იხილეთ წყარო გვერდისთვის რაჟდენ რუსიშვილი

'''რაჟდენ რუსიშცილი''' (დ.  [[1900]] — გ. [[1984]]) — ქართველი ქიმიკოსი.

==ბიოგრაფია== 
თავადი [[რუსიშვილები]] ზოგჯერ იწოდებოდნენ ყორჩიბაშ–რუსიშვილებად, ზოგჯერ კი ყორჩიბაშიშვილებადაც. ყორჩიბაში ეწოდებოდა სპარსეთის შაჰინშაჰის პირადი დაცვისა და სამეფო კავალერიის უფროსს. აღმოსავლეთ საქართველოში ეს თანამდებობა შემოიღო ქართლის მეფე [[როსტომი (ქართლის მეფე)|როსტომმა]], რომელიც ერთხანს [[კახეთი|კახეთსაც]] განაგებდა. შეესაბამებოდა მსახურთუხუცესის მანამდე არსებულ თანამდებობას. კახეთის სამეფო კარზე თავად რუსიშვილებს სხვადასხვა დროს ეკავათ: ყორჩიბაშის, მდივანბეგის, მოლარეთუხუცესის (მთავარი ხაზინადარი), ბოქაულთუხუცესის, ბაზიერთუხუცესის, მოურავისა და ნაზირის თანამდებობები. ამ გვარისშვილნი წარმატებით მოღვაწეობდნენ სასულიერო ასპარეზზეც, ხოლო ზოგიერთ მათგანს ნეკრესის ეპისკოპოსის თანამდებობა ეკავა.  თელავში მცხოვრებ თავად გრიგოლ (გოგლო) გიორგის ძე რუსიშვილსა და მის მეუღლეს, თავად ილია ჯანდიერის ასულ ნატალიას ექვსი შვილი ჰყავდათ: ილია ([[1889]]–[[1969]]), ნინო ( [[1890]]–[[1955]]), გიორგი ([[1892]]–[[1958]]), რაჟდენი ([[1900]]–[[1984]]), ვასილი ([[1901]]–[[1902]]) და დარია ([[1904]]–[[1992]]).

რაჟდენ რუსიშვილმა დაწყებითი განათლება [[თელავი|თელავში]] მიიღო. 17 წლის ჭაბუკი ახალდაარსებული თბილისის უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტის სტუდენტი გახდა. ქართულ უნივერსიტეტში გატარებულმა სამმა წელიწადმა რაჟდენს ბევრი რამ შესძინა. მას ურთიერთობა ჰქონდა უნივერსიტეტში მოღვაწე შესანიშნავ ქართველ მეცნიერებთან. შემდგომში იგი განსაკუთრებული პატივისცემით იხსენებდა [[ივანე ჯავახიშვილი|ივანე ჯავახიშვილს]], რომელიც დედით ( სოფიო ათანასეს ასული ვახვახიშვილი) თელაველი იყო და კარგად იცნობდა ამ ქალაქში მცხოვრებ რუსიშვილებს. სწორედ დიდი მეცნიერის რჩევით გადაწყვიტა რაჟდენმა ქიმიკოსი გამხდარიყო. მას მუდამ ახსოვდა ივანე ჯავახიშვილის სიტყვები: „XX საუკუნე ტექნიკის საუკუნე იქნება და ამ სფეროში საქართველოს კვალიფიციური სპეციალისტები დასჭირდებაო“. ყმაწვილობიდან ქიმიით გატაცებულ ჭაბუკს ერთ–ერთი ქიმიური ცდის დროს თვალი დაუზიანდა, რის გამოც საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამხედრო–სამედიცინო კომისიამ იგი სავალდებულო სამხედრო სამსახურიდან გაათავისუფლა. [[1921]] წელს, რექტორ ივანე ჯავახიშვილის რეკომენდაციით, თბილისის უნივერსიტეტის წარჩინებული სტუდენტები ცოდნის გასაღრმავებლად მიავლინეს დასავლეთ ევროპის წამყვან უნივერსიტეტებში. მათ შორის იყო რაჟდენ რუსიშვილიც. [[გერმანია|გერმანიაში]] ჩასულ სტუდენტებს დახვედრიან ძმები ივანე და ალექსანდრე ნიკურაძეები, რომლებიც იქ ჯერ კიდევ [[1919]] წელს ჩავიდნენ ივანე ჯავახიშვილისა და [[პეტრე მელიქიშვილი|პეტრე მელიქიშვილის]] რეკომენდაციით.

რაჟდენი ერთხანს გიოტინგენში ცხოვრობდა და ამ ქალაქის უნივერსიტეტში სწავლობდა, შემდეგ [[მიუნხენი|მიუნხენში]] გადავიდა და [[1927]] წელს იქ დაამთავრა უმაღლესი ტექნიკური სასწავლებელი. [[1928]] წელს დაიცვა დისერტაცია ქიმიის დარგში და დოქტორ–ინჟინრის სამეცნიერო ხარისხი მოიპოვა ([[1928]]). მისი დისერტაციის თემა იყო – „ანილინის და მისი ზოგიერთი ნაწარმის რეაქციები ბენზალდეჰიდთან და პიროყურძნის მჟავასთან“. ამ პერიოდიდან გერმანიაში გამომავალ სამეცნიერო ჟურნალებში „ფიზიკა“, „ფიზიკური ქიმია“, „ელექტროტექნიკა“ და სხვ. სისტემატურად ქვეყნდებოდა მისი სამეცნიერო სტატიები ფიზიკასა და ქიმიაში, ზოგჯერ [[ალექსანდრე ნიკურაძე|ალექსანდრე ნიკურაძის]] თანაავტორობით. 

გერმანიის ხელისუფლების სათავეში ნაციონალ–სოციალისტების მოსვლის ([[1933]] წელი) შემდეგ, ამ ქვეყანაში მცხოვრებ ქართველ ემიგრანტთა ერთი ნაწილი მათ სამსახურში ჩადგა. მოქმედებდნენ რა პრინციპით – „ჩემი მტრის მტერი – ჩემი მეგობარია“. გერმანელთა მხარეს აღმოჩნდა რაჟდენ რუსიშვილის ბევრი მეგობარი, მაგრამ თავად რაჟდენი არასოდეს ჩარეულა პოლიტიკაში და მხოლოდ სამეცნიერო საქმიანობას ეწეოდა. მის მიერ მიუნხენში მოწყობილი ლაბორატორიის ხშირი სტუმრები იყვნენ – ძმები ნიკურაძეები, [[გრიგოლ რობაქიძე]], [[გიორგი მაღალაშვილი]], გერმანისტი [[ნიკო ქადაგიძე]], დიდი გერმანელი მოაზროვნე [[თომას მანი]] და სხვები.            

II მსოფლიო ომის დაწყებამდე რამდენიმე თვით ადრე, რაჟდენ რუსიშვილმა გერმანია დატოვა და საცხოვრებლად [[ინგლისი|ინგლისში]], ქალაქ [[ილი|ილიში]] გადავიდა. მან იქაც ნაყოფიერად განაგრძო სამეცნიერო მოღვაწეობა ქიმიასა და ფიზიკაში. საგულისხმოა, რომ ილიში, ფილდსაიდის ქუჩაზე მდებარე ორსართულიანი სახლის ეზოში რაჟდენმა ვაზი ახარა და მშვენიერი ვენახი გააშენა. კახელი თავადიშვილი, რომელსაც განგებამ ცხოვრება ნისლიან ალბიონზე არგუნა, სამშობლოს მონატრებას ვენახის მოვლით იქარვებდა.  რაჟდენმა არაერთხელ სცადა საქართველოში დარჩენილ და–ძმებთან დაკავშირება, მაგრამ ამაოდ. მან ეს მხოლოდ [[1963]] წელს მოახერხა და თავის უმცროს დას ტელეფონით ესაუბრა. [[1966]] წელს დარია რუსიშვილს უფლება დართეს დიდი ხნის ნატვრა აესრულებინა, მოსკოვიდან დიდ ბრიტანეთში გამგზავრებულიყო და ძმა მოენახულებინა. [[1973]] წელს რაჟდენ რუსიშვილსაც აუხდა სანუკვარი ოცნება და მარიამობისთვეს საქართველოს ეწვია. ნახევარსაუკუნოვანი განშორების შემდეგ [[თბილისი|თბილისში]] ჩამოსულმა რაჟდენმა დაიჩოქა და ქართულ მიწას ეამბორა. მშობლიური [[თელავი|თელავიც]] მოინახულა და სიყრმის მეგობრებს შეხვდა.

[[1984]] წლის იანვარში დარია რუსიშვილი მეხუთედ ესტუმრა თავის ძმას, რომელიც უკვე მძიმედ ავადმყოფობდა. დის ჩასვლიდან მეათე დღეს, რაჟდენი გარდაიცვალა. 83 წლის რაჟდენ რუსიშვილის გარდაცვალებას ასე გამოეხმაურა ადგილობრივი ინგლისური გაზეთი: „მისი გვარი ქართული არისტოკრატიული წარმომავლობისა იყო. ცხოვრობდა და სწავლობდა გერმანიაში, სადაც მეცნიერებათა დოქტორი გახდა. II მსოფლიო ომის დაწყებამდე დასახლდა ინგლისში, ქალაქ ილიში, სადაც მარტოხელა ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა. საქმიანობდა მრავალ ქვეყანაში, მათ შორის, ინდოეთსა და თურქეთში. იყო სასურსათო ფირმების საგანგებო ტექნიკური კონსულტანტი. მისი სახლი გადაქცეული იყო ლაბორატორიად, სადაც მრავალი ქიმიური ექსპერიმენტი ეწყობოდა.

რაჟდენ რუსიშვილი დაკრძალეს [[1984]] წლის [[19 იანვარი|19 იანვარს]]. ქალბატონმა დარიკომ არ მოისურვა ძმის ნეშტის შორეულ ქვეყანაში დატოვება და სამშობლოში გადმოასვენა. უცხოეთში მოღვაწე მეცნიერის ფერფლი მიწას მიაბარეს ვაკის სასაფლაოზე, თავისი ძმის, ცნობილი თერაპევტის, პროფესორ გიორგი რუსიშვილის გვერდით.

==ლიტერატურა==
*ისტორიანი : ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალი. - თბილისი, 2014

==რესურსები ინტერნეტში==
*[http://www.nplg.gov.ge/emigrants/ka/00000320/ რაჟდენ რუსიშვილი]

{{DEFAULTSORT:რუსიშვილი, რაჟდენ}}
[[კატეგორია:ქართველი ქიმიკოსები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1900]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1984]]