იხილეთ წყარო გვერდისთვის მორის რაველი

{{რჩეული/2.0}}
{{ინფოდაფა მუსიკოსი
|სახელი = მორის რაველი
|სურათი =
|ლანდშაფტი = 
|სათაური = მორის რაველი, 1912
|სურათისზომა = 240px
|ფონი = 
|ნამდვილისახელი = Joseph Maurice Ravel
|მეტსახელი = 
|დაიბადა = {{დაბადების თარიღი|1875|3|7}} 
|დაბადების ადგილი = სიბური, [[ატლანტური პირენეები]]
|გარდ = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1937|12|28|1875|3|7}} 
|გარდ ადგილი = [[პარიზი]]
|წარმოშობა = 
|ინსტრუმენტი = 
|ჟანრი = იმპრესიონიზმი, მოდერნიზმი
|საქმიანობა = კომპოზიტორი, პიანისტი, დირიჟორი
|აქტიურობის წლები = 1887 - 1933
|ლეიბლი = 
|ასოციაციები = 
|საიტი = 
|წევრები = 
|ყოფილი წევრები = 
|აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = 
| module =
}}

'''მორის ჟოზეფ რაველი''' ({{lang-fr|Joseph Maurice Ravel|ʒɔzɛf mɔʁis ʁavɛl}}; დ. [[7 მარტი]], [[1875]], სიბური, [[ატლანტური პირენეები]] — გ. [[28 დეკემბერი]], [[1937]], [[პარიზი]]) — [[ფრანგები|ფრანგი]] [[კომპოზიტორი]], [[პიანისტი]] და [[დირიჟორი]]. თავის უფროს თანამედროვესთან, [[კლოდ დებიუსი|კლოდ დებიუსისთან]] ერთად, ხშირად ასოცირდება [[იმპრესიონიზმი (მუსიკა)|იმპრესიონისტულ]] მოძრაობასთან, თუმცა, ამ ტერმინს ორივე კომპოზიტორი უარყოფდა. 1920-იან და 30-იან წლებში რაველი საერთაშორისოდ იყო აღიარებული, როგორც უდიდესი ცოცხალი ფრანგი კომპოზიტორი.

დაიბადა მუსიკის მოყვარულ ოჯახში და სწავლობდა საფრანგეთის უპირველეს მუსიკალურ სასწავლებელში, [[პარიზის კონსერვატორია|პარიზის კონსერვატორიაში]]. დაწესებულების კონსერვატიული ხელმძღვანელობა მას არ სწყალობდა, იმდენად, რომ მათი მიკერძოებული მიდგომა რაველის მიმართ სკანდალის მიზეზიც კი გახდა. კონსერვატორიის დატოვების შემდეგ მან, როგორც კომპოზიტორმა, საკუთარი გზა იპოვა, განავითარა ცხადი და ნათელი სტილი, რომელიც მოიცავდა მოდერნიზმის, ბაროკოს, ნეოკლასიციზმის და ბოლო პერიოდის ნაწარმოებებში, [[ჯაზი|ჯაზის]] ელემენტებსაც. იზიდავდა ექსპერიმენტები ფორმასთან დაკავშირებით, რაც კარგად ჩანს მის ყველაზე ფართოდ ცნობილ ნაწარმოებში „[[ბოლერო (რაველი)|ბოლერო]]“ (1928), სადაც განვითარების ადგილი განმეორებას უჭირავს. რაველი, რომელიც გაორკესტრების აღიარებული დიდოსტატი იყო, ხშირად აკეთებდა სხვა კომპოზიტორების მუსიკის საორკესტრო არანჟირებებს, რომელთაგანაც ყველაზე ცნობილია მისი ვერსია [[მოდესტ მუსორგსკი|მოდესტ მუსორგსკის]] ნაწარმოებისა „სურათები გამოფენაზე“ (1922).

რაველი ნელა და სკრუპულოზურად მუშაობდა, რის გამოც უფრო ნაკლები ოდენობის ნაწარმოებები აქვს, ვიდრე მის თანამედროვეებს. სტანდარტულ რეპერტუარში შესულია მისი საფორტეპიანო და კამერული მუსიკა, ორი საფორტეპიანო კონცერტი, ბალეტები, ორი ოპერა და რვა ვოკალური ციკლი; სიმფონიები და საეკლესიო მუსიკა მას არ დაუწერია. მისი ბევრი ნაწარმოები არსებობს ორი ფორმით: საფორტეპიანო ვერსია და მოგვიანებით გაკეთებული გაორკესტრება. მისი ზოგიერთი საფორტეპიანო ნაწარმოები, მაგალითად, „ღამის გასპარი“ (1908), ურთულესი შესასრულებელია და მისი კომპლექსური საორკესტრო ნაწარმოებები, როგორიცაა „დაფნისი და ქლოე“ (1912) ოსტატურ საშემსრულებლო ბალანსს მოითხოვს.

რაველი ერთ-ერთი პირველი კომპოზიტორი იყო, რომელმაც თავიდანვე დაინახა ხმის ჩამწერი ტექნოლოგიის პოტენციალი მუსიკის ფართო პუბლიკასთან მიტანის საქმეში. მიუხედავად იმისა, რომ როგორც პიანისტი და დირიჟორი სრულყოფილი ტექნიკით არ გამოირჩეოდა, 1920-იანი წლებიდან მაინც მონაწილეობდა თავისი რამდენიმე ნაწარმოების ჩანაწერის შექმნაში, ხოლო ზოგიერთი მათგანი მისი ზედამხედველობის ქვეშ ჩაიწერა.

== ცხოვრება და კარიერა ==

=== ადრეული წლები ===

რაველი დაიბადა ბასკურ ქალაქ სიბურში, საფრანგეთში, [[ბიარიცი|ბიარიცის]] ახლოს, ესპანეთის საზღვრიდან 18 კილომეტრში. მამა, პიერ-ჟოზეფ რაველი განათლებული და წარმატებული ინჟინერი, გამომგონებელი და მეწარმე იყო, დაბადებული ვერსუაში, საფრანგეთ-შვეიცარიის საზღვართან ახლოს.<ref>Nichols (2011), p. 1</ref>{{refn|ჟოზეფის ოჯახი, წარმომავლობით, ზოგიერთ წყაროში ფრანგულად, ხოლო სხვებში შვეიცარიულად მოიხსენიება. ვერსუა დღეს შვეიცარიაშია, თუმცა, როგორც ისტორიკოსი ფილიპ მორანი აღნიშნავს, აქ მცხოვრები ოჯახების ეროვნება რამდენჯერმე შეიცვალა საზღვრების ცვლილებასთან ერთად. ჟოზეფი ფრანგულ პასპორტს ატარებდა,<ref name=n390>Nichols (2011), p. 390</ref> თუმცა, რაველი ყოველთვის ამბობდა, რომ მისი მშობლების წინაპრები წარმოშობით [[იურის მთები|იურის მთებიდან]] იყვნენ.<ref>''Quoted'' in Nichols (2011), p. 3</ref>|group=შ}} დედა, მარი, დაბადებით დელუარი, [[ბასკები|ბასკი]] იყო, თუმცა [[მადრიდი|მადრიდში]] იყო გაზრდილი. მე-19 საუკუნეში მიღებული ნორმების მიხედვით, ჟოზეფი თავისზე დაბალი სტატუსის წარმომადგენელზე იყო დაქორწინებული – მარი უკანონო შვილი იყო და წერა-კითხვა თითქმის არ იცოდა – თუმცა მათ ბედნიერი ქორწინება ჰქონდათ.<ref>Nichols (2011), p. 6</ref> ჟოზეფის ზოგიერთი გამოგონება წარმატებული იყო, მათ შორის, შიდაწვის ძრავის ადრეული ვერსია და ცნობილი საცირკო მანქანა, „სიკვდილის ქარიშხალი“, რომელიც პოპულარულ ატრაქციონს წარმოადგენდა, ვიდრე ბარნუმის და ბეილის ცირკში, 1903 წელს, მასთან დაკავშირებული ფატალური ინციდენტი არ მოხდა.<ref>James, p. 13</ref>

რაველის მშობლები კათოლიკეები იყვნენ, თუმცა მარი თავისუფლად მოაზროვნე იყო და ამ დამოკიდებულებას, მოგვიანებით, მორისიც იზიარებდა.<ref>Orenstein (1991), p. 9</ref> იგი სიბურის სამრევლო ეკლესიაში, 6 დღის ასაკში მონათლეს. სამი თვის შემდეგ ოჯახი პარიზში გადავიდა, სადაც ედუარდი, მათი მეორე ვაჟი დაიბადა. {{refn|ედუარდი მამასთან იყო ახლოს და საბოლოოდ, ინჟინრის პროფესიაც აირჩია.<ref name="Orenstein, 1991, p. 8"/>|group=შ}} მორისი განსაკუთრებთ ახლოს იყო დედასთან და მის ბასკურ-ესპანურ წარმომავლობას კომპოზიტორის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე ძლიერი გავლენა ჰქონდა. მის ყველაზე ადრეულ მოგონებებს ხალხური სიმღერები წარმოადგენდა, რომელსაც დედა უმღეროდა ხოლმე.<ref name="Orenstein, 1991, p. 8">Orenstein (1991), p. 8</ref> ოჯახი მდიდარი არ იყო, თუმცა კომფორტულად ცხოვრობდნენ და ბიჭებს ბედნიერი ბავშვობა ჰქონდათ.<ref>Orenstein (1995), pp. 91–92</ref>

უფროს რაველს უყვარდა თავისი ვაჟების წაყვანა ქარხნებში, უახლესი მექანიკური მოწყობილობების სანახავად, თუმცა, აგრეთვე, ჰქონდა ძლიერი ინტერესი მუსიკის და ზოგადად, კულტურის მიმართ.<ref>Orenstein (1991), p. 10</ref> მოგვიანებით, რაველი იხსენებდა: „მთელი ჩემი ბავშვობა მუსიკის მიმართ მგრძნობიარე ვიყავი. მამაჩემმა, რომელიც ბევრად უკეთ იყო განათლებული ხელოვნების სფეროში, ვიდრე მოყვარულთა უმეტესობა, იცოდა, როგორ განევითარებინა ჩემი გემოვნება და ენთუზიაზმი ადრეულ ასაკში.“<ref>''Quoted'' in Goss, p. 23</ref> რაველის მიერ რაიმე ფორმალური ზოგადი განათლების მიღების შესახებ არავითარი ჩანაწერი არ არსებობს. როგორც მისი ბიოგრაფი, როჯერ ნიკოლსი, ვარაუდობს, მის განათლებაზე მეტწილად მამა ზრუნავდა.<ref name=n9/>

შვიდი წლის ასაკში ანრი გისთან, ემანუელ შაბრიეს მეგობართან ფორტეპიანოს შესწავლა დაიწყო. ხუთი წლის შემდეგ, 1887 წელს, დაიწყო ჰარმონიის, კონტრაპუნქტის და კომპოზიციის შესწავლა შარლ-რენესთან, ლეო დელიბის მოსწავლესთან.<ref name=n9>Nichols (2011), p. 9</ref> იგი ვუნდერკინდი არ ყოფილა, თუმცა ძალზედ მუსიკალური ბავშვი იყო.<ref>Goss, p. 23</ref> შარლ-რენეს დაკვირვებით, რაველის მიერ მუსიკის აღქმა ბუნებრივი იყო და „არა ძალისხმევის შედეგი, როგორც უამრავ სხვასთან“.<ref>Goss, p. 24</ref> რაველის უადრესი კომპოზიციები ამ პერიოდით თარიღდება: ვარიაციები [[შუმანი, რობერტ|შუმანის]] ქორალზე, ვარიაციები [[ედვარდ გრიგი|გრიგის]] თემაზე და საფორტეპიანო სონატის ერთი მოქმედება.<ref name=grove>Kelly, Barbara L. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/52145 "Ravel, Maurice"], ''Grove Music Online'', Oxford University Press, retrieved 26 February 2015 {{subscription}}</ref> ისინი მხოლოდ ნაწილობრივაა შემორჩენილი.<ref>Orenstein (1967), p. 475</ref>

1888 წელს რაველი შეხვდა ახალგაზრდა პიანისტ რიკარდო ვინიესს. მათი მეგობრობა მთელი ცხოვრება გაგრძელდა, გარდა ამისა, ვინიესი მისი ნაწარმოებების უპირველესი შემსრულებელი იყო და მნიშვნელოვანი მაკავშირებელი ესპანურ მუსიკასთან.<ref>James, p. 15</ref> ორივეს მოსწონდა [[რიხარდ ვაგნერი]], რუსული მუსიკა და [[ედგარ პო|ედგარ პოს]], [[შარლ ბოდლერი|შარლ ბოდლერის]] და [[სტეფან მალარმე|სტეფან მალარმეს]] ნაწარმოებები.<ref name="Orenstein, 1991, p. 16">Orenstein (1991), p. 16</ref> 1889 წლის პარიზის მსოფლიო გამოფენაზე [[რიმსკი-კორსაკოვი, ნიკოლოზ|რიმსკი-კორსაკოვის]] დირიჟორობით შესრულებულმა ახალმა რუსულმა მუსიკამ მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა.<ref>Orenstein (1991), pp. 11–12; and Nichols (2011), pp. 10–11</ref> ამ მუსიკამ, ისევე, როგორც იქვე მოსმენილმა იავური [[გამელანი|გამელანის]] ეგზოტიკურმა ხმოვანებამ მასზე და დებიუსიზე მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია.<ref name=grove/>

1889 წელს რაველის ფორტეპიანოს პედაგოგი ემილ დეკომბი გახდა, იმავე წელს ჰქონდა პირველი საჯარო გამოსვლა.<ref name=ln9>Lesure and Nectoux, p. 9</ref> 14 წლის ასაკში მონაწილეობდა ერარის დარბაზში გამართულ კონცერტში დეკომბის სხვა მოსწავლეებთან, მათ შორის, რეინალდო ჰანთან და ალფრედ კორტოსთან ერთად.<ref>Orenstein (1991), p. 11</ref>

=== პარიზის კონსერვატორიაში ===

მშობლების წახალისებით, რაველმა საბუთები შეიტანა საფრანგეთის ყველაზე მნიშვნელოვან მუსიკალურ სასწავლებელში, პარიზის კონსერვატორიაში. 1889 წლის ნოემბერში, [[ფრიდერიკ შოპენი|ფრედერიკ შოპენის]] მუსიკით ჩააბარა გამოცდა მოსამზადებელ საფორტეპიანო კლასში მოსახვედრად, რომელსაც ეჟენ ანტიომი ხელმძღვანელობდა.<ref>Nichols (2011), pp. 11 and 390</ref> 1891 წელს კონსერვატორიის საფორტეპიანო შეჯიბრში პირველი პრიზი აიღო, თუმცა, სხვა მხრივ სწავლით არ გამოირჩეოდა.<ref name=o92>Orenstein (1995), p. 92</ref> მიუხედავად ამისა, ამ წლების განმავლობაში იგი საგრძნობლად განვითარდა, როგორც კომპოზიტორი. მუსიკოლოგი არბი ორენშტაინი წერს, რომ 1890-იანი წლები რაველისთვის „უზარმაზარი ზრდის წლები იყო... მოზარდობიდან მოწიფულობამდე“.<ref name="Orenstein, 1991, p. 14">Orenstein (1991), p. 14</ref>

[[File:Classe Bériot 1895.jpg|thumb|left|alt=outdoor group photograph of a small class of students with their professor|შარლ-ვილფრიდ დე ბერიოს კლასი, 1895 წელი. (რაველი მარცხნივ)]]

1891 წელს რაველი შარლ დე ბერიოს საფორტეპიანო კლასში და ემილ პესარის ჰარმონიის კლასში გადავიდა.<ref name=ln9/> მისი პროგრესი მნიშვნელოვანი იყო, თუმცა არა გასაოცარი. განსაკუთრებულ ყურადღებას ბერიოსგან იმსახურებდა, თუმცა, როგორც მუსიკის მკვლევარი ბარბარა კელი ამბობს, მისი სწავლება მხოლოდ მისივე წესებით იყო შესაძლებელი.<ref name=k2/> მისი შემდგომი მასწავლებელი, გაბრიელ ფორე ამას გაგებით ეკიდებოდა, განსხვავებით კონსერვატორიის მაშინდელი ხელმძღვანელობისგან.<ref name=k2>Kelly (2000), p. 7</ref> 1895 წელს რაველი გარიცხეს, რადგან ჯილდოები აღარ მოუგია.{{refn|სტუდენტები, რომლებიც ვერ მოიგებდნენ ჯილდოს რაიმე შეჯიბრში ზედიზედ სამი წლის განმავლობაში, ავტომატურად ირიცხებოდნენ თავიანთი კურსიდან („faute de récompense“).<ref name=ln9/><ref>Nichols (2011), p. 14</ref>|group= შ}} მისი უადრესი ნაწარმოებები, რომლებიც სრული სახით შემორჩა, სწორედ ამ პეროიოდით თარიღდება: „გროტესკული სერენადა“ (''Sérénade grotesque'') ფორტეპიანოსთვის და „ბალადა სიყვარულით გარდაცვლილ დედოფალზე“ (''Ballade de la Reine morte d'aimer''), როლან დე მარეს ლექსზე (ორივე 1893).<ref name=grove/>

რაველი არასოდეს ყოფილა ისეთი მონდომებული სტუდენტი ფორტეპიანოს თვალსაზრისით, როგორც მის კოლეგები, ვინიესი და კორტო.{{refn|როცა პატარა ბიჭი იყო, დედამისს მისი მოქრთამვა უხდებოდა, რათა მეცადინეობაზე დაეყოლიებინა,<ref name=o92/> ხოლო მისი კოლეგები ყოველთვის იხსენებდნენ, რომ რაველს მეცადინეობა სძულდა.<ref>Nichols (1987), pp. 73 and 91</ref>|group= შ}} თავიდანვე ცხადი იყო, რომ როგორც პიანისტი, იგი მათ ვერ შეეჯიბრებოდა, რადგან მისი ძირითადი ამბიცია კომპოზიცია იყო.<ref name="o92"/> ამ დროიდან კონცენტრირდა კომპოზიციაზე. ამ პერიოდის ნაწარმოებებს შორისაა „დიდი შავი ძილი“ (''Un grand sommeil noir'') და „დ’ანი თამაშობს ბზრიალაზე“ (''D'Anne jouant de l'espinette''), პოლ ვერლენის და კლემან მაროს ლექსებზე;<ref name=grove/> საფორტეპიანო პიესები „ანტიკური მენუეტი“ და „ჰაბანერა“ (ოთხი ხელისთვის), ეს უკანასკნელი მოგვიანებით „ესპანურ რაფსოდიაში“ იქნა გამოყენებული.<ref>Jankélévitch, pp. 8 and 20</ref> ამავე პერიოდში ჟოზეფ რაველმა ვაჟს გააცნო [[ერიკ სატი]], რომელიც კაფეში პიანისტად მუშაობდა. რაველი ერთ-ერთი პირველი მუსიკოსი იყო (დებიუსისთან ერთად), რომელმაც სატის ორიგინალურობა და ნიჭი აღიარა.<ref>Nichols (1987), p. 183</ref> სატის მუდმივი ექსპერიმენტები მუსიკალური ფორმაში მისთვის, როგორც თავად უწოდებდა, „შეუფასებელი მნიშვნელობის“ შთაგონება აღმოჩნდა.<ref>''Quoted'' in Orenstein (1991), p. 33</ref>

[[File:Fauré-by-Eugéne-Pirou.jpg|thumb|upright|alt=portrait of middle-aged man with white hair and moustache|გაბრიელ ფორე, რაველის მასწავლებელი და მხარდამჭერი]]

1897 წელს რაველი ხელახლა მიიღეს კონსერვატორიაში. ამჯერად იგი კომპოზიციას გაბრიელ ფორესთან სწავლობდა, ხოლო ანდრე ჟედალჟთან კერძო გაკვეთილებს იღებდა კონტრაპუნქტში.<ref name=ln9/> ორივე მათგანი, განსაკუთრებით ფორე, რაველზე მაღალი წარმოდგენისა იყო და მის მუსიკალურ განვითარებაზე გადამწყვეტი გავლენა მოახდინა.<ref name=grove/> კურსის მსვლელობისას ფორე აღნიშნავდა „აშკარა მომწიფებულობას... წარმოსახვის საინტერესო სიმდიდრეს“.<ref>Nichols (1977), pp. 14–15</ref> მიუხედავად ამისა, მის ყოფნას კონსერვატორიაში ხელს უშლიდა დირექტორის, თეოდორ დიუბუას მტრული დამოკიდებულება, რომელიც გმობდა ახლგაზრდა კომპოზიტორის პროგრესულ მუსიკალურ და პოლიტიკურ ხედვას.<ref>Nichols (2011), p. 35; and Orenstein (1991), p. 26</ref> შედეგად, ერთ-ერთი სტუდენტის, მიშელ-დიმიტრი კალვოკორესის თქმით, იგი „მიზანში იყო ამოღებული“ და მასზე „ყველა იარაღი მუშაობდა“.<ref>Nichols (1987), p. 178</ref> ფორესთან სწავლის პერიოდში რამდენიმე მნიშვნელოვანი ნაწარმოები დაწერა, მათ შორის, უვერტიურა „შეჰერეზადა“ და სონატა ვიოლინოსთვის, თუმცა არავითარი ჯილდო აღარ მოუგია, რის გამოც 1900 წელს ისევ გარიცხეს. როგორც ფორეს ყოფილ სტუდენტს, უფლება მისცეს ფორეს გაკვეთილებს მსმენელის ({{lang-fr|„auditeur“}}) რანგში დასწრებოდა, თუმცა 1903 წელს კონსერვატორია საბოლოოდ მიატოვა.<ref>Nichols (1977), p. 15</ref>

1899 წელს რაველმა დაწერა ამჟამად ფართოდ ცნობილ ნაწარმოებთაგან პირველი, რომელმაც თავდაპირველად დიდი შთაბეჭდილება ვერ მოახდინა: „პავანა გარდაცვლილი ინფანტისთვის“ (''Pavane pour une infante défunte'').<ref name=bbc>Langham Smith, Richard. [https://www.bbc.co.uk/music/artists/6fdd3b3e-1ea6-4da9-8d6f-8f8de01c133a "Maurice Ravel – Biography"], BBC, retrieved 4 March 2014</ref> ეს იყო სოლო საფორტეპიანო ნაწარმოები, რომელიც უინარეტა ზინგერმა შეუკვეთა.<ref>Larner, pp. 59–60</ref>{{refn|11 წლის შემდეგ რაველმა ამ ნაწარმოების საორკესტრო ვერსიაც შექმნა.<ref name=ln9/>|group= შ}} 1897 წელს „შეჰერეზადას“ პირველი შესრულება იდირიჟორა, რასაც განსხვავებული შეფასებები მოჰყვა. აუდიტორიაში აპლოდისმენტები და სტვენა ერთმანეთს ერეოდა, ხოლო კრიტიკოსებმა არასახარბიელო გამოხმაურებები დაწერეს. ერთ-ერთმა მუსიკას „რუსული სკოლის მოუქნელი პლაგიატი“ უწოდა, კომპოზიტორს კი „საშუალოდ ნიჭიერი დებიუტანტი... რომელიც დაახლოებით ათ წელიწადში ვიღაც თუ არა, რაღაც მაინც იქნება, თუ ბეჯითად იმუშავებს“.<ref>Orenstein (1991), p. 24</ref>{{refn|ეს კრიტიკოსი იყო ანრი გოტიე-ვილარი, იგივე „Willy“, რომელიც მოგვიანებით, რაველის თაყვანისმცემელი გახდა. საინტერესოა, რომ ამ უვერტიურის შესახებ მის ცუდ შეხედულებას ავტორიც იზიარებდა.<ref>Nichols (1977), p. 12</ref>|group= შ}} კიდევ ერთი კრიტიკოსი, პიერ ლალო, ფიქრობდა, რომ რაველს ნიჭი ჰქონდა, თუმცა ზედმეტად ვალში იყო დებიუსისთან და მის ნაცვლად, ბეთჰოვენისთვის უნდა მიებაძა.<ref name=n30/> მომდევნო ათწლეულებში ლალო რაველის ყველაზე დაუნდობელი კრიტიკოსი იყო.<ref name=n30>Nichols (2011), p. 30</ref>

კარიერის დასაწყისიდანვე რაველი ქებისა და კრიტიკის მიმართ მშვიდად ინდიფერენტული იყო. მისი ახლო ნაცნობების აზრით, ეს გულწრფელი დამოკიდებულება იყო და არა საჯარო პოზა.<ref>Nichols (1987), pp. 118 and 184</ref> ერთადერთი მოსაზრება მისი მუსიკის შესახებ, რომელსაც ჭეშმარიტად აფასებდა, თავისივე აზრი იყო – პერფექციონისტული და უაღრესად თვით-კრიტიკული.<ref>Orenstein (1991), pp. 19 and 104</ref> ბიოგრაფ ბერნეტ ჯეიმსის თანახმად, 20 წლის რაველი იყო „საკუთარი თავით შეპყრობილი, ცოტათი ქედმაღალი, ინტელექტუალურად მიკერძოებული და მსუბუქად სარკასტული“.<ref name="James, 1987, p. 22">James, p. 22</ref> იცმევდა ძალიან კარგად და დიდ ყურადღებას აქცევდა გარეგნობას და მანერებს.<ref>Nichols (1987), pp. 10–14</ref> ორენშტაინის თქმით, ტანდაბალი,{{refn|რაველი სიმაღლეში 160 სანტიმეტრი იყო.<ref name=o111>Orenstein (1991), p. 111</ref>|group= შ}} მსუბუქი და გამხდარი აღნაგობის რაველი „კარგად ჩაცმული ჟოკეისავით“ გამოიყურებოდა, მისი მოზრდილი თავი კი კარგად შეესაბამებოდა მის შთამბეჭდავ ინტელექტს.<ref name=o111/> 1890-იან წლებში და შემდგომი საუკუნის პირველ წლებში რაველი, მოდის მიხედვით, წვერ-ულვაშს ატარებდა, ხოლო დაახლოებით 35 წლის ასაკიდან სუფთად გაპარსული იყო.<ref>Nichols, pp. 57 and 106; and Lesure and Nectoux, pp. 15, 16 and 28</ref>

=== დებიუსი და „Les Apaches“ ===

დაახლოებით 1900 წელს რაველი და რამდენიმე ნოვატორი ახალგაზრდა მხატვარი, პოეტი, კრიტიკოსი და მუსიკოსი არაფორმალურ ჯგუფში გაერთიანდა, რომელიც, მოგვიანებით „ხულიგნების“ („Les Apaches“) სახელით გახდა ცნობილი. სახელის იდეა ვინიესს ეკუთვნოდა და იგი მათი, როგორც „გარიყული ხელოვანების“ სტატუსს გამოხატავდა.<ref>Orenstein (1991), p. 28</ref> პირველი მსოფლიო ომის დაწყებამდე ისინი რეგულარულად იკრიბებოდნენ და ამხნევებდნენ ერთმანეთს ინტელექტუალური დისკუსიებით და ერთმანეთის ნაწარმოებების შესრულებით. ჯგუფის შემადგენლობა ცვალებადი იყო და სხვადასხვა დროს მოიცავდა [[იგორ სტრავინსკი|იგორ სტრავინსკის]], მანუელ და ფალას და მათ ფრანგ მეგობრებს.{{refn|სხვა წევრებიდან აღსანიშნავია კომპოზიტორები ფლორან შმიტი, მორის დელაჟი და პოლ ლადმირო; პოეტები ლეონ-პოლ ფარგი და ტრისტან კლინგსორი; მხატვარი პოლ სორდი და კრიტიკოსი მიშელ კალვოკორესი.<ref>Pasler, p. 403; Nichols (1977), p. 20; and Orenstein (1991), p. 28</ref>|group= შ}}

ჯგუფის გატაცებათა შორის იყო დებიუსის მუსიკაც. რაველი, რომელიც 12 წლით უმცროსი იყო, დებიუსის 1890-იანი წლებიდან შორიდან იცნობდა და მათი არცთუ ახლო მეგობრობა ათ წელზე მეტი გაგრძელდა.<ref name=n101>Nichols (1987), p. 101</ref> 1902 წელს ანდრე მესაჟეს დირიჟორობით პარიზის ოპერა-კომიკში დებიუსის „პელეას და მელისანდეს“ პრემიერა გაიმართა. მუსიკალური მოსაზრებები გაიყო. დიუბუამ განუხრელად აუკრძალა სტუდენტებს მასზე დასწრება, ხოლო დირიჟორის მეგობარი და ყოფილი მასწავლებელი, [[კამილ სენ-სანსი]] ერთ-ერთი ყველაზე გამოჩენილი ფიგურა იყო, რომელმაც ნაწარმოები დაგმო.<ref>Orledge, p. 65 (Dubois); and Donnellon, pp. 8–9 (Saint-Saëns)</ref> „ხულიგნები“ პირიქით, ხმამაღლა უჭერდნენ მხარს.<ref>McAuliffe, pp. 57–58</ref> პირველ ჯერზე ოპერა თოთხმეტჯერ დაიდგა; რაველი ყველა წარმოდგენას ესწრებოდა.<ref>McAuliffe, p. 58</ref>

[[File:Debussy-Nadar-1905.jpg|thumb|upright|left|alt=head and shoulder image of bearded man of middle age, seen in right profile|[[კლოდ დებიუსი]], 1905]]

დებიუსი ფართოდ მიიჩნეოდა [[იმპრესიონიზმი (მუსიკა)|იმპრესიონისტ]] კომპოზიტორად, თუმცა მას ეს იარლიყი ეზიზღებოდა. ბევრმა მოყვარულმა იგივე ტერმინის გამოყენება დაიწყო რაველის მისამართითაც და ორი კომპოზიტორის ნაწარმოებები ხშირად ერთსა და იმავე ჟანრში განიხილებოდა.<ref>James, pp. 30–31</ref> რაველი ფიქრობდა, რომ დებიუსი იმპრესიონისტი იყო, ხოლო თავად - არა.<ref name=k16>Kelly (2000), p. 16</ref>{{refn|უფრო გვიანდელ პერიოდში რაველს მიაჩნდა, რომ ტერმინი „იმპრესიონიზმი“ მუსიკას საერთოდ არ შეესაბამებოდა და მხოლოდ მხატვრობისთვის იყო რელევანტური.<ref>Orenstein (2003), p. 421</ref>|group= შ}} ორენშტაინი აღნიშნავს, რომ დებიუსი კომპოზიციის დროს უფრო სპონტანური და უბრალო იყო, ხოლო რაველი ბევრად უფრო ყურადღებიანი ფორმისა და ოსტატობის მხრივ.<ref name="Orenstein, 1991, p. 127">Orenstein (1991), p. 127</ref> რაველი წერდა: „დებიუსის გენიალურობა აშკარად მდგომარეობდა მის უდიდეს ინდივიდუალიზმში, საკუთარი წესების შექმნაში, მუდმივ განვითარებაში, თავისუფალ თვითგამოხატვაში და ამავე დროს, ფრანგული ტრადიციებისადმი ერთგულებაში. დებიუსის, როგორც მუსიკოსისა და ადამიანის მიმართ, უღრმესი პატივისცემა მაქვს, თუმცა, ბუნებით მისგან განვსხვავდები... ვფიქრობ, რომ პირადად მე ყოველთვის მისი [[სიმბოლიზმი|სიმბოლიზმის]] საწინააღმდეგო გზით მივდიოდი“.<ref>Orenstein (1991), p. 33; and James, p. 20</ref> რაველის ახალი საუკუნის პირველი წლების კომპოზიციებიდან აღსანიშნავია საფორტეპიანო პიესა „წყლის თამაშები“ (''Jeux d'eau''){{refn|ზოგჯერ „შადრევნებს“ უწოდებენ.|group= შ}} (1901), სიმებიანი კვარტეტი და საორკესტრო-ვოკალური ციკლი „შეჰერეზადა“ (ორივე 1903).<ref name=landormy431/> ბევრი მკვლევარი ამ ნაწარმოებებში დებიუსისეულ შტრიხებს ხედავს. ნიკოლსი კვარტეტის შესახებ ამბობს, რომ მასში დებიუსის გავლენა ერთდროულად შეთვისებულიცაა და უარყოფილიც.<ref>Nichols (2011), p. 52</ref>

ორი კომპოზიტორის მეგობრული ურთიერთობა 1900-იანი წლების შუა პერიოდში დასრულდა, რასაც მუსიკალურთან ერთად, შესაძლოა, პირადული მიზეზებიც ჰქონდა. მათი თაყვანისმცემლები ურთიერთსაწინააღმდეგო ფრაქციებში გაერთიანდნენ. ხშირი იყო კამათი მათი ნაწარმოებების ქრონოლოგიის შესახებ და იმაზეც, თუ ვინ ვისზე მოახდინა გავლენა.<ref name=n101/> რაველის მოწინააღმდეგეთა ბანაკში მოწინავე კრიტიკოსი ლალო იყო, რომელიც წერდა: „როცა ბატონი დებიუსი მთლიანად გრძნობაა, ბატონი რაველი მთლიანად უგრძნობია. იგი უყოყმანოდ სესხულობს არა მარტო სხვათა მეთოდებს, არამედ მათ გრძნობებსაც.“<ref name=James46/> საჯარო დაძაბულობამ პიროვნული გაუცხოებაც გამოიწვია.<ref name=James46>James, p. 46</ref> რაველმა თქვა: „ალბათ უკეთესია, ერთმანეთის მიმართ ცივი დამოკიდებულება გვქონდეს ალოგიკური მიზეზების გამო.“<ref>Nichols (1987), p. 102</ref> ნიკოლსი გაუცხოების სხვა მიზეზსაც ვარაუდობს. 1904 წელს დებიუსიმ მიატოვა ცოლი და საცხოვრებლად მომღერალ ემა ბარდაკთან გადავიდა. რაველი, უახლოეს მეგობარ მისია ედვარდსთან და ოპერის ვარსკვლავ ლუსიენ ბრევალთან ერთად, მიტოვებული ლილი დებიუსისთვის ყოველთვიური რეგულარული შემოსავლის შეგროვებაში იღებდა მონაწილეობას, რასაც, მკვლევარის აზრით, მისი მეუღლის განაწყენება უნდა გამოეწვია.<ref>Nichols (2011), pp. 58–59</ref>

=== სკანდალი და წარმატება ===
[[File:ლენეპვო_და_დიუბუა_-_პარიზის_კოსერვატორიის_პროფესორები.jpg|thumb|right|შარლ ლენეპვო და თეოდორ დიუბუა, პარიზის კონსერვატორიის პროფესორები]]

ახალი საუკუნის პირველ წლებში რაველმა ხუთჯერ სცადა ახალგაზრდა კომპოზიტორებისთვის საფრანგეთის ყველაზე პრესტიჟული ჯილდოს, „რომის პრემიის“ (Prix de Rome) მოპოვება. იგი წარსულში [[ბერლიოზი, ჰექტორ|ბერლიოზს]], [[გუნო, შარლ|გუნოს]], [[ბიზე, ჟორჟ|ბიზეს]], მასნეს და დებიუსის ჰქონდათ მოპოვებული.<ref>[http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article_works/grove/music/40632#S40632.1 "Winners of the Prix de Rome"], ''Grove Music Online'', Oxford University Press, retrieved 27 February 2015 {{subscription}}</ref> 1900 წელს რაველი პირველივე რაუნდიდან მოხსნეს, 1901 წელს კი მეორე ადგილი მოიპოვა.<ref>Macdonald, p. 332</ref> 1902 და 1903 წლებში ვერაფერი მოიგო. მუსიკოლოგ პოლ დანდორმის მიხედვით, მისი კანტატები იმდენად აკადემიურ სტილში იყო დაწერილი, რომ ჟიურიიმ ისინი დაცინვად მიიღო.<ref name=landormy431>Landormy, p. 431</ref> {{refn|რაველმა 1926 წელს აღიარა, რომ სულ მცირე ერთი ნაწარმოები განგებ ახდენდა მოთხოვნილი აკადემიური ფორმის პაროდიას. ეს იყო კანტატა ''Myrrha'', რომელიც 1901 წლის კონკურსისთვის დაიწერა.<ref>Macdonald, p. 332; and Kelly, p. 8</ref>|group = შ}} 1905 წელს უკვე 30 წლის რაველმა ბოლოჯერ მიიღო მონაწილეობა კონკურსში და უნებლიედ, ფურორი მოახდინა. იგი პირველივე ეტაპზე მოხსნეს, რაც მისდამი არაკეთილგანწყობილმა კრიტიკოსებმაც კი, მათ შორის, ლალომ, სასტიკად დაგმეს როგორც უსაფუძლო და გაუმართლებელი გადაწყვეტილება.<ref>Hill, p. 134; and Duchen, pp. 149–150</ref> პრესის აღშფოთება კიდევ უფრო გამწვავდა, როცა გაირკვა, რომ ჟიურიში შედიოდა კონსერვატორიის უფროსი პროფესორი შარლ ლენეპვო, ფინალურ რაუნდში კი მხოლოდ მისი სტუდენტები მოხვდნენ;<ref>Nichols (1977), p. 32</ref> მისი დაჟინება კი, თითქოს ეს შემთხვევითობა იყო, კიდევ უფრო ცუდად მიიღეს.<ref>Woldu, pp. 247 and 249</ref> „რაველის საქმე“ ({{lang-fr|„L'affaire Ravel“}}) ეროვნული მასშტაბის სკანდალად იქცა, რასაც მოჰყვა დიუბუას ნაადრევი გადადგომა და მისი გაბრიელ ფორეთი ჩანაცვლება, რომელსაც მთავრობისგან კონსერვატორიის რადიკალურად რეფორმირება ჰქონდა დავალებული.<ref>Nectoux, p. 267</ref>

ერთ-ერთი, ვისაც ეს სკანდალი განსაკუთრებულად აინტერესებდა, იყო ალფრედ ედვარდსი, ''Le Matin''-ის მფლობელი და რედაქტორი. მისივე გაზეთისთვის წერდა ლალოც. ედვარდსი რაველის მეგობრის, მისიას მეუღლე იყო;{{refn|მუსიკოლოგი დევიდ ლამაზი ვარაუდობს, რომ რაველს მისიას მიმართ ხანგრძლივი რომანტიკული გრძნობები ჰქონდა და გამოთქვამს მოსაზრებას, რომ მისი სახელი ხშირად ჩნდება რაველის მუსიკაში მოტივის სახით E, B, A – "Mi, Si, La" ფრანგული სოლფეჯიოს მიხედვით.<ref name=lamaze>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/7968024.stm "Hidden clue to composer's passion"], BBC, 27 March 2009</ref>|group= შ}} წყვილმა რაველი შვიდკვირიან კრუიზზეც დაპატიჟა რაინზე 1905 წლის ივნისსა და ივლისში, რაც რაველის პირველი მოგზაურობა იყო საზღვარგარეთ.<ref>Nichols (2011), pp. 66–67</ref>

1900-იანი წლების ბოლოსთვის რაველს უკვე ჩამოყალიბებული ჰქონდა მეთოდი, როცა ნაწარმოებს თავდაპირველად ფორტეპიანოსთვის წერდა, ხოლო შემდეგ აორკესტრებდა ხოლმე.<ref>Goddard, p. 292</ref> იგი ძალიან ნელა მუშაობდა და თავისი ძველი საფორტეპიანო კომპოზიციების ამ გზით გადამუშავება საშუალებას აძლევდა გამოცემული და შესრულებული ნაწარმოებების რაოდენობა გაეზარდა.<ref name=rg>Sackville-West and Shawe-Taylor, p. 607</ref> როგორც ჩანს, ამის უკან მერკანტილისტური მიზნები არ იდგა, რადგან რაველი ფინანსური საკითხების მიმართ საკმაოდ ინდიფერენტული იყო.<ref name="Nichols 1987, p. 32">Nichols (1987), p. 32</ref> პიესებიდან, რომლებიც თავიდან საფორტეპიანო ნაწარმოებები იყო, ხოლო შემდეგ საორკესტრო ჟღერადობა შეიძინეს, აღსანიშნავია „პავანა გარდაცვლილი ინფანტისთვის“ (გაორკესტრებული 1910 წელს), „ნავი ოკეანეში“ (''Une barque sur l'océan'') (1906, 1905 წელს დაწერილი საფორტეპიანო სიუიტიდან „სარკეები“ (''Miroirs''), ჰაბანერა „ესპანური რაფსოდიიდან“ (1907–08), „დედა ბატი“ (''Ma mère l'Oye'') (1908–10, გაორკესტრებული 1911 წელს), „კეთილშობილი და სენტიმენტალური ვალსები“ (''Valses nobles et sentimentales'') (1911, გაორკესტრებული 1912 წელს), ''Alborada del gracioso'' („სარკეებიდან“, გაორკესტრებული 1918 წელს) და „კუპერენის აკლდამა“ (1914–17, გაორკესტრებული 1919 წელს).<ref name=grove/> სხვა ნამუშევრები, როგორიცაა ''La Valse'', ჯერ ორკესტრისთვის იქმნებოდა და შემდეგ ხდებოდა მათი ტრანსკრიპცია ფორტეპიანოსთვის (როგორც წესი, ოთხ ხელში).<ref>https://imslp.org/wiki/La_valse_(Ravel%2C_Maurice)</ref>

[[File:Vaughan-Williams-by-Rothenstein.jpg|thumb|left|upright=0.6|alt=drawing of youngish man with full head of hair, clean shaven, looking towards the artist|რალფ ვონ უილიამსი, ერთ-ერთი რაველის მცირერიცხოვანი მოსწავლეებიდან]]

რაველს პედაგოგიური მისწრაფებები არ ჰქონია, თუმცა რამდენიმე ახალგაზრდა მუსიკოსს გაკვეთილებს უტარებდა. ერთ-ერთი იყო მანუელ როზენტალი, რომელიც იხსენებს, რომ რაველი ძალიან მომთხოვნი მასწავლებელი იყო, თუ თვლიდა, რომ მოსწავლეს ნიჭი გააჩნდა. თავისი მასწავლებლის, ფორეს მსგავსად, უმთავრესად ცდილობდა, რომ სტუდენტს საკუთარი ხმა ეპოვნა და ცნობილი ოსტატების გავლენის ქვეშ ნაკლებად მოქცეულიყო.<ref>Nichols (2011), pp. 26–30; and Pollack, pp. 119–120</ref> იგი როზენტალს აფრთხილებდა, რომ დებიუსის ნაწარმოებების შესწავლით ვერაფერს მიიღებდა: „მხოლოდ დებიუსის შეეძლო მათი დაწერა და ასე მხოლოდ დებიუსი შეიძლება ჟღერდეს.“<ref>''Quoted'' in Nichols (1987), p. 67</ref> 1920-იან წლებში მას რამდენიმე გაკვეთილის ჩატარება სთხოვა [[ჯორჯ გერშვინი|ჯორჯ გერშვინმა]], თუმცა, სერიოზული ფიქრის შემდეგ რაველმა უარი უთხრა, რადგან შიშობდა, რომ ამ შემთხვევაში გერშვინი „დაწერდა ცუდ რაველს და დაკარგავდა მელოდიის და სპონტანურობის უდიდეს ნიჭს“.<ref>Pollack, p. 119</ref>{{refn|ეს შენიშვნა შეცვლილი სახით მოხვდა ჰოლივუდურ ფილმში „ბლუზური რაფსოდია“ (1945), სადაც რაველი (ოსკარ ლორენი) ეუბნება გერშვინს (რობერტ ალდა): „ჩემთან თუ ისწავლით, მხოლოდ მეორეხარისხოვან რაველს დაწერთ პირველხარისხოვანი გერშვინის ნაცვლად.“<ref>Pollack, p. 728</ref>|group= შ}} ყველაზე ცნობილი კომპოზიტორი, რომელიც რაველთან სწავლობდა, ალბათ, რალფ ვონ უილიამსი იყო, სამი თვით, 1907–08 წლებში. ვონ უილიამსი იხსენებს, რომ რაველი დაეხმარა, გაჰქცეოდა „მძიმე კონტრაპუნქტის ტევტონურ მანერას“, მისი დევიზი კი იყო „კომპლექსური, მაგრამ არა რთული“.<ref>Vaughan Williams, p. 79</ref>

ვონ უილიამსის მოგონებები გარკვეულ ნათელს ჰფენს რაველის პირად ცხოვრებას, რომელზეც, კომპოზიტორის თავშეკავებული და იდუმალი ცხოვრების სტილის გამო, უამრავი სპეკულაცია არსებობს. ვონ უილიამსიც, როზენტალიც და მარგერიტ ლონგიც ადასტურებენ, რომ რაველი ხშირად სტუმრობდა საროსკიპოებს.<ref>Nichols (1987), pp. 70 (Vaughan Williams), 36 (Rosenthal) and 32 (Long)</ref> გადმოცემით, იგი ნერვიულობდა ქალებთან ურთიერთობაში დაბალი და სუსტი აღნაგობის გამო.<ref name="Nichols 1987, p. 32"/> სხვა გადმოცემების მიხედვით, რომელთაგანაც პირველწყაროს არცერთი ეკუთვნის, რაველი მისია ედვარდსზე იყო შეყვარებული<ref name=lamaze/> ან მევიოლინე ელენ ჟურდან-მორანჟის ცოლად შერთვა სურდა.<ref>Nichols (1987), p. 35</ref> როზენტალი იძლევა ცნობებს იმ მოსაზრებებზეც, რომ რაველი [[ჰომოსექსუალობა|ჰომოსექსუალი]] იყო, თუმცა მათ უარყოფს.<ref>Nichols (1987), pp.35–36</ref> მსგავს სპეკულაციას შეიცავდა ბენჯამინ აივრის მიერ მოთხრობილი რაველის ბიოგრაფიაც (2000);<ref>Ivry, p. 4</ref> შემდგომი კვლევების მოუხედავად, რაველის სექსუალობა და პირადი ცხოვრება კვლავ საიდუმლოდ რჩება.<ref>Whitesell, p. 78; and Nichols (2011), p. 350</ref>

რაველის პირველი კონცერტი საფრანგეთის გარეთ 1909 წელს გაიმართა. ვონ უილიამსის სტუმრის რანგში იგი [[ლონდონი|ლონდონს]] ეწვია, სადაც ფრანგული კონცერტების საზოგადოებისთვის დაუკრა, კარგი გამოხმაურებაც მიიღო და მისი საერთაშორისო რეპუტაციაც გაიზარდა.<ref>"Société des Concerts Français", ''The Times'', 27 April 1909, p. 8; and Nichols (2011), pp. 108–109</ref>{{refn|რაველმა, რომელიც გურმანად იყო ცნობილი, მოულოდნელი ინტერესი გამომჟღავნა ინგლსიური სამზარულოს მიმართ, განსაკუთრებით სტეიკისა და თირკმელის ღვეზელი და [[სტაუტი]] მოეწონა.<ref>Nichols (2011), p. 109</ref>|group= შ}}

=== 1910 წლიდან I მსოფლიო ომამდე ===

მუსიკის ეროვნული საზოგადოება ({{lang-fr|Société Nationale de Musique}}), რომელიც 1871 წელს დაარსდა ახალი ფრანგი კომპოზიტორების მუსიკის მხარდასაჭერად, 1880-იანი წლების შუა პერიოდიდან მოყოლებული კონსერვატიული ფრთის გავლენის ქვეშ იყო, რომელსაც ვენსან დ’ენდი ხელმძღვანელობდა.<ref>Strasser, p. 251</ref> რაველმა, ფორეს სხვა ყოფილ სტუდენტებთან ერთად ახალი, მოდერნისტული ორგანიზაცია ჩამოაყალიბა — დამოუკიდებელი მუსიკალური საზოგადოება ({{lang-fr|Société Musicale Indépendente}}), რომლის პრეზიდენტადაც ფორე აირჩიეს.{{refn|ფორე ასევე მეტოქე ორგანიზაციის (ეროვნული საზოგადოების) პრეზიდენტობასაც ინარჩუნებდა, რადგან მის წევრებს შორისაც (დ’ენდის ჩათვლით) დიდი სიყვარულით და პატივისცემით სარგებლობდა.<ref>Jones, p. 133</ref>|group= შ}} ახალი საზოგადოების საინაუგურაციო კონცერტი 1910 წლის 20 აპრილს გაიმართა. კონცერტზე შვიდი ნომერი შესრულდა, მათ შორის იყო ფორეს ვოკალური ციკლის, „ევას სიმღერების“ პრემიერა, ასევე დებიუსის საფორტეპიანო სიუიტა „ჩანახატების წიგნიდან“, ზოლტან კოდაის „ექვსი პიესა ფორტეპიანოსთვის“ და რაველის „დედა ბატის“ თავდაპირველი ვერსია საფორტეპიანო დუეტის სახით. ასრულებდნენ ფორე, ფლორან შმიტი, ერნესტ ბლოხი, პიერ მონტე, ხოლო დებიუსის მუსიკას რაველი უკრავდა.<ref>"Courrier Musicale", ''[[Le Figaro]]'', 20 April 1910, p. 6</ref> 1911 წლის იანვარში გამართულ კონცერტზე სატის მუსიკაც შესრულდა, რაც, კელის აზრით რაველზე ახალი გავლენების მაჩვენებელი იყო.<ref name=grove/>

რაველის ორი ოპერიდან პირველის, „ესპანური საათის“ (''L'heure espagnole'') პრემიერა 1911 წელს შედგა. ნაწარმოები ჯერ კიდევ 1907 წელს იყო დასრულებული, მაგრამ ოპერა-კომიკის მმართველი, ალბერ კარე გამუდმებით უშლიდა ხელს მის დადგმას. ის შიშობდა, რომ ეს სექსუალური შინაარსის ფარსი ცუდად იქნებოდა მიღებული ულტრარესპექტაბელური დედებისა და ქალიშვილების მიერ, რომლებიც ოპერის აუდიტორიის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენდა.<ref>Kilpatrick, pp. 103–104, and 106</ref> ნაწარმოებს თავდაპირველად მხოლოდ საშუალო წარმატება ხვდა წილად და ნამდვილად პოპულარული 1920-იან წლებამდე არ გამხდარა.<ref>Kilpatrick, p. 132</ref>

[[ფაილი:Fokine-as-daphnis.jpg|მინი|მარცხნივ|ფოკინი დაფნისის როლში, „დაფნის და ქლოე“]]

1912 წელს რაველის სამი ბალეტის პრემიერა შედგა. პირველი იყო „დედა ბატის“ განვრცობილი და გაორკესტრებული ვერსია, რომელიც ხელოვნების თეატრში (Théâtre des Arts) იანვარში შესრულდა.<ref>Orenstein (1991), p. 65</ref> გამოხმაურება შესანიშავი იყო: ''Mercure de France''-მა ნაწარმოებს „სრულიად გამაოგნებელი, მინიატურული შედევრი“ უწოდა.<ref>''Quoted'' in Zank, p. 259</ref> მუსიკა სწრაფად მოხვდა საკონცერტო რეპერტუარში. პარიზული პრემიერიდან რამდენიმე კვირაში იგი ლონდონში, ქუინს ჰოლში შესრულდა, მოგვიანებით კი, პრომენადის კონცერტების ფარგლებშიც. ''The Times''-მა შეაქო „ნაწარმოების ჯადოსნურობა... მირაჟის ეფექტი, რომლის საშუალებითაც რაღაც საკმაოდ რეალური თითქოს სიცარიელეში ტივტივებს“.<ref>"Promenade Concerts", ''The Times'', 28 August 1912, p. 7</ref> იმავე წელს ნაწარმოები ნიუ-იორკის აუდიტორიამაც მოისმინა.<ref>[https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9F01E7D9133CE633A2575AC0A9679D946396D6CF "New York Symphony in New Aeolian Hall"], ''[[The New York Times]]'', 9 November 1912 {{subscription}}</ref> მეორე ბალეტი 1912 წელს იყო „ადელაიდა ანუ ყვავილების ენა“ (''Adélaïde ou le langage des fleurs''), რომლის მუსიკალურ თანხლებასაც წარმოადგენდა „კეთილშობილი და სენტიმენტალური ვალსები.“ იგი შატელეს თეატრში აპრილში გაიხსნა. „დაფნისი და ქლოე“ იმავე თეატრში ივნისში დადგეს. ეს რაველის ყველზე მასშტაბური საორკესტრო ნაწარმოები იყო და მის დასასრულებლად ბევრი ტანჯვა და რამდენიმე წელი დასჭირდა.<ref>Morrison, pp. 63–64; and Nichols (2011), p. 141</ref>

„დაფნისი და ქლოე“ დაახლოებით 1909 წელს იმპრესარიო [[სერგეი დიაგილევი|სერგეი დიაგილევმა]] შეუკვეთა თავისი საბალეტო კომპანიისთვის Ballets Russes.{{refn|რაველი ბალეტის შეკვეთის წლად 1907 წელს ასახელებდა.<ref>Morrison, pp. 57–58</ref>|group= შ}} რაველმა მუშაობა დიაგილევის ქორეოგრაფ მიშელ ფოკინთან და დიზაინერ ლეონ ბაკსტთან ერთად დაიწყო.<ref name="Morrison, p. 54">Morrison, p. 54</ref> ფოკინი განთქმული იყო ცეკვასთან თანამედროვე მიდგომით და ინდივიდუალურ ნომრებს ხშირად ანაცვლებდა განუწყვეტელი მუსიკით. რაველს ეს მიდგომა მოსწონდა და ფოკინთან ერთად შინაარსის დეტალური განხილვის შემდეგ მუსიკის წერას შეუდგა.<ref>Nichols (1987), pp. 41–43</ref> მათ შორის ხშირი უთანხმოება იყო და პრემიერა, ნაწარმოების გვიანი დასრულების გამო, მოუმზადებელი იყო.<ref>Morrison, p. 50</ref> იგი ცუდად მიიღეს და მალევე უკან იქნა გამოთხოვილი, თუმცა, ერთი წლის შემდეგ მონტე-კარლოში და ლონდონში წარმატებით მოხდა მისი გაცოცხლება.<ref>Orenstein (1991), p. 60; and "Return of the Russian Ballet", ''The Times'', 10 June 1914, p. 11</ref> ბალეტის დასასრულებლად გაწეულმა ძალისხმევამ რაველის ჯანმრთელობაზე ცუდი გავლენა მოახდინა;{{refn|რაველი მეგობარს სწერდა: „უნდა გითხრათ, რომ ბოლო კვირა ნამდვილი სიგიჟე იყო: ბალეტის მომზადება შემდეგი რუსული სეზონისათვის. თითქმის ყოველდღე დილის 3 საათამდე ვმუშაობდი. საქმეს ისიც ართულებს, რომ ფოკინმა ფრანგულად ერთი ისტყვაც არ იცის, მე კი რუსულად მხოლოდ წყევლა-კრულვა შემიძლია. მთარგმნელები რომ არ იყოს, ალბათ შეგიძლიათ ჩვენი საუბრის წარმოდგენა.“<ref name="Morrison, p. 54">Morrison, p. 54</ref>|group= შ}} [[ნევრასთენია|ნევრასეთენიამ]] აიძულა პრემიერის შემდეგ რამდენიმე თვე დაესვენა.<ref>James, p. 72</ref>

1913 წელს რაველი ცოტას წერდა. იგი თანამშრომლობდა სტრავინსკისთან მუსორგსკის დაუსრულებელი ოპერის, „ხოვანშჩინას“ შესასრულებელ ვერსიაზე, საკუთარი ნაწარმოებებიდან კი აღსანიშნავია „მალარმეს სამი ლექსი“ (''Trois poèmes de Mallarmé'') სოპრანოსა და კამერული ანსამბლისთვის და ორი პატარა საფორტეპიანო პიესა: „ბოროდინის სტილში“ (''À la manière de Borodine'') და „შაბრიეს სტილში“ (''À la manière de Chabrier'').<ref name=ln9/> 1913 წელსვე, დებიუსისთან ერთად, რაველი მოხვდა იმ მცირერიცხოვანი კომპოზიტორების რიცხვში, ვინც „[[კურთხეული გაზაფხული|კურთხეული გაზაფხულის]]“ გენერალურ რეპეტიციას დაესწრო.<ref>Canarina, p. 43</ref> მოგვიანებით, [[იგორ სტრავინსკი|სტრავინსკიმ]] თქვა, რომ რაველი ერთადერთი იყო, ვინც მუსიკა მაშინვე გაიგო.<ref>Nichols (1987), p. 113</ref> რაველმა იწინასწარმეტყველა, რომ „კურთხეული გაზაფხულის“ პრემიერა ისეთივე ისტორიული მნიშვნელობის მუსიკალური მოვლენა გახდებოდა, როგორც დებიუსის „პელეას და მელისანდეს“ დადგმა იყო.<ref>Nichols (2011), p. 157</ref>{{refn|პრემიერა ლამის ამბოხით დასრულდა, მისი მომხრე და მოწინააღმდეგე მხარეები კი სასტიკად დაუპირისპირდნენ ერთმანეთს, თუმცა ნაწარმოები მალევე შევიდა როგორც თეატრის, ისე საკონცერტო დარბაზების მუდმივ რეპერტუარში.<ref>Canarina, pp. 42, 47</ref>|group= შ}}

=== ომი ===

[[ფაილი:Maurice-Ravel-soldier-1916.jpg|მინი|მარჯვნივ|რაველი ფრანგული არმიის უნიფორმაში, 1916]]

1914 წელს, საფრანგეთში გერმანიის შეჭრის შემდეგ, რაველმა საფრანგეთის საჰაერო ძალებში შესვლა სცადა. იგი ფიქრობდა, რომ მისი პატარა აღნაგობა და მცირე წონა იდეალური იქნებოდა ავიატორისთვის, თუმცა უარი მიიღო ასაკისა და გულის მცირედი პრობლემის გამო.<ref>Jankélévitch, p. 179</ref> გაწვევის მოლოდინში დაწერა „სამი სიმღერა“ (''Trois Chansons''), მისი ერთადერთი ნაწარმოები a cappella გუნდისთვის XVI საუკუნის ფრანგული შანსონების სტილში, სადაც საკუთარი ტექსტები გამოიყენა. სიმღერები მიუძღვნა რამდენიმე ადამიანს, რომელთაგანაც გაწვევაში დახმარებას მოელოდა.<ref>Nichols (2011), p. 179</ref> რამდენიმე წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, 1915 წლის მარტში მე-13 საარტილერიო პოლკს შეუერთდა სატვირთო მანქანის მძღოლად. ამ დროს უკვე 40 წლისა იყო.<ref name=o93>Orenstein (1995), p. 93</ref> სტრავინსკი აღფრთოვანებული იყო თავისი მეგობრის სიმამაცით: „მის ასაკში და მისი რეპუტაციით ბევრად უფრო იოლი ადგილი შეეძლო ეშოვნა, ან, საერთოდაც, არაფერი გაეკეთებინა.“<ref>''Quoted'' in Nichols (1987), p. 113</ref> რაველის ზოგიერთი მოვალეობა მას სასიკვდილო საფრთხის ქვეშ აგდებდა, მაგალითად, საბრძოლო მასალის გადაზიდვა ღამით, გერმანელების მხრიდან ინტენსიური დაბომბვის დროს. მის სულიერ სიმშვიდეს დედის ავადმყოფობაც ძირს უთხრიდა. ჯანმრთელობის პრობლემები თვითონაც ჰქონდა; აწუხებდა [[უძილობა|ინსომნია]] და საჭმლის მონელების პრობლემები. 1916 წელს [[დიზენტერიის ამება|დიზენტერიის]] გამო კუჭის ოპერაციაც დასჭირდა, მომდევნო ზამთარში კი ფეხის მოყინვაც ჰქონდა.<ref>Larner, p. 158</ref>

ომის პერიოდში სენ-სანსმა, დიუბუამ, დ’ენდიმ და სხვებმა ფრანგული მუსიკის დაცვის ეროვნული ლიგა ({{lang-fr|Ligue Nationale pour la Defense de la Musique Française}}) ჩამოაყალიბეს, რომელიც კამპანიას ეწეოდა თანამედროვე გერმანული მუსიკის შესრულების აკრძალვის მიზნით.<ref>Fulcher (2001), pp. 207–208</ref> რაველმა უარი განაცხადა გაწევრიანებაზე, რაზეც 1916 წელს ლიგის კომიტეტს მისწერა: „ფრანგი კომპოზიტორებისთვის უცხოელი კოლეგების შემოქმედების სისტემატურად უგულვებელყოფა და ეროვნულ ჩაკეტილ წრედ გადაქცევა საშიში იქნება: ჩვენი მუსიკალური ხელოვნება, რომელიც ამჟამად ასე მდიდარია, მალე დეგრადირდება და იზოლირებული, ბანალური ფორმულებით სავსე გახდება.“<ref>Orenstein (2003), p. 169</ref> პასუხად, ლიგამ თავის კონცერტებზე რაველის მუსიკის შესრულება აკრძალა.<ref>Fulcher (2001), p. 208</ref>

1917 წლის იანვარში რაველის დედა გარდაიცვალა და კომპოზიტორი „საშინელ სასოწარკვეთილებაში“ ჩავარდა, რასაც ართულებდა ის მწუხარება, რომელსაც ომის შედეგად თანამემამულეთა ტანჯვის გამო განიცდიდა.<ref>Orenstein (2003), p. 180; and Nichols (2011), p. 187</ref> ომის წლებში რაველი ცოტას წერდა. საფორტეპიანო ტრიო კონფლიქტის დასაწყისისთვის თითქმის დასრულებული იყო, ამ პერიოდის ყველაზე მასშტაბური ნაწარმოები კი იყო „კუპერენის აკლდამა“ (''Le tombeau de Couperin''), დაწერილი 1914-1917 წლებში. სიუიტა ეხმიანება XVIII საუკუნის ფრანგი კომპოზიტორის, ფრანსუა კუპერენის ტრადიციებს. მისი თითოეული ნაწილი რაველის ომში დაკარგულ მეგობარს ეძღვნება.<ref>James, p. 81</ref>

=== 1920-იანი წლები ===

ომის შემდგ რაველის ახლობლები ხედავდნენ, რომ მას ფიზიკური და მენტალური მდგრადობა მეტწილად დაკარგული ჰქონდა. როგორც მუსიკოლოგი სტივენ ზენკი ამბობს, „რაველის ემოციური წონასწორობა, რომელიც წინა დეკადაში ძლივს მოიპოვა, სერიოზულად იყო დაზიანებული.“<ref name=z11>Zank, p. 11</ref> მისი შემოქმედება რაოდენობრივად კიდევ უფრო შემცირდა.<ref name=z11/> მიუხედავად ამისა, დებიუსის გარდაცვალების შემდეგ (1918), როგორც საფრანგეთში, ისე მის საზღვრებს გარეთ, რაველი ფართოდ განიხილებოდა, როგორც უპირველესი ფრანგი კომპოზიტორი.<ref name=o230/> ფორე მას სწერდა: „უფრო ბედნიერი ვარ, ვიდრე შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ, იმ სოლიდური პოზიციის გამო, რომელიც ასე ბრწყინვალედ და ასე სწრაფად მოიპოვეთ. იგი სიხარულისა და სიამაყის წყაროა თქვენი მოხუცი პროფესორისთვის.“<ref name=o230>Orenstein (2003), pp. 230–231</ref> 1920 წელს რაველს [[საპატიო ლეგიონის ორდენი]] შესთავაზეს, რომელზეც უარი განაცხადა,{{refn|რაველს უარის მიზეზი ნათლად არასოდეს განუმარტავს. არსებობს რამდენიმე თეორია. როზენტალი ფიქრობდა, რომ ამის მიზეზი იყო უამრავი დაღუპული ომში, რომელშიც რაველს, ფაქტობრივად, არ უბრძოლია.<ref name=f139>Fulcher (2005), p. 139</ref> სხვა მოსაზრებით, რაველი თავს მოტყუებულად გრძნობდა, რადგან მისი წინააღმდეგობის მიუხედავად, ავადმყოფ დედას მაინც უთხრეს, რომ იგი არმიაში ჩაეწერა.<ref name=f139/> ედუარდ რაველის თქმით, მისმა ძმამ ჯილდოზე უარი იმის გამო თქვა, რომ იგი მიმღების თანხმობის გარეშე გამოაცხადეს.<ref name=f139/> ბევრი ბიოგრაფი კი ფიქრობს, რომ რაველის გამოცდილებამ რომის პრემიის დროს იგი დაარწმუნა, რომ სახელმწიფო ინსტიტუციები პროგრესული ხელოვანების მიმართ მტრულად იყვნენ განწყობილნი.<ref>Kelly (2000), p. 9; Macdonald, p. 333; and Zank, p. 10</ref>|group= შ}} თუმცა, კომპოზიტორთა ახალი თაობისთვის, მათ შორის, „ექვსეულისთვის“ (Le Six), ის მაინც საპატიო ფიგურად ითვლებოდა. სატიმ ამის გამო ზურგი აქცია და თქვა: „რაველი უარს ამბობს, საპატიო ლეგიონზე, თუმცა მისი მუსიკა თანხმობას აცხადებს.“<ref>Kelly (2013), p. 56</ref>{{refn|სატი ცნობილი იყო მეგობრების წინააღმდეგ გამოსვლებით. 1917 წელს უწმაწური ენით გალანძღა რაველი თინეიჯერ ფრანსის პულენკთან.<ref>Poulenc and Audel, p. 175</ref> 1924 წლისთვის კი სატის პულენკსა და მეორე მეგობართან, ჟორჟ ორიკთანაც ჰქონდა ურთიერთობა გაწყვეტილი.<ref>Schmidt. p. 136</ref> პულენკმა მეგობარს უთხრა, რომ გახარებული იყო, რომ სატის მეტად აღარ ნახავდა: „ისევე ვცემ თაყვანს, როგორც ყოველთის, თუმცა, შვებით ამოვისუნთქე, რომ ბოლოს და ბოლოს, აღარ მომიწევს მისი გამუდმებული ბუზღუნის მოსმენა რაველის შესახებ...“<ref>Kelly (2013), p. 57</ref>|group= შ}} ამ თავდასხმის მიუხედავად, რაველი კვლავ პატივს სცემდა სატის ადრინდელ მუსიკას და ყოველთვის აღიარებდა მის გავლენას საკუთარ განვითარებაზე.<ref name=k16/> რაველი კეთილგანწყობილი იყო „ექვსეულის“ მიმართ, მათ მუსიკას მხარს უჭერდა და ჟურნალისტების თავდასხმებისგან იცავდა ხოლმე; მათ უარყოფით რეაქციას თავისი ნაწარმოებების მიმართ კი ბუნებრივად მიიჩნევდა და უკეთესად, ვიდრე მისი სტილის კოპირება იქნებოდა.<ref name="Kelly 2000, p. 25">Kelly (2000), p. 25</ref> დამოუკიდებელი მუსიკალური საზოგადოების საშუალებით, მას შესაძლებლობა ჰქონდა, მხარი დაეჭირა მათთვის და კომპოზიტორებისთვის სხვა ქვეყნებიდანაც. საზოგადოებამ კონცერტებზე წარადგინა ამერიკელი აარონ კოპლანდის, ვირჯილ ტომსონის და ჯორჯ ანტაილის, ასევე ინგლისელი ვონ უილიამსის, არნოლდ ბაქსის და სირილ სკოტის ახალი ნაწარმოებები.<ref>Orenstein (1991), pp. 82–83</ref>

[[File:Montfort-l'Amaury Maison Ravel.jpg|thumb|left|alt=exterior shot of small 19th-century French country house|Le Belvédère, მონფორ-ლ’ამორი, სადაც რაველი 1921 წლიდან გარდაცვალებამდე ცხოვრობდა]]

ორენშტაინი და ზენკი შენიშნავენ, რომ რაველის ომისშემდგომი შემოქმედება მცირე რაოდენობისა იყო, საშუალოდ, ერთი კომპოზიცია წელიწადში, თუმცა, მის საუკეთესო ნაწარმოებებს მოიცავდა.<ref>Orenstein (1967), p. 479; and Zank, p. 11</ref> 1920 წელს დაწერა „ვალსი“ (''La valse''), დიაგილევის შეკვეთის პასუხად. მასზე რამდენიმე წლის განმავლობაში სხვადასხვა ინტერვალებით მუშაობდა ხოლმე. გეგმავდა, როგორც საკონცერტო პიესას, რომელიც „ვენის ვალსის აპოთეოზი“ უნდა ყოფილიყო.<ref>''Quoted'' in Orenstein (2003), p. 32</ref> დიაგილევმა მასზე უარი თქვა: „იგი შედევრია, თუმცა ბალეტი არ არის; ბალეტის პორტრეტია.“<ref>Nichols (1987), p. 118</ref> რაველმა დიაგილევის ვერდიქტი პროტესტის ან კამათის გარეშე მოისმინა, წამოვიდა და მასთან შეხება აღარასოდეს ჰქონია.<ref>Orenstein (1991), p. 78</ref>{{refn|ზოგიერთი წყაროს მიხედვით, 1925 წელს დიაგილევთან შეხვედრისას რაველმა მას ხელი არ ჩამოართვა და ერთ-ერთმა მათგანმა მეორე დუელშიც კი გამოიწვია. ჰაროლდ შონბერგი დუელის ინიციატორად დიაგილევს ასახელებს, ხოლო ჯერალდ ლარნერი რაველს.<ref>Schonberg, p. 468; and Larner, p. 188</ref> არავითარი დუელი არ შემდგარა და მსგავსი ინციდენტი არც ორენშტაინის და არც ნიკოლსის მიერ დაწერილ ბიოგრაფიებში არ გვხვდება, თუმცა, ორივე ადასტურებს, რომ განხეთქილება სრული დ საბოლოო იყო.<ref>Orenstein (1991), p. 78; and Nichols (2011), p. 210</ref>|group= შ}} ნიქოლსი შენიშნავს, რომ რაველს ჰქონდა ბედნიერება, ეხილა ეს ბალეტი სხვა კომპანიების შესრულებით ორჯერ, ვიდრე დიაგილევი გარდაიცვლებოდა.<ref>Nichols (2011), p. 210</ref> 1920 წლის ნოემბერში ელისეს მინდვრების თეატრში დაიდგა ბალეტი „კუპერენის აკლდამის“ მუსიკაზე, დეკემბერში იქვე „ვალსის“ პრემიერაც შედგა.<ref name=ln10>Lesure and Nectoux, p. 10</ref> მომდევნო წელს პარიზის ოპერაში წარმატებით გააცოცხლეს „დაფნისი და ქლოე“ და „ესპანური საათი“.<ref name=ln10/>

ომისშემდგომ ეპოქაში ადგილი ჰქონდა რეაქციას მასშტაბური საორკესტრო მუსიკის წინააღმდეგ, როგორიცაა [[გუსტავ მალერი|გუსტავ მალერის]] და [[რიხარდ შტრაუსი|რიხარდ შტრაუსის]] ნაწარმოებები.<ref>Orenstein (1991), p. 84</ref> სტრავინსკიმ, რომლის „კურთხეული გაზაფხული“ უზარმაზარი ორკესტრისთვის იყო დაწერილი, ბევრად უფრო მცირე მასშტაბებში დაიწყო მუშაობა. მისი ბალეტი „ქორწილი“ (''Les noces'') ხმებისა და 21 ინსტრუმენტისთვის არის დაწერილი.<ref>[http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/opr/t114/e4740 "Noces, Les"], ''The Oxford Companion to Music'', Oxford Music Online, Oxford University Press, retrieved 11 March 2015 {{subscription}}.</ref> რაველს ეს ნაწრმოები არ მოეწონა (ამ მოსაზრებმ მის მიმართ სტრავინსკის მეგობრული დამოკიდებულების გაცივებაც გამოიწვია)<ref>Francis Poulenc, ''quoted'' in Nichols (1987), p. 117</ref> თუმცა მას მოსწონდა „dépouillement“ – „გაშიშვლება“ ომისწინანდელი ექსტრავაგანტურობისგან და უმთავრესის წინ წამოწევა.<ref name="Kelly 2000, p. 25"/> 1920-იან წლებში დაწერილი მისი ნაწარმოებები შესამჩნევად უფრო ძუნწია ტექსტურულად, ვიდრე მისი ადრინდელი ნამუშევრები.<ref>Orenstein (1991), pp. 84, 186 and 197</ref> ამ პერიოდში მასზე გავლენა მოახდინა [[ჯაზი|ჯაზმა]] და [[ატონალობა|ატონალობამ]]. ჯაზი პოპულარული იყო პარიზულ კაფეებში და ფრანგი კომპოზიტორები, მაგალითად, დარიუს მიიო მის ელემენტებს ხშირად იყენებდნენ საკუთარ კომპოზიციებში.<ref>James, p. 101</ref> რაველი ამბობდა, რომ გრანდ ოპერას ჯაზი ურჩევნოდა<ref>Nichols (2011), p. 289</ref> და ეს გავლენა აშკარაა მის გვიანდელ ნაწარმოებებში.<ref>Perret, p. 347</ref> [[არნოლდ შენბერგი|არნოლდ შონბერგის]] მიერ კონვენციური ტონალობის მიტოვებამ ასევე იქონია გავლენა რაველის ზოგიერთ ნაწარმოებზე, მაგალითად, „მადაგასკარული სიმღერები“ (''Chansons madécasses'') (1926), რომელიც, რაველისვე თქმით, ვერ დაიწერებოდა „მთვარის პიეროს“ გარეშე.<ref>Kelly (2000), p. 24</ref> 1920-იან წლებიდან მისი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნამუშევარი იყო საორკესტრო ვერსია მუსორგსკის ნაწარმოებისა „სურათები გამოფენაზე“ (1922), ოპერა „ბავშვი და ჯადოქრობა“ (''L'enfant et les sortilèges'') [[კოლეტი|კოლეტის]] ლიბრეტოზე, „ბოშა“ (''Tzigane'') (1924) და სავიოლინე სონატა №2 (1927).<ref name=ln10/>

რაველისთვის ქალაქში ცხოვრება დამღლელი იყო, ამიტომ გარეუბანში გადავიდა.<ref>Lesure and Nectoux, p. 45</ref> 1921 წლის მაისში დაიწყო ცხოვრება Le Belvédère-ში, მონფორ-ლ’ამორიში, რომელიც პარიზიდან დასავლეთით, 50 კილომეტრში, [[იველინი|იველინის დეპარტამენტში]] მდებარეობს. იგი ამ სახლში გარდაცვალებამდე ცხოვრობდა ერთგულ მოსამსახურესთან, მადამ რეველოსთან ერთად.<ref>Nichols (1987), p. 134; and [https://web.archive.org/web/20101018233221/http://www.ville-montfort-l-amaury.fr/La-maison-musee-de-Maurice-Ravel "La maison-musée de Maurice Ravel"], Ville Montfort-l'Amaury, retrieved 11 March 2015</ref> Le Belvédère-ში რაველი წერდა და მებაღეობას ეწეოდა, როცა პარიზში ან საზღვარგარეთ საშემსრულებლო საქმით არ იყო დაკავებული. 1920-იან წლებში მისი განრიგი დატვირთული იყო კონცერტებით ბრიტანეთში, შვედეთში, დანიაში, აშშ-ში, კანადაში, ესპანეთში, ავსტრიასა და იტალიაში.<ref name=ln10/>

{{Quote box
| width = 33%
| bgcolor = #c6dbf7
| align = right
| quoted = y
| quote = რაველი აღტაცებული იყო ამერიკული ცხოვრების დინამიურობით, მისი უზარმაზარი ქალაქებით, ცათამბჯენებით და მოწინავე ტექნოლოგიით; მასზე შთაბეჭდილება მოახდინა ჯაზმა, სპირიჩუელსებმა და ამერიკული ორკესტრების ბრწყინვალებამ. ამერიკული სამზარეულო, როგორც ჩანს, სხვა საქმე იყო.
| salign = right
| source = არბი ორენშტაინი<ref name=o10 />
}}

1928 წელს, ორთვიანი დაგეგმვის და მზადების შემდეგ, რაველმა ჩრდილოეთ ამერიკაში ოთხთვიანი ტურნე გამართა შემსრულებლისა და დირიჟორის რანგში. მის ანაზღაურებას წარმოადგენდა გარანტირებული 10,000 [[ამერიკული დოლარი]] და „გოლუაზის“ სიგარეტების უწყვეტი მარაგი.<ref>Zank, p. 33</ref> ის აშშ-ის და კანადის თითქმის ყველა წამყვან ორკესტრთან ერთად გამოვიდა და 25 ქალაქს ეწვია.<ref>Orenstein (1991), p. 95</ref> მსმენელი ენთუზიაზმით იყო განწყობილი და კრიტიკოსების რეაქციაც დადებითი იყო.{{refn|ოლინ დაუნსი ''[[The New York Times]]''-ში წერდა: „ბატონი რაველი თავის არტისტულ გზას წყნარად და ძალიან კარგად მიუყვება. მან მოიძულა ზედაპირული ეფექტები და თავისი მუსიკის ყველაზე დაუნდობელი კრიტიკოსი თავადვე არის.“<ref>Downes, Olin. [https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9A06E3D7133DE73ABC4E52DFB7668383639ED "Music: Ravel in American Debut"], ''The New York Times'', 16 January 1928, p. 25 {{subscription}}</ref>|group= შ}} ნიუ-იორკში სერჟ კუსევიცკის დირიჟორობით გამართულ კონცერტზე, რომელიც მთლიანად რაველის ნაწარმოებებისგან შედგებოდა, მთელი დამსწრე საზოგადოება ფეხზე წამოდგა და კომპოზიტორს ოვაციებით შეხვდა. რაველი ამ სპონტანურ ჟესტს ემოციურად შეხვდა: „იცით, ეს პარიზში არ ხდება ხოლმე.“<ref name=o10>Orenstein (2003), p. 10</ref> ორენშტაინი წერს, რომ ეს ტურნე რაველის საერთაშორისო რეპუტაციის ზენიტი იყო და მის არამუსიკალურ მოვლენებს შორის გამოარჩევს კომპოზიტორის ვიზიტს ნიუ-იორკში მდებარე [[პო, ედგარ|პოს]] სახლში, ასევე, ექსკურსიებს [[ნიაგარის ჩანჩქერი|ნიგარის ჩანჩქერზე]] და [[გრანდ კანიონი|გრანდ-კანიონში]].<ref name=o10/> რაველი კრიტიკოსების მიერ საერთაშორისოდ აღიარებას უემოციოდ შეხვდა. მისი აზრით, კრიტიკოსთა ახლანდელი აღფრთოვანება ისეთივე უმნიშვნელო იყო, როგორც მათი ძველი შეფასებები, როცა კომპოზიტორს „უგრძნობელობის და უემოციობის სრულყოფილ მაგალითს“ უწოდებდნენ.<ref name="Orenstein 1991, p. 104">Orenstein (1991), p. 104</ref>

„[[ბოლერო (რაველი)|ბოლერო]]“, უკანასკნელი კომპოზიცია, რომელის რაველმა 20-იან წლებში დაწერა, მისი ყველაზე ცნობილი აღმოჩნდა. იდა რუბინშტეინის საბალეტო კომპანიისგან შეკვეთის მიღების შემდეგ მან სცადა ალბენისის „იბერიას“ გაორკესტრების უფლება მიეღო, თუმცა, ეს ვერ შეძლო და გადაწყვიტა ჩაეტარებინა „ექსპერიმენტი ძალიან სპეციფიკური და შეზღუდული მიმართულებით... პიესა, რომელიც გაგრძელდებოდა 17 წუთი და მთლიანად შემდგარი იქნებოდა საორკესტრო ქსოვილისგან, მუსიკის გარეშე“.<ref name=o477/> მისივე აღწერით, ნაწარმოები არის „ერთი გრძელი, თანდათანობითი კრეშენდო. მასში არაა არავითარი კონტრასტები და არანაირი სიახლე, გარდა გეგმისა და აღსრულების მანერისა, თემები კი სრულიად განყენებულია.“<ref name=o477>''Quoted'' in Orenstein (2003), p. 477</ref> იგი არასასიამოვნოდ გაოგნებული იყო ნაწარმოების მასობრივი წარმატების გამო. როცა ოპერაში მისი პრემიერისას ერთმა ხანშიშესულმა ქალბატონმა დაიძახა „ნაგავი!“, რაველმა შენიშნა: „ის მოხუცი ქალბატონი ყველაფერს სწორად მიხვდა!“<ref>Nichols (1987), pp. 47–48</ref> ნაწარმოების პოპულარიზებას ხელი შეუწყო დირიჟორმა [[არტურო ტოსკანინი|არტურო ტოსკანინიმ]].<ref>Orenstein (1991), p. 99; and Nichols (2011), pp. 300–301</ref> არსებობს მისი რამდენიმე ასეული ჩანაწერი.{{refn|[[WorldCat]]-ის 2015 წლის ჩამონათვალში მოცემულია მისი ახალი ან ხელახლა გამოცემული 3,500 ჩანაწერი.<ref>[http://www.worldcat.org/search?qt=worldcat_org_all&q=Ravel+Bolero#x0%253Amusic-%2C%2528x0%253Amusic%2Bx4%253Acd%2529%2C%2528x0%253Amusic%2Bx4%253Alp%2529format "Ravel Bolero"], WorldCat, retrieved 21 April 2015</ref>|group= შ}} „ექვსეულის“ ერთ-ერთ წარმომადგენელს, არტურ ონეგერს რაველმა უთხრა: „მე მხოლოდ ერთი შედევრი მაქვს დაწერილი – „ბოლერო“. სამწუხაროდ, მასში მუსიკა არ არის.“<ref>Nichols (2011), p. 301</ref>

=== უკანასკნელი წლები ===

1930-იანი წლების დასაწყისში რაველი ორ საფორტეპიანო კონცერტზე მუშაობდა. პირველად დაასრულა საფორტეპიანო კონცერტი რე მაჟორში მარცხენა ხელისთვის. ეს იყო ავსტრიელი პიანისტის პოლ ვიტგენშტაინის შეკვეთა, რომელსაც მარცხენა ხელი ომში ჰქონდა დაკარგული. რაველი დაინტერესებული იყო პროექტის ტექნიკური გამოწვევებით: „ასეთი ტიპის ნაწარმოებში უმნიშვნელოვანესია, რომ შეიქმნას ისეთი ტექსტურის შთბეჭდილება, რომელიც არაა უფრო ღარიბი, ვიდრე ორი ხელისთვის დაწერილ პარტიაში.“<ref>James, p. 126</ref> რაველმა, რომლის ტექნიკაც არ იყო საკმარისად კარგი ნაწარმოების ცალი ხელით დასაკრავად, საჩვენებლად იგი ორივე ხელით დაუკრა.{{refn|რაველის მეგობრები ხშირად ხუმრობით კამათოდნენ, რაველი უფრო ცუდი პიანისტი იყო, ვიდრე დირიჟორი, თუ პირიქით.<ref>Nichols (1987), p. 92</ref>|group= შ}} თავდაპირველად ვიტგენშტაინი ნაწარმოებით იმედგაცრუებული დარჩა, მაგრამ ყურადღებით შესწავლის შემდეგ მისი განწყბა აღფრთოვანებით შეიცვალა და მას დიდებულ ნამუშევრად თვლიდა.<ref>Orenstein (1991), p 101</ref> 1932 წლის იანვარში მის პრემიერას ვენაში დიდი გამოხმაურება მოჰყვა, მომავალ წელს კი პარიზშიც შესრულდა რაველის დირიჟორობით.<ref>Nichols and Mawer, p. 256</ref> კრიტიკოსი ანრი პრუნიერი წერდა: „პირველივე ტაქტებიდან ვეშვებით იმ სამყაროში, რომელსაც რაველი იშვიათად თუ გვაჩვენებდა ხოლმე.“<ref name="Orenstein 1991, p. 104"/>

ერთი წლის შემდეგ დასრულდა საფორტეპიანო კონცერტი სოლ მაჟორში. მისი პრემიერა 1932 წლის იანვარში შედგა. სოლისტ მარგერიტ ლონგს კარგი შეფასებები ხვდა წილად, ასევე, რაველის მუსიკას, თუმცა, არა მის დირიჟორობას.<ref>Nichols and Mawer, p. 266</ref> ნაწარმოები ლონგს ეძღვნებოდა და მან, კომპოზიტორის დირიჟორობით, იგი ოცზე მეტ ევროპულ ქალაქში შეასრულა.<ref>Zank, p. 20</ref> მათ ნაწარმოების ერთად ჩაწერაც დაგეგმეს, თუმცა სესიების დროს რაველმა პროცესის ზედამხედველობა არჩია და დირიჟორობა პედრო დე ფრეიტას ფრანკოს გადაულოცა.<ref>Orenstein (2003), pp. 535–536</ref>

{{Quote box|width=33%|bgcolor=#c6dbf7|align=left|quoted=y | quote= მისი უკანასკნელი წლები სასტიკი იყო, რადგან თანდათან კარგავდა მეხსიერებას და გარკვეულწილად, კოორდინაციის უნარსაც, რასაც, რასაკვირველია, თავადაც გრძნობდა.|salign = right|source=იგორ სტრავინსკი<ref>''Quoted'' in Nichols (1987), p. 173</ref>}}

1932 წლის ოქტომბერში, ტაქსით მგზავრობისას მომხდარი ავარიის დროს რაველმა თავზე დაზიანება მიიღო. იგი არც ისე სერიოზულად მიიჩნიეს, თუმცა, 1988 წელს ''British Medical Journal''-ში ნევროლოგმა რ. ა. ჰენსონმა გამოაქვეყნა კვლევა, რომლის მიხედვითაც ამ დაზიანებამ, სავარაუდოდ, უკვე არსებული ცერებრალური პრობლემა გაართულა.<ref name=h1586/> ჯერ კიდევ 1927 წელს რაველის ახლო მეგობრები წუხდნენ მისი დაბნეულობის და გულმავიწყობის გამო, ინციდენტის წელს კი უკვე აფაზიის ნიშნების გამოვლენა დაიწყო.<ref>Orenstein (1991), p. 105</ref> ავარიამდე დაწყებული ჰქონდა მუშაობა მუსიკაზე ფილმისთვის „დონ კიხოტი“ (1933), თუმცა განრიგის მიხედვით მისი დასრულება ვერ შეძლო და მუსიკის უმეტესი ნაწილი ჟაკ იბერმა დაწერა.<ref>Nichols (2011), p. 330</ref> ფილმისთვის განკუთვნილი მუსიკიდან რაველმა სამი სიმღერა დაასრულა ბარიტონისა და ორკესტრისთვის (''Don Quichotte à Dulcinée''). საორკესტრო პარტიტურის ხელნაწერი რაველის მიერაა შესრულებული, თუმცა ტრანსკრიპციაში ლუსიენ გარბანი და მანუელ როზენტალი ეხმარებოდნენ. ეს რაველის ბოლო ნაწარმოები იყო.<ref name=h1586>Henson, p. 1586</ref>

მისი ავადმყოფობის ზუსტი ბუნება უცნობია. ექსპერტები სიმსივნეს გამორიცხავენ. სხვადასხვა დროს გამოითქვა ვერსიები, როგორიცაა დემენცია, [[ალცჰაიმერის დაავადება]] და კროიცფელდ-იაკობის დაავადება.<ref>Henson, pp. 1586–1588</ref>{{refn|2008 წელს ''The New York Times''-ში გამოქვეყნდა სტატია, სადაც გამოთქმულია მოსაზრება, რომ დემენციის ადრეული ეფექტები, ჯერ კიდევ 1928 წელს, შეიძლება ყოფილიყო „ბოლეროს“ განმეორებადი ხასიათის მიზეზი.<ref>Blakeslee, Sandra. [https://www.nytimes.com/2008/04/08/health/08brai.html "A Disease That Allowed Torrents of Creativity"], ''The New York Times'', 8 April 2008</ref> ამას წინ უძღოდა 2002 წელს დაბეჭდილი სტატია „ევროპის ნევროლოგიურ ჟურნალში“ (''The European Journal of Neurology''), სადაც რაველის კლინიკური ისტორიის შესწავლის საფუძველზე გამოთქმული იყო ვარაუდი, რომ როგორც „ბოლერო“, ისე საფორტეპიანო კონცერტი მარცხენა ხელისთვის ბადებდა ეჭვს ნევროლოგიური დაავადების არსებობის შესახებ.<ref>Amaducci et al, p. 75</ref>|group= შ}} მიუხედავად იმისა, რომ მუსიკის წერა ან შესრულება აღარ შეეძლო, რაველი ბოლო თვეებამდე ფიზიკურად და სოციალურად აქტიური რჩებოდა. ჰენსონი შენიშნავს, რომ მას ხმოვანი წარმოსახვა მეტწილად შენარჩუნებული ჰქონდა და გონებაში მუსიკა კვლავ ესმოდა.<ref name=h1586/>

1937 წელს რაველს ტკივილები დაეწყო. იგი კლოვის ვენსანმა, პარიზში ცნობილმა ნეიროქირურგმა გასინჯა. მან სიმსივნე სავარაუდოდ არ მიიჩნია და მდგომარეობის გაუარესების თავიდან ასაცილებლად ქირურგიული ჩარევა ურჩია. რაველის ძმამ, ედუარდმა ეს რჩევა მიიღო, რადგან თავად კომპოზიტორი იმ მდგომარეობაში არ იყო, რომ გონივრული აზრი გამოეთქვა. ოპერაციის შემდეგ მისმა მდგომარეობამ გაუმჯობესების ნიშნები აჩვენა, თუმცა, მცირე ხნით და კომპოზიტორი მალე კომაში ჩავარდა. იგი 1937 წლის 28 დეკემბერს, 62 წლის ასაკში გარდაიცვალა.<ref>Henson, p. 1588</ref>

30 დეკემბერს რაველი პარიზის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში მდებარე ლევალუა-პერეს სასაფლაოზე, გრანიტის სამარხში, მშობლების გვერდით დაკრძალეს. იგი [[ათეისტი]] იყო და რელიგიური ცერემონია არ ჩატარებულა.<ref>[http://www.maurice-ravel.net/religion.htm "Ravel and religion"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150105034959/http://www.maurice-ravel.net/religion.htm |date=2015-01-05 }}, Maurice Ravel, retrieved 11 March 2015</ref>

== მუსიკა ==
{{მთავარი|მორის რაველის ნაწარმოებების სია}}

რაველის ნაწარმოებების სრული კატალოგი, რომელიც მარსელ მარნას მიერაა შედგენილი, 85 ნაწარმოებს მოიცავს, მათ შორის ბევრი დაუსრულებელი და მიტოვებულია.<ref name=marnat>Marnat, pp. 721–784</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ეს რაოდენობა მის თანამედროვეებს ბევრად ჩამორჩება,{{refn|„გროუვის მუსიკისა და მუსიკოსების ლექსიკონში“ ჩამოთვლილია სენ-სანსის 169, ფორეს 121 და დებიუსის 182 ნაწარმოები.<ref>Nectoux Jean-Michel. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/09366 "Fauré, Gabriel]"; Ratner, Sabina Teller, et al. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/24335 "Saint-Saëns, Camille"]; and Lesure, François and Roy Howat. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/07353. "Debussy, Claude"], ''Grove Music Online'', Oxford University Press, retrieved 13 March 2015 {{subscription}}</ref>|group= შ}} იგი შევსებულია რაველის მიერ საფორტეპიანო პიესების დამოუკიდებელ საორკესტრო ვერსიებად არანჟირების გამო.<ref name=rg/> შესრულებადი ნაწრმოებების რაოდენობა სამოცს აღწევს, რომელთაგანაც ნახევარზე ოდნავ მეტი ინსტრუმენტულია. რაველის შემოქმედება მოიცავს საფორტეპიანო ნაწარმოებებს, კამერულ მუსიკას, ორ საფორტეპიანო კონცერტს, საბალეტო მუსიკას, ოპერებს და ვოკალურ ციკლებს. სიმფონიები და საეკლესიო მუსიკა მას არ დაუწერია.<ref name=marnat/>

რაველი ეყრდნობოდა ბევრი თაობის ფრანგი კომპოზიტორის შემოქმედებას კუპერენიდან და რამოდან გაბრიელ ფორემდე, ასევე, თავის თანამედროვეთა – სატის და დებიუსის ინოვაციებს. უცხოური გავლენებიდან აღსანიშნავია [[მოცარტი]], [[შუბერტი, ფრანც|შუბერტი]], [[ლისტი, ფერენც|ლისტი]] და [[შოპენი]].<ref>Orenstein (1991), pp. 64 (Satie), 123 (Mozart and Schubert), 124 (Chopin and Liszt), 136 (Russians), 155 (Debussy) and 218 (Couperin and Rameau)</ref> საკუთარ თავს მეტწილად კლასიკოსად თვლიდა. თავისი ინოვაციური რიტმული და ჰარმონიული იდეების გადმოსაცემად ხშირად იყენებდა ტრადიციულ სტრუქტურებსა და ფორმებს, როგორიცაა სამნაწილიანი ფორმა.<ref>Orenstein (1991), p. 135</ref> ჯაზის გავლენა მის გვიანდელ მუსიკაზე იგრძნობა საფორტეპიანო კონცერტისა და სავიოლინე სონატის კლასიკურ სტრუქტურებში.<ref>Nichols (2011), pp. 291, 314 and 319</ref>

{{Quote box|width=33%|bgcolor=#c6dbf7|align=right|quoted=y | quote= მელოდიის გარშემო რა სოუსს მოათავსებთ, გემოვნების საკითხია. მნიშვნელოვანი მელოდიური ხაზია.|salign = right|source=რაველი ვონ უილიამსს<ref>''Quoted'' in Orenstein (1991), p. 131</ref>}}

რაველი უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებდა მელოდიას. ვონ უილიამსს უთხრა, რომ „ყველა მნიშვნელოვან მუსიკაში ნაგულისხმევია მელოდიური ხაზი“.<ref>Orenstein (1991), p. 131</ref> მისი თემები ხშირად მოდალურია და არა მაჟორულ-მინორული,<ref>Jankélévitch, pp. 106–109</ref> შესაბამისად, მის ნაწარმოებებში წამყვანი ტონი არ არის ხოლმე.<ref>Taruskin, p. 112; and [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/16179 "Leading note"], ''Grove Music Online'', Oxford University Press, retrieved 13 March 2015 {{subscription}}</ref> მისი ჰარმონიული ენისთვის დამახასიათებელია გავრცობილი აკორდები (ნონა და უნდეციმა) და გადაუწყვეტელი აპოჯიატურები, როგორც „კეთილშობილურ და სენტიმენტალურ ვალსებში“.<ref>Orenstein (1991), p. 132</ref>

რაველს მოსწონდა საცეკვაო ფორმები, პირველ რიგში ბოლერო და პავანა, აგრეთვე მენუეტი, რიგოდონი, ვალსი, ჩარდაში, ჰაბანერა და პასაკალია. მისთვის მნიშვნელოვანი იყო ეროვნული და რეგიონალური გავლენებიც. დაგეგმილი კონცერტის შექმნა ბასკურ მოტივებზე ვერ შეძლო, თუმცა მისი ნამუშევრები შეიცავს ალუზიებს ებრაულ, ბერძნულ, უნგრულ და ბოშურ თემებზე.<ref>Orenstein (1991), pp. 190 and 193</ref> შექმნილი აქვს რამდენიმე მცირე ზომის ნაწარმოები, რომლებიც ეძღვნება მისთვის საყვარელ კომპოზიტორებს – ბოროდინს, შაბრიეს, ფორეს და ჰაიდნს, სადაც მათი მუსიკისთვის დამახასიათებელი ელემენტები თავის სტილში აქვს ინტერპრეტირებული.<ref>Orenstein (1991), p. 192</ref> კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გავლენა არა მუსიკალური, არამედ ლიტერატურული იყო: რაველის თქმით, მან ედგარ პოსგან ისწავლა, რომ „ნამდვილი ხელოვნება არის სრულყოფილი ბალანსი ინტელექტსა და ემოციას შორის“,<ref>Lanford, pp. 245–246</ref> შედეგად, იგი ფიქრბდა, რომ მუსიკალური პიესა სრულყოფილად დაბალანსებული უნდა ყოფილიყო, სრულებით დაცლილი არარელევანტური მასალისგან.<ref>Lanford, pp. 248–249.</ref>

=== ოპერები ===

[[File:L'heure-espagnole-1911.jpg|thumb|upright=0.95|alt=pencil sketches of characters in comic opera, head and shoulders only|პერსონაჟების სკეტჩები „ესპანური საათის“ პრემიერისთვის, 1911. ავტორი პოლ-შარლ დელაროში]]

რაველმა ორი ოპერის დასრულება შეძლო და მათ გარდა, კიდევ სამზე მუშაობდა. ეს სამი დუმთავრებელი ოპერა იყო „ოლიმპია“, „ჩაძირული ზარი“ (''La cloche engloutie'') და „ჟანა დ’არკი“. „ოლიმპია“ დაფუძნებული უნდა ყოფილიყო ჰოფმანის „ქვიშის კაცზე“; 1898-99 წლებში მისი მონახაზებიც გააკეთა, თუმცა ამაზე შორს აღარ წასულა. 1906-1912 წლებში სხვადასხვა სიხშირით იყო დაკავებული „ჩაძირული ზარით,“ ჰაუპტმანის იმავე სახელწოდების ნაწარმოების მიხედვით. მან ორივე ნაწარმოების სკეტჩები გაანადგურა, გარდა ე.წ. „საათების სიმფონიისა“ (''Symphonie horlogère''), რომელიც „ესპანური საათის“ შესავალში გამოიყენა.<ref>Zank, pp. 105 and 367</ref> მესამე, შეუმდგარი, პროექტი იყო ჟოზეფ დელტეილის რომან „ჟანა დ’არკის“ საოპერო ვერსია. ეს უნდა ყოფილიყო დიდი მასშტაბის, სრულმეტრაჟიანი საოპერო ნაწარმოები პარიზის ოპერისთვის, თუმცა ბოლო წლების ავადმყოფობამ მის განხორციელებაში ხელი შეუშალა.<ref>Nichols (1987), pp. 171–172</ref>

რაველის პირველი დასრულებული ოპერა იყო „ესპანური საათი“ (''L'heure espagnole'') (პრემიერა 1911 წელს), რომელიც აღწერილია, როგორც „მუსიკალური კომედია“ ({{lang-fr|„comédie musicale“}}).<ref name=grove-heure/> იგი რაველის იმ ნაწარმოებებს განეკუთვნება, რომლებიც აღწერს ესპანეთს ან რომელთა მოქმედებაც ესპანეთში მიმდინარეობს. ნიკოლსი შენიშნავს, რომ ნაწარმოების მეტწილად ესპანურმა შეფერილობამ რაველს მიზეზი მისცა, ვირტუოზულად გამოეყენებინა თანამედროვე ორკესტრი, რომელიც კომპოზიტორს შესანიშნავ ინსტრუმენტად მიაჩნდა „კომიკური ეფექტების ხაზგასასმელად და გასაზვიადებლად“.<ref>Nichols (2011), p. 129</ref> ედვარდ ბერლინგემ ჰილი ყურადღებას ამახვილებს რაველის ოსტატურ მიდგომაზე ვოკალურ ხაზთან, რომელიც „აძლევს მომღერლებს რაიმეს, გარდა რეჩიტატივისა, მოქმედების შენელების გარეშე“ და აკეთებს „დრამატული სიტუაციებისა და მსახიობთა გრძნობების კომენტირებას ორკესტრით ისე, რომ სცენიდან ყურადღება არ გადააქვს“.<ref>Hill, p. 144</ref> მეორეს მხრივ, ზოგიერთი კრიტიკოსი ფიქრობს, რომ პერსონაჟები ხელოვნურია, ხოლო ნაწარმოები ჰუმანურობასაა მოკლებული.<ref name=grove-heure>Nichols, Roger. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/O002204 "Heure espagnole, L'"], ''The New Grove Dictionary of Opera'', Oxford Music Online, Oxford University Press, retrieved 14 March 2015 {{subscription}}</ref> დეივიდ მარი წერს, რომ „პარტიტურა ელვარებს რაველის განთქმული „სიფაქიზით (''tendresse'')“<ref>Murray, p. 316</ref>

მეორე ოპერა, ასევე ერთაქტიანი, არის „ბავშვი და ჯადოქრობა“ (''L'enfant et les sortilèges'') (1926), „ლირიკული ფანტაზია“ ({{lang-fr|„fantaisie lyrique“}}) კოლეტის ლიბრეტოზე. თავდაპირველად ნაწარმოების ბალეტად დადგმა იგეგმებოდა, თუმცა, რაველის შეთავაზებით, კოლეტმა იგი საოპერო ლიბრეტოდ გადააქცია. მუსიკალურად იგი ბევრად უფრო თამამად მოდერნისტულია, ვიდრე „ესპანური საათები“ და მისმა ჯაზის ელემენტებმა და ბიტონალობამ ბევრი პარიზელი მსმენელის გაღიზიანება გამოიწვია. კომპოზიტორი კიდევ ერთხელ დაადანაშულეს ხელოვნურობასა და ადამიანური ემოციის ნაკლებობაში, თუმცა, ნიკოლსის დაკვირვებით, ამ „ცოცხალი და საინტერესო ნაწარმოების საფუძველში ღრმად სერიოზული გრძნობები დევს“.<ref>Nichols, Roger. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/O003509 "Enfant et les sortilèges, L'"], ''The New Grove Dictionary of Opera'', Oxford Music Online, Oxford University Press, retrieved 14 March 2015 {{subscription}}</ref> პარტიტურა უბრალოების შთაბეჭდილებას ქმნის, რაც ნიღბავს რთულ კავშირებს თემებს შორის. ამ ყველაფერს, დევიდ მარის სიტყვებით, თან ახლავს „ექსტრაორდინალური და მომაჯადოებელი ბგერები საორკესტრო ორმოდან“.<ref>Murray, p. 317</ref>

მიუხედავად იმისა, რომ ერთაქტიანი ოპერები, როგორც წესი, უფრო იშვიათად იდგმება, ვიდრე სრულმეტრაჟიანები,<ref>White, p. 306</ref> რაველის ზემოხსენებული ნაწარმოებები, როგორც საფრანეთში, ისე მის საზღვრებს გარეთ, რეგულარულად სრულდება.

=== სხვა ვოკალური ნაწარმოებები ===

რაველის შემოქმედების მნიშვნელოვანი ნაწილი ვოკალური მუსიკაა. ამ მხრივ, მისი ადრეული ნაწარმოებებიდან აღსანიშნავია კანტატები, რომლებიც „რომის პრემიის“ მოპოვების წარუმატებელი მცდელობებს წარმოადგენს. მისი სხვა ვოკალური ნამუშევრები ამ პერიოდიდან დებიუსის ძლიერ გავლენას ამჟღავნებს. კელი შენიშნავს მათ „სტატიურ, რეჩიტატივისებურ ვოკალურ სტილს“, წინწამოწეულ საფორტეპიანო პარტიებს და რიტმულ მოქნილობას.<ref name=grove/> 1906 წლისთვის ფრანგული ენის ბუნებრივი, ზოგჯერ კუთხური გამოყენება მის მუსიკაში სულ უფრო ხშირი ხდება. ამის მაგალითია „ბუნების ისტორიები“ (''Histoires naturelles'') და „მალარმეს სამი ლექსი“ (''Trois poèmes de Mallarmé'') (1913). ამ სამი ლექსიდან ორზე დებიუსიმ და რაველმა ერთდროულად დაწერეს მუსიკა. პირველის მიერ სიტყვების გამოყენება შესამჩნევად უფრო ფორმალურია, ვიდრე მეორის შემთხვევაში, რომელთანაც მარცვლები ზოგჯერ დაკარგულია. ვოკალურ ციკლებში „შეჰერეზადა“ და „მადაგასკარული სიმღერები“ თამამადაა წარმოჩენილი რაველის მისწრაფება ინტიმურისა და ეგზოტიკურისაკენ, როგორც ვოკალურ ხაზში, ისე აკომპანიმენტში.<ref name=grove/><ref>Orenstein (1991), p. 157</ref>

რაველის სიმღერები ხშირად ეყრდნობა რეგიონალურ ან კუთხურ სტილებს და იყენებს სხვადასხვა ტიპის ხალხურ მელოდიებს. ამის მაგალითებია „ხუთი პოპულარული ბერძნული მელოდია“, „ორი ებრაული მელოდია“ და „პოპულარული სიმღერები“.<ref>Jankélévitch, pp. 29–32</ref>

პოეტებს შორის, რომელთა ლექსებსაც ხშირად იყენებდა, შედიან მარო, ლეონ-პოლ ფარგი, ლეკონტ დე ლისლი და [[პოლ ვერლენი|ვერლენი]]. 1914-15 წლებში დაწერილი სამი სიმღერისთვის ტექსტი თავად დაწერა.<ref>Jankélévitch, p. 177</ref>

მიუხედავად, იმისა, რომ შერეული გუნდისთვისა და მამაკაცის ხმებისთვისაც წერდა ხოლმე, რაველი, თავის სიმღერებში, მეტწილად სოპრანოს ან მეცო-სოპრანოსთან ასოცირდება. მაშინაც კი, როცა გამოყენებული ტექსტი აშკარად მამაკაცის მიერაა მოთხრობილი, იგი ხშირად ქალის ვოკალს ირჩევს;<ref>Nichols (2011), p. 280</ref> როგორც ჩანს, ქალისვე შესრულებით ურჩევნოდა თავისი ცნობილი ციკლი „შეჰერეზადა“, თუმცა, ალტერნატივის სახით აქ ტენორის ხმაც დაშვებულია.<ref>Nichols (2011), p. 55</ref>

=== საორკესტრო ნაწარმოებები ===

სიცოცხლეში რაველი ყველაზე მეტად ცნობილი იყო, როგორც გაორკესტრების დიდოსტატი.<ref>Goddard, p. 291</ref> იგი სკრუპულოზურად სწავლობდა თითოეულ საორკესტრო ინსტრუმენტს, რათა დაედგინა მისი პოტენციალი და მისი ინდივიდუალური შეფერილობა და ტემბრი მაქსიმალურად გამოეყენებინა.<ref>James, p. 21</ref> კრიტიკოსი ალექსი როლან-მანუელი წერს: „სინამდვილეში ისაა, სტრავინსკისთან ერთად, ის პიროვნება, რომელმაც ზუსტად იცის, თუ რა როლი ექნება ტრომბონის ნოტის წონას, ჩელოს ფლაჟოლეტებს ან გონგის „პიანისიმოს“ ერთი საორკესტრო ჯგუფის კავშირში მეორესთან.“<ref>''Quoted'' in Goddard, p. 292</ref>

[[File:Bakst Daphnis et Chloë Set Act II 1912.jpg|thumb|left|alt=rustic-looking stage scenery depicting an ancient bower|„დაფნის და ქლოეს“ თავდაპირველი ესკიზი, ავტორი ლეონ ბაკსტი (1912)]]

რაველის საორკესტრო ოსტატობის მიუხედავად, მისი მხოლოდ ოთხი ნაწარმოებია განსაზღვრული, როგორც საორკესტრო საკონცერტო პიესა: „ესპანური რაფსოდია“, „ვალსი“ და ორი კონცერტი. ყველა სხვა საორკესტრო ნაწარმოები ან სცენისთვისაა დაწერილი (მაგალითად, „დაფნის და ქლოე“) ან საფორტეპიანო ნაწარმოებების გადამუშავებულ ვარიანტებს წარმოადგენს (''Alborada del gracioso'' და „ნავი ოკეანეში“ — ორივე „სარკეებიდან“, „კეთილშობილი და სენტიმენტალური ვალსები,“ „დედა ბატი“, „ბოშა“ და „კუპერენის აკლდამა“).<ref>Sackville-West and Shawe-Taylor, pp. 611–612; and Goddard, p. 292</ref> საორკესტრო ვერსიებში, ინსტრუმენტული არანჟირება უფრო ნათელს ხდის ჰარმონიულ ენას და კლასიკურ საცეკვაო რიტმებს სიმკვეთრეს ანიჭებს.<ref>Goddard, pp. 293–294</ref> ზოგიერთ შემთხვევაში (მაგალითად, ''Alborada del gracioso'') კრიტიკოსებს გვიანდელი საორკესტრო ვერსია ნაკლებ დამაჯერებლად ეჩვენებათ, ვიდრე თავდაპიველი საფორტეპიანო ვარიანტი.<ref>Sackville-West and Shawe-Taylor, p. 611</ref>

1920-იანი წლების ზოგიერთ ნაწარმოებში, „დაფნის და ქლოეს“ ჩათვლით, რაველი ხშირად ჰყოფს მაღალ სიმებიანებს, ზოგჯერ 6 ან 8 პარტიად, ხოლო ხის ჩასაბერებისგან განსაკუთრებული მოქნილობით დაკვრას ითხოვს. ლითონის ჩასაბერების გამოყენება მერყეობს ნაზი, სურდინული ხმოვანებიდან „ფორტისიმოს“ აფეთქებამდე კულმინაციურ მომენტებში.<ref>Goddard, pp. 298–301</ref> 1930-იანი წლებიდან მისი საორკესტრო ტექსტურები მარტივდება. სოლ-მინორული საფორტეპიანო კონცერტის მსუბუქი ტონი მოცარტისა და სენ-სანსის მოდელებს მიჰყვება, ამავე დროს კი ჯაზურ თემებსაც იყენებს.<ref>Orenstein (1991), pp. 204–205</ref> კრიტიკოსები ედვარდ სეკვილ-უესტი და დესმონდ შო-ტეილორი წერენ, რომ ამ კონცერტის ნელ მოქმედებაში, რომელიც „ერთ-ერთი ულამაზესი მელოდიაა, რაც კი რაველს შეუქმნია“, შეიძლება თამამად ითქვას, რომ „კომპოზიტორმა ხელი ჩაჰკიდა მოცარტს“.<ref>Sackville-West and Shawe-Taylor, p. 610</ref> რაველის საორკესტრო ნაწარმოებებიდან ყველაზე პოპულარულია „ბოლერო“ (1928), რომელზეც ავტორი შექმნამდე რამდენიმე წლით ადრე ფიქრობდა. 1924 წელს იგი აცხადებდა, რომ ჩაფიქრებული ჰქონდა „სიმფონიური პოემა სიუჟეტის გარეშე, რომლის მთელი ინეტერესიც რიტმში იქნებოდა“.<ref>Nichols (2011), p. 302</ref>

რაველს შექმნილი აქვს შუმანის, შაბრიეს, დებიუსის და მუსორგსკის საფორტეპიანო მუსიკის საორკესტრო ვერსიები. მუსორგსის ნაწარმოების „სურათები გამოფენაზე“ გაორკესტრება რაველის 1922 წლის ვერსიაზე ადრე მიხაილ ტუშმალოვს, ჰენრი ვუდს და ლეო ფუნტეკს ჰქონდათ გაკეთებული, არაერთი შექმნილა შემდეგაც, თუმცა ყველაზე ცნობილი მაინც რაველის ვარიანტია.<ref>Oldani, Robert W. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/19468 "Musorgsky, Modest Petrovich"], ''Grove Music Online'', Oxford University Press, retrieved 16 March 2015 {{subscription}}</ref> კელი აღნიშნავს მის „თავბრუდამხვევ ინტრუმენტულ ფერებს“,<ref name=grove/> ხოლო რაველის თანამედროვე ერთ-ერთი მიმომხილველი შენიშნავდა, თუ როგორ მიიღო რაველმა მისთვის სრულიად უცხო საორკესტრო ხმოვანება სხვა კომპოზიტორის მუსიკაზე მუშაობის შედეგად.<ref>Nichols (2011), p. 248</ref>

=== საფორტეპიანო ნაწარმოებები ===

მიუხედავად იმისა, რომ რაველს ოცდაათზე ნაკლები საფორტეპიანო ნაწარმოები აქვს დაწერილი, ისინი კარგად გამოხატავს მის შესაძლებლობათა დიაპაზონს. ორენშტაინი შენიშნავს, რომ „მისი პიროვნული შტრიხები მერყეობს „დედა ბატის“ სიმარტივიდან „ღამის გასპარის“ ტრანსცენდენტულ ვირტუოზულობამდე“.<ref>Orenstein (1991), p. 193</ref> რაველის უადრესი მნიშვნელოვანი ნაწარმოები ფორტეპიანოსთვის, „წყლის თამაშები“ (1901), ხშირად მოჰყავთ იმის მაგალითად, რომ მისი სტილი დებიუსისგან დამოუკიდებლად განვითარდა, რომლის მნიშვნელოვანი საფორტეპიანო ნამუშევრები უფრო გვიანდელია.<ref>Orenstein (1981), p. 32; and Sackville-West and Shawe-Taylor, p. 613</ref> სოლო ფორტეპიანოსთვის წერისას იგი ნაკლებად მიისწრაფვოდა დებიუსისთვის დამახასიათებელი კამერული ინტიმურობისკენ და უფრო მეტად [[ფერენც ლისტი|ლისტისებურ]] ვირტუოზობას ეძებდა.<ref name=s613/> „ჩანაწერების გიდის“ (''The Record Guide'') ავტორების აზრით, ნაწარმოებებს, როგორიცაა „ღამის გასპარი“ და „სარკეები“, გააჩნიათ სილამაზე და ორიგინალურობა, რომელიც დამყარებულია „თავად რაველის ჰარმონიულ და მელოდიურ გენიაზე“.<ref name=s613>Sackville-West and Shawe-Taylor, p. 613</ref>

 {{Listen|title=„პავანა გარდაცვლილი ინფანტისთვის“|filename=Maurice Ravel - Thérèse Dussaut - Pavane pour une infante défunte.ogg|description=ასრულებს ტერეზ დიუსო.}}

რაველის საფორტეპიანო მუსიკის დიდი ნაწილი ძალიან რთული შესასრულებელია და პიანისტებს მნიშვნელოვან ტექნიკურ და შემოქმედებით გამოწვევებს სთავაზობს.<ref>Sackville-West and Shawe-Taylor, pp. 613–614</ref>{{refn|2009 პიანისტი სტივენ ოზბორნი „გასპარის“ შესახებ წერდა: „ეს წყეული შესავალი! თითების ყველა შესაძლო განაწილება ვცადე და არაფერი მუშაობს. სასოწარკვეთილმა პირველი ტაქტის ნოტები ორ ხელს შორის გავანაწილე, ნაცვლად ცალი ხელით დაკვრისა და უეცრად, წინ მიმავალი გზაც დავინახე. მაგრამ ახლა, მელოდიის დასაკრავად მესამე ხელი მჭირდება!“<ref>Osborne, Steven. [http://docs.newsbank.com/openurl?ctx_ver=z39.88-2004&rft_id=info:sid/iw.newsbank.com:UKNB:EGLL&rft_val_format=info:ofi/fmt:kev:mtx:ctx&rft_dat=13A157CB33C12158&svc_dat=InfoWeb:aggregated5&req_dat=102CDD40F14C6BDA "Wrestling with Ravel : How do you get your fingers – and brain – round one of the most difficult pieces in the piano repertoire?"], ''The Guardian'', 30 September 2011</ref>|group= შ}} კრიტიკოსი ენდრიულ კლარკი რაველის საფორტეპიანო მუსიკის შესახებ წერდა (2013): „რაველის წარმატებული ინტერპრეტაცია სრულყოფილად დაბალანსებული უნდა იყოს. იგი საჭიროებს დახვეწილ მუსიკალურობას, საფორტეპიანო ფერის შეგრძნებას და მსუბუქ ვირტუოზობას, რომელიც ტექნიკურ სირთულეებს შენიღბავს... ზედმეტი ტემპერამენტი და მუსიკა კლასიკურ ფორმას დაკარგავს; ნაკლები – და იგი უფერულად ჟღერს.“<ref name=clark>Clark, Andrew. [http://www.ft.com/cms/s/2/07a830e6-5fe1-11e2-8d8d-00144feab49a.html#axzz3Vwt4Lc3k "All the best: Ravel's piano music"], ''The Financial Times'', 16 January 2013</ref> ამ ბალანსმა კომპოზიტორსა და ვინიესს შორის განხეთქილებაც კი გამოიწვია. პიანისტის თქმით, თუ იგი ზუსტად მიჰყვებოდა იმ ნიუანსებსა და ტემპებს, რომელიც რაველს ჰქონდა მითითებული „ღამის გასპარში“, „"სახრჩობელა" აუდიტორიას მოწყენილობით მოკლავდა“.<ref>Nichols (2011), p. 102</ref> ზოგიერთი პიანისტი რაველის ზედმეტად მონდომებული ინტერპრეტაციის გამო კრიტიკის ობიექტიც ხდება ხოლმე.<ref name=ac>Clements, Andrew. [https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2001/oct/26/shopping.artsfeatures3 "Ravel: Gaspard de la Nuit"], ''The Guardian'', 26 October 2001</ref>{{refn|2001 წელს გამოქვეყნებულ კვლევაში, რომელიც „ღამის გასპარის“ ჩანაწერებს ეხება, ანდრიუ კლემენტსი წერს: „ივო პოგორელიჩიც... იმსახურება ამ სიაში ყოფნას, თუმცა, მისი ფრაზირება იმდენად ხარბია, რომ მისი სერიოზულად აღქმა ჭირს... რაველის მუსიკა იმდენად ზუსტადაა გაანგარიშებული და ყურადღებით განსაზღვრული, რომ მანევრირებისთვის ძალიან ცოტა სივრცეს ტოვებს. აშკენაზის მიდგომა საკმაოდ თავისუფალია, ისევე, როგორც არგერიხისა.“<ref name=ac/> თავად რაველი მარგერიტ ლონგს აფრთხილებდა: „ჩემს მუსიკას ინტერპრეტაცია არ სჭირდება: მას სჭირდება რეალიზება.“ ({{lang-fr|„Il ne faut pas interpreter ma music, il faut le réaliser.“}})<ref>Schuller, pp. 7–8</ref>|group= შ}}

რაველის დამოკიდებულება წინამორბედ კომპოზიტორებთან ჩანს მის რამდენიმე ნაწარმოებში: „მენუეტი ჰაიდნის სახელზე“ (''Menuet sur le nom de Haydn'') (1909), „ბოროდინის სტილში“ (''À la manière de Borodine'') (1912), „შაბრიეს სტილში“ (''À la manière de Chabrier'') (1913) და „კუპერენის აკლდამა“. ყველა მათგანში გამოყენებულია ამ კომპოზიტორთათვის დამახასიათებელი ელემენტები.<ref>Orenstein (1991), p. 181</ref>

კლარკი შენიშნავს, რომ საფორტეპიანო ნაწარმოებები, რომლებიც რაველმა მოგვიანებით გააორკესტრა, საორკესტრო ვერსიების მოსმენის შემდეგ სულ სხვაგვარად აღიქმება.<ref name=clark/>

=== კამერული მუსიკა ===

გარდა გამოუქვეყნებელი სონატისა ვიოლიონოსა და ფორტეპიანოსთვის (1899), რაველი 7 კამერული ნაწარმოების ავტორია.<ref name=grove/> ყველაზე ადრეულია სიმებიანი კვარტეტი (1902–03), რომელიც ფორეს ეძღვნება და დებიუსის ათი წლით ადრინდელი სიმებიანი კვარტეტის გავლენას ამჟღავნებს. დებიუსის მსგავსად, იგი განსხვავდება თავის თანამედროვეთა მიერ დამკვიდრებული მონუმენტური კვარტეტებისგან და ემყარება უფრო ლაკონიურ, ხშირად ცვალებად მელოდიებს, მოქნილი ტემპებით და ინსტრუმენტული ფერების მრავალგვარობით.<ref>Griffiths, Paul. [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/40899 "String quartet"], ''Grove Music Online'', Oxford University Press, retrieved 31 March 2015 {{subscription}}</ref> ინტროდუქცია და ალეგრო არფის, ფლეიტის, კლარნეტისა და სიმებიანი კვარტეტისთვის (1905) რაველის სტანდარტებით ძალიან სწრაფად დაიწერა. იგი დელიკატური ნაწარმოებია იმავე სტილში, რაშიც „პავანა გარდაცვლილი ინფანტისთვის“.<ref>Anderson (1989), p. 4</ref> უჩვეულო სისწრაფით მუშაობდა საფორტეპიანო ტრიოზეც (1914), რათა ომის დაწყებამდე მოესწრო მისი დამთავრება. იგი შეიცავს ბასკურ, ბაროკოს და აღმოსავლურ გავლენებს და აჩვენებს კომპოზიტორის ზრდად ტექნიკურ უნარებს, რაც გამოიხატება ფორტეპიანოს პერკუსიული ხმოვანების დაბალანსებაში ვიოლინოსა და ჩელოს გაბმულ ხმოვანებასთან, რასაც ოსტატურად ახერხებს და ორ განსხვავებულ ელემენტს ერთ, მისთვის დამახასიათებელ მუსიკალურ ენაში აერთიანებს.<ref>Anderson (1994), p. 5</ref>

ომის შემდეგ რაველმა ოთხი კამერული ნაწარმოები შექმნა: სონატა ვიოლინოსა და ჩელოსთვის (1920–22), „იავნანა გაბრიელ ფორეს სახელზე“ (''Berceuse sur le nom de Gabriel Fauré'') ვიოლინოსა და ფორტეპიანოსთვის (1922), „ბოშას“ თავდაპირველი, კამერული ვერსია ვიოლინოსა და ფორტეპიანოსთვის (1924) და ბოლოს, სავიოლინე სონატა (1923–27).<ref name=grove/> ორი შუა ნაწარმოები მის მასწავლებელს ეძღვნება<ref>Phillips, p. 163</ref> და ვირტუზი მევიოლინის, ჟელი დ’არანისთვის იყო დაწერილი.<ref>Orenstein (1991), p. 88</ref> სონატა ვიოლინოსა და ჩელოსთვის წარმოადგენს გადახვევას ომამდელი ტრიოს მდიდარი ტექსტურების და ჰარმონიისგან: კომპოზიტორის თქმით, ეს ნაწარმოები მის კარიერაში შემობრუნების წერტილი იყო, სადაც ტექსტურა უკიდურესად ძუნწია და ჰარმონიული მომხიბვლელობის ნაცვლად აქცენტი გაკეთებულია წმინდად მელოდიურ ნიუანსებზე.<ref name=o32>Orenstein (2003), p. 32</ref> მისი ბოლო კამერული პიესა, სავიოლინე სონატა (რომელსაც, მისი ძველი სავიოლინე სონატის გამოქვეყნების შემდეგ, ზოგჯერ, მეორე სავიოლინე სონატასაც უწოდებენ) საკმაოდ დისონანტური ნაწარმოებია. რაველი ამბობდა, რომ ვიოლინო და ფორტეპიანო შეუთავსებელი ინეტრუმენტებია და რომ ეს ნაწარმოებიც ამ შეუთავსებლობას წარმოაჩენს.<ref name=o32/> სეკვილ-უესტის და შო-ტეილორის მოსაზრებით, ომისშემდგომი სონატები „მეტად ნაძალადევი და არადამაკმაყოფილებელია“.<ref>Sackville-West and Shawe-Taylor, p. 612</ref> პოპულარობით ისინი ომამდელ კამერულ ნაწარმოებებს ბევრად ჩამოუვარდებიან.<ref>De Voto, p. 113</ref>

=== ჩანაწერები ===

1914-1928 წლებში რაველის საფორტეპიანო ნაწარმოებები, მისივე შესრულებით, მექანიკური ფორტეპიანოს დოლურებზე იქნა ჩაწერილი, თუმცა, ზოგიერთი მოსაზრებით, მათი ნაწილი არა რაველის მიერ, არამედ მისი ზედამხედველობითა და რობერტ კასადესუსის შესრულებითაა ჩაწერილი, რომელიც უკეთესი პიანისტი იყო.<ref name=o532>Orenstein (2003) pp. 532–533</ref> მოგვიანებით, ისინი კომპაქტ დისკებზეც გადაიტანეს.<ref name=o532/> 1913 წელს გამოვიდა „წყლის თამაშების“ გრამოფონის ჩანაწერი მარკ ჰამბურგის შესრულებით. 1920-იანი წლებისთვის არსებობდა დისკები, რომლებზეც ჩაწერილი იყო „პავანა გარდაცვლილი ინფანტისთვის“ და „ონდინი“, ნაწყვეტები სიმებიანი კვარტეტიდან, „კუპერენის აკლდამა“ და „დედა ბატი“.<ref name=charm>[http://www.charm.rhul.ac.uk/discography/search/disco_search.html "Ravel"], Discography search, AHRC Research Centre for the History and Analysis of Recorded Music, retrieved 15 March 2015</ref> რაველი ერთ-ერთი პირველი კომპოზიტორი იყო, ვინც სწორად შეაფასა ჩანაწერების პოტენციალი მუსიკის ფართო პუბლიკასთან მიტანის საქმეში{{refn|სხვა კომპოზიტორებს შორის, რომელთაც გრამოფონის ადრეულ ეპოქაში საკუთარი ნაწარმოებების ჩანაწერები გააკეთეს, იყვნენ ელგარი, გრიგი, რახმანინოვი და რიხარდ შტრაუსი.<ref>Kennedy, Michael (ed). [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/opr/t237/e4435 "Gramophone (Phonograph) Recordings"], The Oxford Dictionary of Music, Oxford University Press, retrieved 6 April 2015 {{subscription}}</ref>|group= შ}} და 1920-იანი წლების განმავლობაში არაერთი ჩანაწერი გააკეთა, რომელთა ნაწილშიც პიანისტის ან დირიჟორის ამპლუაში გვევლინება.<ref>''The Gramophone'', Volume I, pp. 60, 183, 159 and 219; and Orenstein (2003), pp. 534–535</ref> სოლ-მინორული საფორტეპიანო კონცერტის 1932 წლის ჩანაწერის რეკლამაში ნახსენები იყო „დირიჟორობს კომპოზიტორი“,<ref>[[Columbia Graphophone Company|Columbia]] advertisement,''The Gramophone'', Volume 10, p. xv</ref> თუმცა, სინამდვილეში, იგი მხოლოდ სესიებს ზედამხედველობდა და სადირიჟორო ჯოხი ტექნიკურად უფრო ძლიერ დირიჟორს ეჭირა.<ref>Orenstein (2003), p. 536</ref> ჩანაწერები, რომელთაც რაველი მართლაც დირიჟორობდა, არის 1930 წლის „ბოლეროს“ ჩანაწერი და 1933 წლის ხმოვანი ფილმი, რომელშიც რე-მაჟორული კონცერტის შესრულებაა ნაჩვენები ვიტგენშტაინის სოლისტობით.<ref>Orenstein (2003), pp. 534–537</ref>

== ჯილდოები და მემკვიდრეობა ==

რაველმა არა მარტო ღირსების ლეგიონის ჯილდოზე თქვა უარი, არამედ ყველა სხვა სახელმწიფო ჯილდოსა და პატივზეც, საფრანგეთის ინსტიტუტში არჩევის ჩათვლით.<ref>Nichols (2011), pp. 206–207</ref> თუმცა, იღებდა უცხოურ ჯილდოებს, როგორიცაა დიდი ბრიტანეთის სამეფო ფილარმონიული საზოგადოების საპატიო წევრობა (1921),<ref>[http://royalphilharmonicsociety.org.uk/index.php/awards/honorary/honorary_members/members2 "Honorary Members since 1826"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150414100752/http://royalphilharmonicsociety.org.uk/index.php/awards/honorary/honorary_members/members2 |date=2015-04-14 }}, Royal Philharmonic Society, retrieved 7 April 2015</ref> ბელგიური ლეოპოლდის ორდენი (1926) და ოქსფორდი უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორის ხარისხი (1928).<ref>Orenstein (1991), pp. 92 and 99</ref>

რაველის გარდაცალების შემდეგ, მისმა ძმამ და წარმომადგენელმა, ედუარდ რაველმა, მისი სახლი მონფორ-ლ’ამორიში მუზეუმად აქცია და მეტწილად შეუნარჩუნა ის სახე, რაც მას ძმის სიცოცხლეში ჰქონდა. 2018 წლისთვისაც რაველის სახლ-მუზეუმი ტურებისთვის გიდის თანხლებით ღია იყო.<ref>[https://web.archive.org/web/20101018233221/http://www.ville-montfort-l-amaury.fr/La-maison-musee-de-Maurice-Ravel "Maison-musée de Maurice Ravel"], Montfort l’Amaury, retrieved 31 March 2015</ref>

სიცოცხლის ბოლო წლებში ედუარდ რაველმა გამოთქვა სურვილი, კომპოზიტორის ქონების დიდი ნაწილი ქალაქ პარიზისთვის დაეტოვებინა, რათა იგი მუსიკაში ნობელის პრემიის დასაფინანსებლად ყოფილიყო გამოყენებული, თუმცა, მოგვიანებით, გადაიფიქრა.<ref name=henley/> 1960 წელს იგი გარდაიცვალა და მას შემდეგ ქონებამ მფლობელი რამდენჯერმე შეიცვალა. მიუხედავად რაველის მუსიკის შესრულებაში გადახდილი მოზრდილი ჰონორარებისა, ჟურნალი ''Le Point'' 2000 წელს წერდა, რომ გაურკვეველი იყო, თუ ვისთან მიდიოდა ეს თანხები.<ref>Inchauspé, Irene. (In French) [http://www.lepoint.fr/actualites-economie/2007-01-16/a-qui-profite-le-bolero-de-ravel/916/0/3750 "A qui profite le ''Boléro'' de Ravel?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402095440/http://www.lepoint.fr/actualites-economie/2007-01-16/a-qui-profite-le-bolero-de-ravel/916/0/3750# |date=2015-04-02 }}, ''Le Point'', 14 July 2000</ref> ბრიტანული გაზეთი ''The Guardian'' კი 2001 წელს წერდა, რომ ჰონორარებიდან არავითარი სახსრები არ ხმარდებოდა რაველის სახლ-მუზეუმის მოვლა-პატრონობას, რომელიც იმ დროისათვის სავალალო მდგომარეობაში იყო.<ref name=henley>Henley, Jon. [https://www.theguardian.com/education/2001/apr/25/arts.highereducation "Poor Ravel"], ''The Guardian'', 25 April 2001</ref>

== იხილეთ აგრეთვე ==
*[[კლოდ დებიუსი]]
*[[იმპრესიონიზმი (მუსიკა)]]
*[[XX საუკუნის კლასიკური მუსიკა]]
*[[ბოლერო (რაველი)]]

== შენიშვნები ==
{{Reflist|group=შ|colwidth=30em}}

== ლიტერატურა ==
{{refbegin|25em}}
* {{cite journal | last = Amaducci | first = L |author2=E Grassi |author3=F Boller | date = January 2002 | title = Maurice Ravel and right-hemisphere musical creativity: influence of disease on his last musical works? | pages = 75–82 | journal = European Journal of Neurology | doi=10.1046/j.1468-1331.2002.00351.x | pmid = 11784380 | volume=9| issue = 1  | issn=1351-5101 }}
* {{cite book | last = Anderson | first = Keith | title = ''Notes to Naxos CD'' Debussy and Ravel String Quartets | year = 1989 | location = Munich | publisher = Naxos | oclc = 884172234}}
* {{cite book | last = Anderson | first = Keith | title = ''Notes to Naxos CD'' French Piano Trios | year = 1994 | location = Munich | publisher = Naxos | oclc = 811255627}}
* {{cite book | last = Canarina | first = John | title = Pierre Monteux, Maître | location = Pompton Plains, US | publisher = Amadeus Press | year = 2003 | isbn = 978-1-57467-082-0 | url = https://archive.org/details/pierremonteuxmai00cana }}
* {{cite book | last = Demuth | first = Norman | title = Ravel | series = Master Musicians| year = 1947 | location = London | publisher = J M Dent | isbn = 978-0-8835-5690-0}}
* {{cite book | last = De Voto | first = Mark | chapter = Harmony in the chamber music | title = The Cambridge Companion to Ravel | series = [[Cambridge Companions to Music]]| editor = Deborah Mawer | year = 2000 | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-64856-1}}
* {{cite book | last = Donnellon | first = Deirdre | chapter = French Music since Berlioz: Issues and Debates | title = French Music since Berlioz | editor = Richard Langham Smith; Caroline Potter | year = 2003 | location = Aldershot, UK and Burlington, US | publisher = Ashgate | isbn = 978-0-7546-0282-8}}
* {{cite book | last = Duchen | first = Jessica | year = 2000 | title = Gabriel Fauré | location = London | publisher = Phaidon | isbn = 978-0-7148-3932-5}}
* {{cite book | last = Fulcher | first = Jane F | year = 2001 | title = Debussy and his World | chapter = Speaking the Truth to Power: The Dialogic Element in Debussy's Wartime Compositions | editor = Jane F Fulcher | location = Princeton, US | publisher = Princeton University Press | isbn = 978-0-691-09041-2}}
* {{cite book | last = Fulcher | first = Jane F | title = The Composer as Intellectual: Music and Ideology in France 1914–1940 | url = https://archive.org/details/composerasintell0000fulc | year = 2005 | location = Oxford | publisher = Oxford University Press | isbn = 978-0-19-534296-3}}
* {{cite journal | last = Goddard | first = Scott | title = Maurice Ravel: Some Notes on His Orchestral Method | url = https://archive.org/details/sim_music-letters_1925-10_6_4/page/291 | journal = Music and Letters | date = October 1925 | pages = 291–303 | jstor=725957 | volume=6 | issue = 4 | doi=10.1093/ml/6.4.291}}
* {{cite book | last = Goss | first = Madeleine | title = Bolero: The Life of Maurice Ravel | year = 1940 | location = New York | publisher = Holt | url = https://archive.org/stream/bolerolifeofmaur1940goss#page/n9/mode/2up | oclc = 2793964}}
* {{cite journal | last = Henson | first =R A |date =4 June 1988 | title = Maurice Ravel's Illness: A Tragedy of Lost Creativity | url = https://archive.org/details/sim_british-medical-journal_1988-06-04_296_6636/page/1585 | pages = 1585–1588| journal = British Medical Journal | jstor=29530952 | volume=296 | issue =6636 | doi=10.1136/bmj.296.6636.1585| pmid =3135020 | pmc =2545963 }}
* {{cite journal | last = Hill | first = Edward Burlingame | title = Maurice Ravel | url = https://archive.org/details/sim_musical-quarterly_1927-01_13_1/page/130 | journal = The Musical Quarterly | date = January 1927 | pages = 130–146 | jstor=738561 | volume=13 | doi=10.1093/mq/xiii.1.130}}
* {{cite book | last = Ivry | first = Benjamin | title = Maurice Ravel: A Life | year = 2000 | location = New York | publisher = Welcome Rain | isbn = 978-1-56649-152-5 | url = https://archive.org/details/mauriceravel00benj }}
* {{cite book | last = James | first = Burnett | title = Ravel | url = https://archive.org/details/ravel0000jame | url-access = registration | year = 1987 | location = London | publisher = Omnibus Press | isbn = 978-0-7119-0987-8}}
* {{cite book | last = Jankélévitch | first = Vladimir | title = Ravel | year = 1959 | origyear = 1939 | location = New York and London | publisher = Grove Press and John Calder | others = Margaret Crosland (trans) | oclc = 474667514 | url = https://archive.org/stream/ravel00jank#page/n5/mode/2up}}
* {{cite book | last = Jones | first = J Barrie | year = 1989 | title = Gabriel Fauré: A Life in Letters | location = London | publisher = B T Batsford | isbn = 978-0-7134-5468-0}}
* {{cite book | last = Kelly | first = Barbara L | chapter = History and Homage | title = The Cambridge Companion to Ravel | editor = Deborah Mawer | year = 2000 | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-64856-1}}
* {{cite book | last = Kelly | first = Barbara L | title = Music and Ultra-modernism In France: A Fragile Consensus, 1913–1939 | url = https://archive.org/details/musicultramodern0000kell | year = 2013 | location = Woodbridge, UK | publisher = Boydell Press | isbn = 978-1-84383-810-4}}
* {{cite journal | last = Kilpatrick | first = Emily | title = The Carbonne Copy: Tracing the première of ''L'Heure espagnole'' | journal = Revue de Musicologie | date = 2009 | pages = 97–135 | jstor=40648547}}
* {{cite journal | last = Landormy | first = Paul | title = Maurice Ravel (1875–1937) | url = https://archive.org/details/sim_musical-quarterly_1939-10_25_4/page/430 | journal = The Musical Quarterly | date = October 1939 | pages = 430–441 | jstor=738857 | volume=25 | issue = 4 | doi=10.1093/mq/xxv.4.430}}
* {{cite journal | last = Lanford | first = Michael | title = Ravel and ''The Raven'': The Realisation of an Inherited Aesthetic in ''Boléro'' | journal = Cambridge Quarterly | date = September 2011 | pages = 243–265 | url = http://muse.jhu.edu/journals/bcq/summary/v040/40.3.lanford.html | doi=10.1093/camqtly/bfr022 | volume=40| issue = 3 }}
* {{cite book | last = Larner | first = Gerald | year = 1996 | title = Maurice Ravel | url = https://archive.org/details/mauriceravel0000larn | location = London | publisher = Phaidon | isbn = 978-0-7148-3270-8}}
* {{cite book | last = Lesure | first = François | author2 = Jean-Michel Nectoux | language = French | title = Maurice Ravel: Exposition | year = 1975 | location = Paris | publisher = Bibliothèque nationale | url = http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6533919c.r | isbn = 978-2-7177-1234-6}}
* {{cite journal | last = Macdonald | first = Hugh | title = Ravel and the Prix de Rome | journal = The Musical Times | date = April 1975 | pages = 332–333 | jstor=960328 | volume=116 | issue = 1586 | doi=10.2307/960328}}
* {{cite book | last = Marnat | first = Marcel | year = 1986 | chapter = Catalogue chronologique de tous les travaux musicaux ébauchés ou terminés par Ravel | language = French | title = Maurice Ravel | location = Paris | publisher = Fayard | isbn = 978-2-213-01685-6 }}
* {{cite book | last = McAuliffe | first = Mary | title = Twilight of the Belle Epoque | url = https://archive.org/details/twilightofbellee0000mcau | year = 2014 | location = Lanham, US | publisher = Rowman & Littlefield | isbn = 978-1-4422-2163-5}}
* {{cite journal | last = Morrison | first = Simon | title = The Origins of ''Daphnis et Chloé'' (1912) | journal = 19th-Century Music | date = Summer 2004 | pages = 50–76 | jstor = 10.1525/ncm.2004.28.1.50 | doi=10.1525/ncm.2004.28.1.50 | volume=28 |issn=0148-2076}}
* {{cite book | last = Murray | first = David | chapter = Maurice Ravel | title = The Penguin Opera Guide | editor = Amanda Holden | location = London | publisher = Penguin Books | year = 1997 | origyear = 1993 | isbn = 978-0-14-051385-1 | url = https://archive.org/details/operaguidepengui00nich }}
* {{cite book | last = Nectoux | first = Jean-Michel | year = 1991 | title = Gabriel Fauré&nbsp;– A Musical Life | url = https://archive.org/details/gabrielfauremusi0000nect | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-23524-2 | others = Roger Nichols (trans)}}
* {{cite book | last = Nichols | first = Roger | year = 1977 | title = Ravel | location = London | series = Master Musicians | publisher = Dent | isbn = 978-0-460-03146-2}}
* {{cite book | last = Nichols | first = Roger | year = 1987 | title = Ravel Remembered | url = https://archive.org/details/ravelremembered0000nich | location = London | publisher = Faber and Faber | isbn = 978-0-571-14986-5}}
* {{cite book | last = Nichols | first = Roger | chapter = Ravel and the critics | title = The Cambridge Companion to Ravel | editor = Deborah Mawer | year = 2000 | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-64856-1}}
* {{cite book | last = Nichols | first = Roger | title = Ravel | year = 2011 | location = New Haven, US and London | publisher = Yale University Press | isbn = 978-0-300-10882-8 | url = https://archive.org/details/mauriceravel00roge }}
* {{cite book | last = Nichols | first = Roger | author2 = Deborah Mawer | chapter = Early reception of Ravel's music | title = The Cambridge Companion to Ravel | editor = Deborah Mawer | year = 2000 | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-64856-1}}
* {{cite journal | last = Orenstein | first = Arbie | title = Maurice Ravel's Creative Process | url = https://archive.org/details/sim_musical-quarterly_1967-10_53_4/page/467 | journal = The Musical Quarterly | date = October 1967 | pages = 467–481 | jstor=741228 | volume=53 | issue = 4 | doi=10.1093/mq/liii.4.467}}
* {{cite book | last = Orenstein | first = Arbie | title = Ravel: Man and Musician | url = https://archive.org/details/ravelmanmusician0000oren_t3u7 | year = 1991 | origyear = 1975 | location = Mineola, US | publisher = Dover | isbn = 978-0-486-26633-6 }}
* {{cite journal | last = Orenstein | first = Arbie | title = Maurice Ravel | journal = The American Scholar | date = Winter 1995 | pages = 91–102 | jstor=41212291 | volume=64}}
* {{cite book | last = Orenstein | first = Arbie | title = A Ravel Reader | year = 2003 | origyear = 1989 | location = Mineola, US | publisher = Dover | isbn = 978-0-486-43078-2 | url = https://archive.org/details/ravelreadercorre00rave }}
* {{cite book | last = Orledge | first = Robert | title = Debussy and the Theatre | url = https://archive.org/details/debussytheatre0000orle | year = 1982 | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-22807-7}}
* {{cite journal | last = Pasler | first = Jann | title = Stravinsky and the Apaches | journal = The Musical Times | date = June 1982 | pages = 403–407 | jstor=964115 | volume=123 | issue = 1672 | doi=10.2307/964115}}
* {{cite journal | last = Perret | first = Carine | title = L'adoption du jazz par Darius Milhaud et Maurice Ravel: L'esprit plus que la lettre | journal = Revue de Musicologie | language = French | date = 2003 | pages = 311–347 | jstor=4494864}}
* {{cite book | last = Phillips | first = Edward R | title = Gabriel Fauré: A Guide to Research | year = 2011 | location = London | publisher = Routledge | isbn = 978-0-415-99885-7}}
* {{cite book | last = Pollack | first = Howard | title = George Gershwin: His Life and Work | year = 2007 | location = Berkeley, US | publisher = University of California Press | isbn = 978-0-520-24864-9 | url = https://archive.org/details/georgegershwinhi00poll }}
* {{cite book | last = Poulenc | first = Francis | author2 = Stéphane Audel | title = Moi et mes amis | year = 1963 | language = French | location = Paris and Geneva | publisher = La Palatine | oclc = 464080687}}
* {{cite book | last = Sackville-West | first = Edward | author2 = Desmond Shawe-Taylor | year = 1955 | title = The Record Guide | location = London | publisher = Collins | oclc = 500373060}}
* {{cite book | last = Schmidt | first = Carl B | year = 2001 | title = Entrancing Muse: A Documented Biography of Francis Poulenc | url = https://archive.org/details/entrancingmusedo0000schm | location = Hillsdale, US | publisher = Pendragon Press | isbn = 978-1-57647-026-8}}
* {{cite book | last = Schonberg | first = Harold C | edition = second | title = The Lives of the Great Composers | publisher = W W Norton | date = 1981 | location = New York and London | isbn = 978-0-393-01302-3 | url = https://archive.org/details/livesofgreatcomp00scho_0 }}
* {{cite book | last = Schuller | first = Gunther | year = 1997 | title = The Compleat Conductor | url = https://archive.org/details/compleatconducto0000schu | location = New York | publisher = Oxford University Press | isbn = 978-0-19-506377-6}}
* {{cite journal | last = Strasser | first = Michael | title = The Société Nationale and its Adversaries: The Musical Politics of ''L'Invasion germanique'' in the 1870s | journal = 19th-Century Music | date = Spring 2001 | pages = 225–251 | jstor = 10.1525/ncm.2001.24.3.225 | doi=10.1525/ncm.2001.24.3.225 | volume=24| issue = 3 |issn=0148-2076}}
* {{cite book | last = Taruskin | first = Richard | title = Music in the early twentieth century | year = 2010 | location = New York | publisher = Oxford University Press | isbn = 978-0-19-538484-0}}
* {{cite book | last=Vaughan Williams | first=Ursula | title=R.V.W. – A Life of Ralph Vaughan Williams | url=https://archive.org/details/rvwbiographyofra0000vaug | year=1964 | location=Oxford and New York | publisher=Oxford | isbn=978-0-19-315411-7 }} 
* {{cite book | last = White | first = Eric Walter | year = 1984 | edition = second | origyear = 1966 | title = Stravinsky: The Composer and his Works | url = https://archive.org/details/stravinskycompos0002whit | location = Berkeley, US | publisher = University of California Press | isbn = 978-0-520-03985-8}}
* {{cite book | last = Whitesell | first = Lloyd | chapter = Ravel's Way | editor = Sophie Fuller; Lloyd Whitesell | title = Queer Episodes in Music and Modern Identity | year = 2002 | location = Urbana, US | publisher = University of Illinois Press | isbn = 978-0-252-02740-6 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/queerepisodesinm0000unse }}
* {{cite journal | last = Woldu | first = Gail Hilson | title = Au-delà du scandale de 1905: Propos sur le Prix de Rome au début du XXe siècle | url = https://archive.org/details/sim_revue-de-musicologie_1996_82_2/page/245 | journal = Revue de Musicologie | language = French | date = 1996 | pages = 245–267 | jstor=947128 | doi=10.2307/947128 | volume=82| issue = 2 }}
* {{cite book | last = Zank | first = Stephen | year = 2005 | title = Maurice Ravel: A Guide to Research | location = New York | publisher = Routledge | isbn = 978-0-8153-1618-3}}
{{refend}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commons|Maurice Ravel}}
=== უფასო პარტიტურები ===
* {{IMSLP|id=Ravel, Maurice}}
* {{ChoralWiki}}

=== დაწესებულებები ===
* [http://www.academie-ravel.com International Academy of Music from Saint-Jean-de-Luz: Académie internationale de Musique Maurice Ravel de Saint-Jean-de-Luz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191203044011/https://www.academie-ravel.com/ |date=2019-12-03 }}
* [http://www.boleravel.fr Maurice Ravel's Friends Society: Les Amis de Maurice Ravel]

=== სხვადასხვა ===
* {{Britannica|492226}}
* [http://www.maurice-ravel.net/ Maurice Ravel Frontispice] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20170922145941/http://www.maurice-ravel.net/ |date=22 September 2017}}
* {{worldcat id|id=lccn-n79-108396}}

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{DEFAULTSORT:რაველი, მორის}}
[[კატეგორია:დაბადებული 7 მარტი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1875]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 28 დეკემბერი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1937]]
[[კატეგორია:ფრანგი კომპოზიტორები]]
[[კატეგორია:ფრანგი პიანისტები]]
[[კატეგორია:ფრანგი დირიჟორები]]
[[კატეგორია:ექსპრესიონიზმი]]
[[კატეგორია:ფრანგი ათეისტები]]