბნებში:  [[მილპა-ალტა]]ში, [[ტლაპლანი|ტლაპლანსა]] და [[შოჩიმილკო]]ში.<ref name="yip"/>

<div class="center">
<!-- galería de mapas -->
{|class="toc" cellpadding="0" cellspacing="2" style="width:600px; float:center; margin:0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding:0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%;"
|colspan="4" style="background:#black; color:white; font-size:100%; text-align:center; background-color:black;"|ფედერალური რაიონის გეოგრაფიული რუკები
|-
|style="text-align:center; vertical-align:center; background:white;"|[[File:MX-DF-Relieve.png|120px]]
|style="text-align:center; vertical-align:center; background:white;"|[[File:MX-DF-hidro.png|120px]]
|style="text-align:center; vertical-align:center; background:white;"|[[File:MX-DF-clima.png|120px]]
|- style="text-align:center; background:#e9e9e9; background:#e9e9e9;"
||ტოპოგრაფია
||ჰიდროლოგია
||კლიმატის ნიმუშები
|}
</div>

===კლიმატი===
[[სურათი:Cumbres del Ajusco.jpg|thumb|[[კუმბრეს-დელ-ახუსკოს ეროვნული პარკი]]]]
ტროპიკული და [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] მდებარეობის მაღალი მაჩვენებლის გამო, მეხიკოს კლიმატი [[ოკეანური კლიმატი|ოკეანურია]]. მეხიკოს ველის ყველაზე დაბალ რეგიონში უფრო ნაკლები ნალექი მოდის, ვიდრე სამხრეთის მაღალ რეგიონებში; ისეთი დაბალი უბნები, როგორებიცაა: [[ისტაპალპა]], [[ისტაკალკო]], [[ვენუსტიანო-კარანსი|ვენუსტიანო-კარანსა]] და გუსტავო-ა.-მადეროს დასავლეთი ნაწილი, შედარებით მშრალი და თბილია, ვიდრე მაღლა მდებარე სამხრეთი უბნები - [[ტლალპანი]] და [[მილპა-ალტა]], ასევე [[პინე|პინეს]] მთიანი რეგიონი.

საშუალო წლიური ტემპერატურა 12-16 °C-ს შორის მერყეობს, რაც დამოკიდებულია ამა თუ იმ უბნის სიმაღლეზე ზღვის დონიდან. ტემპერატურა იშვიათადაა 3 °C-ზე ნაკლები და 30 °C-ზე მეტი.<ref name=weatherspark>{{cite web|title=Average Weather for Mexico City|url=http://weatherspark.com/averages/32574/Mexico-City-Distrito-Federal|publisher=Weather Spark|accessdate=October 29, 2013}}</ref> ყველა დროის ყველაზე დაბალი ტემპერატურა, რაც მეხიკოში დაფიქსირებულა, არის −4.4 °C, ყველაზე მაღალი კი 33.9 °C.<ref name="Extreme temps">{{cite web|url=http://www.mherrera.org/temp.htm|title=Extreme temperatures around the world |publisher=Herrera, Maximiliano |accessdate=March 2, 2012}}</ref>

ნალექიანობით ძირითადად ზაფხულის თვეები გამოირჩევა, ხშირია სეტყვა. მეხიკოს ველის ცენტრალურ ნაწილზე ნალექები ზამთარში იშვიათად თოვლის სახითაც მოდის. თუმცა, ასეთი ფაქტები მხოლოდ 1940 წლის 5 მარტს და 1967 წლის 12 იანვარსაა დაფიქსირებული.

მეხიკოს ველის რეგიონისათვის დამახასიათებელია ანტიციკლონები. ამ დროს წარმოქმნილი სუსტი ქარი აუზს გარეთ ვერ გადის და ვერ ფანტავს აგლომერაციის 50 000 საწარმოსა და 4 მილიონი სატრანსპორტო საშუალების მიერ დაბინძურებულ ჰაერს.<ref>{{cite web
|url=http://www.sma.df.gob.mx/sma/download/archivos/proaire_2002-2010.pdf
|title=Program to improve air quality in the Metropolitan zone of the valley of Mexico – 2002. Secretaría del Medio Ambiente del Distrito Federal, SMA (2002) Programa para Mejorar la Calidad del Aire de la Zona Metropolitana del Valle de México, Gobierno del Distrito Federal
|accessdate=2015-05-15
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070126231119/http://www.sma.df.gob.mx/sma/download/archivos/proaire_2002-2010.pdf
|archivedate=2007-01-26
}}</ref>

არეალის ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობაა 820 მმ. რაც ძირითადად ივნისიდან სექტემბერ-ოქტომბრამდე შუალედში მოდის, წელიწადის დარჩენილ პერიოდში კი ნალექები ძალიან მცირეა ან საერთოდ არაა.<ref name="natresearch"/> გამოირჩევა ორი ძირითადი სეზონი. მშრალი სეზონი თავის მხრივ იყოფა ცივ და თბილ პერიოდებად. ცივი პერიოდი ნოემბრიდან თებერვლამდე გრძელდება, როცა ჩრდილოეთიდან შემოდის პოლარული ჰაერის მასები, რას ჰაერს სიმშრალეს უნარჩუნებს. თბილი პერიოდი გრძელდება მარტიდან მაისამდე; ამ დროს კვლავ დომინირებენ ტროპიკული ქარები, თუმცა წვიმისათვის საკმარისი სინოტივე მაინც არ შემოაქვთ.<ref name="lafragua">{{Cite journal
|last=Lafregua
|first=J
|author2=Gutierrez, A, Aguilar E, Aparicio J, Mejia R, Santillan O, Suarez MA, Preciado M
|title=Balance hídrico del Valle de Mexico
|version=
|publisher=Anuario IMTA
|year=2003
|url=http://www.imta.gob.mx/instituto/historial-proyectos/th/2003/HDR1-Balance.pdf
|format=PDF
|id=
|accessdate=December 1, 2008
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216230728/http://www.imta.gob.mx/instituto/historial-proyectos/th/2003/HDR1-Balance.pdf
|archivedate=დეკემბერი 16, 2008
}}</ref>

<div style="width:86%">
{{Infobox  Weather
|location=მეხიკო
|source=[http://www.climate-charts.com/Locations/m/MX76680.php World climate]
| Jan_Precip_mm=9
| Feb_Precip_mm=9
| Mar_Precip_mm=13
| Apr_Precip_mm=27
| May_Precip_mm=58
| Jun_Precip_mm=157
| Jul_Precip_mm=183
| Aug_Precip_mm=173
| Sep_Precip_mm=144
| Oct_Precip_mm=61
| Nov_Precip_mm=6
| Dec_Precip_mm=8
| Year_Precip_mm=787
| Year_Lo_°C=10.1      | Year_Hi_°C=23.6
| Jan_Lo_°C=6.5       | Jan_Hi_°C=21.3 	
| Feb_Lo_°C=7.4       | Feb_Hi_°C=22.9
| Mar_Lo_°C=9.7       | Mar_Hi_°C=25.4 
| Apr_Lo_°C=11.3      | Apr_Hi_°C=26.5 
| May_Lo_°C=12.2      | May_Hi_°C=26.6 
| Jun_Lo_°C=12.5      | Jun_Hi_°C=24.7 
| Jul_Lo_°C=11.8      | Jul_Hi_°C=23.2 
| Aug_Lo_°C=11.9      | Aug_Hi_°C=23.4 
| Sep_Lo_°C=11.9      | Sep_Hi_°C=22.9 
| Oct_Lo_°C=10.4      | Oct_Hi_°C=22.6
| Nov_Lo_°C=8.4       | Nov_Hi_°C=22.2
| Dec_Lo_°C=7.2       | Dec_Hi_°C=21.3
|
|accessdate= | }}
</div>

== გარემო==
[[სურათი:BabyPlantsViverosCoyoacanDF.JPG|thumb|left|[[მიგელ ანხელ დე კევედო|მიგელ ანხელ დე კევედოს]] მიერ დაარსებული ვივეროს-დე-კოიოაკანის პარკი.]]
[[სურათი:Parque Tezozomoc.jpg|thumb|[[ტესოსომოკის პარკი]]]]
[[სურათი:MexCityPolution.JPG|thumb|მეხიკოს ხედი]]
[[სურათი:EL IZTACCIHUATL Y EL POPOCATEPETL.jpg|thumb|left|[[პოპოკატეპეტლი]]სა და [[ისტაქსიუატლი]]ს ვულკანები ]]
თავდაპირველად, ხეობის უდიდესი ნაწილი [[ტესკოკო|ტესკოკოს ტბის]] ურთიერთდაკავშირებული მლაშე და მტკნარი წყლების სისტემას იყენებდა. მტკნარი წყლის გამოცალკევების მიზნით, [[აცტეკები]] რაბებს აშენებდნენ, შემდეგ კი წყალს ხელოვნურ კუნძულებზე — [[ჩინამპები|ჩინამპებზე]] მოსავლის მოსაყვანად იყენებდნენ; გარდა ამისა, რაბები ხელს უშლიდა წყალდიდობასაც. ისინი ტენოჩტიტლანის ალყის დროს განადგურდა, თუმცა შემდეგ, კოლონიურ პერიოდში, წყალდიდობის თავიდან აცილების მიზნით, ესპანელები რეგულარულად ახდენდნენ ტბის წყლის დრენირებას. ჩვენამდე ტბის მხოლოდ მცირე ნარჩენმა მოაღწია, რომელიც ფედერალური რაიონის გარეთ, [[მეხიკოს შტატი|მეხიკოს შტატში]], [[სან-სალვადორ-ატენკო|სან-სალვადორ-ატენკოს]] რაიონში მდებარეობს. ბოლო წლებში, არქიტექტორებმა [[თეოდორო გონსალეს დე ლეონი|თეოდორო გონსალეს დე ლეონმა]] და [[ალბერტო კალაჩი|ალბერტო კალაჩმა]], მექსიკელ ურბანისტთა ჯგუფთან, ინჟინრებთან და ბიოლოგებთან ერთად შეიმუშავეს ქალაქის ტბების აღდგენის პროექტის გეგმა. გეგმა მთავრობამ მოიწონა და დაამტკიცა. იგი ხელს შეუწყობს მეხიკოს ველის წყალმომარაგებას ბუნებრივი წყაროებიდან, შექმნის ახალ ბუნებრივ სივრცეებს და გააუმჯობესებს ჰაერის ხარისხს.

ჰაერის დაბინძურების პრობლემის შესამსუბუქებლად, ფედერალურმა და ადგილობრივმა მთავრობამ რამდენიმე გეგმა შეიმუშავა, მათ შორისაა გარემო პირობების მუდმივი მონიტორინგი.<ref name=clean>{{cite news|url=http://www.msnbc.msn.com/id/28391130/wid/18298287/page/2/|title=Mexico City cleans up its reputation for smog|date=December 26, 2008}}</ref> იმ შემთხვევაში, თუ ატმოსფეროს დამაბინძურებელი აირების დონე კრიტიკულ ზღვარს მიაღწევს, ჩატარდება შესაბამისი საპასუხო ღონისძიებები, მათ შორის ქარხნების დახურვა, სკოლებში სასწავლო საათების შეცვლა, და პროგრამა „დღე მანანის გარეშე“. ჰაერის დაბინძურების კონტროლის მიზნით, მთავრობამ შეიმუშავა გაუმჯობესებული ინდუსტრიული ტექნოლოგიები - სატრანსპორტო საშუალებების მკაცრი ინსპექცია, რომელიც წელიწადში ორჯერ ტარდება.<ref name=clean/> მეხიკოს ჰაერის ხარისხის მონიტორინგის 36 სადგურის მონაცემების თანახმად, 1990 წლიდან დღემდე დონე 95 %-ით დაეცა, [[გოგირდის დიოქსიდი|გოგირდის დიოქსიდის]] დონემ დაიწია 86 %-ით, [[ნახშირჟანგი|ნახშირჟანგმა]] 74 %-ით, [[ოზონი]]ს დონემ კი 57 %-ს მიაღწია.<ref name=clean/> 1990 წელს, პატრისია საად სოტომაიორი მეხიკოს ყოველდღიურ გამოცემა „''Excélsior''“-ში, პრეზიდენტ სალინასისადმი მიძღვნილ მოხსენებაში იუწყებოდა, რომ :„მეხიკოს მეტროპოლიურ არეალში, ჰაერის დაბინძურების შედეგად ყოველწლიურად 100 000 ბავშვი კვდება, 250 000 ადამიანი დაავადებებით იტანჯება...“. „National Environmentalist Groups“-ის მონაცემების თანახმად კი, სიცოცხლის ხანგრძლივობა ათი წლით შემცირდა. 

1986 წელს, სამხრეთ გარეუბნებში არსებული არაურბანული ტყიანი ზონები, პრეზიდენტმა [[მიგელ დე ლა მადრიდი|მიგელ დე ლა მადრიდმა]] ეროვნულ ეკოლოგიურ ნაკრძალად გამოაცხადა. მომდევნო წლებში, დაცულად გამოცხადდა ფედერალური რაიონის სხვა ზონებიც.

==პოლიტიკური სისტემა==
===ფედერალური რაიონი===
[[სურათი:Asamblea Legislativa del Distrito Federal Ciudad de México.jpg|thumb|ეროვნული საკანონმდებლო ასამბლეის შენობა.]]
[[სურათი:Banco de México & INBA.jpg|thumb|ეროვნული ბანკის სათავო ოფისი.]]
[[სურათი:Oficinas de la Cámara de Senadores 04.jpg|thumb|სენატის შენობა]]
[[სურათი:MexCity-palacio.jpg|thumb|[[მექსიკის ეროვნული სასახლე]]]]
[[სურათი:Antiguo Palacio del Ayuntamiento - 3.jpg|thumb|მეხიკოს მერია]]
[[სურათი:ColegioMineriaDF.JPG|thumb|პალასიო-დე-მინერია]]
[[სურათი:Edificio Tlatelolco (S.R.E).JPG|thumb|[[მექსიკის საგარეო საქმეთა სამინისტრო]]ს შენობა]]
1824 წლის 31 იანვრარს გამოცემული ფედერაციის კონსტიტუციური აქტი და იმავე წლის 4 ოქტომბერს მიღებული კონსტიტუცია [[ომი დამოუკიდებლობისათვის მექსიკაში|მექსიკის დამოუკიდებლობისათვის ომისშემდგომ]] პოლიტიკურ და ადმინისტრაციულ მოწყობას ადგენს.<ref>{{cite web|url=http://tarlton.law.utexas.edu/constitutions/text/1824index.html|title=Federal Constitution of the United Mexican States (1824)|accessdate=2015-05-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120318225631/http://tarlton.law.utexas.edu/constitutions/text/1824index.html|archivedate=2012-03-18}}</ref> გარდა ამისა, 50-ე თავის XXVIII ნაწილი ახალ კონგრესს უფლებას აძლევდა აერჩია ფედერალური მთავრობის ადგილსამყოფელი. ეს ადგილი იმჟამად ფედერალურ მიწად გამოცხადდა, რომლის მმართველადაც ადგილობრივი ფედერალური მთავრობა დადგინდა. დედაქალაქის ორ მთავარ კანდიდატად მეხიკო და [[კერეტარო (ქალაქი)|კერეტარო]] განიხილებოდა.<ref>[http://www.juridicas.unam.mx/publica/rev/boletin/cont/85/art/art13.htm Boletín Mexicano de Derecho Comparado]. Juridicas.unam.mx. Retrieved on April 12, 2014.</ref> საბოლოოდ, დედაქალაქად მეხიკო აირჩიეს, რადგან სწორედ ის იყო ქვეყნის მოსახლეობისა და ისტორიის ცენტრი, მიუხედავად იმისა, რომ გეოგრაფიულ ცენტრთან კერეტარო უფრო ახლოს მდებარეობდა. არჩევანი ოფიციალურად გაფორმდა 1824 წლის 18 ნოემბერს, რის შემდეგაც, კონგრესმა 8 800 აკრის ფართობი გამოყო, რომლის ცენტრი [[სოკალო]] იყო. ამის შემდეგ, ეს ტერიტორია [[მეხიკოს შტატი]]სგან გამოყვეს, შტატის ხელისუფლება კი ინკვიზიციის სასახლიდან (ამჟამად მექსიკის მედიცინის მუზეუმი) [[ტესკოკო (მეხიკოს შტატი)|ტესკოკოში]] გადავიდა. აღნიშნულ ტერიტორიაში არ შედიოდა ისეთი დასახლებული ქალაქები, როგორებიც იყო: [[კოიოაკანი]], [[შოჩიმილკო]], [[მექსიკალცინგო]] და [[ტლალპანი]] - ყველა მათგანი მექხიკის შტატის შემადგენლობაში დარჩა.<ref name="EncMex2003">{{cite encyclopedia|last=Alvarez|first=Jose Rogelio|encyclopedia=Enciclopedia de Mexico|title=Distrito Federal|year=2003|publisher=Sabeco International Investment Corp.|volume=IV|language=Spanish|isbn=978-1-56409-063-8|pages=2293–2314}}</ref>

1854 წელს, [[მექსიკის პრეზიდენტი|პრეზიდენტმა]] [[ანტონიო ლოპეს დე სანტა ანა]]მ ფედერალური რაიონის ტერიტორია თითქმის რვაჯერ გაზარდა, თავდაპირველი 220 კმ²-დან 1700 კმ²-მდე, ქალაქს შეუერთა სასოფლო და მთიანი არეალები, რითაც უსაფრთხო გახადა სტრატეგიული სამხრეთ და სამხრეთ-დასავლეთ მთის უღელტეხილები და მეხიკო უცხოური ინვანსიისგან დაიცვა. ფედერალური რაიონის საზღვრების ბოლო ცვლილება 1898-1902 წლებში განხორციელდა, ქალაქს დაემატა სამხრეთი ტერიტორია [[მორელოსის შტატი]]ს საზღვრამდე. იმ დროისათვის, ფედერალურ რაიონში არსებული მუნიციპალიტეტების რაოდენობა 22-ს შეადგენდა.

მიუხედავად იმისა, რომ ფედერალურ რაიონს გუბერნატორის მიერ დანიშნული მთავრობა მართავდა, მის შემადგენლობაში არსებული მუნიციპალიტეტები ავტონომიურობას ინარჩუნებდა. ძალაუფლების ასეთმა დუალურობამ, მუნიციპალიტეტებისა და ფედერალურ მთავრობებს შორის დაძაბულობა წარმოშვა, რომელმაც თითქმის ერთი საუკუნე გასტანა. 1903 წელს პრეზიდენტმა [[პორფირიო დიასი|პორფირიო დიასმა]], ფედერალურ რაიონში შემავალი მუნიციპალიტეტების ძალაუფლება მნიშვნელოვნად შეამცირა. ამის შემდეგ, 1928 წელს ფედერალურმა მთავრობამ ყველა აღნიშნული რაიონის გაუქმება გადაწყვიტა. მუნიციპალიტეტბის ნაცვლად, ფედერალური რაიონი დაიყო „ცენტრალურ დეპარტამენტად“ და 13 ''დელეგასიონედ'' (კვარტალი), რომლებიც პირდაპირ იმართებოდნენ ფედერალური რაიონის მთავრობის მიერ. ცენტრალურ დეპარტამენტში გაერთიანდა მეხიკოს, ტაკუბის, ტაკუბაიისა და მიშკოაკის ყოფილი მუნიციპალიტეტები.

1941 წელს, ხენერალ-ანაიას კვარტალი ცენტრალურ დეპარტამენტს შეუერთეს, რასაც შემდეგ „ქალაქი მეხიკო“ უწოდეს. 1941-1970 წლებში ფედერალური რაიონი მოიცავდა 12 ''დელეგასიონეს'' და ქალაქ მეხიკოს. 1970 წელს ქალაქი მეხიკო დაიყო ოთხ სხვადასხვა ''დელეგასიონედ'': კუაუტემოკი, მიგელ-იდალგო, ვენუსტიანო-კარანსა და ბენიტო-ხუარესი, რის შედეგადაც ''დელეგასიონეთა'' რაოდენობა თექვსმეტამდე გაიზარდა. ამის შემდეგ, მთლიანი ფედერალური რაიონი, რომელიც ერთ ურბანულ არეალად ჩამოყალიბდა, დე ფაქტო გაიგივდა სინონიმ მეხიკოსთან. თუმცა, საკამათო რჩებოდა დე იურე საკითხი, რაც 1993 წელს კონსტიტუციის 44-ე თავის ჩასწორებამ აღმოფხვრა. აღნიშნული შესწორების შედეგად, ქალაქი მეხიკო და ფედერალური რაიონი ერთმანეთთან გაიგივდა. ეს ჩასწორება შემდეგში განივრცო მომდევნო თავში, სადაც საუბარია ფედერალური რაიონის მთავრობის სტატუსზე.<ref>{{Cite web |url=http://www.df.gob.mx/leyes/normatividad.html?materia=1&apartado=15&disp=140 |title=Statute of Government of the Federal District |accessdate=2015-05-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080313061806/http://www.df.gob.mx/leyes/normatividad.html?materia=1&apartado=15&disp=140 |archivedate=2008-03-13 }}</ref>

===პოლიტიკური სტრუქტურა===
მეხიკოში განთავსებულია არა რომელიმე კონკრეტული [[მექსიკის შტატები|შტატის]], არამედ მთლიანი ქვეყნის ხელისუფლების ადმინისტრაცია. ფედერალური რაიონის მთავრობის მეთაურს ნიშნავდა [[მექსიკის პრეზიდენტი]]. ზოგიერთი პოლიტიკური დაჯგუფება მოითხოვდა, რომ ფედერალური რაიონი გამოცხადებულიყო ფედერაციის 32-ე შტატად.

მოთხოვნის საპასუხოდ, 1987 წელს რაიონმა ფართო ავტონომიის სტატუსი მიიღო. 1990-იან წლებში, ავტონომია კიდევ უფრო განივრცო და უკვე 1997 წლიდან, მოსახლეობა პირდაპირი წესით ირჩევს ფედერალური რაიონის მეთაურსა და ერთპალატიანი საკანონმდებლო ასამბლეის წევრებს. მთავრობის პირველი არჩეული მეთაური იყო [[კუაუტემოკ კარდენასი]]. 1999 წელს, 2000 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით, კარდენასი გადადგა და მის მაგივრად დაინიშნა [[როსარიო რობლესი]], რომელიც მეხიკოს პირველი ქალი მმართველი გახდა. 2000 წელს აირჩიეს [[მანუელ ლოპეს ობრადორი]], რომელიც 2006 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით, 2005 წელს გადადგა თანამდებობიდან. მის ადგილზე, საკანონმდებლო ასამბლეამ [[ალეხანდრო ენსინას როდრიგესი]] დანიშნა. 2006 წელს, მეხიკოს მეთაურად 6 წლიანი ვადით [[მარსელო ებრარდი]] აირჩიეს.

ფედერალურ რაიონს, შტატებისგან განსხვავებით, არ გააჩნია კონსტიტუცია, ავტონომიის სტატუსში ბოლო დროს შეტანილი ცვლილებების საფუძველზე, ბიუჯეტი განიკარგება ადგილობრივად. მას წარადგენს მეხიკოს მთავრობის მეთაური და ამტკიცებს საკანონმდებლო ასამბლეა. თუმცა, ფედერალური რაიონის საშინაო და საგარეო ვალებთან დაკავშირებულ საკითხებს წყვეტს [[მექსიკის კონგრესი]].<ref>{{cite web |url=http://www.finanzas.df.gob.mx/documentos/CodigoFinanciero_2007.pdf |title=Codigo Financiero Del Distrito Federal* |format=PDF |accessdate=April 17, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070808005758/http://www.finanzas.df.gob.mx/documentos/CodigoFinanciero_2007.pdf |archivedate=აგვისტო 8, 2007 }}</ref>

მექსიკის კონსტიტუციის 44-ე მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში, თუ ქვეყნის ხელისუფლება სხვა ქალაქში გადავა, ფედერალური რაიონი გარდაიქმნება ახალ შტატად, რომელსაც დაერქმევა „მექსიკის ველის შტატი“, რომლის საზღვრებსაც ქვეყნის კონგრესი დაადგენს.

[[სურათი:Federal District buildings on Zocalo Mexico City.jpg|thumb|center|800px|სამთავრობო ოფისები სოკალოზე]]

===არჩევნები და ხელისუფლება===
[[სურათი:Miguel Ángel Mancera recibiendo su constancia de Jefe de Gobierno electo.jpg|thumb|120px|მეხიკოს მთავრობის მეთაური [[მიგელ ანხელ მანსერა]]]]
2006 წელს, ჩატარდა მეხიკოს მთავრობის მეთაურისა და საკანონმდებლო ასამბლეის წევრთა არჩევნები. მთავრობის მეთაურები აირჩევიან 6-წლიანი ვადით, თუმცა, პოსტზე მათი ხელახლა არჩევა აღარ შეიძლება. როგორც წესი, ეს პოსტი მეორე უმნიშვნელოვანეს, ყველაზე გავლენიან თანამდებობად მიიჩნევა მთელ მექსიკაში.<ref>Hamnett, Brian (1999) ''A Concise History of Mexico'' Cambridge University Press; Cambridge, UK, p. 293</ref>

ფედერალური რაიონის საკანონმდებლო ასემბლეის ფორმირების პროცესი ისეთივეა, როგორც სხვა საკანონმდებლო ორგანოების შემთხვევაში, მთელი ქვეყნის მასშტაბით; წევრები აირჩევიან როგორც მაჟორიტარული, ისე პროპორციული სისტემით. ფედერალური რაიონი 40 საარჩევნო ოლქადაა დაყოფილი, რომლებშიც მოსახლეობა ირჩევს თითო წარმომადგენელს. გარდა ამისა, ფედერალური რაიონი, როგორც ერთი მთლიანი წარმონაქმნი, პარალელური ხმის მიცემის საფუძველზე, პროპორციული სისტემით ირჩევს 26 დეპუტატს. აღნიშნული წესით არჩეულ წარმომადგენლებს, ორგანოში თანამდებობებზე დანიშვნისას გარკვეული შეზღუდვები ეხებათ. მაგალითად, არც ერთ პარტიას არ შეიძლება ჰქონდეს ადგილთა 63 %-ზე მეტი. 2006 წლის არჩევნებში, ადგილების აბსოლუტური უმრავლესობა, 34 ადგილი 40-დან, მემარცხენე „PRD“-მ მოიპოვა.

{|class="wikitable"
|-
! [[მექსიკის პოლიტიკური პარტიების სია|პოლიტიკური პარტია]]
! style="width:55pt;"|[[შედარებითი უმრავლესობის სისტემა]]
! style="width:55pt;"|[[პროპორციული წარმომადგენლობა]]
! style="width:55pt;"|სულ
|-
|align="left"|[[File:PRD logo without border (Mexico).svg|18px]] [[დემოკრატიული ევოლუციის პარტია]]
|style="text-align:center;"|31
|style="text-align:center;"|3
|style="text-align:center;"|34
|-
|align="left"|[[File:PAN Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის ეროვნული მოქმედების პარტია]]
|style="text-align:center;"|9
|style="text-align:center;"|6
|style="text-align:center;"|15
|-
|align="left"|[[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის ინსტიტუციურ-რევოლუციური პარტია]]
|style="text-align:center;"|
|style="text-align:center;"|8
|style="text-align:center;"|8
|-
|align="left"|[[File:PT Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის შრომის პარტია]]
|style="text-align:center;"|
|style="text-align:center;"|5
|style="text-align:center;"|5
|-
|align="left"|[[File:PVE Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის მწვანე ეკოლოგისტთა პარტია]]
|style="text-align:center;"|
|style="text-align:center;"|3
|style="text-align:center;"|3
|-
|align="left"|[[File:PNA Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის ახალი ალიანსის პარტია]]
|style="text-align:center;"|
|style="text-align:center;"|1
|style="text-align:center;"|1
|- style="text-align:center;"
||'''სულ'''
||'''40'''
||'''26'''
||'''66'''
|}

XX საუკუნის მეორე ნახევრიდან, მეხიკოს ხელმძღვანელობის მიერ გატარებული პოლიტიკა, როგორც წესი, უფრო ლიბერალური იყო, ვიდრე ქვეყნის დანარჩენ ნაწილში. ამას ემატება ფედერალური მთავრობის მხარდაჭერა, ასევე 1980-იან წლებსა და ბოლო პერიოდში საკანონმდებლო ასამბლეის მიერ რამდენიმე კანონის მიღება. 2009 წლის დეკემბერში, ფედერალური რაიონი პირველი ქალაქი გახდა მთელ [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] და ერთ-ერთი უიშვიათესთაგანი მთელ მსოფლიოში, სადაც [[ერთსქესიანთა ქორწინება]] დაკანონდა.

===კვარტლები და უბნები===
ადმინისტრაციული მიზნით, მეხიკო დაყოფილია 16 კვარტლად. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მუნიციპალიტეტის სრულად ეკვივალენტური არაა, 16 -ვე კვარტალს აქვს მნიშვნელოვანი ავტონომია, 2000 წლიდან კი მათი მეთაურები პირდაპირი არჩევის წესით, ხმათა უმრავლესობით აირჩევიან. იქიდან გამომდინარე, რომ მეხიკო ორგანიზებულია ერთ მთლიან, ფედერალურ რაიონად, საქალაქო სერვისების უმრავლესობას უზრუნველყოფს ფედერალური რაიონის მთავრობა და არა თავად კვარტლები. 2010 წლის მდგომარეობით, ფედერალური რაიონი შემდეგი კვარტლებისგან შედგება:<ref>[http://mapserver.inegi.org.mx/mgn2k/?s=geo&c=1223 2010 census tables: INEGI] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225034233/http://mapserver.inegi.org.mx/mgn2k/?s=geo&c=1223%20 |date=2018-12-25 }}<br>Select ''Municipales'' (Municipal), then ''Descargar'' (Download).</ref>

{|cellspacing="8"
|-
|style="width:50%;"|
1. [[ალვარო-ობრეგონი]] (მოსახლ. 727,034)<br/>
2. [[ასკაპოცალკო]] (მოსახლ. 414,711)<br/>
3. [[ბენიტო-ხუარესი (მეხიკო)|ბენიტო-ხუარესი]] (მოსახლ. 385,439)<br/>
4. [[კოიოაკანი]] (მოსახლ. 620,416)<br/>
5. [[კუახიმალპა]] (მოსახლ. 186,391)<br/>
6. [[კუაუტემოკი (მეხიკო)|კუაუტემოკი]] (მოსახლ. 531,831)<br/>
7. [[გუსტავო-მადერო]] (მოსახლ. 1,185,772)<br/>
8. [[ისტაკალკო]] (მოსახლ. 384,326)<br/>
|style="width:33%;"|
9. [[ისტაპალაპა]] (მოსახლ. 1,815,786)<br/>
10. [[მაგდალენა-კონტრერესი]] (მოსახლ. 239,086)<br/>
11. [[მიგელ-იდალგო]] (მოსახლ. 372,889)<br/>
12. [[მილპა-ალტა]] (მოსახლ. 130,582)<br/>
13. [[ტლაუაკი]] (მოსახლ. 360,265)<br/>
14. [[ტლალპანი]] (მოსახლ. 650,567)<br/>
15. [[ვენუსტიანო-კარანსა]] (მოსახლ. 430,978)<br/>
16. [[შოჩიმილკო]] (მოსახლ. 415,007)
|}

კვარტლები შედგება ასობით კოლონიებისა და უბნებისაგან, რომლებსაც რაიმე იურიდიული ავტონომია ან წარმომადგენლობა არ გააჩნიათ. ქალაქის უძველესი ნაწილია [[მეხიკოს ისტორიული ცენტრი|ისტორიული ცენტრი]], სადაც ზოგიერთი შენობა XVI საუკუნით თარიღდება. ცენტრალური ნაწილის სხვა ცნობილ უბნებს შორისაა [[კონდესა]], რომელიც არტ-დეკოს არქიტექტურითა და რესტრონებით გამოირჩევა; [[კოლონია-რომა]] — გამოირჩევა ბოზარის არქიტექტურითა და კულინარიული წერტილებით; [[სონა-როსა]], რომელიც წარსულში ცნობილი იყო ღამის ცხოვრებითა და რესტორნებით, ახლა კი [[ლგბტ]] და კორეულ-მექსიკური საზოგადოეებების ცენტრს წარმოადგენს; [[ტეპიტო]] და [[ლა-ლაგუნილია]] გამოირჩევა ადგილობრივ მუშათა კლასის ფოლკლორითა და ძველმანების ბაზრობებით. უახლეს კვარტლებს მიეკუთვნება [[სანტა-მარია-ლა-რიბერა]] და [[კოლონია-სან-რაფაელი|სან-რაფაელი]], რომლებიც პორფირიატოს სტილის არქიტექტურით გამოირჩევა.

ისტორიული ცენტრის დასავლეთით, რეფორმის გამზირის გასწვრივ მდებარეობს ქალაქის მრავალი შეძლებული კვარტალი, მათ შორის [[პოლანკო]], [[ლომას-დე-ჩაპულტეპეკი]], [[ბოსკეს-დე-ლას-ლომასი]], [[სანტა-ფე (მეხიკო)|სანტა-ფე]] და [[ინტერლომასი]], რომლებიც მეხიკოს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს არეალს მიეკუთვნება კორპორატიული სათავო ოფისებისათვის, ცათამბჯენებისათვის და სავაჭრო ცენტრებისათვის.

ქალაქის სამხრეთით მდებარეობს ზოგიერთი სხვა მაღალშემოსავლიანი კვარტალი, მაგალითად [[კოლონია-დელ-ვალიე]] და [[ხარდინეს-დელ-პედრეგალი]], ასევე წარსულში ცალკეული,  კოლონიური ქალაქები [[კოიოაკანი]], [[სან-ანხელი]] და სან-ხერონიმო. [[ამბოხებულთა გამზრი]]ს გასწვრივი ტეროტირია, [[რეფორმის გამზირი]]დან, ცენტრის სიახლოვეს, მსოფლიო სავაჭრო ცენტრისა და [[მექსიკის ეროვნული ავტონომიური უნივერსიტეტი |მექსიკის ეროვნული ავტონომიური უნივერსიტეტი]]ს სამხრეთ ნაწილებამდე — კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კორიდორია კორპორატიული საოფისე სივრცისათვის. ისეთი უკიდურესი სამხრეთი კვარტლები, როგორებიცაა [[შოჩიმილკო]] და [[ტლაუაკი]], მნიშვნელოვანი სასოფლო დასახლებებით გამოირჩევა, [[მილპა-ალტა]] კი მთლიანად სასოფლოა.

ცენტრის აღმოსავლეთით ძირითადად დაბალშემოსავლიანი არეალებია, თუმცა შიგადაშიგ არის საშუალო კლასის კვარტლებიც, მაგალითად [[ხარდინ-ბალბუენა]]. ურბანული ბადე აღმოსავლეთით მრავალ კილომეტრზე გრძელდება და შედის [[მეხიკოს შტატი|მეხიკოს შტატში]], მოიცავს ქალაქ [[ნესაუალკოიოტლი|ნესაუალკოიოტლს]], სადაც ამჟამად საშუალო კლასის მოსახლეობა იზრდება, ერთ დროს კი ძირითადად უკანონო დასახლებებით იყო სავსე. მსგავსი ჯურღმულებით ამ დროისათვის გამოირჩევა მეტროპოლიური არეალის კიდეები.

ისტორიული ცენტრის ჩრდილოეთით, ინდისტრიული ობიექტებით გამორჩეული [[ასკაპოცალკო]]სა და [[გუსტავო-მადერო]]ს კვარტლები მდებარეობს, სადაც ძირითადად საშუალო ფენა ცხოვრობს. ბოლო წლებში, მეხიკოს ჩრდილოეთ ნაწილში არსებულმა ინდუსტრიულმა ობიექტებმა ძირითადად მეხიკოს შტატის მუნიციპალიტეტებში გადაინაცვლა. მეხიკოს ჩრდილოეთით მდებარეობს ქალაქი სიუდად-სატელიტე, რომელიც საშუალო და საშუალოზე მაღალი კლასის მოსახლეობით გამოირჩევა.

ადამიანის განვითარების ინდექსის 2005 წლის ანგარიშის მიხედვით,<ref name="DISTRITO FEDERAL">{{cite web |url = http://www.undp.org.mx/IMG/pdf/Distrito_Federal.pdf |title = Panorama de la entidad (Panorama of the entity) |language = Spanish |accessdate = September 19, 2012 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20121203130742/http://www.undp.org.mx/IMG/pdf/Distrito_Federal.pdf |archivedate = დეკემბერი 3, 2012 }}</ref> აღნიშნული მაჩვენებელი ყველაზე მაღალი ნიშნულით დაფიქსირდა სამ კვარტალში: ბენიტო-ხუარესის მაჩვენებელი ყველაზე მაღალია მთელ მექსიკაში, მას მოსდევს მიგელ-იდალგო და კოიოაკანი.

საპირისპიროდ, ადამიანის განვითარების ინდექსის ყველაზე დაბალი მაჩვენებლები დაფიქსირდა [[შოჩიმილკო]]ში, ტლაუაკსა და იცაპალაპაში.

===მეტროპოლიური არეალი===
დიდი მეხიკო მოიცავს ფედერალურ რაიონს, მეხიკოს შტატის 60 მუნიციპალიტეტს და იდალგოს შტატის 1 მუნიციპალიტეტს. დიდი მეხიკო უდიდესი მეტროპოლიური არეალი და ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორიაა მექსიკაში. 2009 წელს, ურბანულ აგლომერაციაში 21 163 226 ადამიანი ცხოვრობდა, საკუთრივ მეხიკოში კი 8 841 916. მოსახლეობის მიხედვით, დიდი მეხიკოს ყველაზე დიდი მუნიციპალიტეტებია (მეხიკოს გარდა):<ref>{{Cite web |url=http://www.inegi.org.mx/sistemas/TabuladosBasicos/preliminares2010.aspx |title=Censo de Población y Vivienda 2010 Resultados preliminares (choose drop down Mexico for state) |accessdate=2016-10-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141103004900/http://www.inegi.org.mx/sistemas/TabuladosBasicos/preliminares2010.aspx |archivedate=2014-11-03 }}</ref>

*[[სიუდად-ლოპეს-მატეოსი]] (მოსახლ. 489 775)
*[[ჩიმალუაკანი]]  (მოსახლ. 602 079)
*[[კუაუტიტლან-ისკალი]] (მოსახლ. 532 973)
*[[ეკატეპეკ-დე-მორელოსი]] (მოსახლ. 1 658 806)
*[[ისტაპალუკა]] (მოსახლ. 467 630)
*[[ნაუკალპანი]] (მოსახლ. 833 782)
*[[ნესაუალკოიოტლი]] (მოსახლ. 1 109 363)
*[[ტლალნეპანტლა-დე-ბასი]] (მოსახლ. 664 160)

ჩამოთვლილი მუნიციპალიტეტები მეხიკოს შტატში მდებარეობს, მაგრამ ამავე დროს მიეკუთვნება დიდ მეხიკოს. მეხიკოს შტატის მოსახლეობის დაახლოებით 75 % (10 მილიონი) ცხოვრობს იმ მუნიციპალიტეტებში, რომლებიც დიდი მეხიკოს კონურბაციის ნაწილია.

1980-იანი წლების ბოლომდე, დიდი მეხიკო სწრაფად მზარდი მეტროპოლირი არეალი იყო. ამის შემდეგ, კონურბაციის ზრდასთან ერთად მომატებული გარემოში გამონაბოლქვის შემცირების მიზნით დაწყებული დეცენტრალიზაციის პოლიტიკის წყალობით, აგლომერაციის წლიური ზრდის ტემპი შემცირდა და ამჟამად უფრო დაბალია, ვიდრე მექსიკის ოთხი სხვა მეტროპოლიური არეალების მაჩვენებელი, მიუხედავად იმისა, რომ ის დღემდე პოზიტიურია<ref name=sintesis>[http://www.inegi.gob.mx/est/contenidos/espanol/proyectos/conteos/conteo2005/sintesis.pps Síntesis de Resultados del Conteo 2005] INEGI</ref>

1995-2000 წლებში, საკუთრივ მეხიკოს [[მიგრაციის სალდო]] უარყოფითი იყო,<ref>{{cite web |url = http://www.inegi.gob.mx/est/contenidos/espanol/rutinas/ept.asp?t=mpob62&c=3883&e=09 |title = Tasa de emigración, inmigración y migración neta de las entidades federativas |publisher = Inegi.gob.mx |date =  |accessdate = May 26, 2013 }}</ref> რაც იმაზე მიუთითებს, რომ მოსახლეობა მეტროპოლიის გარეუბნებში ან სხვა შტატებში გადადიოდა საცხოვრებლად.

==დაძმობილებული ქალაქები==
{| width=100%
|-
|
* {{დროშა|აშშ}}, [[ლოს-ანჯელესი]] (1969, 11 დეკემბერი)
* {{დროშა|იაპონია}}, [[ნაგოია]] (1978, 15 თებერვალი)
* {{დროშა|სალვადორი}}, [[სან-სალვადორი]] (1979, 14 სექტემბერი)
* {{დროშა|ესპანეთი}}, [[მადრიდი]] (1983, 17 ნოემბერი)
* {{დროშა|პერუ}}, [[კუსკო]] (1987, 7 ივლისი)
* {{დროშა|გერმანია}}, [[ბერლინი]] ({{lang-de|Berlin}}) (1993, 1 სექტემბერი)<ref>{{Cite web |url=https://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/mexiko.de.html |title=Städtepartnerschaft Mexiko-Stadt |accessdate=2013-01-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203174856/http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/mexiko.de.html |archivedate=2013-12-03 }}</ref>
* {{დროშა|სამხრეთი კორეა}}, [[სეული]] (1993, 30 აგვისტო)
* {{დროშა|მექსიკა}}, [[გვადალახარა]] (1996)
* {{დროშა|საბერძნეთი}}, [[ათენი]]
* {{დროშა|პერუ}}, [[არეკიპა]]
* {{დროშა|ჩინეთი}}, [[პეკინი]]
* {{დროშა|ლიბანი}}, [[ბეირუთი]]
* {{დროშა|ბრაზილია}}, [[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]
* {{დროშა|რუსეთი}}, [[კალინინგრადი]],
* {{დროშა|პორტუგალია}}, [[ლისაბონი]]
* {{დროშა|კვიპროსი}}, [[ნიქოზია]]
* {{დროშა|პანამა}}, [[პანამა (ქალაქი)|პანამა]]
* {{დროშა|ინდოეთი}}, [[რანჩი]]
* {{დროშა|იტალია}}, [[რომი]]
* {{დროშა|ბრაზილია}}, [[სან-პაულუ]]
* {{დროშა|გერმანია}}, [[შტუტგარტი]]
* {{დროშა|კანადა}}, [[ტორონტო]]
|| 
* {{დროშა|კუბა}}, [[ჰავანა]] (1997, 25 სექტემბერი)
* {{დროშა|გვატემალა}}, [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] (1998)
* {{დროშა|მექსიკა}}, [[მონტერეი (მექსიკა)|მონტერეი]] (2003)
* {{დროშა|არგენტინა}}, [[ბუენოს-აირესი]] (2006)
* {{დროშა|შვედეთი}}, [[მალმე]] (2007, 1 ოქტომბერი)
* {{დროშა|მექსიკა}}, [[დოლორეს-იდალგო]] (2008, 1 სექტემბერი)<ref>[http://www.comsoc.df.gob.mx/noticias/discursosj.html?id=1844318 Documento de declaración de hermanamiento entre la ciudad de Dolores Hidalgo y la Ciudad de México] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923205801/http://www.comsoc.df.gob.mx/noticias/discursosj.html?id=1844318 |date=2015-09-23 }}. Último acceso el 18/09/2008.</ref>
* {{დროშა|ესპანეთი}}, [[კადისი]] (2009)<ref name="mexico-cádiz-dorada">{{Cite web |url=http://www.diariobahiadecadiz.com/detalle-noticia-2264 |title=México DF, otro hermano para Cádiz |accessdate=2013-01-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191015023519/https://www.diariobahiadecadiz.com/detalle-noticia-2264 |archivedate=2019-10-15 }}</ref>
* {{დროშა|არგენტინა}}, [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] (2010)<ref>[http://www.bi100.df.gob.mx/proyectos_internacionales/index/26 Texto de la Conferencia dictada tras la firma del Convenio de Colaboración en el Bicentenario entre la Municipalidad de Rosario, Argentina, y la Ciudad de México] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090912041203/http://www.bi100.df.gob.mx/proyectos_internacionales/index/26 |date=2009-09-12 }}.</ref>
* {{დროშა|პუერტო-რიკო}}, [[სან-ხუანი (პუერტო-რიკო)|სან-ხუანი]]
* {{დროშა|ვენესუელა}}, [[კარაკასი]]
* {{დროშა|ეგვიპტე}}, [[კაირო]]
* {{დროშა|აშშ}}, [[ჩიკაგო]]
* {{დროშა|მექსიკა}}, [[სიუდად-ხუარესი]]
* {{დროშა|თურქეთი}}, [[სტამბოლი]]
* {{დროშა|ბოლივია}}, [[ლა-პასი]]
* {{დროშა|ფილიპინები}}, [[მანილა]]
* {{დროშა|საფრანგეთი}}, [[პარიზი]]
* {{დროშა|ბრაზილია}}, [[რიო-დე-ჟანეირო]]
* {{დროშა|ჩილე}}, [[სანტიაგო]]
* {{დროშა|ავსტრალია}}, [[სიდნეი]]
* {{დროშა|ისრაელი}}, [[თელ-ავივი]]
|}

==იხილეთ აგრეთვე==
* [[მექსიკის ქალაქების სია]]

==ლიტერატურა==
<div class="references-small" style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
* Acosta Ochoa, Guillermo (2007): [https://web.archive.org/web/20090225112400/http://www.ucm.es/info/arqueoweb/word/8(2)/acostaochoa.doc "Las ocupaciones precerámicas de la Cuenca de México. Del poblamiento a las primeras sociedades agrícolas"], en ''Arqueoweb'' No. 8 (2), consultada el 22 de marzo de 2007.
* Álvarez Arredondo, Ricardo A (2002): ''Historia de las formas de gobierno de la Ciudad de México.'' Grupo Parlamentario del Partido de la Revolución Democrática: Cámara de Diputados, LVIII Legislatura: Congreso de la Unión. México, D.&nbsp;F.
* Bernal, Rafael (1994): ''Mestizaje y criollismo en la literatura de la Nueva España del siglo XVI.'' Banco de México.
* Garibay K., Ángel María (1992) [1950]: ''Poesía indígena de la Altiplanicie''. Universidad Nacional Autónoma de México.
* Garza, Gustavo (2000): ''La Ciudad de México en el fin del segundo milenio''. El Colegio de México, Centro de Estudios Demográficos y de Desarrollo Urbano. ISBN 968-12-0996-6, 9789681209964
* Instituto Nacional de Geografía, Estadística e Informática (2006): ''Distrito Federal. Anuario estadístico''. INEGI, Aguascalientes. ISBN 0188-8544
*Lombardo de Ruíz , Sonia / Guadalupe de la Torre Villalpando / María Gayón Córdoba / María Dolores Morales Martínez (2009): ''Territorio y demarcación en los censos de población. Ciudad de México 1753, 1790, 1848 y 1882''. México, Adabi de México / Fundación Alfredo Harp Helú ISBN 978-968-03-0373-1[https://www.adabi.org.mx/vufind/Record/adabi272878] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200617075426/https://www.adabi.org.mx/vufind/Record/adabi272878 |date=2020-06-17 }}
* Mathieu, Dominique (2004): «¿Qué significó la democratización en la gestión urbana?» En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''Los primeros cien años. Los próximos cien...''. Universidad Autónoma Metropolitana. pp.&nbsp;173-188.
* Organización de las Naciones Unidas (Naciones Unidas, 2003): [http://www.un.org/esa/population/publications/wup2003/2003WUPHighlights.pdf ''World urbanization prospects. The 2003 revision]'' (en inglés), en el sitio en internet de la ONU, consultado el 22 de marzo de 2007.
* Paz, Octavio (2003): ''El laberinto de la soledad'', Cátedra, Barcelona.
* Terrazas, Óscar (2004): «La centralidad metropolitana en la Ciudad de México.» En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit.'' pp. 235-266.
*Villalobos Jaramillo, Javier (2010) ''Los 100 Sitios y Monumentos más importantes del Centro Histórico de la Ciudad de México'', México, Adabi de México / Fundación Alfredo Harp Helú
* Ward, Peter M (2004): «Gobierno y democracia en el Distrito Federal: Cárdenas, el PRD y el huevo del párroco.» En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit.'' pp. 189-234.
* Zolov, Eric (2004): «Notas sobre la capital en su contribución hegemónica». En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit''. pp.&nbsp;111-126.
</div>

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commons|Mexico City}}
* [http://www.df.gob.mx/ ფედერალური რაიონის მთავრობა] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20020808031049/http://www.df.gob.mx/ |date=2002-08-08 }} {{es icon}}
* [http://mexicocity.gob.mx/ ქალაქის ტურიზმის ოფისი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130730034952/http://www.mexicocity.gob.mx/ |date=2013-07-30 }} {{es icon}}
* [http://www.viadf.com.mx/ Free Online Route Planner for all public transport services in Mexico City]
* [https://web.archive.org/web/20051001013903/http://homepage.mac.com/helipilot/PhotoAlbum31.html Mexico City seen from a helicopter]
* [http://www.ciudadmexico.com.mx/imagenes.htm Images of Mexico City]
* [http://www.mexicocity.com.mx/indexen.html Mexico City virtual guide] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110521091925/http://mexicocity.com.mx/indexen.html |date=2011-05-21 }}
* [http://laniel.free.fr/INDEXES/GraphicsIndex/MEXICO%202007/MEXICO/MEXICO.html Some pictures of Mexico City]
* [http://mexicocityexperience.com/ Mexico City Experience] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623115656/http://www.mexicocityexperience.com/ |date=2011-06-23 }}
* [https://www.cdmx.gob.mx/ Internetpräsenz der Stadt] (spanisch)
* [http://www.mexicocity.gob.mx/guias/biblioteca/folleto_delegacional/04_PDF_aleman.pdf Tourismusbüro der Stadt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131217224749/http://www.mexicocity.gob.mx/guias/biblioteca/folleto_delegacional/04_PDF_aleman.pdf |date=2013-12-17 }} (spanisch und englisch)
* [http://www.goethe.de/ins/mx/de/lp.html?wt_sc=mexiko Goethe-Institut Mexiko-Stadt]
* [http://www.allaboutmexicocity.com/ Stadtführer] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140218071532/http://www.allaboutmexicocity.com/ |date=2014-02-18 }} (englisch)
* [http://www.viadf.com.mx/ Routenplaner des öffentlichen Verkehrs in Mexiko-Stadt]
* [http://www.universes-in-universe.de/america/mex/index.htm Welten der Kunst: Mexiko]
* [http://www.ciudadmexico.com.mx/imagenes.htm Bilder von Mexiko-Stadt] (spanisch und englisch)
* [http://www.wissenslogs.de/wblogs/blog/geo-log/kuso/2009-01-15/mexiko-stadt-werden-und-transformation-einer-megastadt Mexiko-Stadt Werden und Transformation einer Megastadt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100920090411/http://www.wissenslogs.de/wblogs/blog/geo-log/kuso/2009-01-15/mexiko-stadt-werden-und-transformation-einer-megastadt |date=2010-09-20 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო|3}}

{{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები მექსიკაში}}
{{ჩრდილოეთ ამერიკის დედაქალაქები}}
{{ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მასპინძელი ქალაქები}}
{{აცტეკები}}

[[კატეგორია:მეხიკო| ]]
[[კატეგორია:მექსიკის ქალაქები]]
[[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის დედაქალაქები]]
[[კატეგორია:ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მასპინძელი ქალაქები]]