იხილეთ წყარო გვერდისთვის საერთაშორისო სამართალი

'''საერთაშორისო სამართალი''' — სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობათა სფეროში მოქმედი ქცევის წესების ერთობლიობა, რომელიც აღიარებულია სახელმწიფოთა და საერთაშორისო სამართლის სხვა სუბიექტთა მიერ იურიდიულად სავალდებულო ნორმებად და გამოხატავს სუბიექტთა საერთო ინტერესებს, რომლებიც თავს იჩენენ საერთაშორისო ხელშეკრულებებსა თუ ჩვეულებებში და რომელთა შესრულებას უზრუნველყოფენ სუბიექტები ინდივიდუალურად ან კოლექტიურად. იგი მიიღება [[სუვერენული სახელმწიფო|სუვერენულ სახელმწიფო]]თა შორის ურთიერთშეთნხმებების საფუძველზე. საერთაშორისო სამართლის მიზანს წარმოადგენს ნაციონალურ კანონმდებლობათა შეხამება ერთიანი საერთაშორისო სამართლის ნორმების შესამუშავებლად. საერთაშორისო სამართლის ქვესახეობას წარმოადგენს [[საერთაშორისო საზღვაო სამართალი]], [[საერთაშორისო საჰაერო სამართალი]], საერთაშორისო სამართალი [[კოსმოსური სივრცე|კოსმოსური სივრცის]] გამოყენების თაობაზე, [[ადამიანის უფლებები]], [[საერთაშორისო ეკონომიკური სამართალი]], [[საერთაშორისო გარემოს დაცვის სამართალი]].

საერთაშორისო სამართლის ცნება პირველად ჯერემი ბენტჰემმა [[1780]] წელს წიგნში „შესავალი მორალისა და წარმომადგენლობის პრინციპებში“ გამოიყენა. დაახლოებით [[1840]] წლიდან ამ ცნებამ [[ინგლისური ენა|ინგლისურ]] და [[რომანული ენები|რომანულ ენებში ]] ძველი ტერმინი „ხალხთა სამართალი“ ჩაანაცვლა ({{lang-fr|droit de gens}}) ცნება „ხალხთა სამართალი“ ძალიან ძველია და რომაულ ეპოქას უკავშირდება. [[რომაელები]] საერთაშორისო ურთიერთობებში ''ius gentium''-ის პრინციპით ხელმძღვანელობდნენ (შემონახულია [[ციცერონი]]ს ნაწერებში). [[გერმანული ენა|გერმანულ]], [[დანიური ენა|დანიურ]], [[სკანდინავიური ენები|სკანდინავიურ]] და ზოგიერთ [[სლავური ენები|სლავურ ენებში]] ისევ ძველი ცნება „ხალხთა სამართალი“ გამოიყენება (მაგ.: Völkerrecht, Volkenrecht...)

[[პირველი მსოფლიო ომი|პირველსა]] და [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომს]] შუა მოღვაწე მკვლევარებს საერთაშორისო სამართლის დეფინიციასთან დაკავშირებით პრობლემა არ შექმიათ. აზრთა სხვადასხაობის მიუხედავად ისინი თანხმდებობნენ, რომ საერთაშორისო სამართალი სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობის დარეგულირების საშუალებაა. პოზიტივისტთა დომინანტური დოქტრინის თანახმად საერთაშორისო სამართლის ერთადერთი სუბიექტი სახელმწიფო იყო.

თუმცა ეს მოსაზრება მაშინაც არ შეესაბამებოდა სიმართლეს. უკვე მაშინაც არსებობდა მცირე რაოდენობის საერთაშორისო სამართლებრივი წარმონაქმნები, რომელთაც სახელმწიფოს სტატუსი არ ჰქონდათ. მეორე მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ საერთაშორისო არენაზე გამოჩნდა უამრავი სახელმწიფოთაშორისო ორგანიზაცია, კერძო პირების მიერ დაარსებული რამდენიმე საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია, ბევრი მრავალეროვნული კონცერნი, [[ეთნიკური უმცირესობა|ეთნიკური უმცირესობები]], რომელთაც საერთაშორისო სამართლებრივი სუბიექტის სტატუსი მიიღეს.

საერთაშორისო სამართლის ცნების მუდმივ განვითარებაზე [[ამერიკის სამართლის ინსტიტუტი]]ს „საერთაშორისო სამართლის“ დეფინიციაც (მესამე შესწორება) მიუთითებს, რომელშიც საერთაშორისო სამართლის სუბიექტებად განიხილება, როგორც სუვერენული სახელმწიფოები, ასევე საერთაშორისო ორგანიზაციები და (შეზღუდული უფლებებით) კერძო და იურიდიული პირები.

საერთაშორისო სამართლის საფუძვლებზე საუბრისას ყურადღება უნდა მიექცეს შემდეგ მნიშვნელოვან თეორიულ ასპექტებს:

'''საყოველთაო და რეგიონალური საერთაშორისო სამართალი'''

'''საერთაშორისო სამართლის თავისებურებები'''

'''საერთაშორისო სამართალი, როგორც „სამართალი“'''

'''საერთაშორისო სამართლის საზღვრები'''

==ტერმინოლოგია==

ტერმინი „საერთაშორისო სამართალი“ [[სამოქალაქო სამართალი|სამოქალაქო სამართლის]] სპეციალისტების მიერ, რომლებიც ცდილობენ მისდიონ [[რომაული სამართალი|რომაული სამართლის]] ტრადიციებს, ხშირად დაყოფილია როგორც „კერძო“ და „საჯარო“ საერთაშორისო სამართალი.<ref>There is an ongoing debate on the relationship between different branches of international law. {{cite journal|last1=Koskenniemi|first1=Marti|date=September 2002|title=Fragmentation of International Law? Postmodern Anxieties|journal=Leiden Journal of International Law|volume=15|issue=3|pages=553–579|doi=10.1017/S0922156502000262|issn = 0922-1565}} {{cite journal|last1=Yun|first1=Seira|date=2014|title=Breaking Imaginary Barriers: Obligations of Armed Non-State Actors Under General Human Rights Law – The Case of the Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child|journal=Journal of International Humanitarian Legal Studies|volume=5|issue=1–2|pages=213–257|ssrn=2556825|accessdate=|doi=10.1163/18781527-00501008}}</ref>  რომაელი იურისტები განსხვავებენ 	''jus gentium'', სახელმწიფოთა სამართალი, და ''jus inter gentes'', სახელმწიფოთა შორის შეთანხმებები. ამ შეხედულებათა დაყრდნობით საერთაშორისო საჯარო სამართალი არეგულირებს  სახელმწიფთა საერთაშორისო ურთიერთობებს და აერთიანებს შემდეგ დარგებს: [[საერთაშორისო  სახელშეკრულებლო სამართალი |საერთაშორისო  სახელშეკრულებლო სამართალი]], [[საერთაშორისო საზღვაო სამართალი]], [[საერთაშორისო სისხლის სამართალი]], [[საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართალი]], [[ლტოლვილთა სამართალი]] და ა.შ.  რაც შეეხება „კერძო“ საერთაშორისო სამართალს, ის მოიცავს ისეთ საკითხებს, როგორიცაა ეროვნული სასამართლოების უირისდიქციის განხორციელება ისეთ საქმეებზე, რომელიც საერთაშორისო ელემენტებს შეიცავს და ასეთ საქმეებზე რომელი ქვეყნის კანონები გამოიყენება.<ref>{{cite web|url=http://www.oas.org/en/sla/dil/private_international_law.asp|title=Private International Law|date=August 2009|website=Oas.org|accessdate=27 December 2017}}</ref>

უახლესი კონცეფცია, რომელიც გაჩნდა საერთაშორისო სამართალში, ესაა „ზესახელმწიფოებრივი სამართალი“, რომელიც ეხება რეგიონულ შეთანხმებებს. ასეთი შეთანხმებები სახელმწიფოებს ბოჭავს და ეროვნულ კანონმდებლობასთან კონკურეციის შემთხვევაში უპირატესობა ენიჭებს საერთაშორისო შეთანხმებას, რომლის წევრებიც ეს უკანასკნელი სახელმწიფოები არიან.<ref>{{cite web|url=http://www.inquiriesjournal.com/articles/883/the-sovereignty-of-the-european-court-of-justice-and-the-eus-supranational-legal-system|title=The Sovereignty of the European Court of Justice and the EU's Supranational Legal System|author=Kolcak, Hakan|website=Inquiriesjournal.com|accessdate=27 December 2017}}</ref> ზესახელწიფოებრივი სამართალი გამოიყენება იმ დროს, როდესაც სახელმწიფოებს სურთ კონკრეტული დავები ან რაიმე გადაწყვეტილებები განხილულ იქნას საერთაშორისო ტრიბუნალის მეშვეობით.<ref name="Blanpain2010">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ahaoKRbqPdMC&pg=PA410|title=Comparative Labour Law and Industrial Relations in Industrialized Market Economies|last=Blanpain|first=Roger|publisher=Kluwer Law International|year=2010|isbn=9789041133489|pages=410 n.61|accessdate=5 December 2015}}</ref> [[ევროკავშირი]] არის ძალიან ნათელი მაგალითი საერთაშორისო ხელშეკრულების ორგანიზაციისა, რომელიც ევროპულ სასამართლოსთან ერთად ნერგავს ზესახელწიმფიოებრივ სასამართლო სისტემას, რის საფუძველზეც „ევროპულ სამართალს“ აქვს უზენაესი ძალა მისი წევრი სახელწიფოების ეროვნულ სამართალთან კონკურენციისას.

==ისტორია==
[[ფაილი:Tratado de kadesh.jpg|250px|მინი| [[კადეშის ზავი|ქადეშის ზავის]] ხეთური ვერსია, საერთაშორისო შეთანხმებების ადრეული მაგალითები. ]]
საერთაშორისო სამართლის საწყისები უძველესი დროიდან მოდის. ერთ-ერთი პირველი მაგალითი საზავო ხელშეკრულებებია, რომელებიც დადებულია [[მესოპოტამია|მესოპოტამიის]] ქალაქ-სახელწიფოებს შორის (ძვ. წ. დაახლ. 2100 წ.), ასევე ძვ. წ. 1258 წელს დადებული საზავო ხელშეკრულება ეგვიპტის ფარაონ [[რამსეს II|რამსეს II-სა]] და [[ხეთების სამეფო|ხეთების]] მეფის [[ხათუსილი III|ხათუსილი III-ს]] შორის. ასევე შესაძლოა ასეთ საერთაშორისო ხელშეკრულებებს შორის განიხილებოდეს სხვადასხვა შეთანხმება პოლიტიკურ საკითხებზე ხმელთაშუაზღვისპირეთსა და აღმოსავლეთ აზიაში.

[[ძველი საბერძნეთი|ძველმა საბერძნეთმა]], რომელმაც განავითარა მმართველობის სისტემები და საერთაშორისო ურთიერთობები, დიდი წვლილი შეიტანა საერთაშორისო სამართლის სისტების ჩამოყალიბებაში. მრავალი საზავო ხელშეკრულება იდებოდა საბერძნეთის ქალაქ-სახელწფოებსა და მეზობელ სახელმწიფოებს შორის. [[რომის იმპერია|რომის იმპერიამ]] ჩამოაყალიბა ადრეული კონცეფცია საერთაშორისო სამართალში, კერძოდ, ''jus gentium'' („სახელმწიფოთა სამართალი“), რომელიც აწესრიგებდა რომის იმპერიაში მცხოვრებ უცხოელთა უფლებებს, ასევე უცხოელებსა და რომის მოქალაქეებს შორის ურთიერთობებს.  მიუხედავად ზემოთქმულისა თუ თანამედროვე საერთაშორისო სამართალს შევადარებთ რომაულ სამართალს მათ შორის განსხვავება მკაფიოდ გამოიკვეთება, ვინაიდან რომაული სამართალი უნივერსალურობის კონტექსტში აწესრიგებდა ურთიერთობებს რომაელი მოქალაქეებსა და უცხოელებს შორის, თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი კი ისეთი პოლიტიკური ერთეულების ურთიერთობებს აწესრიგებს, როგორიცაა სახელმწიფოები.

ძვ. წ. VIII საუკუნეში, [[გაზაფხულისა და შემოდგომის პერიოდი|გაზაფხულისა და შემოდგომის პერიოდის]] დასაწყისში, [[ჩინეთი]] ეთნიკურად ხანებით დასახლებულთა სახელმწიფობად იყო დაყოფილი. მათ ხშირად ჰქონდათ კონფლიქტი ერთამენთთან. ამ კონფლიქტების ნიადაგზე წარმოიშა წესები [[დიპლომატია|დიპლომატიისა]] და შეთანხმებების წარმოებისთვის. წესები მოიცავდა სხვადასხვა საკითხს, მათ შორის სამართლიანი ომის წარმოების საფუძვლებს, ნეიტრალური მხარის უფლებების შესახებ დანაწესებს, ასევე სახელმწიფოთა გაერთიანებისა და გაყოფის წესებს. [[მებრძოლი სამეფოების პერიოდი|მებრძოლი სამეფოების პერიოდში]] განვითარდა ორი ძირითადი სკოლა, [[კონფუციანიზმი]] და [[ლეგალიზმი]], რომელთაგან ორივე აღნიშნავდა, რომ ეროვნული და საერთაშორისო სამართლის სფეროები მჭიდროდ იყო ერთმანეთთან დაკავშირებული, ასევე ცდილობდა ჩამოეყალიბებინა ნორმატიული პრინციპები, რომელთა მეშვეობით დაარეგულირებდნენ საგარეო ურთიერთობებს. ანალოგიური მოსაზრებები განვითარდა ინდოეთის პროვინციებში. თანადათანობით, სახელმწიფოების ტერიტორიაზე დაარსდა მუდმივმოქმედი და დროებითი საელჩოები, რომლებთა მეშვეობით მყარდებოდა საერთაშორისო ურთიერთობები სახელმწიფოთა შორის.<ref>{{Cite journal|last=Alexander|first=C. H.|date=1952|title=International Law in India|journal=The International and Comparative Law Quarterly|volume=1|issue=3|pages=289–300|issn=0020-5893|jstor=755410|doi=10.1093/iclqaj/1.Pt3.289}}</ref>

[[V საუკუნე|V საუკუნეში]], [[დასავლეთ რომის იმპერია|დასავლეთ რომის იმპერიის]] დაცმის შემდგომ, დასავლეთ ევროპის ტერიტორიაზე რამდენიმე სახელმწიფო წარმოიშვა, რომელთაც საუკუნეების მანძილზე დაძაბული ურთიერთობები ჰქონდათ. პოლიტიკური ძალაუფლება გადანაწილებული იყო სხვადასხვა სუბიექტებზე, მათ შორის იყო ეკლესია, სავაჭრო ქალაქ-სახელმწიფოები და სამეფოები. როგორც ჩინეთი და ინდოეთი, ეს სუბიექტებიც ცდილობდნენ შეემუშავებინათ ნორმები, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ მათ სტაბილურ პოლიტიკურ და დიპლომატიურ ურთიერთობებს. ადრეული მაგალითები ასეთი ნორმებისა გაერთიანებული იყო საეკლესიო სამართალში, რომელიც აწესრიგებდა საეკლესიო ინსტიტუტებისა და სამღვდელოების ფუნქციონირებას მთელს ევროპაში. ასევე განვითარდა სავაჭრო და საზღვაო სამართალი, რომელიც მოიცავდა ჩრდილოეთ ევროპას და [[ბალტიისპირეთი|ბალტიისპირეთს]].<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=hOVRAAAAcAAJ&pg=PA13|title=A Law Dictionary: Adapted to the Constitution and Laws of the United States of America, and of the Several States of the American Union : with References to the Civil and Other Systems of Foreign Law : to which is Added Kelham's Dictionary of the Norman and Old French Lanuage|last=Bouvier|first=John|date=1864|publisher=G.W. Childs|language=en}}</ref>

ისლამურ სამყაროში საგარეო ურთიერთობების წარმოება ემყარებოდა მსოფლიოს სამ კატეგორიად დაყოფას: დარ ალ-ისლამი (ისლამის ტერიტორია), სადაც ისლამური კანონები ჭარბობდა; დარ ალ-სულჰი (ხელშეკრულების ტერიტორია), არაისლამური სამეფოები, რომლებმაც შეწყვიტეს საომარი მოქმედებები ისლამურ სახელწიფოებთან და დადეს საზავო ხელშეკრულებები; და დარ ალ-ჰარბი (ომის ტერიტორია), არაისლამური ტერიტორია რომელთანაც აწარმოებდნენ ომს და მოუწოდებდნენ მიეღოთ ისლამი.<ref>[http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e491 Dar al-Islam] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121213060209/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e491 |date=2012-12-13 }} The Oxford Dictionary of Islam {{verify source |date=August 2019 |reason=This ref was deleted ([[Special:Diff/899570354]]) by a bug in VisualEditor and later restored by a bot from the original cite at [[Special:Permalink/893933828]] cite #3 - please verify the cite's accuracy and remove this {verify source} template. [[User:GreenC bot/Job 18]]}}</ref><ref>[http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e496 Dar al-Sulh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100527104027/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e496 |date=2010-05-27 }} The Oxford Dictionary of Islam {{verify source |date=August 2019 |reason=This ref was deleted ([[Special:Diff/899570354]]) by a bug in VisualEditor and later restored by a bot from the original cite at [[Special:Permalink/893933828]] cite #4 - please verify the cite's accuracy and remove this {verify source} template. [[User:GreenC bot/Job 18]]}}</ref>  [[VII საუკუნე|VII საუკუნეში]], ადრეული [[ხალიფატი|ხალიფატის]] დროს, ისლამური სამართლის პრინციპები, რომლებიც სამხედრო ტყვეების მოპყრობას ეხებოდა, ითვლება საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის საწყისებად. იმ პერიოდის ისლამურმა სამართალმა დააწესა ჰუმანიტარული შეზღუდვები, ომის წარმოებასთან დაკავშირებით, ასევე დააწესა საომარი მოქმედებების შეწყვეტის წინაპირობები, მკაცრად გაიმიჯნა სამოქალაქო და სამხედრო პირები და მათ მიმართ მოპყრობა, ზედმეტი სისასტიკე აიკრძალა, ასევე დაეკისრათ ავადმყოფებსა და დაჭრილებზე ზრუნვის ვალდებულება.<ref>{{cite book |last1=Saeed |first1=Abdullah |title=Human Rights and Islam: An Introduction to Key Debates between Islamic Law and International Human Rights Law |date=2018 |publisher=[[Edward Elgar Publishing]] |isbn=9781784716585 |page=299 |url=https://books.google.com/books?id=9ChWDwAAQBAJ&pg=PT299}}</ref>   ტყვეების მოპყრობასთან დაკავშირებით შემდეგი მოთხოვნები იყო ჩამოყალიბებული - თავშესაფრით, საკვებითა და ტანსაცმლით უზრუნველყოფა, მათი კულტურის პატივისცემა, ნებისმიერი სახით წამების აკრძალვა, გაუპატიურება ან შურისძიება. ზოგიერთი ამ პრინციპების კოდიფიცირება ევროპამ მხოლოდ თანამედროვე დროში მოახდინა.<ref>{{cite book |last1=Malekian |first1=Farhad |title=Principles of Islamic International Criminal Law: A Comparative Search |date=2011 |publisher=[[Brill Publishers|BRILL]] |isbn=9789004203969 |page=335 |url=https://books.google.com/books?id=MPNamMveFVMC&pg=PA335}}</ref>

შუა საუკუნეების ევროპაში საერთაშორისო სამართალი პირველ რიგში მოიცავდა ომის მიზნებისა და ლეგიტიმურობის ჩამოყალიბებას, ასევე ცდილობდა დაედგინა თუ რას წარმოადგენდა „სამართლიანი ომი“. დროებითი ზავის თეორიის თანახმად ის სახელმწიფო რომელიც უკანანო ომს აწარმოებდა ვერ მიიღებდა ნადავლს ან ტერიტორიას.<ref>Randall Lesaffer, “Too Much History: from War as Sanction to the Sanctioning of War”, in Marc Weller (ed.), The Oxford Handbook of the Use of Force in International Law (Oxford: Oxford University Press, 2015), p.37-38</ref>  ბუნებითი სამართლის ბერძნულ-რომაული კონცეფცია გაერთიანებული იყო რელიგიურ პრინციპებთან, რომელიც ებრაელი ფილოსოფოსის [[მაიმონიდი|მოსე მაიმონიდის]] და ქრისტიანი თეოლოგის [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელის]] მიერ იქნა შემუშავებული. მათ სურდა შეექმნათ ახალი დისციპლინა - „სახელმწიფოთა სამართალი“, რომელიც ბუნებითი სამართლის ნორმებს გამოიყენებდა სახელმწიფოთა ურთიერთობებში. 

===თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის წარმოშობა===

[[XV საუკუნე|XV საუკუნეში]] ისეთმა ფაქტორებმა იჩინეს თავი, რომლებმაც დააჩქარეს საერთაშორისო სამართლის განვითარება. [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] დაცემის შემდეგ დასავლეთ ევროპაში ბერძენი ფილოსოფოსების შედინება დაიწყო, ამავე საუკუნეში გავრცელდა [[ბეჭდვა|ბეჭდვის]] ხერხი, განვითარდა ჰუმანიზმი და ინდივიდუალური უფლებების იდეა. ევროპელთა მიერ ნაოსნობის განვითარებამ ხელი შეუწყო მეცნიერებს შეექმნათ ისეთი კონცეპტუალური სისტემა, რომლის მეშვეობით დაარეგულირებდნენ სხვადასხვა ხალხებს შორის ურთიერთობებს. ცენტრალიზებული სახელმწიფოების შექმნამ, როგორებიცაა [[ესპანეთი]] და [[საფრანგეთი]], მოიტანა მეტი სიმდიდრე, ამბიცია და ვაჭრობა, რომელთაც სჭირდებოდათ სულ უფრო დახვეწილი წესებისა და რეგულაციების ჩამოყალიბება.

[[იტალიის ნახევარკუნძული]], რომელიც სხვადასხვა ქალაქ-სახელმწიფოდ იყო დაყოფილი, კომპლექსური და დაძაბული ურთიერთობებით ხასიათდებოდა. სწორედ ამ ფაქტორმა განაპირობა შემდგომში [[საერთაშორისო სამართლის თეორია|საერთაშორისო სამართლის თეორიის]] ჩამოყალიბება. იურისტმა და სამართლის პროფესორმა [[ბართოლო დე საქროფერატო|ბართოლო დე საქროფერატომ]] ([[1313]]–[[1357]]), რომელიც კარგად იყო გათვიცნობიერებული რომაულ და ბიზანტიურ სამართალში, დიდი წვლილი შეიტანა „სასამართლო სისიტემების კონფლიქტის“ სფეროს განვითარებაში, რომელიც ეხებოდა კერძო ინდივიდებისა და სხვადასხვა სუვერენულ სუბიექტებს შორის დავას. ის ითვლება საერთაშორისო კერძო სამართლის დამაარსებლად. ასევე იტალიელმა იურისტმა და სამართლის პროფესორმა, [[ბალდუს დე უბალდისი|ბალდუს დე უბალდისმა]] ([[1327]]–[[1400]]), გამოაქვეყნა ვრცელი ნაშრომი რომაული, საეკლესიო და ფეოდალური სამართლის კომენტარებთან ერთად, რომელშიც განიხილებოდა ორგანიზებული სამართლის წყაროები, რომელიც შესაძლოა გამოყენებული ყოფილიყო სხვადასხვა ერის მიერ. [[ალბერიკო გენტილი]] ([[1552]]–[[1608]]) ითვლება საერთაშორისო სამართლის დამფუძნებლად, ვინაიდან [[1585]] წელს სწორედ მან დაწერა ერთ-ერთი პირველი ნაშრომი,  ''De Legationibus Libri Tres''.  მან კიდევ რამდენიმე წიგნი დაწერა საერთაშორისო სამართლის სხვადასხვა პრობლემატურ საკითხზე, მათ შორის გამორჩეულია ''De jure belli libri tres'' (სამი წიგნი ომის სამართლის შესახებ), რომელშიც გადმოცემულია ყოვლისმომცველი კომენტარები ომის სამართლისა და ხელშეკრულებების შესახებ.

[[ესპანეთის იმპერია|ესპანეთის იმპერიამ]], რომელიც XVI-XVII საუკუნეებში სწრაფად ვითარდებოდა, როგორც ეკონომიკურად ისე ინტელექტუალურად, დიდი წვლილი შეიტანა საერთაშორისო სამართლის განვითარებაში. [[ფრანცისკო დე ვიტორია]]მ ([[1486]]–[[1546]]), რომელიც შეშფოთებული იყო ესპანეთის ტერიტორიაზე ეროვნული უმცირესობის შევიწროებით, წარმოადგინა ადამიანის თანდაყოლილი უფლებების და ღირსების იდეა, როგორც საყრდენი სახელმწიფოთა სამართლის, ეს აღმოჩნდა ადრეული ვერსია ადამიანების სუვერენული თანასწორობის კონცეფციისა. [[ფრანცისკო სუარესი]] ([[1548]]–[[1617]]) გამოთქვამდა მოსაზრებას რომ საერთაშორისო სამართალი დაფუძნებული იყო [[ბუნებითი სამართალი|ბუნებითი სამართლზე]].
[[ფაილი:Grotius - De jure belli ac pacis, 1680 - 206.tif|250px|მინი|მარცხნივ|ჰუგო გროციუსის ნაშრომი ''De jure belli ac pacis'' ითვლება საერთაშორისო სამართლის ერთ-ერთ ფუნდამენტურ ნაშრომად (ფოტოზე ნაჩვენებია სათაური გამოცემული 1631 წელს).]]
ჰოლანდიელი იურისტი [[ჰუგო გროციუსი]] ([[1583]]–[[1645]]) საერთაშორისოდ აღიარებულია ყველაზე გავლენიან პიროვნებად საერთაშორისო სამართლის დარგში. ის იყო ერთ-ერთი პირველი მეცნიერი, რომელმაც გამოაქვეყნა ნაშრომი საერთაშორისო წესრიგის შესახებ, რომ ის მიიღწევა არა ძალის გამოყენებით და ომის წარმოებით, არამედ ფაქტობრივი კანონების, ურთიერთშეთანხმებისა და ჩვეულების საფუძველზე.<ref>Hedley Bull; [[Adam Roberts (scholar)|Adam Roberts]]; Benedict Kingsbury) (eds.). ''Hugo Grotius and International Relations''. Oxford: Oxford UP. {{ISBN|978-0-19-825569-7}}.</ref> გროციუსმა მოახდინა საერთაშორისო სამართლის სეკულარიზაცია და ჩამოაყალიბა საყოველთაო სისტემად. მან [[1625]] წლის ნაშრომში, ''De Jure Belli ac Pacis'' (ომისა და მშვიდობის სამართალი),  ჩამოაყალიბა ბუნებითი სამართლის იმ პრინციპების სისტემა, რომელიც სავალდებულო იყო ყველა სახელმწიფოსთვის, მიუხედავად იმისა თუ რას ითვალისწინებდა მათი ეროვნული სამართალი და ჩვეულება. მან საფუძველი ჩაუყარა ღია ზღვის თავისუფლების პრინციპს, რომელიც არა მხოლოდ რელევანტური იყო  ევროპის კოლონიური სახელმწიფოებისთვის, არამედ დღესაც არ კარგავს აქტუალობას და რჩება საერთაშორისო სამართლის ქვაკუთხედად. მიუხედავად იმისა რომ საერთაშორისო სამართლის თანამედროვე სახით შესწავლა [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნეში]] დაიწყო, [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] მეცნიერები გენტილი, ვიქტორია და გროციუსი ითვლებიან „საერთაშორისო სამართლის მამებად“.<ref name="Jr.20122">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=jYvmAgAAQBAJ|title=How the Catholic Church Built Western Civilization|author=Thomas Woods Jr.|date=18 September 2012|publisher=Regnery Publishing, Incorporated, An Eagle Publishing Company|isbn=978-1-59698-328-1|pages=5, 141–142}}</ref>

გროციუსის შთაგონებით საერთაშორისო სამართალში ჩამოყალიბდა ორი სკოლა, [[ნატურალიზმი|ნატურალისტებისა]] და [[პოზიტივიზმი|პოზიტივისტების]]. გერმანელი იურისტი [[სამუელ პუფენდორფი|სამუელ პუდენდორფი]] ([[1632]]–[[1694]]) გამოთქვამდა მოსაზრებას, რომ ბუნებითი სამართალი სახელმწიფოებზე მაღლა მდგომია. თავის [[1672]] წლის ნაშრომში, ''De iure naturae et gentium'', განავრცო გროციუსის თეორია და ამტკიცებდა, რომ ბუნებითი სამართალი არეგულირებს მხოლოდ სახელმწიფოების საგარეო აქტებს. სახელწიფოთა ქმედებები მოიცავს ამ სახელმწიფოში შემავალი ინდივიდების ჯგუფთა ქმედებებს, ამგვარად ეს ინდივიდები სახელმწიფოსგან ითხოვენ ჩამოაყალიბონ გონივრული სამართალი, რომელიც თავის მხრივ დაუფძნებულია ბუნებით სამართალზე. პუფენდორფი იყო ერთ-ერთი პირველი მეცნიერი, რომელმაც გააფართოვა საერთაშორისო სამართალი და გასცდა ევროპის ქრისტიანული სახელმწიფოების ფარგლებს. ის მხარს უჭერდა დადგენილი ნორმები დანერგილიყო მსოფლიოს ყველა სახელმწიფოში და სავალდებულო ყოფილიყო ყველა ერისთვის.

მათ საპირისპიროდ, პოზიტივისტები, [[რიჩარდ ზუში]] ([[1590]]–[[1661]]) [[ინგლისი|ინგლისში]] და [[კორნელიუს ვან ბინკერშოკი]] ([[1673]]–[[1743]]) [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებში]], ამტკიცებდნენ რომ საერთაშორისო სამართალი გამომდინარეობს სახელმწიფოთა პრაქტიკიდან და არა ქრისტიანული ან ბერძნულ-რომაული წყაროებიდან. საერთაშორისო სამართლის შესწავლამ განაპირობა მისი ძირითადი ინტერესის, როგორიცაა ომის სამართალი, საზღვაო და კომერციული შეთანხმებები, შეცვლა. პოზიტივიზმის სკოლა იყენებდა ახალ სამეცნიერო მეთოდს და ამ თვალსაზრისით მხარს უჭერდა ემპირისტიკულ და ინდუქციურ მიდგომას, რომელიც ევროპაში თანდათანობით იკიდებდა ფეხს.

===„ვესტფალიური სისტემის“ ჩამოყალიბება===
[[ფაილი:Alberico Gentili.jpg|მინი|ალბერიკო გენტილი]]
[[XVI საუკუნე|XVI საუკუნეში]] განვითარებამ პიკს მიაღწია [[1648]] წელს [[ვესტფალიის ზავი|ვესტფალიის ზავის]] დადებით, რომელიც ითვლება ფინალურ მოვლენად საერთაშორისო სამართალში. „ვესტფალიის სუვერენიტეტმა“ ჩამოაყალიბა ამჟამინდელი საერთაშორისო სამართლებრივი წესრიგი, რომელიც ახასიათებს დამოუკიდებელ, სუვერენულ ორგანოებს, ცნობილი ასევე როგორც ერი-სახელმწიფოები. ისინი სარგებლობენ სუვერენული თანასწორობის უფლებით, მიუხედავად მათი ძალაუფლების, გავლენის სფეროს და ა.შ. ამასთან სარგებლობენ საზღვრების ხელშეუხებლობისა და საშიანო საქმეებში ჩაურევლობის უფლებით. ამ პერიოდიდან ერი-სახელმწიფოს კონცეფცია სწრაფად განვითარდა, რასაც მოჰყვა ურთიერთობათა ჩახლართულობა. ამის დასარეგულირებლად აუცილებელი გახდა სტაბილური, ფართოდ გავრცელებული, მისაღები წესების დამკვიდრება და ჩამოყალიბება. [[ნაციონალიზმი|ნაციონალიზმის]] იდეამ, რომელშიც ხალხმა საკუთარი თავის იდენტიფიცირება მოახდინა, როგორც რაღაც კონკრეტული ეროვნული ჯგუფის წევრისა, უფრო თვალსაჩინო გახადა ერი-სახელმწიფოების კონცეფცია. 

ნატურალისტური და პოზიტივისტური სკოლების მოსაზრებები სინთეზირდა, განსაკუთრებით, გერმანელი ფილოსოფოსის [[ქრისტიან ვოლფი|ქრისტიან ვოლფისა]] ([[1679]]–[[1754]]) და შვეიცარიელი იურისტის [[ემერიხ დე ვატელი|ემერიხ დე ვატელის]] ([[1714]]–[[1767]]) მიერ. ისინი ცდილობდნენ საშუალო დონის მიდგომა დაემკვიდრებინათ საერთაშორისო სამართალში. [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნეში]] უფრო ფართო აღიარება პოზიტივიზმმა მოიპოვა, მიუხედავად იმისა რომ ბუნებითი სამართალი მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა პოლიტიკურ ურთიერთობებში, ეს განსაკუთრებით გამოიკვეთა საფრანგეთისა და აშშ-ის რევოლუციებისას. 

ევროპაში განვითარდა სამართლის რამდენიმე სისტემა, მათ შორის კოდიფიცირებული [[კონტინენტური ევროპის სამართალი|კონტინენტური ევროპის სამართლის სისტემა]] და [[ანგლო-ამერიკული სამართალი|ანგლო-ამერიკული სამართლის სისტემა]], ეს უკანასკნელი დაფუძნებულია სასამართლო პრეცედენტებზე და არა უშუალოდ დაწერილ კანონებზე.

[[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] შუა პერიოდამდე, სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობები უფრო მეტად შეთანხმემებით წესრიგდებოდა, რომელიც ითავლისწინებდა კონკრეტული ქცევის წესების შესრულების ვალდებულებას ხელშემკვრელი სახელმწიფოსთვის. ერთ-ერთი პირველი ასეთი შეთანხმებათაგანი საერთაშორისო სამართალში იყო [[1863]] წლის ლიბერის კანონთა კრებული, რომელიც არეგულირებდა აშშ-ს მიერ გატარებულ ზომებს სამოქალაქო ომის კონტექსტში. ეს დოკუმენტი ითვლება პირველ წერილობით დეკლარაციად, რომელიც აერთიანებდა წესებსა და ნორმებს ომთან დაკავშირებით და რომელსაც ყველა ცივილიზებული ერი იყენებდა. ამ დოკუმენტის მეშვეობით პირველად მოხდა ომის დანაშაულებზე სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება. [[ჯორჯია |ჯორჯიას]] შტატში, კერძოდ, ანდერსოვნილას ციხეში  კონფედერატელი სარდალი გაასამართლეს და მიუსაჯეს ჩამოხრობა, რადგან ის სამხედრო ტყვეობაში მყოფ პირებს სასტიკად ეპყრობოდა და გაუსაძლის პირობებში ამყოფებდა.  მომდევნო წლებში სხვა სახელმწიფოებშიც შეზღუდეს თავიანთი ძალადობრივი ქმედებები და დადეს მრავალი ხელშეკრულება, შექმნეს რამდენიმე ორგანო, რომელიც არეგულირებდა სახლმწიფოებს შორის ურთიერთობებს. ერთ-ერთი ასეთი ორგანო იყო [[1899]] წელს დაარსებული მუდმივმოქმედი საარბიტრაჟო სასამართლო, 1864 წელს მიღებული ჟენევის კონვენცია რასაც მოჰყვა ჰააგის კონვენციის მიღება.
[[ფაილი:Original Geneva Conventions.jpg|200px|მინი|მარცხნივ|ჟენევის პირველი კონვენცია (1864) ერთ-ერთი ყველზე პირველი წარმონაქმნი საერთაშორისო სამართალში ]]
სუვერენიტეტის ცნება მთელ მსოფლიოში გავრცელდა ევროპული ძალების მეშვეობით, რომლებიც კოლონიების მეშვეობით თანდათან აფართოებდნენ გავლენას მსოფლიოზე. პოზიტივიზმმა თავისი გავლენის პიკს XIX საუკუნის დასასრულს მიაღწია, მაგრამ ერთ-ერთი ყველაზე სისხლისმღვრელი [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] შემდეგ ამ სკოლამ თავისი აქტუალობა დაკარგა. სწორედ ომის შედეგებმა შეუწყო ხელი საერთაშორისო ორგანიზაციების შექმნას, როგორიც იყო [[1919]] წელს დაარსებული [[ერთა ლიგა]], რომელიც დაარსდა მსოფლიოში მშვიდობისა და უსაფრთხოების დაცვის მიზნით. საერთაშორისო სამართალმა თავის თავში გააერთიანა ისეთი ნატურალისტური იდეები, როგორიცაა თვითგამორკვევა და [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებები.]] [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომმა]] დააჩქარა მოვლენების განვითარება, რასაც მოჰყვა [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] დაარსება, რომლის წესდებაში ჩამოყალიბებული იყო ისეთი პრინციპები როგორიცაა არაძალადობრივი ქმედება, სხვის საშინაო საქმეებში ჩაურევლობა და კოლექტიური თავდაცვა. ამას მოჰყვა უფრო მოწესრიგებული და ძლიერი სამართლებრივი სისტების  ჩამოყალიბება, რომელთა საყრდენსაც წარმოადგენდა [[მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლო]] და [[გაეროს უშიშროების საბჭო]]. ასევე მრავალმხრივი ხელშეკრულებებით მიღებული გენოციდის კონვენციები. [[1947]] წელს ჩამოყალიბდა [[საერთაშორისო სამართლის კომისია]] (ILC), რომლის მთავარი მიზანი იყო საერთაშორისო სამართლის განვითრება, კოდიფიკაცია და განმტკიცება.

1960-იან - 70-იან წლებში [[კოლონიზაცია|კოლონიზაციის]] დასრულებამ, ევროპის გავლენის შესუსტებამ და ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფოების წარმოშობამ განაპირობა საერთაშორისო სამართლის ნამდვილად საერთაშორისო ხასიათის ჩამოყალიბება. ამ სახელმწიფოების განსხვავებულმა პოლიტიკურმა და ეკონომიკურმა შეხედულებებმა, ამასთან კულტურულმა მრავალფეროვნებამ, დიდი ზეგავლენა მოახდინა ადრე ევროპული პრინციპების დომინირებაზე საერთაშორისო სამართალში. ძლიერი ინსტიტუტების ჩამოყალიბებამ, როგორებიცაა [[მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია|მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია]], ასევე [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია|მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია]], ხელი შეუწყო სტაბილური, პროგნოზირებადი სამართლებრივი წესრიგის ჩამოყალიბებას, იმ წესებით, რომელიც პრაქტიკულად ყველა ტერიტორიაზე ვრცელდებოდა. [[გლობალიზაცია|გლობალიზაციის]] ფენომენმა, რამაც გამოიწვია მსოფლიოს სწრაფი ტემპებით განვითრება პოლიტიკის, ეკონომიკის და სხვადასხვა კულტურული თვალსაზრისით, ჭეშმარიტად საერთაშორისო სამართლებრივი სისტემა ჩამოაყალიბა.

==საერთაშორისო სამართლის წყაროები==

სამართლის თეორიის მიხედვით „სამართლის წყაროს“ ცნებას ორი ასპექტი გააცნია - წყარო მატერიალური გაგებით და წყარო იურიდიული გაგებით. საერთაშორისო სამართლის წყარო მატერიალური გაგებით ყველა ის ფაქტორია, რომელზეცაა დაფუძნებული ცალკეულ სახელწმიფოებში გაბატონებული საწარმოო უერთიერთობანი, მათ საფუძველზე წარმოშობილი საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობანი, ან ეკონომიკური ბაზისით განპირობებული პოლიტიკური და სხვა ფაქტორები, რომელიც განსაზღვრავენ გაბატონებული კლასების, სოციალური ჯგუფების ნება-სურვილს, მათ საერთო ინტერესს, სურვილს, შექმნან კონკრეტული საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმა. ხოლო საერთაშორისო წყარო იურიდიული გაგებით ის სპეციფიკური ნორმაა, რომელშიც სახელმწიფოთა (ან საერთაშორისო სამართლის სხვა სუბიექტთა) შორის შეთანხმება ამა თუ იმ ქცევს წესის დადგენის შესახებ ღებულობს თავის ობიექტურ გამოხატულებას და სავალდებულო ხდება მხარეებისათვის.<ref>თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი, ლევან ალექსიძე, თბ.2010, გვ.16-17</ref>

საერთაშორისო სამართლის წყაროებზე დიდი ზეგავლება მოახდინა მრავალფეროვანმა პოლიტიკურმა და სამართლებრივმა თეორიებმა. XX საუკუნეში პოზიტივიზმი აღიარებდა, რომ შეთანხმებების ძალით ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს ეზღუდებოდათ სუვერენული უფლებები, რაც გამომდინარეობდა ხელშეკრულების ერთ-ერთი პრინციპიდან - ''pacta sunt servanda''. საერთაშორისო სამართლის კონსესუალური მიდგომა აისახა 1920 წლის მართლსაჯულების მუდმივმოქმედი საერთაშორისო სასამართლოს სტატუტში, და დღესაც დაცულია მართლმსაჯულების საერთაშორისო სამასართლოს სტატუტის მე-7 მუხლში.<ref>[https://www.un.org/en/documents/charter/index.shtml ''Charter of the United Nations''], United Nations, 24 October 1945, 1 UNTS, XVI</ref> მიუხედავად იმისა რომ ზუსტი ჩამონათვალი საერთაშორისო სამართლის წყაროების არ გვხვდება მასზე მითითება თითქმის სრულყოფილადაა ჩამოყალიბებული  მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლოს სტატუტის 38-ე მუხლის პირველ ნაწილში: „სასამართლო, რომელიც მოვალეა გადაწყვიტოს მისთვის გადაცემული დავები საერთაშორისო სამართლის საფუძველზე, იყენებს: 
#საერთაშორისო კონვენციებს, როგორც ზოგადებს, ისე, სპეციალურებს, რომლებიც ადგენენ მოდავე სახელმწიფოების მიერ გარკვევით აღიარებულ წესებს; 
#საერთაშორისო წეს-ჩვეულებას, როგორც სამართლებრივ ნორმად აღიარებული საყოველთაო პრაქტიკის დადასტურებას; 
#ცივილიზებული ერების მიერ აღიარებული სამართლის ზოგად პრინციპებს; 
#59 მუხლში აღნიშნულიშესწორებით, განსაკუთრებით კვალიფიცირებული სპეციალისტების სასამართლო გადაწყვეტილებებსა და დოქტრინებს სხვადასხვა ერების საჯარო სამართალში დამატებით საშუალებად სამართლებრივი ნორმების დასადგენად.“<ref>[https://www.un.org/en/documents/charter/index.shtml ''Charter of the United Nations''], გაერო, 1945 წლის 24 ოქტომბერი, მუხლი 38</ref>

შესაბამისად საერთაშორისო ჩვეულება და საერთაშორისო ხელშეკრულება ითვლება საერთაშორისო სამართლის ძირითად წყაროებად, ხოლო დანარჩენი დამხმარე წყაროებია. ასევე 38-ე მუხლი არ განსაზღვრავს წყაროთა იერარქიას და საერთაშორისო სასამართლო ასევე ტრიბუნალები არ უჭერს მხარს ასეთ დაყოფას. ამის საპირისპიროდ საერთაშორისო სისხლის სამართლის სასამართლოს რომის სტატუტი მკაცრად იცავს და გამოჰყოფს ასეთი ნორმების ან წყაროების იერარქიას.

===სახელმწიფოთა სტატუსი და პასუხისმგებლობა===

საერთაშორისო სამართალი ადგენს იმ ჩარჩოებსა და კრიტერიუმებს, რომელთა მიხედვით სახელმწიფოები ხდებიან ამ სამართლის სისტემის შემადგენელი ნაწილები. სახელმწიფოს არსებობა გულისხმობს მისი ტერიტორიის კონტროლსა და იურისდიქციის განხორციელებას ამავე ტერიტორიაზე, საერთაშორისო სამართალი ეხება ახალი ტერიტორიების საკითხს, ამასთან სახელმწიფოს იმუნიტეტისა და სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის საკითხებს სხვა სახელმწიფოს მიმართ. საერთაშორისო სამართალი, ანალოგიურად, ეხება იმ პირების მოპყრობის საკითხს, რომლებიც სახელმწიფო საზღვრებში არიან. ამრიგად, არსებობს ყოვლისმომცველი რეჟიმი, რომელიც აწესრიგებს ჯგუფურ უფლებებს, უცხოელთა მოპყრობის საკითხებს, ლტოლვილთა უფლებებს, საერთაშორისო დანაშაულებს, ეროვნების პრობლემებსა და ზოგადად [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებებს.]]  იგი ასევე ასრულებს ისეთ მნიშვნელოვან ფუნქციებს, როგორიცაა საერთაშორისო მშვიდობისა და უსაფრთხოების დაცვა, იარაღის კონტროლი, დავების მშვიდობიანი გზებით მოწესრიგება და ძალის გამოყენების საკითხი საერთაშორისო ურთიერთობებში. მაშინ როდესაც საერთაშორისო სამართალი ვერ აჩერებს ომს, მის ქვეშ შემუშავებული პრინციპებით შეუძლია საომარი მოქმედებების დროს  დაზარალებულთა მაქსიმალური დაცვა უზრუნველყოს. საერთაშორისო სამართალს იყენებენ მაშინაც, როცა საკითხი ეხება გარემოს დაცვას, საერთაშორისო წყლებსა და კოსმოსულ სივრცეს, ასევე გლობალურ კომუნიკაციებსა და მსოფლიო ვაჭრობას.

ყველა სახელმწიფო სუვერენულია და მაშასადამე თანასწორი სხვა სახელწმიფოების წინაშე. სუვერენიტეტის კონცეფციაზე დაყრდნობით საერთაშორისო სამართლის ღირებულება და ავტორიტეტი დამოკიდებულია სახელმწიფოთა ნებაზე და მათ ნებაყოფლობით ჩართულობაზე ნორმების ფორმულირების, დაცვისა და აღსრულების საკითხში. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს გამონაკლისები, საერთაშორისო სამართლის ბევრი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ უმეტესი სახელმწიფოები იურიდიულ ვალდებულებებს კისრულობენ, სხვა სახელმწიფოსთან ურთიერთობისას, თავიანთი ინეტერესის დაკმაყოფილებით და არა იმიტომ რომ მათზე მაღლა მდგომი სამართლებრივი სისტემა შესაძლოა თრგუნავდეს მას. ერთ-ერთი მეცნიერი აცხადებდა რომ: „საერთაშორისო სამართალი ვერ იარსებებს საერთაშორისო ურთიერთობებში პოლიტიკური ზეგავლენისგან იზოლირებულად.“<ref>Greig, D. W., ''International Law'', 2nd edn (Butterworths: London, 1976)</ref>

ტრადიციულად, სუვერენული სახელმწიფოები და [[წმინდა საყდარი]] ითვლებოდნენ საერთაშორისო სამართლის ძირითად სუბიექტებად. გასულ საუკუნეში საერთაშორისო ორგანიზაციების რიცხვის ზრდასთან და ასევე მათი როლის გაფართოებასთან ერთად, ისინიც აღიარეს საერთაშორისო სამართლის არაძირითად სუბიექტებად.  ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართალმა,  [[საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართალი|საერთაშორისო ჰუმანიტარულმა სამართალმა]] და ასევე საერთაშორისო სავაჭრო სამართალმა შეზღუდულად სუბიექტებად აღიარეს ასევე კორპორაციები და ცალკეული ინდივიდებიც კი.

საერთაშორისო სამართალსა და ეროვნულ სუვერენიტეტს შორის კონფლიქტის საკითხი კამათის საგანია აკადემიაში, [[დიპლომატია|დიპლომატიასა]] და [[პოლიტიკა|პოლიტიკაში]]. დღესდღეობით უამრავი ადამიანი განიხილავს, რომ ერი-სახელმწიფოები მხოლოდ და მხოლოდ ნებაყოფლობით იღებენ საერთაშორისო სამართლებრივი ვალდებულებების შესრულებას და მათ ამ ვალდებულებების ინტერპრეტაციის სრული უფლება აქვთ. ზოგიერთი მეცნიერი და პოლიტიკოსი ფიქრობს რომ დღევანდელი განვითარება საფრთხის ქვეშ აყენებს ერ-სახელმწიფოებს მათი ძალაუფლების დათრგუნვით და ამ ძალის აკუმულირება ხდება ისეთ საერთაშორისო ორგანოებში როგორიცაა [[გაერო]] და [[მსოფლიო ბანკი]]. ისინი ამტკიცებენ რომ საერთაშორისო სამართალი გასცდა იმ ფარგლებს, რომლებიც მხოლოდ სახელმწიფოთა შეთანხმებებს აერთიანებდნენ, და გამოიყო ცალკე, როგორც დამოუკიდებელი სისტემა. ასევე გამოიყო საერთაშორისო სამართლის საკანონმდებლო და სასამართლო ორგანოები, რომელიც განსხვავებულია ეროვნული სამართლისგან. ეს უფრო მეტად მაშინ იჩენს თავს, როცა სახელმწიფოები არღვევენ იმ ქცევის სტანდარტებს, რომელიც აღიარებულია ცივილიზებული ერების მიერ.

რიგი სახელმწიფოები განსაკუთრებით ხაზს უსვამენ ტერიტორიული სუვერენიტეტის პრინციპს, ამრიგად გამოჰყოფენ შიდა საქმეებში ჩაურევლობის იდეას. სხვა სახელმწიფოები უარყოფენ ამას, მათ შორის ევროპული ქვეყნები და ამტკიცებენ რომ არსებობს ისეთი ქმედებები, როგორიც აკრძალულია ყველასთვის, მაგალითად [[გენოციდი|გენოციდის]] განხორციელება, [[მონობა]] და მონებით ვაჭრობა, ომის აგრესიის განხორციელება, [[წამება]], [[მეკობრეობა]] და ა.შ. ასეთი ნორმების დარღვევა არა მხოლოდ ინდივიდუალების, არამედ ცალკეული სახელმწიფოების წინააღმდეგ, ითვლება საერთაშორისო დანაშაულად.

მიუხედავად იმისა, რომ ევროპული დემოკრატიული სახელმწიფოები მხარს უჭერენ  საერთაშორისო სამართლის ფართო, უნივერსალურ ინტერპრეტაციას, არიან მოწინააღმდეგეებიც და უნივერსალურ ხასიათს ანიჭებენ მხოლოდ ცალკეულ პრინციპებს, როგორიცაა ტერიტორიული სუვერენიტეტი, მაგრამ რაც შეეხება სხვა უფლებებს ისინი სავალდებულო ხასიათს იღებენ ჩვეულების ან ხელშეკრულების საფუძველზე. ასეთი ქვეყნების რიცხვს მიეკუთვნება [[ინდოეთი]], [[ისრაელი]] და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]]. განვითარებადი მსოფლიოს დემოკრატიული სახელმწიფოები მტკიცედ უჭერენ მხარს საშინაო საქმეებში ჩაურევლობის პრინციპს, ასევე ადამიანეის უფლებებისა სტანდარტების დაცვით, ემხრობიან გაეროს წესდების პირობებს განიარაღების და ძალის გამოყენების საკითხში.

===საერთაშორისო ორგანიზაციები===

*[[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]
*[[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია]]
*[[ნატო]]
*[[ევროკავშირი]]
*[[ევროპის საბჭო]] 
*[[ოპეკი]]
*[[ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაცია]]
*[[გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაცია]]
*[[მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია]] და ა.შ.

==წყაროები==
*I Brownlie, ''Principles of Public International Law'' (OUP 2008)
* I Brownlie, ''Principles of Public International Law'' (7th edn, [[Oxford University Press]], 2008) {{ISBN|0-19-926071-0}}
* Dominique Carreau, Droit international, Pedone, 10e édition, 2009 {{ISBN|9782233005618}}.
* E. Lawson, and ML Bertucci, ''Encyclopedia of human rights'' (2nd edn [[Taylor & Francis]] 1996)
* E. Osmanczyk, ''The encyclopedia of the United Nations and international relations'' (Taylor & Francis 1990)
* M. N. Shaw, ''International Law'' (5th edn [[Cambridge University Press]] 2003)
* [[Rafael Domingo Osle]], ''The New Global Law'' (Cambridge University Press 2010)
Giuliana Ziccardi Capaldo, “The Pillars of Global Law” (Ashgate 2008)
* [http://www.lawin.org/ World Encyclopedia of Law], with International [[Legal Research]] and a [[Law dictionary]]
* David L. Sloss, Michael D. Ramsey, William S. Dodge,	''International Law in the [[U.S. Supreme Court]]'', 0521119561, 978-0-521-11956-6	Cambridge University Press	2011
* {{cite book | last=Anaya | first=S.J. | title=Indigenous Peoples in International Law | publisher=Oxford University Press | year=2004 | isbn=978-0-19-517350-5 | url=https://books.google.com/books?id=sb-qGM5-gB8C&printsec=frontcover}}
* {{cite book | last=Klabbers | first=J. | title=International Law | publisher=Cambridge University Press | year=2013 | isbn=978-0-521-19487-7 | url = https://books.google.com/books?id=c_gOvHLDZ6gC&printsec=frontcover }}
* {{cite book | last=Shaw | first=M.N. | title=International Law | publisher=Cambridge University Press | year=2014 | isbn=978-1-316-06127-5 | url = https://books.google.com/books?id=gmWnBAAAQBAJ&printsec=frontcover }}
{{refend}}

==რესურსები ინტერნეტში==
{{commonscat|International law}}
* [http://www.un.org/law/ UN International Law]
* [http://www.unrol.org/ United Nations Rule of Law] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130928172344/http://www.unrol.org/ |date=2013-09-28 }}
* [http://www.cil.nus.edu.sg/ Centre for International Law (CIL), Singapore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210312005808/https://cil.nus.edu.sg/ |date=2021-03-12 }}
* [http://topics.law.cornell.edu/wex/international_law Internation law overview]
* [http://www.lexisnexis.com/Community/international-foreignlaw/ International & Foreign Law Community]
* [http://www.graduateinstitute.ch/law/ Department of International Law, Graduate Institute of International and Development Studies, Geneva] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130721160502/http://graduateinstitute.ch/law |date=2013-07-21 }}
* [http://www.eiir.eu The European Institute for International Law and International Relations]
* [https://web.archive.org/web/20140413150144/http://english.dipublico.com.ar/ Public International Law – Resources]
* [https://web.archive.org/web/20161110081904/http://www.burneylawfirm.com/international_law_primer.htm A Brief Primer on International Law] With cases and commentary.  Nathaniel Burney, 2007.
* [https://web.archive.org/web/20100615050244/http://www.asil.org/asil100/ways.html American Society of International Law – 100 Ways International Law Shapes Our Lives]
* [http://www.graduateinstitute.ch/law Department of Public International Law, Graduate Institute of International and Development Studies, Geneva] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120515235855/http://graduateinstitute.ch/law |date=2012-05-15 }}
* [https://web.archive.org/web/20070911220658/https://www.asil.org/resource/ergintr1.htm American Society of International Law – Resource Guide (Introduction)]
* [http://www.referenceforbusiness.com/encyclopedia/Int-Jun/International-Law.html International Law Details]
* [http://www.internationallawobserver.eu/ International Law Observer – Blog dedicated to reports and commentary on International Law]

==სქოლიო==
{{სქოლიო|2}}


[[კატეგორია:საერთაშორისო სამართალი|*]]
[[კატეგორია:სამართალი]]
[[კატეგორია:საერთაშორისო ურთიერთობები]]
[[კატეგორია:საჯარო სამართალი]]