იხილეთ წყარო გვერდისთვის ომი ბანგლადეშის დამოუკიდებლობისათვის

[[ფაილი:BangladeshLiberationWarMontage.jpg|300px|მინი]]
'''ომი ბანგლადეშის დამოუკიდებლობისათვის''' ({{lang-bn|মুক্তিযুদ্ধ}} — ''Muktijuddho'') — შეიარაღებული კონფლიქტი [[დასავლეთი პაკისტანი|დასავლეთ პაკისტანს]],  [[აღმოსავლეთი პაკისტანი|აღმოსავლეთ პაკისტანსა]] და [[ინდოეთი|ინდოეთს]] შორის, რომლის შედეგადაც აღმოსავლეთმა პაკისტანმა მოიპოვა დამოუკიდებლობა და ეწოდა [[ბანგლადეში]]. ომი მიმდინარეობდა [[1971]] წლის 26 მარტიდან 16 დეკემბრამდე. 

== წინარე ისტორია ==
აღმოსავლეთი და დასავლეთი პაკისტანი ერთმანეთისაგან განსხვავდებოდნენ კულტურულად. ქვეყნის დედაქალაქი [[კარაჩი]] მდებარეობდა დასავლეთ ნაწილში, საიდანაც წარმოშობით იყო პაკისტანის პოლიტიკური ელიტის უმრავლესობა. დასავლეთი პაკისტანი ყოველთვის დომინირებდა აღმოსავლეთზე, როგორც პოლიტიკურად, ასევე ეკონომიკურად, მიუხედავად იმისა რომ მოსახლეობის თვალსაზრისით აღმოსავლეთი სჭარბობდა ([[1972]] წლის აღწერის მონაცემების პაკისტანში ცხოვრობდა 64,9 მლნ. კაცი, ხოლო [[1974]] წლის აღწერით ბანგლადეშში ცხოვრობდა 71,3 მლნ. კაცი). აღმოსავლეთი ტერიტორიებისას განვითარებაში ნაკლები ფული იხარჯებოდა.

არსებობდა ენობრივი პრობლემაც: [[1952]] წელს [[დაკა]]ში დახვრიტეს დემონსტრანტები, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ ქვეყნის ერთიან ოფიციალურ ენად [[ურდუ ენა|ურდუს]] გამოცხადებას (მოსახლეობის უმრავლესობა აღმოსავლეთ პაკისტანში საუბრობდა ბენგალურ ენაზე). აღმოსავლურ ნაწილში ნელ-ნელა ჩამოყალიბდა გრძნობა, რომ მათ ქვეყანაში აღიქვამდნენ მეორეხარისხოვნებად. 

[[1970]] წელს ქვეყანაში გაიმართა საპარლამენტო არჩევნები, რომელშიც უმრავლესობა მიიღო [[მუჯიბურ რაჰმანი]]ს აღმოსავლეთპაკისტანურმა პარტიამ [[ავამი ლიგა]], რომელიც გამოდიოდა პროგრამით მიენიჭებინა ფართო ავტონომია აღმოსავლეთ პაკისტანისათვის. კონსტიტუციის თანახმად მან მოახდინა მთავრობის ფორმირება, მაგრამ გენერალიტეტმა იაჰია-ჰანის მეთაურობით არ მისცა უფლება რაჰმანს დაეკავებინა პრემიერის თანამდებობა, გადაიბირა დასავლეთ პაკისტანში გამარჯვებული [[პაკისტანის სახალხო პარტია|პაკისტანის სახალხო პარტიის]] ლიდერი [[ზულფიკარ ალი ბჰუტო]]. [[აგა მუჰამედ იაჰია ხანი]]ს ზულფიკარ ალი ბჰუტოსა და მუჯიბურ რაჰმანს შორის ოლაპარაკება უშედეგოდ დასრულდა. [[1971]] წლის 7 მარტს მუჯიბურ რაჰმანი 2 მილიონიანი დემონსტრაციის წინაშე გამოვიდა სიტყვით და განაცხადა, რომ იბრძოლებდა ბანგლადეშის დამოუკდებლობისათვის. 

== ისტორია ==
ომი დაიწყო [[1971]] წლის 26 მარტს, როდესაც დასავლეთმა პაკისტანმა აღმოსავლეთის წინააღმდეგ დაიწყო ოპერაცია „პროჟექტორი“. ამ ოპერაციის ფონზე 27 მარტს [[ზიაურ რაჰმანი|ზიაურ რაჰმანმა]] რადიოს ეთერში წაიკითხა მუჯიბურ რაჰმანის ტექსტი ბანგლადეშის დამოუკდებლობის გამოცხადების შესახებ. 17 აპრილს ჩამოყალიბდა ბანგლადეშის დროებითი მთავრობა, თუმცა მალევე გადავიდნენ [[კალკუტა]]ში და ასე შეიქმნა მთავრობა დევნილობაში. [[1971]] წელს დასავლეთპაკისტანელებმა დახოცეს 200 ათასიდან 3 მილიონამდე ბანგლადეშელი. [[დაკის უნივერსიტეტი|დაკის უნივერსიტეტში]] მასობრივი რეიდის დროს დასავლეთ ბენგალელებმა ამოხოცეს 200 ცნობილი ბანგლადეშელი ინტელექტუალი. [[ავამი ლიგა]]  დაშალეს, ხოლო [[მუჯიბურ რაჰმანი]] დააპატიმრეს. 

ქვეყანაში ჰუმანიტარული კატასტროფა დაიწყო. 8 მლნ. კაცი ლტოლვილად გადავიდა ინდოეთში. 30 მლნ ადამიანი იძულებით გადაადგილებული პირი გახდა. ათასობით ბენგალელის ინტერნირება მოხდა დასავლეთ პაკისტანში, საიდანაც ზოგიერთი მათგანი [[ავღანეთი|ავღანეთში]] გაიქცა. 

ინდოეთის პრემიერ-მინისტრმა [[ინდირა განდი]]მ ქვეყნის დამოუკიდებლობისთანავე გამოთქვა მზადყოფნა ახალი ქვეყნის დასაცავად. ინდოეთი დაინტერესებული იყო პაკისტანის, ყოფილი მტრის, დასუსტებით. ბანგლადეშმა ძირითადი ეკონომიკური, პოლიტიკური და სამხედრო დახმარებმა ინდოეთისაგან მიიღო.

== ომის შედეგები ==
ომის შედეგად ბანგლადეშის სახალხო რესპუბლიკა დამოუკიდებელი გახდა. პირველი სახელმწიფო, რომელმაც ბანგლადეშის დამოუკიდებლობა ოფიციალურად ცნო [[1971]] წლის 6 დეკემბერს, იყო [[ბჰუტანი]]. 

[[პაკისტანის პრეზიდენტი]] [[აგა მუჰამედ იაჰია ხანი]] თანამდებობიდან გადადგა და მისი მემკვიდრე გახდა [[ზულფიკარ ალი ბჰუტო]]. 

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.pppusa.org/humudurrehman.htm Hamoodur Rahman Commission Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091112011107/http://www.pppusa.org/humudurrehman.htm |date=2009-11-12 }}
* [http://www.bangla2000.com/Bangladesh/Independence-War/Report-Hamoodur-Rahman/default.shtm Hamoodur Rahman Commission Report]
* [http://en.banglapedia.org/index.php?title=War_of_Liberation,_The The Liberation war of Bangladesh]
* [http://www.genocidebangladesh.org/ 1971 Bangladesh Genocide Archive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100308004522/http://www.genocidebangladesh.org/ |date=2010-03-08 }}
* [http://archive.thedailystar.net/news2014/freedom-in-the-air Freedom In the Air] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151202094629/http://archive.thedailystar.net/news2014/freedom-in-the-air |date=2015-12-02 }}
* [http://www.mukto-mona.com/1971/English/archive.htm Video, audio footage, news reports, pictures and resources from Mukto-mona] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161228155156/https://mukto-mona.com/1971/English/archive.htm |date=2016-12-28 }}
* [http://www.globalwebpost.com/genocide1971/witness/rounaq.htm Eyewitness Accounts: Genocide in Bangladesh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100725125041/http://www.globalwebpost.com/genocide1971/witness/rounaq.htm |date=2010-07-25 }}
* [https://web.archive.org/web/20030926035236/http://www.drishtipat.org/1971/war.htm The women of 1971. Tales of abuse and rape by the Pakistan Army]
* [https://web.archive.org/web/20030501230820/http://www.bangladeshmariners.com/HmdrRprt/71mass.html 1971 Massacre in Bangladesh and the Fallacy in the Hamoodur Rahman Commission Report, Dr. M.A. Hasan]
* [https://web.archive.org/web/20080223123938/http://www.adhunika.com/issues/wpawc71.html Women of Pakistan Apologize for War Crimes, 1996]
* [http://archives.dailytimes.com.pk/national/30-Jun-2005/study-finds-no-cases-of-rape-by-pakistan-army-in-1971 Study finds no cases of rape by Pakistan Army in 1971]
* [http://www.dawn.com/news/146732/sheikh-mujib-wanted-a-confederation-us-papers Sheikh Mujib wanted a confederation: US papers, by Anwar Iqbal, Dawn, 7 July 2005]

[[კატეგორია:ბანგლადეშის ისტორია]]