იხილეთ წყარო გვერდისთვის ნიუე

{{ინფოდაფა ქვეყანა|
|მშობლიური_სახელი = {{lang-en|Niue}}<br />{{lang-niu|Niuē-fekai}}
|სრული_სახელი = ნიუე
|საერთო_სახელი = ნიუე
|დროშა = Flag of Niue.svg
|გერბი = Public_Seal_of_Niue.svg
|რუკა = LocationNiue.png
|ჰიმნი = Ko e Iki he Lagi
|დევიზი = 
|ოფიციალური_ენები = [[ნიუეური ენა|ნიუეური]]<br />[[ინგლისური ენა|ინგლისური]]
|დედაქალაქი = [[ალოფი]]
|latd=19
|latm=03
|latNS=S
|longd=169
|longm=55
|longEW=E
|უდიდესი_ქალაქი = [[ალოფი]]
|მთავრობის_ტიპი = [[კონსტიტუციური მონარქია]]
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[მონარქი|მეფე]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[ჩარლზ III]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = [[ნიუეს პრემიერი|პრემიერი]]
|ლიდერის_სახელი_2 = [[დალტონ ტაგელაგი]]
|ლიდერის_ტიპი_3 = 
|ლიდერის_სახელი_3 = 
|ლიდერის_ტიპი_4 = 
|ლიდერის_სახელი_4 = 
|რანგი_ფართობით = 
|ფართობი = 261,46
|წყალი_% = 
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 1611
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 218-ე
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2011
|მოსახლეობის_ცენზი = 
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 6,16 ად.
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 
|მშპ_ppp_წელი = 
|მშპ_ppp = $ 7.6 მილიონი
|მშპ_ppp_რანგი = 
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = 
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 
|აგი = 0.000
|აგი_ტენდენცია = 
|აგი_კატეგორია = 
|აგი_რანგი = 
|აგი_წელი = 
|ვალუტა = [[ახალ ზელანდიური დოლარი]]
|ვალუტის_კოდი = NZD
|ქვეყნის_კოდი = 
|დროის_სარტყელი = UTC +11სთ.
|cctld = [[.nu]]
|სატელეფონო_კოდი = 683
|სქოლიო = 
}}

'''ნიუე''' ({{lang-en|Niue}} [ˈnjuːeɪ]; {{lang-niu|Niuē-fekai}}, ძველი სახელწოდება ''სევიჯი'' Savage) — კუნძულოვანი სახელმწიფო სამხრეთ [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეში]]. მდებარეობს [[ახალი ზელანდია|ახალი ზელანდიის]] ჩრდილოეთით. ტერიტორიის საერთო ფართობი შეადგენს 261,46 კმ², ხოლო აქ ცხოვრობს 1611 ადამიანი<ref name="census - 2011">[http://www.spc.int/PRISM/niue/index.php/population/doc_download/125-niue-population-a-household-census-2011-report მოსახლეობის აღწერა (2011)]</ref> (2011), მოსახლეობის ძირითად ნაწილს [[პოლინეზიელები]] შეადგენენ. ეს ტერიტორია პირველად [[ჯეიმზ კუკი|ჯეიმზ კუკმა]] აღმოაჩინა [[1774]] წელს. 1900 წელს ნიუე გახდა [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის იმპერიის]] [[პროტექტორატი]], ხოლო 1901 წლიდან იგი ანექსირებულ იქნა [[ახალი ზელანდია|ახალი ზელანდიის]] მიერ. 1974 წელს ნიუე გახდა თვითმართვადი სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი ახალი ზელანდიის შემადგენლობაში.

ნიუე არის ახალ ზელანდიასთან ასოცირებული წევრი, ამ ტერიტორიას გააჩნია საკმაოდ დიდი ავტონომიური უფლებები. ნიუეს მმართველია გაერთიანებული სამეფოს მონარქი [[ჩარლზ III]].

2003 წელს, ნიუე გახდა მსოფლიოში პირველი „[[WiFi]] ერი“.

== დასახელება ==
კუნძულის მთლიანი თანამედროვე სახელი — '''''ნიუე-ფეკაი''''' ({{lang-niu|Niuē-fekai}}) გამოიყენება მხოლოდ ოფიციალურ შემთხვევებში, სიმღერებში. ის შედგება ორი შემადგენელი ნაწილისაგან: სიტყვა ''niue'' წარმოიქმნა არსებითი სახელისგან — ''niu'' და ითარგმნება როგორც «''აი ქოქოსის პალმა''»; ''fekai'' ითარგმნება როგორც «''კანიბალი''», თუმცა [[კანიბალიზმი]] კუნძულზე არ არსებობდა<ref name="წარმოშობა">{{cite web
 |url         = http://www.seafriends.org.nz/niue/history.htm#
 |title       = A short history of Niue
 |publisher   = Seafriends web site. Dr J Floor Anthoni
 |date        = 2004—2005
 |accessdate  = 7 იანვარი 2010
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNEyvTR?url=http://www.seafriends.org.nz/niue/history.htm
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>.

მაგრამ ნიუეს ყველაზე ძველი სახელია — '''''ნუუკ-ტუ-ტაჰა''''' ({{lang-niu|Nuku-tu-taha}}), რომელიც ადგილობრივი ლეგენდების მიხედვით დაარქვა კუნძულის პირველმა აღმომჩენმა სახელად [[ჰუანაკი]]მ ({{lang-niu|Huanaki}}) და რომელიც შეიძლება [[ნიუე (ენა)|ნიუეს ენაზე]] ვთარგმნოთ როგორც ''«ეულად მდგომი კუნძული»''<ref name="Smith1">{{სტატია
 |ავტორი    = Percy Smith.
 |სათაური   = Niue-fekai (or Savage) Island and its People
 |წყარო = http://www.jps.auckland.ac.nz/document/Volume_11_1902/Volume_11%2C_No._2/Niue_Island_and_its_people%2C_by_S._Percy_Smith%2C_p_80-106?action=null
 |გამოცემა   = The Journal of the Polynesian Society
 |წელი      = 1902
 |გამოიცა    = 2
 |ტომი      = 11
 |ფურცლები = 81
}}</ref>. სხვა ისტორიული სახელებია — '''''მოტუ-ტე-ფუა''''' ({{lang-niu|Motu-te-fua}}, რომელიც ითარგმნება, როგორც ''«კუნძული ხილის გარეშე»''), '''''ფაკაჰოა-მოტუ''''' ({{lang-niu|Fakahoa-motu}}), '''''ნუკუ-ტულუეა''''' ({{lang-niu|Nuku-tuluea}}). ყველა ეს დასახელება ხმარებიდან გამოსულია, ისინი მხოლოდ გვხვდება ნიუეს ლეგენდებში და სიმღერებში<ref name="Smith1" />.

ნიუეს მეორე ისტორიული სახელია — '''''სავიჯი''''' ({{lang-en|Savage Island}}), რომელიც დაკავშირებულია განთქმული [[ინგლისი|ინგლისელი]] ზღვაოსნის [[ჯეიმზ კუკი]]ს სახელთან, რომელიც პირველი ევროპელი ნიუეს კუნძულის აღმომჩენია. ინგლისური ენიდან თარგმანში ეს სახელი ითარგმნება როგორც ''«ველურების კუნძული»''. ეს დაკავშირებულია იმასთან, რომ ინგლისელ მოგზაურს მტრულად დახვდნენ ადგილობრივი აბორიგენები<ref name="Smith2">{{სტატია
 |ავტორი    = Percy Smith.
 |სათაური   = Niue-fekai (or Savage) Island and its People
 |წყარო = http://www.jps.auckland.ac.nz/document/Volume_11_1902/Volume_11%2C_No._2/Niue_Island_and_its_people%2C_by_S._Percy_Smith%2C_p_80-106?action=null
 |გამოცემა   = The Journal of the Polynesian Society
 |წელი      = 1902
 |გამოიცა    = 2
 |ტომი      = 11
 |ფურცლები = 82
}}</ref>.

== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Niue-cia-world-factbook-map.png|thumb|250px|ნიუეს რუკა.]]
ნიუეს სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი შედგება ნიუეს ამოწეული მარჯნის ატოლისაგან და სამი წყლისქვეშა [[რიფი]]საგან, რომლებიც განლაგებულია [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეში]], [[პოლინეზია]]ში [[ეკვატორი|ეკვატორსა]] და [[სამხრეთი ტროპიკი|სამხრეთ ტროპიკს]] შორის. ნიუეს კუნძული მდებარეობს დაახლოებით 480 კმ-ში [[ტონგა]]ს კუნძულებიდან აღმოსავლეთით, 930 კმ-ში კუნძულ [[რაროტონგა]]დან ([[კუკის კუნძულები]]ს მთავარი კუნძული) დასავლეთით, და დაახლოებით 2400 კმ-ში ქალაქ [[ოკლენდი]]დან ([[ახალი ზელანდია|ახალი ზელანდიის]] ყველაზე დიდი ქალაქი) ჩრდილო-აღმოსავლეთით. უახლოესი არქიპელაგებია — კუნძულ ნიუედან დასავლეთით მდებარე [[ტონგა]], რომელიც ეკუთვნის იგივე დასახელების სახელმწიფოს და ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე [[სამოა (არქიპელაგი)|სამოა]], რომელიც ეკუთვნის [[სამოა]]ს და [[ამერიკის სამოა]]ს.

ნიუეს საერთო ფართობია — 261,46 კმ², რის გამოც იგი ერთადერთი უდიდესი [[აწეული ატოლი]]ა მსოფლიოში. კუნძულის უმაღლესი წერტილია უსახელო ამაღლებული ადგილი დასახლებულ პუნქტ მუტალაუს შორიახლოს — 68 მ.<ref name="ცსს">{{cite web
 |url         = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html
 |title       = Niue
 |publisher   = CIA. The World Fact Book
 |accessdate  = 7 თებერვალი 2010
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20181226112939/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html%20
 |archivedate = 2018-12-26
}}</ref>

=== ნიუეს რიფები ===
{| class="wikitable" align="center"
|- style="text-align:center"
|+
! | დასახელება
! | კოორდინატები
! | აღწერა
|-----
| ბევერიჯი ({{lang-en|Beveridge Reef}})
| {{coord|20|00|S|167|47|W|type:isle}}
| წყალქვეშა მთა. სიგრძე ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ — 9,5 კმ, სიგანე დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ — 7,5 კმ. საერთო ფართობი — 56 კმ². [[ლაგუნა]]ს სიღრმე — 11 მ.
|-----
| ანტიოპი ({{lang-en|Antiope Reef}})
| {{coord|18|14|S|168|20|W|type:isle}}
| ოვალური [[პლატო]] დიამეტრით 400 მ. მინიმალური სიღრმე — 9,5 მ. პირველად შენიშნეს 1886 წელს ბრიტანული გემიდან «''Antiope''».
|-----
| ჰერენსი ({{lang-en|Harans Reef}})
| {{coord|21|32|S|168|54|W|type:isle}}
| პირველად შენიშნეს 1848 წელს გემიდან «''Thomas Dickenson''».
|+
|}

=== გეოლოგია ===
ნიუე მდებარეობს [[წყნარი ოკეანის პლიტა|წყნარი ოკეანის პლიტის]] [[ლიტოსფერული პლიტა|ლიტოსფერულ პლიტაზე]] და მუდმივ მოძრაობაშია ჩრდილო-დასავლეთი მიმართულებით (დაახლოებით 1 სმ წელიწადში). როცა კუნძული ჯერ კიდევ იყო აქტიური [[ვულკანი]], დაახლოებით 2—3 მილიონი წლის წინ, ნიუე მდებარეობდა დაახლოებითв 20 კმ-ით სამხრეთ-აღმოსავლეთში დღევანდელი ადგილმდებარეობიდან<ref name="ყ">{{cite web
 |url         = http://www.seafriends.org.nz/niue/geo.htm
 |title       = Niue in the Pacific Ocean
 |last        = Anthoni
 |first       = Floor
 |publisher   = Seafriends web site
 |accessdate  = 2010-01-06
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNFMbMl?url=http://www.seafriends.org.nz/niue/geo.htm
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>. მდებარეობს რა [[კერმადეკის ღარი|კერმადეკის]] და [[ტონგას ღარი]]დან მცირე მანძილზე, კუნძული მუდმივად მოძრაობს ტონგას ღარის მიმართულებით და რამდენიმე მილიონი წლის შემდეგ ნიუე მთლიანად იქნება მის მიერ შთანთქმული<ref name="ყ" />.

კუნძულს აქვს ძალიან მდიდარი გეოლოგიური ისტორია. შორეულ წარსულში ნიუე წარმოადგენდა მოქმედ ვულკანს, რომელიც დაახლოებით 3 მილიონი წლის წინ ჩაქრა, ხოლო მისმა ზედა ნაწილმა, რომელიც ოკეანის დონის ზემოთ იმყოფებოდა, განიცადა ძლიერი [[ეროზია]] ბუნებრივი ფაქტორებისაგან (წვიმა, ოკეანის ტალღები)<ref name="კ">{{cite web
 |url         = http://www.seafriends.org.nz/niue/geo.htm
 |title       = Niue's distant past
 |last        = Anthoni
 |first       = Floor
 |publisher   = Seafriends web site
 |accessdate  = 2010-01-06
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNFMbMl?url=http://www.seafriends.org.nz/niue/geo.htm
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>. ამ ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში მოხდა [[მარჯანი|მარჯნული]] [[რიფი]]ს — ''მუტალაუს'' ფორმირება, რომელსაც დაერქვა კუნძულის უმაღლესი წერტილის სახელი, ხოლო ვულკანის კონუსმა [[გამყინვარების პერიოდი]]ს დაწყებამდე [[პლეისტოცენი]]ს დროს მოიკლო სიდიდეში ეროზიის შედეგად, ასევე მოხდა ვულკანის შიდა ნაწილის გაცივება და შეკუმშვა<ref name="კ" />. დაახლოებით 1,6 მილიონი წლის წინ დედამიწაზე დაფიქსირდა გამყინვარების პერიოდის დადგომის გამო ოკეანის დონის დაწევა, ამ დროს ჩამოყალიბდა ნიუეს მარჯნული წარმონაქმნების მნიშვნელოვანი ნაწილი, კუნძულის ცენტრში დაშრა [[ლაგუნა]]<ref name="კ" />.

კუნძული ნიუე შედგება აწეული [[კირქვა|კირქვიანი]] პლატოსაგან, რომელიც მდებარეობს წყალქვეშ ჩაძირული ვულკანის მწვერვალზე<ref name="შ">{{წიგნი
 |ნაწილი       = 2.1.1 Geology and landforms
 |სათაური      = National Biodiversity Strategy and Action Plan of Niue
 |წყარო        = http://www.cbd.int/doc/world/nu/nu-nbsap-01-en.pdf
 |გამომცემლობა = Government of Niue
 |წელი         = 2001
 |ფურცლები    = 9
 |isbn         = 0473080095
}}</ref>. ამ პლატოს აქვს გორაკიანი [[რელიეფი]]: მისი ნაპირები მდებარეობს 68 მ სიმაღლეზე, ხოლო ცენტრალური ნაწილი — 30 მ-ზე. ეს ამტკიცებს იმას, რომ უძველეს დროში კუნძულის ამ ნაწილში მდებარეობდა ლაგუნა, რომელიც შემდგომში გაქრა კუნძულის აწევის შედეგად<ref name="შ" />. ცენტრალური პლატო გარშემორტყმულია ვიწრო ტერასით, რომლის სიგანეა 100—200 მ (სიმაღლე — დაახლოებით 28 მ). ტერასების ფერდოები საკმაოდ დახრილია გაშიშვლებული  მარჯნის ჯიშებით, რომელიც დაფარულია წყლისგან გაჩენილი ეროზიისგან გამოწვეული დიდი ბზარებით<ref name="გ">{{წიგნი
 |ავტორი    = Niue Meteorological Service.
 |ნაწილი    = 2.2. Geography
 |სათაური   = Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change
 |წყარო     = http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf
 |წელი      = June 2000
 |ფურცლები = 15
}}</ref>. ნიუეს სანაპირო ძალიან კლდიანია, დაკიდული კლდეებით და გამოქვაბულებით<ref name="ა">{{წიგნი
 |ავტორი    = Felicia A Nemaia.
 |ნაწილი    = Country Profile. Geography
 |სათაური  = Niue’s Third National Report on the Implementation in compliance with the United Nations Convention to Combat Desertification
 |წყარო     = http://www.unccd.int/cop/reports/asia/national/2006/niue-eng.pdf
 |წელი      = 2006
 |ფურცლები = 6
}}</ref>. ფერდოების არსებობა მეტყველებს იმაზე, რომ აწეული კუნძულები წარმოიშვა ორ ეტაპად<ref name="შ" />. კუნძული გარშემორტყმულია რიფებით<ref name="გ"/>.

[[სასარგებლო წიაღისეული]]ს მნიშვნელოვანი მარაგის არსებობა ნიუეს განსაკუთრებულ სანაპირო ეკონომიკურ ზონაში ნაკლებად სავარაუდოა, რადგანაც [[სედიმენტაცია|სედიმენტაციის]] პროცესი ამ რაიონში მიმდინარეობს ძალიან ნელა<ref name="ხ">{{წიგნი
 |ავტორი    = Government of Niue with assistance from SPREP consultants Dr. Cynthia Lowry and Mr. Joseph Smith.
 |ნაწილი    = Offshore Minerals
 |სათაური   = Niue Country Report for the United Nations Conference on Environment and Development (UNCED) Brazil, 1-12 June 1992
 |წყარო     = http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/UNCED/Niue.pdf
 |წელი     = 30 July 1991
 |ფურცლები = 18
}}</ref>. მაგრამ თვითონ კუნძულზე შეიძლება [[რადიოაქტიური ელემენტები]]ს საბადოების არსებობა. მიუხედავად ამისა არანაირი ძიება ამ მომენტისათვის არ მიმდინარეობს<ref name="ც">{{წიგნი
 |ავტორი   = Government of Niue with assistance from SPREP consultants Dr. Cynthia Lowry and Mr. Joseph Smith.
 |ნაწილი   = Mining/Uranium
 |სათაური  = Niue Country Report for the United Nations Conference on Environment and Development (UNCED) Brazil, 1-12 June 1992
 |წყარო    = http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/UNCED/Niue.pdf
 |წელი     = 30 July 1991
 |ფურცლები = 17
}}</ref>.

=== კლიმატი ===
ნიუეს [[კლიმატი]] ცხელია და ზომიერად ტენიანია. მთების არარსებობით და პატარა ფართობით კლიმატური პირობები მთელ კუნძულზე პრაქტიკულად ერთნაირია. მკაფიოდ გამოირჩევა ორი ძალიან განსხვავებული სეზონი: ცხელი ტენიანი სეზონი ნოემბრიდან მარტის ჩათვლით, რომელსაც ახასიათებს მაღალი ტემპერატურა, ტენიანობით და სეზონური ციკლონური პერიოდით, და უფრო ცივი მშრალი სეზონი აპრილიდან  ოქტომბრის ჩათვლით თბილი მზიანი დღეებით, გრილი ღამეებით და ძლიერი [[ბრიზი|ბრიზებით]]<ref name="ბ" />.

ნიუეზე საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]] მერყეობს უმნიშვნელოდ. დღის მაქსიმალური ტემპერატურა იანვარ—თებერვალში შეადგენს 30&nbsp;°C, ივლის-აგვისტოში — 26&nbsp;°C. საშუალო წლიური ნალექების რაოდენობა შეადგენს დაახლოებით 2180 მმ-ს, თუმცა წვიმიან სეზონში ზოგჯერ შეიძლება მიაღწიოს 3300 მმ მაჩვენებელს, ხოლო გვალვიან თეებში 80—140 მმ-ს<ref name="გ2">{{წიგნი
 |ავტორი   = Niue Meteorological Service.
 |ნაწილი   = 2.4.1. Rainfall
 |სათაური  = Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change
 |წყარო    = http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf
 |წელი     = June 2000
 |ფურცლები = 16
}}</ref>. ნალექების ძირითადი წილი მოდის იანვარ—მარტში<ref name="ბ" />. სხვადასხვა ხანგრძლივობის გვალვები ხდება წლის ნებისმიერ დროს, მაგრამ უმრავლესობა მოდის გვალვიან სეზონზე. ხანგრძლივი დროით [[ქარი]] ქრის აღმოსავლეთიდან სამხრეთისაკენ და იმყოფება სამხრეთ-აღმოსავლეთის პასატების ზონის ზემოქმედების ქვეშ, რომელიც მდებარეობს ტროპიკული ციკლონების ზოლის ნაპირას.<ref>{{წიგნი
 |ავტორი   = Niue Meteorological Service.
 |ნაწილი   = 2.4.3 Weather Systems Affecting Niue
 |სათაური  = Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change
 |წყარო    = http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf
 |წელი     = June 2000
 |ფურცლები = 18
}}</ref>

ნიუეს კუნძული მდებარეობს ტროპიკული ციკლონის სამხრეთი ნაწილის ზოლში და სამხრეთ-აღმოსავლეთის პასატების ზონაში, რის შედეგადაც აპრილიდან ოქტომბრის ჩათვლით კუნძულზე შეიმჩნევა ძლიერი შტორმები<ref name="ბ3">{{წიგნი
 |ავტორი    = Felicia A Nemaia.
 |ნაწილი    = Country Profile. Climate
 |სათაური  = Niue’s Third National Report on the Implementation in compliance with the United Nations Convention to Combat Desertification
 |წყარო     = http://www.unccd.int/cop/reports/asia/national/2006/niue-eng.pdf
 |წელი      = 2006
 |ფურცლები = 6
}}</ref>. ყოველ ათ წელიწადში ნიუეს თავს ატყდება დამანგრეველი ციკლონები<ref name="ბ3" />.

=== ნიადაგი და ჰიდროლოგია ===
ნიუეს [[ნიადაგი|ნიადაგები]] არ გამოირჩევა ნაყოფიერებით, რაც ძირითადად აიხსნება ქვენაფენი ქანების არაღრმა განლაგებით, ზედაპირზე გამოსული [[კირქვა|კირქვით]]ა და კაჭარის დიდი რაოდენობით.<ref name="ბ">{{წიგნი
 |ავტორი   = Felicia A Nemaia.
 |ნაწილი   = Country Profile. Environmental context
 |სათაური  = Niue’s Third National Report on the Implementation in compliance with the United Nations Convention to Combat Desertification
 |წყარო    = http://www.unccd.int/cop/reports/asia/national/2006/niue-eng.pdf
 |წელი     = 2006
 |ფურცლები = 7
}}</ref> კუნძულის ნიადაგის სხვა გამორჩეული ნიშნებია: [[წყალბადის მაჩვენებელი]]ს მაღალი დონე, [[ფოსფორი]]ს, [[კალციუმი]]ს და [[მაგნიუმი]]ს მაღალი შემცველობა და [[თუთია|თუთიის]] დაბალი შემცველობა<ref name="ბ" />. საერთოდ ნიადაგი ფორმირებულია დამჯდარი ჯიშებით და შედგება ვულკანური მასალისაგან მცირე [[აბისალური თიხა|აბისალური თიხის]] შემცველობით. ნიუეზე გამოარჩევენ ნიადაგის შემდეგ ოთხ ტიპს:
* ''ჰიკუტავაკეს ნიადაგი'' — [[შავმიწა ნიადაგი]], წარნოქმნილი ძირითადად კირქვის ჯიშებისაგან;
* ''ჰაკუპუს ნიადაგი'' — [[ყავისფერი ნიადაგი]];
* ''ფონუაკულას ნიადაგი'' — [[ყავისფერ-წითელი ნიადაგი]];
* ''პალაის ნიადაგი'' — [[წითელი ნიადაგი]]<ref name="ქ">{{წიგნი
 |ნაწილი       = 2.1.3 Soils
 |სათაური      = National Biodiversity Strategy and Action Plan of Niue
 |წყარო        = http://www.cbd.int/doc/world/nu/nu-nbsap-01-en.pdf
 |გამომცემლობა = Government of Niue
 |წელი        = 2001
 |ფურცლები    = 10
 |isbn         = 0473080095
}}</ref>.

ნაკლებ ნაყოფიერი ნიადაგი ღრმა კვალს ტოვებს [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]] შეზღუდულ განვითარებაზე. ნიადაგის ზოგიერთ ადგილებში მაღალი შემცველობით ისეთი რადიოაქტიური ელემენტების არსებობა, როგორიცაა [[ურანი]] და [[თორიუმი]], ამტკიცებს იმას, რომ ძველად ეს ნიადაგი რამდენიმე ხნის განმავლობაში იმყოფებოდა [[ზღვის წყალი|ზღვის წყალთან]] კონტაქტში<ref name="ლ">{{სტატია
 |ავტორი    = Felicia A Nemaia.
 |სათაური   = Anomalous Hg contents in soils of Niue Island, South Pacific
 |წყარო     = http://www.terrapub.co.jp/journals/GJ/pdf/2406/24060371.PDF
 |გამოცემა  = Geochemical Journal
 |წელი     = 1990
 |გამოშვება  = 6
 |ტომი     = 24
 |ფურცლები = 372
}}</ref>.

ნიუეს კუნძულზე არ არსებობს რაიმე მსხვილი წყლის ნაკადი ან ნაკადულები, რაც გამოწვეულია ნიადაგის მაღალი გამოფიტულობით<ref name="ა" />, რის გამოც ხდება წვიმის წყლის გრუნტში შეწოვა. კუნძულის გეოლოგიურმა კვლევებმა დაგვანახა, რომ ნიუეზე ასევე არ არსებობს კლასიკური წყლის [[ლინზა (გეოლოგია)|ლინზა]]<ref name="ი">{{წიგნი
 |ავტორი    = Government of Niue with assistance from SPREP consultants Dr. Cynthia Lowry and Mr. Joseph Smith.
 |ნაწილი    = Groundwater lens
 |სათაური   = Niue Country Report for the United Nations Conference on Environment and Development (UNCED) Brazil, 1-12 June 1992
 |წყარო     = http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/UNCED/Niue.pdf
 |წელი      = 30 July 1991
 |ფურცლები = 16
}}</ref>. მის ადგილას კუნძულის ცენტრში არის [[მტკნარი წყალი|მტკნარი წყლის]] პლასტი სისქით 40—80 მ და წყლის პლასტი ყოფილი ატოლის ნაპირების ქვეშ სისქით 50—170 მ, რომლებსაც აქვთ [[ტოროიდი|ტოროიდული]] ფორმა<ref name="ი" />. რადგანაც ნიუეზე არც [[მდინარე]]ებია და არც [[ტბა|ტბები]], საყოფაცხოვრებო მოხმარებისათვის საჭირო მტკნარი წყალი მიიღება რამდენიმე [[ჭაბურღილი]]დან<ref name="ა" />.

=== ფლორა და ფაუნა ===
კუნძულ ნიუეზე იზრდება [[ჭურჭლოვანი მცენარეები]]ს 629 სახეობა, რომელთაგან 175 [[ენდემები]]ა<ref name="ჟ">{{წიგნი
 |ავტორი    = Niue Meteorological Service.
 |ნაწილი    = 2.8.1. Flora
 |სათაური   = Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change
 |წყარო     = http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf
 |წელი      = June 2000
 |ფურცლები = 26
}}</ref>. საერთოდ კუნძულზე შეიძლება გამოიყოს გამოკვეთილი მცენარეულობის ორი დიდი ზონა: ნიუეს შიდა რაიონების [[ჯუნგლი|ჯუნგლები]] და სანაპირო ფლორა. კუნძულის მნიშვნელოვანი ნაწილი დაფარულია [[ბუჩქები]]თ, მხოლოდ მიწის რამდენიმე ჰექტარი დაფარულია ხელშეუხებელი ტყეებით.

ნიუეს მცენარეული საფარი განიცადა მნიშვნელოვანი ანთროპოგენური ზემოქმედება<ref name="ფ">{{წიგნი
 |ავტორი    = Government of Niue with assistance from SPREP consultants Dr. Cynthia Lowry and Mr. Joseph Smith.
 |ნაწილი    = Vegetation
 |სათაური   = Niue Country Report for the United Nations Conference on Environment and Development (UNCED) Brazil, 1-12 June 1992
 |წყარო     = http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/UNCED/Niue.pdf
 |წელი     = 30 July 1991
 |ფურცლები = 13
}}</ref>. ხელშეუხებელი ტყეები შემორჩა მხოლოდ კუნძულის ცენტრალურ ნაწილში, აღმოსავლეთში და სამხრეთ-აღმოსავლეთში. აქ ძირითადად იზრდება  მაღალი ხეები, იშვიათი რაოდენობის ბუჩქებით და ბალახის საფარით ტყის დაბალ იარუსებში. კუნძულის ყველაზე დიდი ტყეს ჰქვია ''ჰუვალუ'', მასზე ადამიანის ნებისმიერი ზემოქმედება კატეგორიულად აკრძალულია<ref name="ფ" />. ნიუეს მნიშვნელოვანი სივრცე დაფარულია [[მეორადი ტყე|მეორადი ტყეებით]], რომელშიც იზრდება დიდი რაოდენობით ფლორის წარმომადგენელი, ვიდრე ხელშეუხებელი ტყეებში. იმ ადგილებში, სადაც მიმდინარეობს სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოები, წარმოიშვება პატარა ტყეები<ref name="ფ" />.

შიდა ტყეებში ხის ყველაზე გავრცელებული ჯიშებია ''[[Syzgium inophylloides]]'' და ''[[Syzgium richii]]''<ref name="ე">{{წიგნი
 |ავტორი    = Niue Meteorological Service.
 |ნაწილი    = 2.8.2. Forests
 |სათაური   = Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change
 |წყარო     = http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf
 |წელი     = June 2000
 |ფურცლები = 27
}}</ref>. სხვა მცენარეებიდან ყველგან გვხვდება ''[[Dysoxylum forsteri]]'', ''[[Planchonella torricellensis]]'', ''[[Pomentia pinnata]]'', ''[[Macaranga seemanii]]'' და ''[[Fiscus prolixa]]''. მცენარეთა ქვედა იარუსში ჭარბობს ''[[Polyscias multijuga]]'', ''[[Streblus anthropophagorum]]'', ''[[Merremia peltate]]'' და სხვადასხვა სახის [[გვიმრანაირნი]]<ref name="ე" />.

სანაპირო ზონაში ძირითადად იზრდება იგივე მცენარეები, რაც ნიუეს შიდა რაიონებში. მაგრამ მათი განმასხვავებელი თვისებებია დაბალი სიმაღლე<ref name="ე" />. სანაპიროზე გვხვდება ბევრი ბუჩქნარები, როგორებიცაა: ''[[Barringtonia asiatica]]'', ''[[Capparis cordifolia]]'', ''[[Timonius polygamu]]'', ''[[Ochrosia oppositifolia]]'', ''[[Pandanus tectorius]]'', ''[[Scaeveola taccada]]'' და ''[[Messerchmidia argentea]]''<ref name="ე" />.

ხმელეთის [[ძუძუმწოვრები|ძუძუმწოვრებს]] წარმოადგენენ უპირატესად ადამიანის მიერ ჩაყვანილი ცხოველები: [[ძაღლი|ძაღლები]], [[ღორი|ღორები]] და [[შინაური კატა|კატები]]. ნიუეზე ერთადერთი ადგილობრივი ხმელეთის ძუძუმწოვარაა [[ტონგის მფრინავი მელია]] (''Pteropus tonganus''), რომელიც მთავარ როლს თამაშობს კუნძულის ეკოსისტემაში: ის ამტვერიანებს ადგილობრივი მცენარეების მნიშვნელოვან ნაწილს. მაგრამ ტყეების მოჭრა და არასანქცირებული ნადირობა იწვევს ამ ცხოველის რაოდენობის შემცირებას.

კუნძულზე ბუდობს ფრინველთა 31 სახეობა, რომელთაგანაც არც ერთი არაა ენდემიკი<ref name="მ">{{cite web
 |url         = http://www.fatbirder.com/links_geo/australasia/niue.html
 |title       = Niue
 |publisher   = Fatbirder
 |accessdate  = 2010-07-01
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNHR1l7?url=http://www.fatbirder.com/links_geo/australasia/niue.html
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>, მაგრამ (''Lalage maculosa'')-ის და (''Aplonis tabuensis'')-ის ქვესახეობები არიან ''Lalage maculosa whitmeei''-ის და ''Aplonis tabuensis brunnescens''-ის ენდემები<ref name="ზ">{{წიგნი
 |ავტორი    = Niue Meteorological Service.
 |ნაწილი    = 2.8.3. Fauna
 |სათაური   = Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change
 |წყარო     = http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf
 |წელი     = June 2000
 |ფურცლები = 27
}}</ref>.

ნიუეს სანაპირო წყლებში ასევე ბინადრობს ენდემური შხამიანი [[ბრტყელკუდიანი გველი]] — ''[[Laticauda schystorhyncha]]''<ref name="კ" /> (ადგილობრივი სახელი— ''კატუალი'').

ნიუეს მთავრობა მნიშვნელოვან ყურადღებას უთმობს ბუნების დაცვას, კუნძულის ტერიტორიაზე მდებარეობს რამდენიმე [[ნაკრძალი]]. მათ შორის ყველაზე დიდია — ''ჰუვალუს ტყის ბუნების დაცვის ზონა'', რომელიც მდებარეობს კუნძულის აღმოსავლეთ ნაწილში სოფელ ლიკუსა და სოფელ ჰაკუპუს შორის და რომლის ტერიტორიაზეც ბინადრობს დაახლოებით 188 ათასი ცხოველი. ნაკრძალის ფართობია — 54 კმ²<ref name="კ" />. სოფელ ჰაკუპუდან სამხრეთით მდებარეობს ''ჰაკუპუს კულტურის პარკი და მემკვიდრეობის ობიექტი'' ({{lang-en|Hakupu Heritage and Cultural Park}}), რომლის ტერიტორიაზეც მდებარეობს ძველი ნიუელების სასაფლაოები და ნასახლარები, ასევე მფრინავი მელიების დამცავი ზონა «''ტაუგა-პეკა''» ({{lang-niu|Tauga Peka}})<ref name="კ" />. კონცხ მაკაპუს სამხრეთით მდებარეობს ''ანონოს საზღვაო ნაკრძალი'' (ადრე ცნობილი, როგორც ''ნამოუი''). ნაკრძალის ფართობია — 27,67 ჰა<ref name="კ" />.

== ისტორია ==
ისტორიკოსების აზრით, კუნძულ ნიუეზე დასახლება დაიწყო ძველი წელთაღრიცხვის პირველი ათასწლეულის ბოლო ასწლეულში [[პოლინეზიელები]]თ [[ტონგას კუნძულები]]დან, [[სამოას კუნძულები]]დან და ატოლ [[პუკაპუკა (ატოლი)|პუკაპუკადან]] (კუნძული [[კუკის კუნძულები]]ს ჩრდილოეთის ჯგუფიდან)<ref name="Колонизация">{{cite web|last=''Joslin Annelies Heyn''.|url=http://www.forestry.umt.edu/students/services/PeaceCorps/pdf/ms-Heyn.pdf#|title=Migration and Development of Niue Island. Стр. XV.|publisher=The University of Montana|date=May 2003|accessdate=14-01-2008|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060901072719/http://www.forestry.umt.edu/students/services/PeaceCorps/pdf/ms-Heyn.pdf|archivedate=2006-09-01}}</ref>. ამასთან ერთად, ღრმა წარსულში კუნძულზე ორი მტრულად განწყობილი ტომის არსებობა ადასტურებს, რომ ნიუეს ადამიანებით დასახლება ხდებოდა ორ ეტაპად. შესაძლოა ''მოტუს'' ტომის ხალხი იყვნენ პირველნი ნიუეზე და მოცურდნენ სამოას კუნძულებიდან. ''ტაფიტის'' ტომის ხალხი შესაძლოა ნიუეზე დასახლდა მოგვიანებით. მიუხედავად ამისა დოკუმენტალური ისტორია ნიუეზე იწყება მხოლოდ XVIII საუკუნის შუა პერიოდიდან.

ევროპელთაგან პირველმა კუნძული აღმოაჩინა ბრიტანელმა [[მეზღვაური|მეზღვაურმა]] ჯეიმზ კუკმა 1774 წელს. იმის გამო, რომ მას აბორიგენი მოსახლეობა საკმაოდ მტრულად შეხვდა კუნძულს მან დაარქვა ''სევიჯის კუნძული'' (თარგმანი ინგლისურიდან ''«ველურების კუნძული»'').

საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში ევროპელები კუნძულ ნიუეს საერთოდ არ აქცევდნენ ყურადღებას. მხოლოდ 1830 წელს კუნძულზე ჩავიდა [[ლონდონი]]ს მისიონერთა საზოგადოების წევრი ჯონ უილიამსი. ნიუეს ისტორიაში დაიწყო მისიონერული პერიოდი. მნიშვნელოვანი როლი ადგილობრივი მოსახლეობის გაქრისტიანებაში შეიტანა მისიონერმა ''პენიამინამ'', რომელმაც მომზადება გაიარა სამოას კუნძულებზე. უკვე დაახლოებით XIX საუკუნის შუა პერიოდში ნიუელებმა მიიღეს [[ქრისტიანობა]].

1900 წლის 21 აპრილს კუნძულზე გამოცხადდა [[დიდი ბრიტანეთი]]ს [[პროტექტორატი]], მაგრამ უკვე 1901 წელს ნიუეს [[ანექსია]] მოახდინა [[ახალი ზელანდია|ახალმა ზელანდიამ]] და კუნძული ადმინისტრაციულად დაექვემდებარა კუკის კუნძულებს. 1974 წელს ნიუე გახდა თვითმართვადი სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი [[ასოცირებული სახელმწიფო|თავისუფალ ასოციაციაში]] ახალ ზელანდიასთან.

1974 წლის 19 ოქტომბერს ნიუეზე მიიღეს [[კონსტიტუცია]], რომელმაც ახალ ზელანდიასთან დაამყარა ახალი ფორმის ურთიერთობა. ახალი კონსტიტუციის თანახმად ნიუე გახდა დამოუკიდებელი შიდა პოლიტიკური საკითხების გადაწყვეტაში, ხოლო [[საკანონმდებლო ხელისუფლება]] გადავიდა ნიუეს საკანონმდებლო ასამბლეის ხელში ({{lang-niu|Fono Ekepule}}). იმავდროულად ნიუეს მოსახლეობას შეუნარჩუნდა ახალი ზელანდიის [[მოქალაქეობა]].

== პოლიტიკური წყობა ==

=== სახელმწიფო წყობა ===
მოქმედი [[კონსტიტუცია|კონსტიტუციის]] ტექსტი [[ინგლისური ენა|ინგლისურ]] და [[ნიუე (ენა)|ნიუეს ენაზე]], რომელიც ძალაში შევიდა 1974 წლის 19 ოქტომბერს, დაფიქსირებულია 1974 წლის კანონის ''«ნიუეს კონსტიტუცია»'' დანართში № 1 და 2. 23-ე (4) სტატიის თანახმად, დოკუმენტის ტექსტს ორივე ენაზე აქვს ერთნაირი იურიდიული ძალა. ამ კანონში, რომელშიც წერია კონსტიტუციის ტექსტი, კანონია, როგორც ახალი ზელანდიისთვის, ისევე ნიუესათვის. ამასთანავე ნიუესათვის კონსტიტუცია უმაღლესი იურიდიული ძალის ნორმატიულ-სამართლებრივი აქტია, ხოლო ახალი ზელანდიისთვის — სტატუტი. კონსტიტუცია ადგენს [[მონარქია|მონარქიული]] მმართველობის ფორმას [[ვესტმინსტერული სისტემა|ვესტმინსტერული სისტემის]] [[პარლამენტარიზმი]]თ, მსგავსი, რომელიც მოქმედებს ახალ ზელანდიაში<ref name="ე2">{{წიგნი
 |ნაწილი       = 2.1.5. Government structure
 |სათაური      = National Biodiversity Strategy and Action Plan of Niue
 |წყარო        = http://www.cbd.int/doc/world/nu/nu-nbsap-01-en.pdf
 |გამომცემლობა = Government of Niue
 |წელი         = 2001
 |pages        = 12
 |isbn         = 0473080095
}}</ref> ნიუე — თვითმართვადი სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნია თავისუფალ ასოციაციაში ახალ ზელანდიასთან. ეს გულისხმობს ნიუეს დამოუკიდებლობას შიდა საკითხების გადაწყვეტაში, [[ახალი ზელანდიის სამეფო]]ს შემადგენლობაში ყოფნა, რომელსაც მართავს [[ახალი ზელანდიის მონარქია|ახალი ზელანდიის მონარქი]] მეფე [[ჩარლზ III]], და ნიუეს მოსახლეობისათვის ახალი ზელანდიის მოქალაქეობის მინიჭება. ახალი ზელანდია, თავის მხრივ, პასუხისმგებელია კუნძულის [[თავდაცვა]]ზე და [[საგარეო პოლიტიკა]]ზე, ასევე ნიუეს უწევს ადმინისტრაციულ და ეკონომიკურ დახმარებას.

ნიუეს კონსტიტუცია შედგება 8 განყოფილებისა და 82 სტატიისაგან და მიეკუთვნება «უხეში» კონსტიტუციების რიცხვს, ესე იგი მისი შეცვლისათვის საჭიროა ზოგიერთი პირობის შესრულება. კონსტიტუციაში და 1974 წლის ''«ნიუეს კონსტიტუციის შესახებ»'' კანონში ცვლილებების შეტანისთვის საჭიროა კანონის მიღება, რომელსაც ხმას მისცემს მეორე და მესამე წაკითხვის დროს ნიუეს საკანონმდებლო ასამბლეის წევრების ორი მესამედი. კანონის საბოლოო წაკითხვა უნდა მიმდინარეობდეს არანაკლებ 13 კვირის შემდეგ წინა წაკითხვიდან. საკანონმდებლო ასამბლეის მიერ მიღებული კანონის შემდეგ ის მოწონებული უნდა იქნეს საყოველთაო [[რეფერენდუმი|რეფერენდუმზე]] და მას მხარი უნდა დაუჭიროს, როგორც ბევრ შემთხვევაში, ამომრჩეველთა საერთო რაოდენობის ნამდვილი ხმების ორმა მესამედმა. კონსტიტუციის ზოგიერთი მუხლების შესაცვლელად საჭიროა მისი მხარდაჭერა უბრალო ხმათა უმრავლესობით. იმის გამო, რომ კონსტიტუცია არის «უხეში», ცვლილებები მასში შევიდა მხოლოდ ერთხელ — 1992 წელს. კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ კანონპროექტის საკანონმდებლო ასამბლეის თანხმობის შემდეგ 1992 წლის მაისში ის გატანილი იქნა რეფერენდუმზე. ივნისში გამართულ კენჭისყრაზე მონაწილეობა მიიღო კუნძულის ამომრჩეველთა 86 %-მა, მათგან 67 %-მა მხარი დაუჭირა კონსტიტუციის ცვლილებებს. საკონსტიტუციო ცვლილებები ძალაში შევიდა 1992 წლის ივლისში.<ref>{{სტატია
 |ავტორი   = Levine, Stephen.
 |სათაური  = Niue in Review: Issues and Events, 1 July 1991 to 30 June 1992
 |წყარო    = http://scholarspace.manoa.hawaii.edu/bitstream/10125/12898/1/v5n1-158-161-politicalrev.pdf
 |გამოცემა  = The Contemporary Pacific|издательство=University of Hawai'i Press. Center for Pacific Islands Studies
 |წელი     = 1993
 |გამოცემა  = 1
 |ტომი     = 5
 |ფურცლები = 160
 |issn      = 1043-898X
}}</ref>

კონსტიტუციის ცვლილების შედეგად გაჩნდა ნიუეს უმაღლესი სასამართლო და ნიუეს სააპელაციო სასამართლო, რომლებმაც შეცვალეს შესაბამისი ახალზელანდიური სასამართლო ინსტანციები. გაუქმდა მიწის სასამართლო და სააპელაციო სასამართლო მიწის საკითხზე; მათ მაგივრად შეიქმნა მიწის განყოფილება უმაღლესი სასამართლოს შემადგენლობაში. ცვლილებები ასევე შეეხო [[საარჩევნო უფლება]]ს: კანდიდატის არჩევნებში მონაწილეობისათვის შემოვიდა მოთხოვნა ახალი ზელანდიის მოქალაქეობის შესახებ. ამას გარდა, გაუქმდა სტატია 31, რომლის თანახმადაც ნებისმიერი კანონპროექტის მიღებისას, რომელიც ეხებოდა [[სისხლის სამართალი|სისხლის სამართალს]] და ადამიანის სტატუსს, საჭირო იყო უმაღლესი მოსამართლის წერილობითი დასტური (აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ნიუეს კონსტიტუციაში არ არსებობს ადამიანის ძირითადი უფლების და თავისუფლების ჩამონათვალი, ასევე მისი მოვალეობები).<ref>{{სტატია
 |ავტორი    = A. H. Angelo.
 |სათაური   = The Niue Constitution
 |წყარო     = http://www.upf.pf/IMG/pdf/12-RJP15-Pacific-Constitutions.pdf
 |გამოცემა   = Pacific Constitutions
 |ფურცლები = 177
}}</ref>

==== საკანონმდებლო ხელისუფლება ====
საკანონმდებლო ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოა — ნიუეს ერთპარტიული საკანონმდებლო ასამბლეა, რომელიც შედგებაиз 20 [[დეპუტატი]]საგან. 14 ასამბლეის წევრი წარმოადგენენ ნიუეს 14 [[საარჩევნო ოლქი|საარჩევნო ოლქს]] (ერთი ოლქიდან ერთ დეპუტატს). ასამბლეის 6 წევრი ირჩევა საერთო სიიდან. ასამბლეის უფლებამოსილების ვადაა — სამი წელი. პარლამენტის პირველ სხდომაზე დეპუტატები ირჩევენ ასამბლეის [[სპიკერი|სპიკერს]]. ასამბლეის კლერკია ნიუეს სამთავრობო სამსახურის წარმომადგენელი. თუ ასამბლეის სპიკერის პოსტზე არ არსებობს შესაბამისი პიროვნება, მაშინ ყველა ფუნქციას, რომელიც აუცილებელია ასამბლეის სხდომის ჩატარებისათვის, ასრულებს კლერკი.
 
ნიუეს კონსტიტუციის შესაბამისად, საკანონმდებლო ასამბლეა დაკავებულია საკანონმდებლო აქტების მიღებით. იმისათვის, რომ კანონპროექტი გახდეს კანონი, აუცილებელია მას მხარი დაუჭიროს ასამბლეის წევრებმა სამი წაკითხვით, ამასთან წაკითხვის დროს პარლამენტის სხდომას უნდა ესწრებოდეს ყველაზე ცოტა 10 პარლამენტარი. ყველა კანონპროექტი, რომლის განხილვაც ხდება ასამბლეაში, და ყველა კანონი, რომელსაც იგი იღებს, ქვეყნდება ინგლისურ და ნიუეს ენებზე. ნებისმიერი კანონპროექტი ფინანსურ და საგადასახადო ნაწილში მოითხოვს პრემიერის ნებართვას.

ასამბლეის წევრების პრივილეგიები და იმუნიტეტი ასევე რეგლამენტირებულია ნიუეს კონსტიტუციით. მის თანახმად, არც სპიკერს, არც პარლამენტის წევრებს ასამბლეაში თავის უფლებამოსილებასთან შეფარდებაში არ შეეხებათ ნიუეს არც ერთი სასამართლოს იურისდიქცია. ამას გარდა, ისინი არ ექვემდებარებიან სასამართლო ძიებას ასამბლეაში, ან მის რომელიმე კომიტეტში თავიანთი გამონათქვამებისთვის.

==== აღმასრულებელი ხელისუფლება ====
ნიუეს კონსტიტუციის თანახმად, სახელმწიფოს მეთაურად ითვლება მისი უდიდებულესობა [[დიდი ბრიტანეთი]]ს [[მეფე]] ჩარლზ III, რომლის წარმომადგენელი კუნძულზე არის ახალი ზელანდიის გენერალ-გუბერნატორი. მაგრამ რეალობაში ნიუეზე აღმასრულებელ ხელისუფლებას ასრულებს მინისტრთა კაბინეტი, რომელიც შედგება პრემიერისაგან და სამი მინისტრისაგან.

მთავრობის მეთაურია [[პრემიერ-მინისტრი]], რომელსაც ირჩევს საკანონმდებლო ასამბლეის წევრები თავისი შემადგენლობიდან საპარლამენტო არჩევნებიდან პირველივე სხდომაზე, ან ნებისმიერ სხვა დროს, როდესაც პრემიერის თანამდებობა ვაკანტურია. არჩეულად ითვლება კანდიდატი, რომელმაც მიიღო არჩევნებზე მყოფი პარლამენტარების ხმათა აბსოლუტური უმრავლესობა. პრემიერის თანამდებობა ითვლება ვაკანტურად, თუ პრემიერი კარგავს თავის მანდატს საკანონმდებლო ასამბლეაში, ტოვებს თანამდებობას თავისი სურვილით, ან იძულებულია გადადგეს, გამომდინარე შესაბამისი კონსტიტუციური მდგომარეობის გათვალისწინებით. აუცილებლობის შემთხვევაში ნებისმიერი სხვა მინისტრი შესაძლებელია დაინიშნოს საკანონმდებლო ასამბლეის სპიკერად პრემიერის მოვალეობის შემსრულებელ პოსტზე. პრემიერის უფლებამოსილების ვადაა — სამი წელი.

ნიუეს საკანონმდებლო ასამბლეის წევრებიდან მინისტრის კანდიდატურებს ქვეყნის პრემიერი წარუდგენს პარლამენტის სპიკერს, რომელიც ნიშნავს მინისტრებს. მინისტრთა კაბინეტი აღმასრულებელი ორგანოა და პასუხისმგებელია პარლამენტის წინაშე.

==== სასამართლო ხელისუფლება ====
ნიუეს სასამართლო სისტემა შედგება სამი სასამართლოსგან: უმაღლესი სასამართლო ({{lang-en|High Court}}), [[სააპელაციო სასამართლო]] და [[მაგისტრატურის სასამართლო]].

ნიუეს უმაღლესი სასამართლო არის საერთო იურისდიქციის სასამართლო, ესე იგი განიხილავს [[სისხლის სამართალი|სისხლის სამართლის]] და [[სამოქალაქო სამართალი|სამოქალაქო სამართლის]] საქმეებს. ის შედგება ერთი ან რამდენიმე მოსამართლისაგან. თუ იქ ქარმოდგენილია მხოლოდ ერთი მოსამართლე, მაშინ მას ჰქვია უმაღლესი სასამართლოს თავმჯდომარე. თავმჯდომარე და უმაღლესი სასამართლოს სხვა მოსამართლეები ინიშნება გენერალ-გუბერნატორის მიერ მინისტრთა კაბინეტის წარდგენით. უმაღლესი სასამართლოს მოსამართლე შესაძლებელია გადაყენებული იქნეს თანამდებობიდან გენერალ-გუბერნატორის მიერ მინისტრთა კაბინეტის რჩევით ასამბლეის გადაწყვეტილების შესაბამისად. უმაღლესი სასამართლო იყოფა სამოქალაქო საქმეთა განყოფილებად, სისხლის სამართლის განყოფილებად, მიწის საქმეთა განყოფილებად. მინისტრთა კაბინეტს შეუძლია დანიშნოს უმაღლესი სასამართლოს კომისარი, რომელიც ასრულებს უმაღლესი სასამართლოს მოსამართლის იმ ფუნქციებს, რომლებიც განსაზღვრულია სპეციალურ აქტში მის დანიშვნაზე.

ნიუეს ქვედა სასამართლო ორგანოებია მაგისტრატურის სასამართლოები. მაგისტრატურის მოსამართლეებს ნიშნავს მინისტრთა კაბინეტი, რომელიც ასევე ადგენს მათი უფლებამოსილების ვადას. ორი მაგისტრატურის მოსამართლე აღჭურვილია იგივე უფლებამოსილებით, რომლითაც უმაღლესი სასამართლოს კომისარი.

ნიუეს სააპელაციო სასამართლო შედგება თავმჯდომარისაგან და უმაღლესი სასამართლოს სხვა მოსამართლეებისაგან. ამის გარდა, მის შემადგენლობაში შეიძლება შევიდნენ სხვა პირები, რომელსაც ნიშნავს გენერალ-გუბერნატორი მინისტრთა კაბინეტის რჩევით. სააპელაციო სასამართლო განიხილავს აპელაციებს უმაღლესი სასამართლოს გადაწყვეტილებებზე.

==== საარჩევნო ოლქები ====
ნიუეზე 14 [[საარჩევნო ოლქი]]ა<ref name="ე2" />. [[საარჩევნო უფლება]] აქვს ნიუეს ყველა მოქალაქეს, რომლებმაც მიაღწიეს 18 წელს<ref name="საარჩევნო უფლება">{{cite web|last=CIA.|url=http://soamc.org/factbook/geos/ne.html#|title=The World Factbook. Niue.|publisher=Copyright by the Niue Climate Change Project - Niue Meteorological Service|date=2000|accessdate=22-01-2008|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNK8PBA?url=http://soamc.org/factbook/geos/ne.html|archivedate=2011-08-10}}</ref>.

==== ადგილობრივი თვითმმართველობა ====
ნიუეს კუნძულზე ადგილობრივი თვითმმართველობის სისტემა წარმოდგენილია სასოფლო საბჭოებით, რომელთა მოქმედება რეგულირდება 1967 წლის კანონით ''«სასოფლო საბჭოების შესახებ»''. სასოფლო საბჭოების შექმნის უფლება აქვს მინისტრთა კაბინეტს.<ref>''[http://www.paclii.org/nu/legis/consol_act/vca1967170/ კანონი სასოფლო საბჭოების შესახებ], ნაწილი 3, სტატია 8''.</ref> მასვე შეუძლია შეცვალოს საბჭოების საზღვრები ნებისმიერი ცვლილებების თანახმად, რომელიც ეხება საარჩევნო ოლქების საზღვრებს, მათ სახელწოდებას ან შემადგენლობას.<ref>''[http://www.paclii.org/nu/legis/consol_act/vca1967170/ კანონი სასოფლო საბჭოების შესახებ], ნაწილი 3, სტატია 10''.</ref> სასოფლო საბჭოების წევრები ირჩევა ფარული კენჭისყრის დროს.<ref>''[http://www.paclii.org/nu/legis/consol_act/vca1967170/ კანონი სასოფლო საბჭოების შესახებ], ნაწილი 3, სტატია 15''.</ref> მათი წევრების უფლებამოსილების ვადაა სამი წელი.<ref>''[http://www.paclii.org/nu/legis/consol_act/vca1967170/ კანონი სასოფლო საბჭოების შესახებ], ნაწილი 3, სტატია 16''.</ref><ref name="Transparency">{{cite web
 |url         = http://www.transparency.org.au/documents/niue.pdf
 |title       = Niue
 |publisher   = Transparency International Country Study Report
 |accessdate  = 2010-01-23
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNLSPlS?url=http://www.transparency.org.au/documents/niue.pdf
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>

სასოფლო საბჭოების კომპეტენციაში შედის მომარაგება, მშენებლობა, მომსახურება, სასოფლო გზების მართვა, რეგულირება და მათი გაწმენდა (ავტოსტრადების გარდა); პარკები, ბაღები, დასვენების ადგილები და სხვა საზოგადოებრივი ადგილები; ჯანმრთელობის დაცვა; შენობები; ბაზრები და კომერციული წარმოებები; წყალმომარაგება და ადგილობრივი მნიშვნელობის სხვა საკითხები.<ref>''[http://www.paclii.org/nu/legis/consol_act/vca1967170/ კანონი სასოფლო საბჭოების შესახებ], დანართი''.</ref>

=== პოლიტიკური პარტიები ===
1974 წელს თვითმმართველობის მიღებიდან ორი ათეული წლის განმავლობაში ნიუეზე არ არსებობდა რაიმე [[პოლიტიკური პარტია]]. მხოლოდ 1990 წელს გამოჩნდა პირველი პარტია, რომელიც მოღვაწეობდა ძალიან მოკლე ხანს, რადგანაც პარტიაში გაჩნდა აზრთა სხვადასხვაობა ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის კანდიდატურასა და მინისტრთა კაბინეტის შემადგენლობის გამო<ref name="Transparency"/>. მაგრამ უკვე 1996 წელს საპარლამენტო არჩევნებზე პირველად მიიღო მონაწილეობა «[[ნიუეს სახალხო პარტია]]მ» ({{lang-en|Niue People's Party}}), რომელმაც უკვე 1999 წელს მოიგო არჩევნები. 2005 წლის მდგომარეობით ეს ერთადერთი პარტიაა ქვეყანაში.

=== შეიარაღებული ძალები ===
ნიუეს კონსტიტუციის თანახმად ქვეყნის თავდაცვაზე პასუხისმგებელია ახალი ზელანდია. მაგრამ პრაქტიკაში ამ ფუნქციის შესრულება ხდება მხოლოდ ნიუეს მთავრობის მოთხოვნით.

=== საგარეო პოლიტიკა და საერთაშორისო ურთიერთობა ===
ნიუეს საგარეო პოლიტიკის საკითხები ახალი ზელანდიის ხელისუფლების დაქვემდებარებაშია. მაგრამ შიდა თვითმმართველობის მიღებისთანავე თვითმართვადი ტერიტორიის საგარეო პოლიტიკური საქმიანობა იღებს უფრო და უფრო მეტ დამოუკიდებლობას. ნიუეს ხელისუფლება ახალი ზელანდიისგან დამოუკიდებლად ხელს აწერს სხვადასხვა საერთაშორისო [[კონვეცია]]ს და შედის საერთაშორისო ორგანიზაციებში<ref name="ე" />. მიუხედავად ამისა, ნიუე არ არის [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] წევრი.

ნიუეს დამყარებული აქვს მჭიდრო ურთიერთობა წყნარი ოკეანის ბევრ ქვეყანასთან, მათ შორის, არის წევრი მთელი რიგი რეგიონალური ორგანიზაციებისა, მაგალითად, [[წყნარი ოკეანის კუნძულების ფორუმი]]სა.

== ადმინისტრაციული დაყოფა ==
[[ფაილი:Niue Verwaltungsgliederung.png|thumb|right|250px|ნიუეს ოკრუგები.]]
კუნძული ნიუე დაყოფილაი 14 სოფლად ([[მუნიციპალიტეტი]]), რომელთა ადმინისტრაციული ცენტრები თვითონ [[სოფელი|სოფლებია]]. მუნიციპალიტეტეტბი ატარებენ შესაბამისი სოფლის სახელს.<ref name="Division">{{cite web
 |url         = http://www.spc.int/prism/Country/NU/stats/Environment/Land/Land.htm
 |title       = Environment Statistics - Land in Niue
 |publisher   = Staitistics of Niue
 |lang        = en
 |accessdate  = 2010-01-07
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNHjhkj?url=http://www.spc.int/prism/Country/NU/stats/Environment/Land/Land.htm
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>.

{| class="wikitable sortable"
|-style="background: #CCC;"
! № || მუნიციპალიტეტის დასახელება<br />(ქართ.) || მუნიციპალიტეტის დასახელება<br />(ინგლ.) || მოსახლეობა,<ref name="census - 2011" /><br />ად. (2011) || ფართობი,<br />კმ² || სიმჭიდროვე,<br />ად./კმ²
|-
|style="background: #EEE;" colspan="6" align="center"| '''მოტუ''' (ისტორიული ჩრდილოეთი რეგიონი)
|-
| 1 || [[ლაკეპა (ოკრუგი)|ლაკეპა]] || Lakepa || align="right"| 51 || align="right"| 21,58 || align="right"| 2,36
|-
| 2 || [[ლიკუ (ოკრუგი)|ლიკუ]] || Liku || align="right"| 70 || align="right"| 41,64 || align="right"| 1,68
|-
| 3 || [[მაკეფუ (ოკრუგი)|მაკეფუ]] || Makefu || align="right"| 69 || align="right"| 17,13 || align="right"| 4,03
|-
| 4 || [[მუტალაუ (ოკრუგი)|მუტალაუ]] || Mutalau || align="right"| 94 || align="right"| 26,31 || align="right"| 3,57
|-
| 5 || [[ნამუკულუ (ოკრუგი)|ნამუკულუ]] || Namukulu || align="right"| 14|| align="right"| 1,48 || align="right"| 9,46
|-
| 6 || [[ტოი (ოკრუგი)|ტოი]] || Toi || align="right"| 23 || align="right"| 4,77 || align="right"| 4,82
|-
| 7 || [[ტუაპა (ოკრუგი)|ტუაპა]] || Tuapa || align="right"| 97 || align="right"| 12,54 || align="right"| 7,74
|-
| 8 || [[ჰიკუტავაკე (ოკრუგი)|ჰიკუტავაკე]] || Hikutavake || align="right"| 40 || align="right"| 10,17 || align="right"| 3,93
|-
|style="background: #EEE;" colspan="6" align="center"| '''ტაფიტი''' (ისტორიული სამხრეთი რეგიონი)
|-
| 9 || [[ავატელე (ოკრუგი)|ავატელე]] || Avatele || align="right"| 139 || align="right"| 13,99 || align="right"| 9,94
|-
| 10 || [[ალოფი (ოკრუგი)|ალოფი]] (სამხრეთი ნაწილი) || Alofi South || align="right"| 424 || rowspan="2" align="right"| 46,48 || rowspan="2" align="right"| 13,75
|-
| 11 || [[ალოფი (ოკრუგი)|ალოფი]] (ჩრდილოეთი ნაწილი) || Alofi North || align="right"| 215
|-
| 12 || [[ვაიეა (ოკრუგი)|ვაიეა]] || Vaiea || align="right"| 89 || align="right"| 5,40 || align="right"| 16,48
|-
| 13 || [[ტამაკაუტოგა (ოკრუგი)|ტამაკაუტოგა]] || Tamakautoga || align="right"| 157 || align="right"| 11,93 || align="right"| 13,16
|-
| 14 || [[ჰაკუპუ (ოკრუგი)|ჰაკუპუ]] || Hakupu || align="right"| 129 || align="right"| 48,04 || align="right"| 2,69
|-style="background: #DDD;"
|   || სულ ||    || align="right"| 1611 || align="right"| 261,46 || align="right"| 6,16
|}

== მოსახლეობა ==

=== რაოდენობა და განსახლება ===
{| border=1 cellspacing=0 cellpadding=4 width=300 style="float:right; border:1px solid gray; border-collapse:collapse; font-size:90%; margin:0 0 .5em 1em;"
!align="center" bgcolor="grey" colspan="3"|<big>ნიუეს მოსახლეობა<ref name="census - 2011" />
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|მოსახლეობის სტრუქტურა
|-
!align="justify" valign="top"|მოსახლეობის რიცხვი
|colspan="2" valign="top"|1611 (2011, აღწერა)
|-
!align="justify" valign="top"|მოსახლეობის სიმჭიდროვე
|colspan="2" valign="top"|6,16 ად./კმ² (2011, აღწერა)
|-
!align="justify" valign="top"|საშუალო ასაკი
|colspan="2" valign="top"|საერთო: 32,8 (2011)
|-
!align="justify" valign="top"|ასაკობრივი სტრუქტურა
|colspan="2" valign="top"|0-15: 27 % (2011)<br />15-65: 61 % (2011)<br />65-ზე უფროსი: 12 % (2011)
|-
!align="justify" valign="top"|ქალაქის მოსახლეობის წილი
|colspan="2" valign="top"|39 % (2008)
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|შობადობა
|-
!align="justify" valign="top"|ფერტილობის საერთო კოეფიციენტი
|colspan="2" valign="top"|2,176 ‰ (2011)
|-
!align="justify" valign="top"|შობადობის საერთო კოეფიციენტი
|colspan="2" valign="top"|18,46 ‰ (2001)
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სიკვდილიანობა
|-
!align="justify" valign="top"|ჩვილთა სიკვდილიანობა 1000 <br />დაბადებულზე (ასაკი 1 წლამდე)
|colspan="2" valign="top"|29,4 ‰ (2001)
|-
!align="justify" valign="top"|ბავშვთა სიკვდილიანობა (1-დან 4 წლამდე)
|colspan="2" valign="top"| — (2001)
|-
|}
 
მოსახლეობის 2011 წლის აღწერის თანახმად, ქვეყნის მოსახლეობის რიცხვი შეადგენს 1611 ადამიანს (მოხდა მთელი მოსახლეობის აღწერა, რომლებიც იმყოფებოდა კუნძულზე აღწერის დროს, რეზიდენტების და არარეზიდენტების ჩათვლით; თუ რეზიდენტები იმყოფებოდნენ საზღვარგარეთ, მაშინ ისინი არ აღირიცხებოდნენ აღწერაში). აქედან 802 კაცია და 809 ქალი<ref name="census - 2011" />.

სტატისტიკური მიზნებისათვის მოსახლეობის აღწერა ხდება დასახლებული პუნქტების მიხედვით. 2011 წელს მოსახლეობის რაოდენობის მხრივ ყველაზე დიდი დასახლებული პუნქტია [[ალოფი]], რომელიც აერთიანებს ორ სოფელს: ''სამხრეთ ალოფის'' (424 ადამიანი) და ''ჩრდილოეთ ალოფის'' (215 ადამიანი)<ref name="census - 2011" />. მოსახლეობის რაოდენობის მხრივ მეორეა — სოფელი ''ტამაკაუტოგა'' (157 ადამიანი). ''ნამუკულუ'' — კუნძულის ყველაზე პატარა სოფელია (სულ 14 ადამიანი)<ref name="census - 2011" />. მხოლოდ ხუთ დასახლებულ პუნქტში დაფიქსირდა მოსახლეობის ზრდა 2006 წელთან შედარებით: ჩრდილოეთ ალოფი (68 ადამიანი), მაკეფუ (7 ადამიანი), მუტალაუ (9 ადამიანი), ლიკუ (8 ადამიანი) ვაიეა (30 ადამიანი). ნამუკულუში და ტამაკაუტოგაში მოსახლეობის რიცხვი იგივე იყო რაც 2006 წელს. სხვა დასახლებულ პუნქტებში გამოვლინდა მოსახლეობის კლება: სამხრეთ ალოფი (10 ადამიანი), ტუაპა (23 ადამიანი), ჰიკუტავაკე (16 ადამიანი), ტოი (8 ადამიანი), ლაკეპა (21 ადამიანი), ჰაკუპუ (33 ადამიანი) და ავატელე (25 ადამიანი)<ref name="census - 2011" />. როგორც ადრე, დეპოპულაციის ძირითადი მიზეზია ემიგრაცია ახალ ზელანდიაში.

ნიუედან ემიგრირებულთა ყველაზე დიდი [[დიასპორა]] ცხოვრობს ახალ ზელანდიაში. 2001 წელს ამ ქვეყანაში დარეგისტრირებული იყო 20 100 ნიუელი (ოკეანეთის ხალხთა რაოდენობის დაახლოებით 9 %, რომლებიც ცხოვრობენ ახალი ზელანდიის ტერიტორიაზე). მათგან ყველაზე ბევრი (78 %) ცხოვრობს ქალაქ [[ოკლენდი|ოკლენდში]], 5 % — [[უელინგტონი|უელინგტონში]]<ref>{{cite web
 |url         = http://www.stats.govt.nz/~/media/Statistics/Publications/Census/2001-Census-reports/Pacific-peoples/2001-census-pacific-profiles-niuean.ashx
 |title       = Niuean People in New Zealand
 |publisher   = New Zealand's official statistics agency
 |accessdate  = 2010-01-07
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNIOl1l?url=http://www.stats.govt.nz/~/media/Statistics/Publications/Census/2001-Census-reports/Pacific-peoples/2001-census-pacific-profiles-niuean.ashx
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>.

15 წლამდე ბავშვების წილი 2011 წელს შეადგენს 27 %-ს, უფროსი ასაკის მოსახლეობა 15-დან 65 წლამდე — 61 %-ს, 65 წელზე უფროსები — 12 %-ს<ref name="census - 2011" />. 1997 წელს მოსახლეობის საშუალო სიცოცხლის ხანგრძლივობაა 69,5 წელი<ref name="ნ">{{წიგნი
 |ავტორი  = Niue Meteorological Service.
 |ნაწილი  = 2.5.1a. Population
 |სათაური = Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change
 |წყარო   = http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf
 |წელი    = June 2000
 |გვერდი  = 20
}}</ref>.

=== ეთნიკური შემადგენლობა ===
მოსახლეობის 2011 წლის აღწერის თანახმად რეზიდენტი მოსახლეობის 66,5 % (ანუ 971 ადამიანი) ნიუელია (მკვიდრი პოლინეზიელი მოსახლეობა), 13,4 % (195 ადამიანი) — შერეული ნიუელი (ერთ-ერთი მშობელი მაინც ნიუელი) და 20,1 % (294 ადამიანი) — არანიუელი, მათ შორის ოკეანიის სხვა კუნძულებიდან ჩამოსულები — 8 % (111 ადამიანი) (უპირატესად ტონგელები — 38 ადამიანი, ფიჯელები — 29 ადამიანი, ტუვალუელები — 24 ადამიანი, სამოელები — 18 ადამიანი და ოკეანეთის სხვა კუნძულის წარმომადგენლები — 2 ადამიანი), 12 % — ევროპელი და 1,1 % — აზიელი<ref name="census - 2011" />.

=== ენები ===
[[ინგლისური ენა|ინგლისურ ენასთან]] ერთად ქვეყნის ოფიციალური ენაა [[ნიუე (ენა)|ნიუეური]], ერთ-ერთი იმ მრავალრიცხოვანი [[ავსტრონეზიული ენები]]ს [[პოლინეზიური ენები|პოლინეზიური ჯგუფიდან]], [[ჰავაიური ენა|ჰავაიურთან]], [[მაორი ენა|მაორიულთან]], [[სამოური ენა|სამოურთან]], [[ტაიტური ენა|ტაიტურთან]] და სხვასთან ერთად. [[ტონგური ენა|ტონგურთან]] ერთად ნიუეური შეადგენს პოლინეზიური ჯგუფის ტონგური ქვეჯგუფის  ენებს. ენის დამწერლობა შეიქმნა ლათინური [[ანბანი]]ს მიხედვით XIX საუკუნის პირველ ნახევარში ქრისტიანი მისიონერების მიერ წარმოშობით სამოადან. ტონგურ ენაზე მოლაპარაკე ადამიანთა საერთო რაოდენობა 1998 წელს შეადგენდა 7990 ადამიანს<ref>{{cite web
 |url         = http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=NU
 |title       = Languages of Niue
 |publisher   = Ethnologue
 |accessdate  = 2010-01-08
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNJ0y2m?url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=NU
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>.

ნიუეს ენა შედგება მოდიფიცირებული ლათინური ანბანისაგან, რომელიც შედგება მხოლოდ 17 ასოსაგან: 5 ხმოვანი და 12 თანხმოვანი. დიდ როლს თამაშობს ხმოვანი ასოების დიდი დროით წარმოთქმა, რასაც შეუძლია სიტყვის მნიშვნელობის შეცვლა. წერის დროს იგი აღინიშნება [[მაკრონი]]თ. ნიუეურ ენაში ორი [[დიალექტი]]ა: ''მოტუ'' (დიალექტი კუნძულის ჩრდილოეთის ნაწილისა) და ''ტაფიტი'' (დიალექტი კუნძულის სამხრეთის ნაწილისა)<ref name="Sperlich">{{წიგნი
 |ავტორი       = Wolfgang B. Sperlich.
 |სათაური      = Tohi vagahau Niue
 |გამომცემლობა = University of Hawaii Press
 |წელი         = 1997
 |pages         = 25
 |allpages      = 595
 |isbn          = 0824819330
}}</ref>. მათ შორის სხვაობა ძირითადად გამოიხატება [[სიტყვაწარმოება|სიტყვაწარმოების]] და [[ლექსიკა|ლექსიკის]] ხერხში (მაგალითად, ''kautoga'' მოტუს დიალექტზე და ''lala'' ტაფიტის  დიალექტზე ნიშნავს «[[გუავა]]»ს ({{lang-la|Psídium}})).

მოსახლეობის 2006 წლის აღწერის თანახმად, კუნძულის მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობა (72 %) ამტკიცებს, რომ ისინი რეგულარულად საუბრობენ ნიუეურ ენაზე. რესპოდენტთა 18 % აღნიშნავს, რომ ამ ენას ხმარობენ ხშირად, და მხოლოდ 3 % — ამ ანაზე საერთოდ არ ლაპარაკობს. ამასთან ერთად მოსახლეობის ორი მესამედისთვის ნიუეური ენა მათი პირველი ენაა, რომელიც მათ ბავშვობიდან იციან, კუნძულელთა 12 %-მა ბავშვობიდან იცის, როგორც ნიუეური, ასევე ინგლისური, და მხოლოდ ნიუელთა 9 %-სათვის ინგლისური ენაა პირველი. შიდა ურთიერთობაში მოსახლეობის (43 %) საუბრობს, როგორც ნიუეურზე, ისევე ინგლისურზე<ref name="Census17">{{წიგნი
 |სათაური      = Niue Population Profile Based on 2006 Census of Population and Housing. A Guide for Planners and Policy-makers
 |წყარო        = http://www.spc.int/prism/Country/NU/stats/Reports/Census%202006/NIUE%20PROFILE-25-02WEB.pdf
 |გამომცემლობა = Secretariat of the Pacific Community
 |წელი         = 2008
 |pages         = 17—18
 |isbn          = 9789820002357
}}</ref>.

=== რელიგია ===
კუნძულ ნიუეზე მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა [[ქრისტიანობა|ქრისტიანია]]. მოსახლეობის 2011 წლის აღწერის თანახმად, კუნძულელთა 67 % (980 ადამიანი) ნიუეს კონგრეგაციონალისტური ქრისტიანული ეკლესიის მიმდევარია ({{lang-en|Congregational Christian Church of Niue}}), 10 % (143 ადამიანი) — [[მორმონები]], 10 % (141 ადამიანი) — [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]], 2 % (38 ადამიანი) — [[იეჰოვას მოწმეები]], 1 % (14 ადამიანი) — [[პრესვიტერიანელები]], 1 % (11 ადამიანი) — [[მეთოდისტები]], 1 % (9 ადამიანი) — [[მეშვიდე დღის ადვენტისტები]], სხვა მორწმუნეებს შორის (დაახლოებით მოსახლეობის 6 %) გვხვდება [[ბაჰაიზმი|ბაჰაისტები]], [[სიქიზმი|სიქჰები]], [[ინდუიზმი|ინდუსები]], ასევე სხვა ქრისტიანული სარწმუნეობის მიმდევრები. მოსახლეობის 2 % (34 ადამიანი) აღნიშნავს, რომ ისინი არიან [[ათეიზმი|ათეისტები]]<ref name="census - 2011" />.

ნიუეს კონგრეგაციონალისტური ქრისტიანული ეკლესია ({{lang-en|Congregational Christian Church of Niue}}) — ყველაზე დიდი ქრისტიანული [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესიაა]] ნიუეში, რომელიც [[ლონდონი]]ს მისიონერთა საზოგადოების ადგილობრივი განყოფილებაა და გახდა ავტონომიური 1970 წელს<ref>{{cite web
 |url         = http://www.wcc-coe.org/wcc/who/cc2001/members-e.html
 |title       = New Members. Pacific. Ekalesia Niue
 |publisher   = World Council of Churches
 |accessdate  = 2010-01-08
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNJWVvf?url=http://www.wcc-coe.org/wcc/who/cc2001/members-e.html
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>. 1996 წელს მან გახსნა თავისი წარმომადგენლობა ახალი ზელანდიის ქალაქ ოკლენდში, სადაც ცხოვრობს ნიუელების ყველაზე დიდი დიასპორა<ref>{{cite web
 |url         = http://www.oikoumene.org/gr/member-churches/regions/pacific/niue/congregational-christian-church-of-niue.html
 |title       = Congregational Christian Church of Niue
 |publisher   = World Council of Churches
 |accessdate  = 2010-01-08
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNJegNz?url=http://www.oikoumene.org/gr/member-churches/regions/pacific/niue/congregational-christian-church-of-niue.html
 |archivedate = 2011-08-10
}}</ref>.

== ეკონომიკა ==

=== საერთო დახასიათება ===
{| border=1 cellspacing=0 cellpadding=4 width=300 style="float:right; border:1px solid gray; border-collapse:collapse; font-size:90%; margin:0 0 .5em 1em;"
!align="center" bgcolor="grey" colspan="3"|<big>ნიუეს ეკონომიკა</big>
|-
!align="left" valign="top"|ვალუტა
|colspan="2" valign="top"|1 [[ახალზელანდიური დოლარი]] (NZD) = 100 ცენტი
|-
!align="left" valign="top"|საბიუჯეტო წელი
|colspan="2" valign="top"|კალენდარული წელი
|-
!align="left" valign="top"|სავაჭრო ორგანიზაციები
|colspan="2" valign="top"| [[SPARTECA]], [[წყნარი ოკეანის კუნძულების ფორუმი]]
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სტატისტიკა
|-
!align="left" valign="top"|მდგომარეობა მსოფლიოში (მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის (მუპ) მიხედვით)
|colspan="2" valign="top"|230-ე (2005)
|-
!align="left" valign="top"|მთლიანი შიდა პროდუქტი (მუპ)
|colspan="2" valign="top"| $7,6 მლნ (2006)
|-
!align="left" valign="top"|მშპ-ს ზრდა
|colspan="2" valign="top"| —
|-
!align="left" valign="top"|მშპ ერთ სულ მოსახლეზე (მუპ)
|colspan="2" valign="top"| NZD$ 10 048 (2003)
|-
!align="left" valign="top"|ინფლაცია
|colspan="2" valign="top"| —
|-
!align="left" valign="top"|მუშა ძალა
|colspan="2" valign="top"| 747 ად. (2001)
|-
!align="left" valign="top"|უმუშევრობა
|colspan="2" valign="top"| 2,8 % (2001)
|-
!align="left" valign="top"|მეურნეობის მთავარი დარგები
|colspan="2" valign="top"|[[სოფლის მეურნეობა]]
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სავაჭრო პარტნიორები
|-
!align="left" valign="top"|ექსპორტი
|colspan="2" valign="top"| NZD$ 182 997 (2003)
|-
!align="left" valign="top"|მთავარი პარტნიორები (ექს.)
|colspan="2" valign="top"| [[ახალი ზელანდია]]
|-
!align="left" valign="top"|იმპორტი
|colspan="2" valign="top"| NZD$ 3,66 მლნ (2003)
|-
!align="left" valign="top"|მთავარი პარტნიორები (იმპ.)
|colspan="2" valign="top"| [[ახალი ზელანდია]] 97,6 %, [[ავსტრალია]] 0,28 %
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სახ. ფინანსები
|-
!align="left" valign="top"|ბიუჯეტის შემოსავლები
|colspan="2" valign="top"| NZD$ 24,01 მლნ (2005)
|-
!align="left" valign="top"|ბიუჯეტის გასავლები
|colspan="2" valign="top"| NZD$ 24,35 მლნ (2005)
|-
|}
ახალი ზელანდიის ხელისუფლება აგრძელებს ნიუესათვის მნიშვნელოვანი ფინანსური დახმარების გაწევას და შედეგად კუნძულზე საკმაოდ მაღალი [[ცხოვრების დონე]]ა [[ოკეანეთი]]ს სხვა ქვეყნებთან შედარებით<ref name="ჩ">{{cite web
 |last        = ''Niue Country Report for the United Nations Conference on Environment and Development (UNCED) Brazil, 1-12 June 1992''.
 |url         = http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/UNCED/Niue.pdf#
 |title       = Patterns of Economic Growth. General Economic Situation
 |publisher   = Prepared by Government of Niue with assistance from SPREP consultants Dr. Cynthia Lowry and Mr. Joseph Smith
 |date        = 30 July 1991
 |accessdate  = 29-11-2007
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/60qNLjUB1?url=http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/UNCED/Niue.pdf
 |archivedate = 10 აგვისტო 2011
}}</ref>. ნიუეზე პერიოდულად აღინიშნება [[საქონლის წარმოება|საქონლის წარმოების]] ზრდა, უპირატესად სოფლის მეურნეობის სექტორში. მიუხედავად ამისა ამას არ აქვს ხანგრძლივი ეფექტი<ref name="ჩ" />. სამრეწველო წარმოება ნიუეზე პრაქტიკულად მთლიანად არ არსებობს. ეს დაკავშირებულია იმასთან, რომ ხარჯები ტრანსპორტზე საკმაოდ მაღალია, ხოლო თვითონ კუნძული მდებარეობს საკმაოდ შორს გასაღების ძირითადი ბაზრებიდან<ref name="უ" />.

ნიუეს [[ეკონომიკა]] ძირითადად დამოკიდებულია სახელმწიფო სექტორის შემოსავლებზე, რომელიც უპირატესად ფინანსდება ახალი ზელანდიის ხელისუფლების მიერ<ref name="ო">{{cite web|last=Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change.|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf#|title=Economy|publisher=Copyright by the Niue Climate Change Project - Niue Meteorological Service|date=2000|accessdate=25-11-2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNM98mb?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf|archivedate=2011-08-10}}</ref>.

ბოლო წლებში ნიუეს ეკონომიკის სტრუქტურებში გამოიკვეთა ცვლილებები: სახელმწიფო სექტორის წვლილი ნელ-ნელა კლებულობს (თუმცა 2005 წელს იქ მუშაობდა დაახლოებით კუნძულის შრომისუნარიანი მოსახლეობის 59 %), დაიწყო [[ტურიზმი]]ს განვითარება, იზრდება სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის ექსპორტი (ძირითადად [[ტარო (მცენარე)|ტარო]])<ref name="ო" />. მთავრობის მუშაობის ძირითადი მიმართულება ეკონომიკის სფეროში ბოლო ათწლეულში არის კერძო სექტორის წვლილის გაზრდა და [[ეკოტურიზმი]]ს განვითარება<ref name="უ">{{cite web|last=Third National Report on the Implementation of the UNCCD within Niue.|url=http://www.unccd.int/cop/reports/asia/national/2006/niue-eng.pdf#|title=Economy|publisher=Compiled by Felicia A Nemaia|date=2006|accessdate=25-11-2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNMWkVx?url=http://www.unccd.int/cop/reports/asia/national/2006/niue-eng.pdf|archivedate=2011-08-10}}</ref>. ამ მიზნების მიღწევა ხორციელდება სამუშაო ადგილების გაზრდით და შრომითი მოწყობის სხვა შესაძლებლობებით, ასევე სოფლის მეურნეობის განვითარებით, როგორც ქვეყნის უცხოურ ფინანსურ დახმარებაზე დამოკიდებულების შემცირების მექანიზმი<ref name="უ" />.

ხშირი დამანგრეველი ტროპიკული ციკლონები და გვალვები უარყოფით გავლენას ახდენს ნიუეს ეკონომიკაზე. მაგალითად, 2005 წელს კუნძული მნიშვნელოვნად დაზარალდა ციკლონისგან «გეტა», რომელმაც პრაქტიკულად მთლიანად დაანგრია ნიუეს ინფრასტრუქტურა<ref name="უ" />.

=== სოფლის მეურნეობა ===
ნიუეს გეოლოგიური აგებულების თავისებურებები, ნიადაგის დაბალი ნაყოფიერება, მდინარეების არ არსებობა ამყარებს კუნძულის [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]] განვითარებაზე დიდ შეზღუდვებს<ref name="პ">{{cite web|last=Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change.|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf#|title=Agricultural Sector|publisher=Copyright by the Niue Climate Change Project - Niue Meteorological Service|date=2000|accessdate=25-11-2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNM98mb?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf|archivedate=2011-08-10}}</ref>. მაგრამ მიუხედავად ამისა, ნიუეს მნიშვნელოვანი ნაწილი მუდამ იმყოფებოდა ინტენსიური მიწადმოქმედების ქვეშ.

კუნძულის მთელი ხმელეთის 30-დან 40 %-მდე სოფლის მეურნეობისათვის უვარგისია, ხოლო იმ მიწებზე, რომლებზეც რაღაცა მაინც კულტივირებს, მოდის უმნიშვნელო მოსავალი, რომელიც პრაქტიკულად მთლიანად მიდის ქვეყნის შიდა მოხმარების დასაკმაყოფილებლად<ref name="პ" />. ნიუეს მთავარი სასოფლო-სამეურნეო მცენარეა ტარო, რომელთა ნაწილი ექსპორტირდება ახალ ზელანდიაში<ref name="პ" />. სასოფლო-სამეურნეო კულტურებს შორის შეიძლება გამოვყოთ: [[მანიჰოტი]], [[ბატატი]] და [[იამსი]]. შიდა ბაზრისათვის მცირე რაოდენობით მოჰყავთ: [[ბანანი]], [[ხილი]], [[ლაიმი]], [[ქოქოსი]] და [[ბოსტნეული კულტურები]]. ბოლო წლებში ცდილობენ ნიუეზე მოიყვანონ [[ვანილი]]. კუნძულზე ასევე ამრავლებენ: [[ქათამი|ქათმებს]], [[ღორი|ღორებს]], მცირე რაოდენობით [[შინაური ცხოველი|შინაურ ცხოველებს]]<ref name="პ" />.

=== თევზჭერა ===
[[თევზჭერა]] ნიუეზე კუნძულის ნაპირზე შეზღუდული თევზეულის რესურსების გამო მცირედ განვითარებულია. თევზჭერისთვის სხვა წინააღმდეგობაა  ძალიან გაძნელებული კავშირი ოკეანესთან სანაპიროზე ძალიან მკვეთრი დაფერდების გამო, ბუნებრივი [[უბე|უბეების]] და [[ლაგუნა|ლაგუნების]] არ არსებობა<ref name="პ" />.

=== ტრანსპორტი ===
ცუდი სატრანსპორტო მეურნეობა მნიშვნელოვნად ზღუდავს სავაჭრო ურთიერთობების განვითარებას ოკეანეთის ქვეყნებთან და მთელ მსოფლიოსთან, ასევე ტურიზმის განვითარებას.

კუნძულის სანაპიროს გასწვრივ გადაჭიმულია 64-კილომეტრიანი ავტოგზა, რომელიც გზაზე გაივლის ნიუეს 13 სოფელს. კუნძულის ცენტრისკენ ასევე გადის ორი მთავარი ავტოგზა (საერთო სიგრძე შეადგენს დაახლოებით 230 კმ-ს). ავტოგზების უმრავლესობას აქვთ მაგარი საფარი და მათ მოვლას ახორციელებენ საგზაო სამსახურები საკმაოდ მაღალ დონეზე<ref name="ც2">{{cite web|last=Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change.|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf#|title=Transport|publisher=Copyright by the Niue Climate Change Project - Niue Meteorological Service|date=2000|accessdate=25-11-2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNM98mb?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf|archivedate=2011-08-10}}</ref>.

კუნძულზე არ აესებობს ბუნებრივი უბეები. მიუხედავად ამისა სოფელ ალოფისთან არის [[ნავთსაყუდელი]], რომლითაც შეუძლიათ ისარგებლონ მხოლოდ მცირე [[გემი|გემებს]]<ref name="ც" />.

1970 წელს ნიუეზე აშენდა ჰანანის საერთაშორისო [[აეროპორტი]], რომელიც შემდგომში 1994 წელს გაფართოვდა ასაფრენ ზოლზე [[თვითმფრინავი|თვითმფრინავ]] [[ბოინგ-737]]-ის ასაფრენ-დასაფრენად<ref name="ც" />. რეგულარულ ავიაკავშირს კუნძულთან უზრუნველყოფს ახალზელანდიური ავიაკომპანია «''Air New Zealand''».

კუნძულზე არ არსებობს [[საზოგადოებრივი ტრანსპორტი]]<ref name="ც" />, მაცხოვრებელთა უმრავლესობა კუნძულზე გადაადგილდება საკუთარი მანქანებით.

=== კავშირგაბმულობა ===
ყველა საფოსტო და სატელეკომუნიკაციო მომსახურებას ეწევა [[ფოსტა|ფოსტის]] და [[ტელეკომუნიკაცია|ტელეკომუნიკაციების]] დეპარტამენტი (''«ტელეკომ ნიუე»''). [[ინტერნეტი]]თ მომსახურება ნიუეზე პირველად დაიწყო 1997 წელს. დღეისათვის ამ მომსახურებას ეწევა კომპანია «''Niue Internet User Society''». კუნძულზე მოქმედებს [[ინტერნეტ-კაფე]], მნიშვნელოვან ადგილებში უფასოა [[WiFi]]-ით მომსახურება<ref name="აბ">{{cite web|last=Niue Internet User Society.|url=http://www.niue.nu/iusn/wifiaccess.htm#|title=Internet Access While On Niue|publisher=|date=|accessdate=08-12-2007|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070624011722/http://www.niue.nu/iusn/wifiaccess.htm|archivedate=2007-06-24}}</ref>.

ნიუეს [[ინტერნეტის პირველადი დომენი]] — [[.nu]], ძალიან პოპულარულია [[შვედეთი]]ს, [[დანია|დანიის]] და [[ნიდერლანდები]]ს მომხმარებლებს შორის, რადგან სიტყვა ''«nu»'' ითარგმნება, როგორც ''«ახლავე»''.

ნიუეზე მოქმედებს მხოლოდ ერთი სატელემაუწყებლო კომპანია<ref name="აბ" />. 1992 წლამდე ნიუეს მთავრობა უშვებდა [[გაზეთი|გაზეთს]] «''Tohi Tala Niue''». კერძო გაზეთი, «''Niue Star''», გამოვიდა 1993 წლის შუახანებში და მას შემდეგ გამოიცემა ორ კვირაში ერთჯერ<ref name="აგ">{{cite web|last=World Press Trends.|url=http://www.warc.com/LandingPages/Data/NewspaperTrends/PDF/Niue.pdf#|title=Niue|publisher=World Association of Newspapers|date=|accessdate=08-12-2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNMjI8l?url=http://www.warc.com/Notice/404.info|archivedate=2011-08-10}}</ref>.

2010 წლიდან კუნძულზე დამონტაჟდა სისტემა [[OpenBTS]] — პირველი [[თავისუფალი პროგრამული უზრუნველყოფა]], რომელიც [[პროტოკოლის სტეკი]]ს [[GSM]] საწარმოო სტანდარტით მუშაობის შესაძლებლობას იძლევა. OpenBTS-ს თვითღირებულება და სტრუქტურა ნიუესთვის ოპტიმალური გამოდგა, რადგანაც კუნძულზე აუცილებელი იყო სწრაფად განხორციელებულიყო მობილური [[ტელეფონი|ტელეფონებით]] მომსახურება, მაგრამ პოტენციური კლიენტების რაოდენობა არ იყო იმდენად საკმარისი, რომ გამართლებულიყო GSM-ს სტანდარტის ჩვეულებრივი რეტრანსლიაციური საბაზო სადგურების ყიდვა და შენახვა.

=== ტურიზმი ===
თუმცა ტურიზმი ნიუეზე იმყოფება ჩანასახობრივ მდგომარეობაში, კუნძულზე ტურიზმის განვითარება ქვეყნის მთავრობის მოქმედების ერთ-ერთი უპირატესი მიმართულებაა. ტურიზმის განვითარების ძირითადი შემზღუდავი პირობებია ძალიან ცუდი ავიაკავშირები მსოფლიოს სხვა ქვეყნებთან, პრაქტიკულად მთლიანი არქონა განვითარებული ტურისტული [[ინფრასტრუქტურა|ინფრასტრუქტურისა]]<ref name="რ">{{cite web|last=Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change.|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf#|title=Tourism Sector|publisher=Copyright by the Niue Climate Change Project - Niue Meteorological Service|date=2000|accessdate=25-11-2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNM98mb?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf|archivedate=2011-08-10}}</ref>.

2002 წელს ნიუეზე იმყოფებოდა 3155 ტურისტი<ref name="აა">{{წიგნი
 |სათაური      = Niue Census of Population and Households: 2001
 |წყარო         = http://www.spc.int/prism/Country/NU/stats/Reports/Census_2001/B_ch3_Soc.pdf
 |გამომცემლობა = Secretariat of the Pacific Community
 |წელი         = 2008
 |pages         = 17
}}</ref>. კუნძულს უპირატესად სტუმრობენ ახალი ზელანდიის, ავსტრალიის, [[ევროპა|ევროპის]] ქვეყნების, [[აშშ]]-ს და [[კანადა|კანადის]] მოქალაქეები.

=== საგარეო ეკონომიკური კავშირები ===
ძირითადი პროდუქციის გასაღების ბაზრებიდან დაშორება, სასარგებლო წიაღისეულის მსხვილი მარაგის არქონა მნიშვნელოვნად ზღუდავს წარმოებას სამრეწველო მასშტაბებში. მთავარი თავისებურება ნიუეს [[საერთაშორისო ვაჭრობა|საერთაშორისო ვაჭრობისათვის]] არის [[ექსპორტი]]ს ძალიან დაბალი და [[იმპორტი]]ს  ძალიან მაღალი მაჩვენებლები<ref name="ვაჭრობა">{{cite web|last=Department os Statistics.|url=http://www.spc.int/prism/nutest/Nu_Economics_new/1996_2005_edit.pdf#|title=Statistics of Niue. Niue Merchandise Trade.|publisher=|date=|accessdate=23-01-2008|deadlink=404}}</ref>. იმპორტულია საკვები პროდუქტები, სამრეწველო საქონელი, მანქანები, საწვავი, სამედიცინო დანადგარები და წამლები. ექსპორტულია სასოფლო-სამეურნეო პროდუქცია. საერთაშორისო ვაჭრობაში ძირითადი პარტნიორია ახალი ზელანდია<ref name="ვაჭრობა" />.

1996 წლიდან 2004 წლამდე პერიოდში იმპორტის მოცულობა მერყეობდა NZD$3,7 მლნ-დან NZD$11,9 მლნ-მდე. ამასთან იმპორტის საშუალო მაჩვენებელი ახალი ზელანდიიდან 1996 წლიდან 2001 წლამდე პერიოდში შეადგენდა NZD$4,5 მლნ. ექსპორტი ბოლო წლებში მცირდება: 2004 წელს მოცულობამ შეადგინა NZD$264 240 (1996 წელს — NZD$316 536)<ref name="ვაჭრობა" />.

=== ფულადი სისტემა და ფინანსები ===
ნიუეს ფულადი ერთეულია — [[ახალზელანდიური დოლარი]]. კოლექციონერული მიზნებისათვის უშვებენ [[ნიუეს დოლარი|ნიუეს დოლარს]].

2005 წლის ბიუჯეტში ხარჯებმა შეადგინა NZ$21,9 მლნ, ხოლო შემოსავლებმა — NZ$21,5 მლნ.<ref name="ხარჯები">{{cite web|last=Niue Statistics Office.|url=http://www.spc.int/prism/nutest/Nu_Economics_new/Govt_Finance.htm#|title=Niue Government Finance - Summary.|accessdate=23-01-2008|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090510060947/http://www.spc.int/prism/nutest/Nu_Economics_new/Govt_Finance.htm|archivedate=2009-05-10}}</ref>. შემოსავლებს შორის ყველაზე დიდი მნიშვნელობა აქვს შემოსავლებს [[გადასახადი|გადასახადებიდან]] და [[ბეგარა|ბეგარისაგან]], ახალი ზელანდიის ფინანსური დახმარებისაგან. ქვეყნის ბიუჯეტის შევსების მთავარი წყაროა ასევე [[საფოსტო მარკა|საფოსტო მარკები]] და [[საკოლექციო მონეტა|საკოლექციო მონეტები]].

== სოციალური სფერო ==

=== ჯანმრთელობის დაცვა ===
ნიუეს დანარჩენი მსოფლიოსგან იზოლირების გამო კუნძულზე არ არსებობს [[ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსი]], [[მალარია]]<ref name="Abstract">{{cite web|last=Niue Abstracts.|url=http://www.niue.de/index.php?did=niueabstracts.pdf#|title=Part 1 A (General Information).|publisher=|date=|accessdate=22-01-2008|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNN83tC?url=http://www.niue.de/files/niueabstracts.pdf|archivedate=2011-08-10}}</ref>. იშვიათად ხდება [[ჰეპატიტი]]თ, [[ტუბერკულოზი]]თ და [[ტროპიკული ციებ-ცხელება|ტროპიკული ციებ-ცხელებით]] დაავადების შემთხვევები. კუნძულზე სამედიცინო მომსახურება უფასოა ნიუეს ყველა მოქალაქისათვის (უცხოელთათვის — ფასიანია). 2002 წელს ნიუეს ცენტრალურ საავადმყოფოს ჩაუტარდა რეკონსტრუქცია.

2001 წელს შეფარდება ექიმებსა და ნიუეს მაცხოვრებლებს შორის შეადგენდა 1 : 434, მედდებთან — 1 : 145<ref name="Abstract" />.

=== განათლება ===
[[განათლება|განათლების სისტემა]] ნიუეში დაფუძნებულია ახალზელანდიურ მოდელზე და ძირითადად აქვს იგივე სასწავლო გეგმა<ref name="ტ">{{cite web|last=Initial National Communication Of Niue Island Under The United Nations Framework Convention On Climate Change.|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf#|title=Education|publisher=Copyright by the Niue Climate Change Project - Niue Meteorological Service|date=2000|accessdate=25-11-2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNM98mb?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/niunc1.pdf|archivedate=2011-08-10}}</ref>. განათლება სავალდებულოა ბავშვებისათვის 5-დან 14 წლამდე<ref name="ტ" />. განათლების დონე ქვეყანაში ძალიან მაღალია: ნიუეს მთავრობის მონაცემების თანახმად იგი აღწევს 99 %-ს<ref name="ტ" />. 1989 წლიდან დაწყებული ყველა [[დაწყებითი სკოლა|დაწყებითმა სკოლამ]] თავი მოიყარა ალოფიში, რაც დაკავშირებულია მოსახლეობის კლებასთან. ქვეყანაში მოქმედებს მხოლოდ ერთი [[საშუალო სკოლა]], რომელიც მდებარეობს ალოფის განაპირას.

ნიუეზე ასევე მოქმედებს სამხრეთ წყნარი ოკეანის [[უნივერსიტეტი]]ს ფილიალი, რომელიც ქვეყანაში ერთადერთი სასწავლო დაწესებულებაა, სადაც შესაძლებელია სწავლის გაგრძელება საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ. ნიუელების მნიშვნელოვანი ნაწილი განათლებას იღებს საზღვარგარეთ: ახალ ზელანდიაში, ავსტრალიაში, [[ფიჯი]]ზე<ref name="ტ" />.

== კულტურა ==

=== ნიუეს მცხოვრებთა კოლონიამდელი ორგანიზაცია ===
[[მაორი|მაორიული]] [[პრეფიქსი|პრეფიქსები]] ტომების სახელებთან ''ნგატი-'', ''ნგაი-'' და ''ატი-'', რომლებიც ითარგმნება, როგორც ''«ვინმეს შთამომავლები»'', ნიუეში არ გამოიყენებოდა. ნგატის- ნაცვლად კუნძულზე გამოიყენებოდა სიტყვა ''ტამა'' ({{lang-niu|Tama}}) ან ''ფაგაი'' ({{lang-niu|fagai}})<ref name="Smith34">Smith. გვ. 34.</ref>. მაგალითად, ახლო ნათესავების გაერთიანებას ეწოდებოდა ''ტამა-ჰამუა'' ({{lang-niu|Tama-hamua}}), ''ტამა-კაუტონგა'' ({{lang-niu|Tama-kautonga}}), ''ტამა-ჰატო-კულა'' ({{lang-niu|Tama-hato-kula}}). ფაგაი ასევე წარმოადგენდა ადამიანთა გაერთიანებას, რომლის მთავარი ფაქტორი იყო არა ნათესაური კავშირი, არამედ  «გამოკვების» მიზნით ერთობლივი თანაცხოვრება<ref name="Smith34" />.

შორეულ წარსულში ნიუეზე წარმოდგენილი იყო მართვის განსაკუთრებული სისტემა, რომელიც განსხვავდებოდა ოკეანეთის სხვა კუნძულების მოდელისგან. ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი იყო უმაღლესი ბელადის ან მეფის არჩევითობა, რომლის ტიტულიც არ იყო მემკვიდრეობითი<ref name="Smith36">Smith. გვ. 36.</ref>. ნიუეზე მეფის ან ''პატუ-იკი''-ს ({{lang-niu|patu-iki}}) ინსტიტუტი, (თარგმანში ''«ბელადების ბელადი»''), რომელიც ალბათ შემოტანილი იყო [[ტონგა]]ს ან [[სამოა]]ს კუნძულებიდან (მის შემოტანამდე კუნძულზე არსებობდა მხოლოდ ოჯახის მეთაურები)<ref name="Smith36" />. პირველად მეფე ირჩეოდა კუნძულის წამყვანი ოჯახების წევრებისაგან. შემდგომში მეფის დანიშვნა გახდა გამარჯვებული სოფლის მოსახლეობის პრეროგატივა (მაგრამ არჩეული მეფეს მაინც უნდა მიეღო სხვა სოფლების მოსახლეობის თანხმობა)<ref name="Smith37">Smith. გვ. 37.</ref>.

პატუ-იკის ფუნქციების შესახებ ძალიან ცოტაა ცნობილი. მასთან ყოველთვის არსებობდა საბჭო, ანუ ''ფონო'' ({{lang-niu|fono}}), რომლის წარმომადგენლებიც მუდმივად ეკონტაქტებოდნენ ადგილობრივ მცხოვრებლებს. ნიუეს ყოველ სოფელში ასევე იმყოფებოდა მეფის წარმომადგენელი, რომელსაც ერქვა ''ალაგა-ვაკა'' ({{lang-niu|Alaga-vaka}})<ref name="Smith41">Smith. გვ. 41.</ref>. ასევე არსებობდა მთავარი ალაგა-ვაკა, ანუ ალაგა-ვაკა ნე-მუა ({{lang-niu|Alaga-vaka ne-mua}}) (თანამედროვე [[პრემიერ-მინისტრი]]ს მსგავსი), რომელიც ნიუეზე ძალიან ხშირად იპყრობდა უმაღლეს ხელისუფლებას და მართავდა ქვეყანას ერთპიროვნულად (მასთან იმყოფებოდა თანაშემწე, რომელსაც ერქვა ჰაგაი {{lang-niu|hagai}})<ref name="Smith41" />.

კუნძულზე ასევე არსებობდნენ სხვა ბელადები, რომლებსაც ერქვათ ''იკი'' ({{lang-niu|iki}}) და ''პატუ'' ({{lang-niu|patu}}). იკი, სავარაუდოდ, სანამ გახდებოდა ბელადი, იყო მეომარი. პატუ იყო ოჯახის მეთაური და ხელმძღვანელობდა ფაგაის. იკისთან ერთად ის ასრულებდა მოსამართლის, ანუ ''ფაკაფილი''-ს ({{lang-niu|fakafili}}) და პოლიციის, ანუ ''ლეოლეო''-ს ({{lang-niu|leoleo}}) ფუნქციებს. მათგან ფორმირდებოდა ფონო — ყოველი კუნძულის სოფლის საბჭო. შორეულ წარსულში პატუ ასევე მეთაურობდა ჯარს ომის დროს, შეეძლო ყოფილიყო მეომარი<ref name="Smith44">Smith. გვ. 44.</ref>.

=== მუსიკა და ცეკვები ===
როგორც მთელ პოლინეზიაში [[მუსიკა]] და [[ცეკვა|ცეკვები]] ნიუელების ცხოვრებაში მთავარი ადგილი ეკავა. მიუხედავად ამისა ერთ-ერთი თავისებურება ტრადიციული ნიუეური მუსიკისა არის ის, რომ ბევრ შემთხვევაში მას არ აქვს მუსიკალური თანხლება. ერთადერთი ინსტრუმენტი, რომელიც გამოიყენება ცეკვების დროს, არის ხის [[ბარაბანი]], ნიუეზე ცნობილი, როგორც ''პალაუ'' ({{lang-niu|palau}}) ან ''ნაფა'' ({{lang-niu|nafa}}).

კუნძულის მთავარი ცეკვა, რომელსაც ასრულებენ ქორწილიზე და დაბადების დღეს არის''ტამე'' ({{lang-niu|tame}}). ცეკვის დროს ქალები ძირითადად სხედან, ხოლო კაცები ცეკვავენ მათ გარშემო.

=== სპორტი ===
ნიუეს ჰყავს თავისი ეროვნული ნაკრები [[ფეხბურთი|ფეხბურთში]], ხოლო თვითონ ქვეყანა [[ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაცია|ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაციის]] ასოცირებული წევრია, მაგრამ არ არის [[ფიფა]]ს წევრი, რის გამოც ნიუეს ნაკრებს არ შეუძლია მონაწილეობა მიიღოს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატში]] და [[ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაციის ერთა თასი|ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაციის ერთა თასზე]]. პირველი საერთაშორისო მატჩი ფეხბურთში ნიუეს ნაკრებმა (სულ ორი მატჩი) ჩაატარა 1983 წლის 1 სექტემბერს, სადაც ნიუემ წააგო ტაიტის ნაკრებთან ანგარიშით 0:14. ყველაზე დიდი წაგება ნაკრებმა განიცადა უკვე შემდეგ დღეს, პაპუა-ახალი გვინეის ნაკრებთან 0:19<ref name="Football">{{cite web|last=Niue Football.|url=http://www.eloratings.net/Niue.htm#|title=World Football Elo Ratings: Niue.|accessdate=23-01-2008|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qNMzJYN?url=http://www.eloratings.net/Niue.htm|archivedate=2011-08-10}}</ref>.

მაგრამ კუნძულზე ყველაზე პოპულარული თამაშია [[რაგბი]]. სპორტის ამ სახეობში ნიუეს ასევე ჰყავს თავისი ეროვნული ნაკრები. პირველი საერთაშორისო მატჩი  ნიუეს სარაგბო ნაკრების მონაწილეობით შედგა 1983 წლის 11 სექტემბერს, რომელშიც ნიუემ წააგო ფიჯის ნაკრებთან ანგარიშით 4:124.

ნიუეს არასდროს არ მიუღია მონაწილეობა [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებში]]. 2002 წელს ნიუემ პირველად მიიღო მონაწილეობა [[თანამეგობრობის თამაშები|თანამეგობრობის თამაშებზე]].

=== დღესასწაულები ===
{| class="wikitable" bgcolor="#ffffff" valign="top"|
|+
! |თარიღი
! |დასახელება
! |დასახელება (ინგლ.)
|-----
| [[1 იანვარი]]
| [[ახალი წელი]]
| ''New Year’s Day''
|-----
| [[2 იანვარი]]
| ტაკაის ტრადიციული დღე
| ''Takai Commission Holiday''
|-----
| [[6 თებერვალი]]
| ვაიტანგის დღე
| ''Waitangi Day''
|-----
| [[აღდგომა|აღდგომის]] წინა პარასკევი
| [[დიდი პარასკევი]]
| ''Good Friday''
|-----
| აღდგომის მეორე დღე
| [[ნათელი ორშაბათი]]
| ''Easter Monday''
|-----
| [[25 აპრილი]]
| [[ანზაკის დღე]]
| ''ANZAC Day''
|-----
| ივნისის პირველი ორშაბათი
| [[დედოფლის ოფიციალური დაბადების დღე]]
| ''Queen’s Birthday''
|-----
| [[16 ოქტომბერი]]
| კონსტიტუციის დღე
| ''Constitution Day''
|-----
| [[27 ოქტომბერი]]
| პენიამინის დღე
| ''Peniamina Gospel Day''
|-----
| [[25 დეკემბერი]]
| [[ქრისტეს შობა]]
| ''Christmas Day''
|-----
| [[26 დეკემბერი]]
| [[საჩუქრების დღე]]
| ''Boxing Day''
|+
|}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ოკეანეთის ქვეყნები და ტერიტორიები}}

[[კატეგორია:ნიუე| ]]
[[კატეგორია:ოკეანეთის ქვეყნები]]