იხილეთ წყარო გვერდისთვის ომაიანთა სახალიფო

{{ინფოდაფა ყოფილი ქვეყანა
|სახელი                         = ომაიანთა სახალიფო
|მშობლიური სახელი              = {{lang|ar|الخلافة الأموية }}
|სტატუსი                        = 
|ჰიმნი                           =  
|დროშა                          = Umayyad Flag.svg
|დროშის აღწერა                  =  
|გერბი                           = 
|გერბის აღწერა                  =  
|რუკა                           = Umayyad750ADloc.png
|აღწერა                         = ომაიანთა სახალიფო მაქსიმალური გაფართოების პერიოდში
|p1                               = ოთხი მართლმორწმუნე ხალიფა
|flag_p1                          = Black flag.svg
|p2                               = ბიზანტიის იმპერია
|flag_p2                          = Simple Labarum.svg
|p3                               = ვესტგუტების სამეფო
|flag_p3                          = 
|p4                               = 
|flag_p4                          = 
|შექმნილია                       = [[661]]
|ლიკვიდერებულია                 = [[750]]
|s1                               = აბასიანთა სახალიფო
|flag_s1                          = Black flag.svg
|s2                               = კორდოვის საამირო
|flag_s2                          = 
|s3                               = 
|flag_s3                          = 
|s4                               = 
|flag_s4                          = 
|s5                               =  
|flag_s5                          = 
|s6                              =  
|flag_s6                          = 
|s7                               = 
|flag_s7                         = 
|s8                              =  
|flag_s8                          = 
|s9                              = 
|flag_s9                          =
|s10                               = 
|flag_s10                          = 
|s11                               =  
|flag_s11                          = 
|s12                              =  
|flag_s12                          = 
|s13                               = 
|flag_s13                          = 
|s14                               =  
|flag_s14                          =
|s15                               =  
|flag_s15                          =
|დევიზი                           =
|დედაქალაქი                       = [[დამასკო]]
|ქალაქები                         = 
|ენა                             = [[არაბული ენა|არაბული]] (ოფიც.) [[სპარსული ენა|სპარსული]], [[ბერძნული ენა|ბერძნული]] (ადმინისტრაციულ დაწესებულებებში [[აბდ ალ-მალიქი]]ს ხალიფობამდე) და დაპყრობილი ერების ენა
|ვალუტა                           = [[ოქროს დინარი]], [[დირჰემი]]
|ფართობი                          = 15 000 000 კმ² (750 წლისთვის)
|მოსახლეობა                        = 62 000 000  (VII საუკუნე)
|მართველობის ფორმა                = [[სახალიფო]]
|დინასტია                         = [[ომაიანები]]
|მმართველის ტიტული              = პირველი ხალიფა
|მმართველი1                      = [[მუავია I]]
|მმართველი1 წელი                = 661–680
|მმართველის ტიტული2            = უკანასკნელი ხალიფა
|მმართველი2                      = [[მარვან II იბნ მუჰამადი]]
|მმართველი2 წელი                  = 744-750
|მმართველის ტიტული3              = 
|მმართველი3                       = 
|მმართველი3 წელი                  = 
|მმართველის ტიტული4              = 
|მმართველი4                       = 
|მმართველი4 წელი                 =  
|მმართველის ტიტული5             = 
|მმართველი5                       =  
|მმართველი5 წელი                  =
|მმართველის ტიტული6              =  
|მმართველი6                       =  
|მმართველი6 წელი                  = 
|მმართველის ტიტული7             =  
|მმართველი7                       =  
|მმართველი7 წელი                 = 
|მმართველის ტიტული8            =  
|მმართველი8                     =  
|მმართველი8 წელი               = 
|რელიგია               = [[ისლამი]]
|დამატებითი პარამეტრი1 = მოიცავდა ამჟამინდელ ქვეყნებს (მთლიანად ან ნაწილობრივ):
|პარამეტრის შიგთავსი1 = {{დროშა|ავღანეთი}},<br />{{დროშა|ალჟირი}}<br />{{დროშა|ანდორა}},<br />{{დროშა|სომხეთი}}<br />{{დროშა|აზერბაიჯანი}},<br />{{დროშა|ბაჰრეინი}}<br />{{დროშა|ჩინეთი}},<br />{{დროშა|კვიპროსი}}<br />{{დროშა|ეგვიპტე}},<br />{{დროშა|ერიტრეა}}<br />{{დროშა|საფრანგეთი}},<br />{{დროშა|საქართველო}}<br />{{დროშა|საბერძნეთი}},<br />{{დროშა|ინდოეთი}}<br />{{დროშა|ირანი}},<br />{{დროშა|ერაყი}}<br />{{დროშა|ისრაელი}},<br />{{დროშა|იტალია}}<br />{{დროშა|იორდანია}},<br />{{დროშა|ყაზახეთი}}<br />{{დროშა|ქუვეითი}},<br />{{დროშა|ყირგიზეთი}}<br />{{დროშა|ლიბანი}},<br />{{დროშა|ლიბია}}<br />{{დროშა|მავრიტანია}},<br />{{დროშა|მაროკო}}<br />{{დროშა|ომანი}},<br />{{დროშა|პაკისტანი}}<br />{{დროშა|პალესტინა}},<br />{{დროშა|პორტუგალია}}<br />{{დროშა|კატარი}},<br />{{დროშა|რუსეთი}}<br />{{დროშა|საუდის არაბეთი}},<br />{{დროშა|სომალი}}<br />{{დროშა|ესპანეთი}},<br />{{დროშა|სირია}}<br />{{დროშა|ტაჯიკეთი}},<br />{{დროშა|ტუნისი}}<br />{{დროშა|თურქეთი}},<br />{{დროშა|თურქმენეთი}}<br />{{დროშა|უზბეკეთი}},<br />{{დროშა|იემენი}}<br />{{დროშა|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}}<br />{{დროშა|დასავლეთი საჰარა}}
|ეტაპი1                            =
|თარიღი1                          =
|წელი1                             =
|ეტაპი2                            =
|თარიღი2                          =
|წელი2                            =
|ეტაპი3                            =
|თარიღი3                          =
|წელი3                            =
|ეტაპი4                            =
|თარიღი4                          =
|წელი4                             =
|ეტაპი5                            =
|თარიღი5                          =
|წელი5                             =
|ეტაპი6                            =
|თარიღი6                          =
|წელი6                             =
|დამატებითი პარამეტრი2         = 
|პარამეტრის შიგთავსი2         = 
|წინა                               =
|წინამორბედი1                       =
|წინამორბედი2                       =
|წინამორბედი3                       =
|წინამორბედი4                       =
|წინამორბედი5                       =
|წინამორბედი6                       =
|წინამორბედი7                       =
|შემდეგი                            =
|მემკვიდრე1                         =  
|მემკვიდრე2                         =
|მემკვიდრე3                         =
|მემკვიდრე4                         =
|მემკვიდრე5                         =
|მემკვიდრე6                         =
|მემკვიდრე7                         =
|სქოლიო                            =
}}
'''ომაიანთა სახალიფო''', ''დამასკოს სახალიფო'' — ადრინდელი [[ფეოდალიზმი|ფეოდალური]] სახელმწიფო, რომელსაც განაგებდნენ [[ომაიანები|ომაიანთა დინასტიის]] ხალიფები. დედაქალაქის სახელის მიხედვით ეწოდება აგრეთვე დამასკოს სახალიფო. ხალიფებს ეკუთვნოდათ სასულიერო და საერო ხელისუფლება. ომაიანებმა დაიპყრეს [[ჩრდილოეთი აფრიკა]], [[პირენეს ნახევარკუნძული]]ს უდიდესი ნაწილი, [[მცირე აზია]], [[სინდი]], [[ტაბარისტანი]] და გორგანი. VI-VII საუკუნეების მიჯნაზე განიმტკიცეს მდგომარეობა ამიერკავკასიაშიც. საქართველოს ტერიტორიაზე შექმნეს სახალიფოს ადმინისტრაციული ერთეული — [[თბილისის საამირო]].

== ისტორია ==
[[ფაილი:Map of expansion of Caliphate.svg|მინი|300პქ|მარცხნივ|სახალიფოს დაპყრობები ომაიანების მმართველობის პერიოდში. {{legend|#a1584e|მუჰამედის დაპყრობები, 622–632}} {{legend|#ef9070|ოთხი მართლმორწმუნე ხალიფის დაპყრობები, 632–661}} {{legend|#fad07d|ომაიანების სახალიფოს დაპყრობები, 661–750}}]]
ომაიანთა სახალიფოში მიწები ითვლებოდა სახელმწიფო საკუთრებად. მიწაზე დაწესებული იყო ორი გადასახადი: [[უშრი]] (მეათედი) მუსლიმანთა მიწაზე და [[ხარაჯა]] არამუსლიმანთა მიწებზე. სახალიფოს ძირითად მოსახლეობას გლეხები შეადგენდნენ, რომლებიც სახელმწიფო მიწებს იჯარით ამუშავებდნენ. სახელმწიფოს ცენტრალიზაციის მიზნით [[VII საუკუნე|VII საუკუნის]] ბოლოს ხალიფა [[აბდ ალ-მალიქი|აბდ ალ-მალიქ იბნ მარვანის]] დროს ჩატარდა რეფორმები, რომელთა შედეგად მოწესრიგდა საფოსტო კავშირი სახალიფოს დაშორებულ მხარეებთან, სახელმწიფო ენად [[არაბული ენა|არაბული]] გამოცხადდა, ადმინისტრაციული დაწესებულებებიდან განიდევნა [[სპარსული ენა|სპარსული]] და [[ბერძნული ენა|ბერძნული]] ენები. [[სასანიანები|სასანური]] და [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიური]] მონეტები შეიცვალა [[ოქროს დინარი|ოქროს დინარებით]] და ვერცხლის [[დირჰემი|დირჰემებით]], რამაც ხელი შეუწყო სავაჭრო ურთიერთობების გაძლიერებას მთელი სახალიფოს მასშტაბით. ომაიანებმა გაადიდეს საგადასახადო განაკვეთები დაპყრობილ ქვეყნებში, რასაც გლეხობამ მიწების მიტოვებითა და ქალაქებში გაქცევით უპასუხა. ხაზინის შემოსავლის შენარჩუნების მიზნით გლეხებს იძულებით აბრუნდებდნენ. ამის გარდა, დაპყრობილ ქვეყნებში ჩასახლებულ არაბთა ზედაფენის მიერ არამუსლიმ მიწათმფლობელთა მიწების მითვისებამ შეამცირა სახარაჯო მიწების რაოდენობა. მეორე მხრივ, დაპყრობილი მოსახლეობის გამუსლიმანებას მოსდევდა  არამუსლიმან ქვეშევრდომებზე (ზიმიები) დაწესებული სულადი გადასახადის – [[ჯიზია|ჯიზიის]] გადამხდელთა რიცხვის შემცირება. ამ ტენდენციების აღსაკვეთად [[700]] წელს გამოცემული კანონის შესაბამისად გამუსლიმანებული არაარაბი (მავალი) არ გათავისუფლდებოდა ჯიზიისაგან, ხოლო არამუსლიმთა მიწებს დაპატრონებული არაბები კვლავ გადაიხდიდნენ ხარაჯას და არა უშრს. იმის გამო, რომ არაარაბები, გამუსლიმანების მიუხედავად, უფლებრივად ვერ გაუთანაბრდნენ არაბებს, [[ისლამი]]ს გავრცელება დაპყრობილ ქვეყნებში შეფერხდა. ასეთ პოლიტიკას მოჰყვა დაპყრობილი ქვეყნების ექსპლუატატორული კლასების უკმაყოფილების ზრდა, რომლებიც [[ომაიანები|ომაიანებმა]] ვერ გადააქციეს თავიანთ სოციალურ დასაყრდენად. [[VIII საუკუნე|VIII საუკუნიდან]] გაძლიერდა ანტიფეოდალური ბრძოლა, რაც შიიტობისა და ხარიჯიტობის ლოზუნგებით მიმდინარეობდა. დაძაბული ვითარების გასანელებლად ხალიფა [[უმარ II]] ([[717]]-[[720]] წწ.) იძულებული გახდა არაარაბი მუსლიმანები არაბებთან გაეთანაბრებინა, მაგრამ მისმა მემკვიდრეებმა მალე აღადგინეს [[700]] წლის კანონი.

== ომაიანთა მმართველობის დასასრული ==
არაბთა ბატონობის წინააღმდეგ ბრძოლის უმნიშვნელოვანესი კერა იყო [[ამიერკავკასია]]. [[736]]-[[738]] წლებში ომაიანებმა ამიერკავკასიაში მოაწყვეს დამსჯელი ლაშქრობა [[მურვან ყრუ]]ს მეთაურობით. ომაიანებს ოპოზიციაში ჩაუდგნენ აგრეთვე [[ირანი|ირანელი]] ფეოდალები (დეჰყანები). ისინი დაუკავშირდნენ [[აბასიანები|აბასიანებს]], რომლებმაც ფართო მასების ანტიფეოდალური მოძრაობა თავიანთი პოლიტიკური მიზნებისათვის გამოიყენეს. [[750]] წელს [[აბუ მუსლიმი]]ს აჯანყების შედეგად [[ომაიანთა დინასტია]] დაემხო, ძალაუფლება [[აბასიანები]]ს ხელში გადავიდა.

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[ომაიანები]]
* [[მურვან ყრუს შემოსევა საქართველოში]]
* [[ალ-ანდალუსია]]
* [[კორდოვის სახალიფო]]

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|7|523}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.princeton.edu/~batke/itl/denise/umayyads.htm Umayyads] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19970720073855/http://www.princeton.edu/~batke/itl/denise/umayyads.htm |date=1997-07-20 }}
* [http://www.happy-books.co.uk/muhammad-ibn-abdullah-lineage-and-family-tree/timeline-of-islamic-caliphate-including-all-muslim-rulers-and-khilafah-from-muhammad-to-khulafaa-rashidah-and-banu-umayyah-abbas-and-ottoman-empire.php Timeline of Islamic caliphs by Happy Books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160329142418/http://www.happy-books.co.uk/muhammad-ibn-abdullah-lineage-and-family-tree/timeline-of-islamic-caliphate-including-all-muslim-rulers-and-khilafah-from-muhammad-to-khulafaa-rashidah-and-banu-umayyah-abbas-and-ottoman-empire.php |date=2016-03-29 }}
* [http://www.happy-books.co.uk/muhammad-ibn-abdullah-lineage-and-family-tree/family-tree-diagram-of-lineage-and-relatives-of-prophets-and-companions-in-muslim-history.php?id=365 Interactive Family tree of Umayyah ibn Abd Shams by Happy Books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120112121356/http://www.happy-books.co.uk/muhammad-ibn-abdullah-lineage-and-family-tree/family-tree-diagram-of-lineage-and-relatives-of-prophets-and-companions-in-muslim-history.php?id=365 |date=2012-01-12 }}

[[კატეგორია:ომაიანთა სახალიფო|*]]