იხილეთ წყარო გვერდისთვის პტოლემეების სამეფო

{{ინფოდაფა ყოფილი სამეფო/ქვეყანა
|მშობლიური სახელი       = Πτολεμαϊκὴ βασιλεία<br>Ptolemaïkḕ Basileía
|გრძელი სახელი          = პტოლემეების სამეფო
|ერა                    = [[ანტიკური ხანა]]
|სტატუსი                = სახელმწიფო აღარ არსებობს
|მართველობა             = [[მონარქია]]
<!-- აღზევება, დაცემა და მნიშვნელოვანი წლები -->
|შექმნა                  = 
|შექმნის თარიღი          = 
|შექმნის წელი            = ძვ.წ. 305
|გაუქმება                = 
|გაუქმების თარიღი        = 
|გაუქმების წელი          = ძვ.წ. 30 
|მოვლენა1               = 
|მოვლენის თარიღი1       = 
|მოვლენა2               = 
|მოვლენის თარიღი2       = 
|მოვლენა3               =
|მოვლენის თარიღი3       = 
|მოვლენა4               = 
|მოვლენის თარიღი4       = 
|უპირველესი მოვლენა     = 
|უპირველესის თარიღი     = 
|უკანასკნელი მოვლენა     = 
|უკანასკნელის თარიღი     = 
<!-- წინამორბედები, მემკვიდრეები, დროშები, გერბები და სიმბოლოები -->
|p1                     = ძველი მაკედონია
|დროშა_p1               = Vergina Sun WIPO.svg
|s1                     = ეგვიპტე (რომის პროვინცია)
|დროშა_s1               = Vexilloid of the Roman Empire.svg
|დროშის სურათი         = 
|დროშის აღწერა          = 
|გერბი                  = 
|გერბის ზომა            = 
|გერბის აღწერა           = 
|რუკის სურათი           = პტოლემეს_სამეფო.png
|რუკის აღწერა            = {{გაფერადება|#9b4040|პტოლემეს სამეფო}}, {{გაფერადება|#c69859|ლისიმაქეს სამეფო}}, {{გაფერადება|#5057ac|სელევკიდების სამეფო}}, {{გაფერადება|#9d9c9c|სხვა ტერიტორიები}}
|რუკის სურათი2          =  
|რუკის აღწერა2          = 
|დედაქალაქი             = [[ალექსანდრია]]
|უდიდესი ქალაქები       = 
|ენები                   = [[ელინისტური ბერძნული|ბერძნული]], [[ეგვიპტური ენა|ეგვიპტური]], [[ბერბერო-ლიბიური ენები|ბერბერო]]
|რელიგია                = [[სერაფისი|სერაფისის კულტი]]
|ვალუტა                = [[ბერძნული დრაჰმა]]
<!-- ტიტულები და მართველთა სახელები -->
|ლიდერი1               = [[პტოლემე I]]
|ლიდერი2               = [[კლეოპატრა VII]]
|ლიდერი3               = 
|ლიდერი4               = 
|ლიდერი5               = 
|ლიდერი6               = 
|ლიდერი7               = 
|ლიდერი8               = 
|ლიდერი9               = 
|ლიდერის წელი1         = ძვ.წ. 305–283
|ლიდერის წელი2         = ძვ.წ. 51–30
|ლიდერის წელი3         = 
|ლიდერის წელი4         = 
|ლიდერის წელი5         = 
|ლიდერის წელი6         = 
|ლიდერის წელი7         = 
|ლიდერის წელი8         = 
|ლიდერის წელი9         = 
|ლიდერის ტიტული       = [[პტოლემეების დინასტია|ფარაონი]]
<!-- საკანონმდებლო ხელისუფლება -->
|საკანონმდებლო ხელისუფლება = 
|პალატა1                = 
|პალატის ტიპი1          = 
|პალატა2                = 
|პალატის ტიპი2          = 
<!-- ფართობი და მოსახლეობა -->
|სტატ. წელი1            = ძვ.წ. 301
|ფართობი1               = 1000000
|სტატ. მოსახ1           = 
|სტატ. წელი2           = 
|ფართობი2              = 
|სტატ. მოსახ2           = 
|სტატ. წელი3           = 
|ფართობი3              = 
|სტატ. მოსახ3           = 
|სტატ. წელი4            = 
|ფართობი4               = 
|სტატ. მოსახ4           = 
|სტატ. წელი5           = 
|ფართობი5              = 
|სტატ. მოსახ5           = 
|სქოლიო_ა               = 
|სქოლიო_ბ               = 
|სქოლიო_ჰ               = 
|სქოლიოები              = * [[პტოლემე I]] (ძვ.წ. 305–283) - პირველი ფარაონი<br>* [[კლეოპატრა VII]] (ძვ.წ. 51–30) - ბოლო ფარაონი
|დღეს                   = {{დროშა|კვიპროსი}}<br>{{დროშა|ეგვიპტე}}<br>{{დროშა|საბერძნეთი}}<br>{{დროშა|ლიბია}}<br>{{დროშა|თურქეთი}}<br>{{დროშა|ისრაელი}}<br>{{დროშა|პალესტინა}}<br>{{დროშა|ლიბანი}}<br>{{დროშა|სირია}}<br>{{დროშა|იორდანია}}
}}
'''პტოლემეების სამეფო''' ([[ბერძნული ენა|ბერძ:]] Πτολεμαϊκὴ βασιλεία, Ptolemaïkḕ Basileía) — [[ელინიზმი|ელინისტური]] სამეფო [[ძველი ეგვიპტე|ეგვიპტეში]]. სამეფოს მართავდა [[პტოლემეების დინასტია]], რომელიც [[პტოლემე I|პტოლემე I-მა]] დააარსა ძვ.წ. 323 წელს, [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს გარდაცვალების შემდეგ. სამეფომ არსებობა ძვ.წ. 30 წელს შეწყვითა, [[კლეოპატრა VII|კლეოპატრა VII-ს]] გარდაცვალებისა და [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] მიერ [[ეგვიპტე (რომის პროვინცია)|ეგვიპტის დაპყრობის]] შემდეგ.

პტოლემეების სამეფო ძვ.წ. 305 წელს [[პტოლემე I|პტოლემე სოტერმა]] დააარსა, რომელმაც საკუთარი თავი [[ძველი ეგვიპტე|ეგვიპტის]] [[ფარაონი|ფარაონდა]] გამოაცხადა და ძლიერი [[ელინიზმი|ელინისტური]] [[პტოლემეების დინასტია|დინასტია]] შექმნა, დინასტიის წარმომადგენლებიც 275 წლის მანძილზე მართავდნენ სამეფოს, რომელიც განფენილი იყო სამხრეთ [[სირია|სირიიდან]] [[კირენა]]მდე და სამხრეთით [[ნუბია]]მდე. [[ალექსანდრია]] სახელმწიფოს დედაქალაქი, ბერძნული კულტურისა და ვაჭრობის ცენტრი გახდა. [[ეგვიპტელები|ეგვიპტის ადგილობრივ მოსახლეობაში]] აღიარების მოპოვებისა და მათდამი პატივისცემის გაზრდის მიზნით [[პტოლემეების დინასტია|დინასტიის წევრები]] საკუთარ თავს [[ფარაონები]]ს მემკვიდრეებს უწოდებდნენ. მოგვიანებით [[პტოლემეების დინასტია|პტოლემეების დინასტიის]] წევრებმა [[ძველი ეგვიპტე|ძველი ეგვიპტის]] ფარაონების მსგავსად ოჯახის წევრებზე ქორწინების ტრადიციის მიმდევრები გახდნენ, ისინი საკუთარ თავს [[ძველი ეგვიპტე|ძველი ეგვიპტის]] ფარაონების მსგავსად სახალხო მონუმენტებში ასახავდნენ, ასევე მონაწილეობას იღებდნენ ეგვიპტურ რელიგიურ ცხოვრებაში. დინასტიას ადგილობრივ მემბოხეებთან, ასევე უცხოელ დამპყრობლებთან და სამოქალაქო ომშიც კი მოუწია ბრძოლა, ეს ყველაფერი კი წინ უძღვოდა სამეფოს გაუქმებას და [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] მიერ მის ანექსიას. [[ელინიზმი|ელინისტური კულტურა]] [[რომის იმპერია|რომის]] და [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის]] მმართველობის პერიოდში განაგრძობდა არსებობას [[მუსულმანების მიერ ეგვიპტის დაპყრობა|მუსულმანების მიერ ეგვიპტის დაპყრობამდე]].

== ისტორია ==
ეგვიპტეში პტოლემეების მმართველობა [[ელინიზმი|ელინისტური ერის]] ერთ-ერთი ყველაზე კარგად აღწერილი და დოკუმენტირებული პერიოდია. [[ძველი ეგვიპტე|ეგვიპტეში]] უამრავი [[პაპირუსი]]ა აღმოჩენილი, რომლებზეც [[ძველი ბერძნული ენა|ბერძნულად]] და [[ძველი ეგვიპტური ენა|ეგვიპტურად]] აღწერილია [[პტოლემეების დინასტია|პტოლემეების დინასტიის]] მმათველობა.

=== ფონი ===
[[ძვ. წ. 332|ძვ.წ. 332]] წელს [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე დიდმა]], [[ძველი მაკედონია|მაკედონიის მეფემ]] [[ეგვიპტის ოცდამეთერთმეტე დინასტია|ეგვიპტის სატრაპიას]] ([[აქემენიანთა იმპერია|აქემენიანთა იმპერიის]] სატრაპია) შეუტია. ალექსანდრე ეწვია [[მემფისი (ეგვიპტე)|მემფისს]], მან ასევე [[სივა (ოაზისი)|სივას ოაზისში]] [[ამონი]]ს [[ორაკული|ორაკულთან]] იმოგზაურა. სადაც ორაკულმა [[ალესანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე]] [[ამონი]]ს შვილად გამოაცხადა. მან ეგვიპტელების პატივისცემა მოიპოვა, რისი მიზეზიც მის მიერ [[ეგვიპტელები]]ს [[ძველი ეგვიპტური რელიგია|რელიგიისადმი]] გამოჩენილი პატივისცემა იყო. თუმცა ეგვიპტეში ყველა მნიშვნელოვან თანამდებობაზე ალექსანდრემ [[მაკედონელები]] დანიშნა. [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრემ]] ასევე დააარსა ახალი ბერძნული ქალაქი [[ალექსანდრია]], რომელიც ეგვიპტის ახალ დედაქალაქად გამოაცხადა. ახლა უკვე მთელი ეგვიპტე [[აქემენიანთა იმპერი|სპარსეთის იმპერიის]] დაპყრობაში ალექსანდრეს მეთაურობით მონაწილეობდა. ძვ.წ. 331 წლისთვის ის უკვე მზად იყო ლაშქრობისათვის და არმიას [[ფინიკია|ფინიკიისაკენ]] წარუძღვა. ეგვიპტეში კი [[კლეომენესი]] დატოვა, როგორც ეგვიპტის მონარქი, ალექსანდრეს არყოფნაში. ამის შემდეგ ალექსანდრე ეგვიპტეში აღარ დაბრუნებულა.

=== სამეფოს დაარსება ===
[[ძვ. წ. 323|ძვ.წ. 323]] წელს [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს გარდაცვალების შემდეგ, ალესანდრეს გენერლებს შორის დაიწყო [[დიადოქოსები|მემკვიდრეობის გადანაწილების კრიზისი]]. თავდაპირველად იმპერიას [[პერდიკა (დიადოქოსი)|პერდიკა]] მართავდა, როგორც ალესანდრეს ნახევარძმის არიდეის რეგენტი, რომელიც მოგვიანებით [[ფილიპე III მაკედონელი]] გახდა. მოგვიანებით პერდიკა იმპერიას მართავდა, როგორც ფილიპე III-ის და [[ალექსანდრე IV მაკედონელი|ალექსანდრე IV-ის]] რეგენტი. აღსანიშნავია, რომ [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს გარდაცვალების დროს მისი ვაჟი ალექსანდრე IV ჯერ დაბადებული არ იყო. [[პერდიკა (დიადოქოსი)|პერდიკამ]] [[პტოლემე I|პტოლემე]], რომელიც ალექსანდრეს ერთ-ერთი უახლოესი მეგობარი იყო, [[ძველი ეგვიპტე|ეგვიპტის]] [[სატრაპი|სატრაპად]] დანიშნა. პტოლემე ეგვიპტეს [[ძვ. წ. 323|ძვ.წ. 323]] წლიდან მართავდა, მეფეების [[ფილიპე III მაკედონელი|ფილიპე III-ისა]] და [[ალექსანდრე IV მაკედონელი|ალექსანდრე IV-ის]] სახელით. თუმცა, ალექსანდრეს იმპერიის დაშლის შემდეგ, [[პტოლემე I|პტოლემემ]] ეგვიპტის საკუთარი უფლებებით მართვა დაიწყო. მან წარმატებით დაიცვა ეგვიპტე [[ძვ. წ. 321|ძვ.წ. 321]] წელს [[პერდიკა (დიადოქოსი)|პერდიკას]] შემოსევებისაგან. ის ასევე იცავდა ეგვიპტესა და მის შემოგარენ ტერიტორიებს [[დიადოქოსები|დიადოქოსების ომის]] დროს ([[ძვ. წ. 322|ძვ.წ. 322 -]] [[ძვ. წ. 301|ძვ.წ. 301 წლები]]). [[ძვ. წ. 305|ძვ.წ. 305]] წელს პტოლემემ ოფიციალურად მიიღო ტიტული მეფე (ფარაონი). ამის შემდეგ [[პტოლემე I|პტოლემე I სოტერმა]] ("პტოლემე I მხსნელი") დააარსა [[პტოლემეების დინასტია]], რომელიც ეგვიპტეს დაახლოებით 300 წლის მანძილზე მართავდა.

[[პტოლემეების დინასტია|პტოლემეების დინასტიის]] ყველა მნიშვნელოვან მმართველს სახელად პტოლემე ერქვა, ხოლო პრინცესები და დედოფლები სახელად ირქმევდნენ [[კლეოპატრა]]ს, არსინოას და ბერენიკას. პტოლემეების დინასტიის მეფეები ძველი ფარაონების მსგავსად საკუთარ დებზე ქორწინდებობდნენ, ამიტომაც მეფეების უმეტესობა სამეფოს მეუღლეებთან ერთად მართავდნენ, რომლებიც მეფეების მსგავსად [[სამეფო ოჯახების სია|სამეფო ოჯახის]] წევრები იყვნენ. დინასტიაში ქორწინებასთან დაკავშირებით ამგვარი პოლიტიკის გამო, დინასტიის მომავალი წევრები უფრო სუსტები, სავარაუდოდ გონებრივადაც ჩამორჩენილები იყვნენ. [[ბერენიკა III]] და [[ბერენიკა IV]] დინასტიაში ერთადერთი დედოფლები იყვნენ, რომლებიც სამეფოს საკუთარი წესებით მართავდნენ. [[კლეოპატრა V]] იყო თანამმართველი დედოფალი, რომელიც [[ბერენიკა IV|ბერენიკა IV-სთან]] ერთად მართავდა სამეფოს. ხოლო [[კლეოპატრა VII]] სამეფოს  [[პტოლემე XIII|პტოლემე XIII-სთან]], [[პტოლემე XIV|პტოლემე XIV-სთან]] და [[პტოლემე XV|პტოლემე XV-სთან]] ერთად მართავდა, თუმცა რეალურად ის ეგვიპტეს მარტო მართავდა.

დინასტიის მოგვიანებითი წევრები [[ეგვიპტელები]]ს რელიგიასა და კულტურას აღარ აწუხებდნენ, პირიქით ისინი [[ძველი ეგვიპტური რელიგია|ეგვიპტური ღმერთების]] სახელზე დიდებულ ტაძრებს აგებდნენ. [[პტოლემე II|პტოლემე II-ის]] და [[პტოლემე III|პტოლემე III-ის]] მეფობის დროს ათასობით [[მაკედონიელები|მაკედონიელ]] ვეტერანს გადაეცა სხვადასხვა საჩუქარი და ფერმის მიწა, რის შემდეგაც დასაჩუქრებული მაკედონიელები სამეფოს კოლონიებში, გარნიზონებსა და სოფლებში სახლდებოდნენ. საუკუნის განმავლობაში [[ბერძნები]]ს გავლენამ მთელი სამეფო მოიცვა, [[ბერძნები|ბერძნებსა]] და [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელებს]] შორის ხშირმა ქორწინება კი ბერძნო-ეგვიპტური განათლებული კლასი წარმოშვა. მიუხედავად ამისა, ბერძნები ყოველთვის რჩებოდნენ პრივილეგირებულ უმცირესობად პტოლემეების ეგვიპტეში. ისინი ცხოვრობდნენ ბერძნული კანონებით, იღებდნენ ბერძნულ განათლებას, ასამართლებდნენ ბერძნულ სასამართლოში და ცხოვრობნენ ბერძნულ ქალაქებში.

=== პტოლემე I ===
{{მთავარი|პტოლემე I}}
=== პტოლემე II ===
{{მთავარი|პტოლემე II}}
=== პტოლემე III ===
{{მთავარი|პტოლემე III}}
=== პტოლემეების დაცემა ===
=== პტოლემეები მოგვიანებით ===
=== კლეოპატრა VII ===
{{მთავარი|კლეოპატრა VII}}
=== რომაელების მმართველობა ===
== კულტურა ==
=== ხელოვნება ===
{{მთავარი|ელინისტური ხელოვნება}}
=== სოციალური მდგომარეობა ===
=== ვალუტის სისტემა ===
=== სამხედრო მდგომარეობა ===
== ქალაქები ==
[[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მართვის დროს, [[პტოლემეების დინასტია]]მ უამრავი ბერძნული დასახლება დააარსა იმპერიის სხვადასხვა წერტილში. იმდროინდელ [[ძველი ეგვიპტე|ეგვიპტის სამეფოში]] არსებობდა სამი მთავარი [[საბერძნეთის ისტორია|ბერძნული]] ქალაქი: [[ნავკრატისი]], [[ალექსანდრია]] და [[პტოლემაიდა]].

=== ნავკრატისი ===
{{მთავარი|ნავკრატისი}}
ნავკრატისი სამი ბერძნული ქალაქიდან ერთ-ერთი იყო. ეგვიპტეში ალესანდრიის დაარსების შემდეგ [[ნავკრატისი]]ს კომერციული მნიშვნელობა შედარებით შემცირდა, თუმცა ის ისევ განაგრძობდა არსებობას, როგორც ბერძნული ქალაქ-სახელმწიფო. [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს გარდაცვალებასა და [[პტოლემე I|პტოლემეს]] გამეფებას შორის არსებულ შუალედში ქალაქმა ნავკრატისმა საკუთარი ფულის მოჭრაც კი დაიწყო (პირადი დიზაინით). როგორც პტოლემეების ისე [[ეგვიპტე (რომის პროვინცია)|რომაული]] პერიოდის დროს, ნავკატისის მოქალაქე მამაკაცების წერილებიდან ჩანს, რომ ქალაქი ბერძნული ტრადიციების მიმდევარი და ერთგული იყო. [[პტოლემე II]] ქალაქს საკუთარ ყურადღებას არ აკლებდა. მან 100 მეტრის (330 ფუტის) სიგრძისა და 18 მეტრის (60 ფუტის) სიგანის [[კირქვა|კირქვის]] ნაგებობა ააშენა, რათა დიადი [[ტემენოსი]]ს გატეხილი შესასვლელი შეევსო. მისი ბრძანებით ტემენოსში პალატის დიდი ლოდი გაამაგრეს და განამტკიცეს. მიუხედავად იმისა, რომ ნავკრატისი [[ელინიზმი|ელინისტური]] ხასიათის ქალაქი იყო, ის ეგვიპტურ ელემნებსაც შეიცავდა. ქალაქი პტოლემეების მართველობის დროს ყვაოდა, ამის მიზეზს იმპორტირებული [[ამფორა|ამფორების]] რაოდენობა გვაძლევს, რომელთაც შტამპი [[როდოსი|როდოსზე]] დაადეს. [[ზენო (ფინანსთა მინისტრი|ზენოს]] პაპირუსის მიხედვით, ნავკრატისი იყო ლიდერი ნავსადგური [[მემფისი (ეგვიპტე)|მემფისიდან]] [[ალექსანდრია]]ში ზღვით მოგზაურობისას. ამავდროულად იყო ერთგვარი სადგური, შესაჩერებელი (მოსასვენებელი) ადგილი [[პელუზია|პელუზიიდან]] დედაქალაქისკენ ხმელეთით მოგზაურობისას. იგი ასევე იყო ადმინისტრაციული სისტემის [[სეპ-მეჰი]]ს [[ნომოსი (ძველი ეგვიპტე)|ნომოსის]] წევრი.

=== ალექსანდრია ===
{{მთავარი|ალექსანდრია}}

=== პტოლემაიდა ===
{{მთავარი|პტოლემაიდა}}

== დემოგრაფია ==
=== არაბები პტოლემეების მმართველობის ქვე ===
=== ებრაელები პტოლემეების მმართველობის ქვეშ ===
== მიწათმოქმედება ==
== სამეფოს მმართველები ==

=== მმართველთა სია ===
{{მთავარი|პტოლემეების დინასტია}}
* [[პტოლემე I]] (ძვ.წ. 303-285)
* [[პტოლემე II]] (ძვ.წ. 285-246)
* [[პტოლემე III]] (ძვ.წ. 246-221)
* [[პტოლემე IV]] (ძვ.წ. 221-203)
* [[პტოლემე V]] (ძვ.წ. 203-181)
* [[პტოლემე VI]] (ძვ.წ. 181-164, ძვ.წ. 163-145)
* [[პტოლემე VII]] (არასდროს უმეფია)
* [[პტოლემე VIII]] (ძვ.წ. 170-163, ძვ.წ. 145-116)
* [[კლეოპატრა II]] (ძვ.წ. 131-127)
* [[კლეოპატრა III]] (ძვ.წ. 116-101) 
* [[პტოლემე IX]] (ძვ.წ. 116-107, ძვ.წ. 88-81 როგორც სოტერი II)
* [[პტოლემე X]] (ძვ.წ. 107-88)
* [[ბერენიკა III]] (ძვ.წ. 81-80)
* [[პტოლემე XI]] (ძვ.წ. 80)
* [[პტოლემე XII]] (ძვ.წ. 80-58, ძვ.წ. 55-51)
* [[კლეოპატრა V]] (ძვ.წ. 58-57)
* [[კლეოპატრა VII]] (ძვ.წ. 51-30)
* [[არსინოა IV]] (ძვ.წ. 48-47)

=== პტოლემეების გამარტივებული ხე ===
{{პტოლემეების გამარტივებული ხე}}

=== დინასტიის სხვა წევრები ===
=== სამედიცინო ანალიზი ===

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.historyofmacedonia.org/AncientMacedonia/Ptolemies.htm პტოლემეს სამეფოს ისტორია]
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/180468/ancient-Egypt/22341/The-Ptolemaic-dynasty პტოლემეების დინასტია]
* [http://www.cemml.colostate.edu/cultural/09476/egypt02-07enl.html ეგვიპტე: პტოლემეებიდან არაბებამდე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150125073717/http://www.cemml.colostate.edu/cultural/09476/egypt02-07enl.html |date=2015-01-25 }}
* [http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Ptolemaic_dynasty ეგვიპტის პტოლემეების დინატია]
* [http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/gr/background.html პტოლემეების ეგვიპტე]

{{იმპერიები}}

[[კატეგორია:ეგვიპტის ისტორია]]
[[კატეგორია:აფრიკის ყოფილი ქვეყნები]]
[[კატეგორია:პტოლემეების დინასტია]]
[[კატეგორია:იმპერიალიზმი ძველ საბერძნეთში]]