იხილეთ წყარო გვერდისთვის სპუტნიკ-1

{{ინფოდაფა კოსმოსური ხომალდი
| სახელწოდება                =სპუტნიკ-1
| სურათი                    = Первый в мире искусственный спутник Земли.jpg
| ალტ                      =
| სურათისზომა              =
| ტიტრი                    = დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრი „სპუტნიკ-1“
<!--                          ძირითადი პარამეტრები  -->
| ალტერნატიული დასახელება   =
| მისია                      =გაშვებისთვის მიღებული გათვლებისა და ძირითადი ტექნიკური გადაწყვეტილებების შემოწმება; სატელიტური გადამცემების მიერ გამოსხივებული რადიოტალღების გავლის იონოსფერული კვლევები; ატმოსფეროს ზედა ფენების სიმკვრივის ექსპერიმენტული განსაზღვრა თანამგზავრის შენელებით; აღჭურვილობის მუშაობის პირობების კვლევა
| ორგანიზაცია                =
| COSPAR ID                  = 1957-001B
| NSSDC ID                  =	 
| NORAD ID                  = 00002
| საიტი                     =
| მისიის ხანგრძლივობა        =3 თვე
| განვლილი მანძილი          =
| ორბიტები                  = 
| მდებარეობა                =
| სტატუსი                  = 
<!--                       ტექნიკური მახასიათებლები  -->
| მასა                      =  83.6 კგ
| ცარიელის მასა              =
| დატვირთულის მასა         =
| ასაფრენი მასა              =
| პლატფორმა                =
| ზომები                   =
| დიამეტრი                 =
| ფართობი                  =
| მწარმოებელი              ={{Flagicon|სსრკ}} ОКБ-1
| სიჩქარე                   =
| გრავიტაციული აჩქარება     =
| მიმართულება              =
| სიმძლავრე                =
| კვების წყაროები           =
| აქტიური მოხმარების დრო   =
<!--                        ექსპედიცია   -->
| კოსმოსური სადგური        = 
| დაწყების თარიღი          =
| დასრულების თარიღი       = 
| ბორტიდან გასვლის თარიღი  =
| ბორტზე დაბრუნების თარიღი =
<!--                        ეკიპაჟი   -->
| ეკიპაჟის რაოდენობა         = 
| ეკიპაჟის წევრები           = 
| ექსპედიცია                =
| ღია კოსმოსში გასვლა       =
| ღია კოსმოსში გასვლის ხანგრძლივობა =
<!--                       მისიის დაწყება   -->      
| გაშვების თარიღი             =4 ოქტომბერი, 1957, 19:28:34 UTC
| გაშვების ადგილი             ={{დროშა|სსრკ}}, [[ბაიკონურის კოსმოდრომი]], მოედანი № 1
| გამშვები აპარატი            =
| რაკეტა-მატარებელი          = 	[[სპუტნიკი (რაკეტა-მატარებელი)|„სპუტნიკი“]]
| ამუშავების თარიღი          =
| კონტრაქტორი               =
<!--                      მისიის დასრულება    -->
| ჩამოწერის თარიღი           =
| ჩამოვარდნის ადგილი         = 
| განადგურების თარიღი        =
| ორბიტა დატოვა             = 
| ბოლო კონტაქტი             =
<!--                      ორბიტის პარამეტრები   -->
| ეპოქა                     =
| ორბიტის ტიპი              = 
| რეჟიმი                    =
| დიდი ნახევარღერძი        = 
| პერიცენტრი                = 
| აპოცენტრი                 = 
| დახრილობა                = 
| დიდი პოლუსი              = 
| ექსცენტრისიტეტი             = 
| პერიოდი                   = 
<!--                     ტელესკოპის პარამეტრები   -->
| ტელესკოპის სახელი         = 
| ტელესკოპის ტიპი           =  
| ტელესკოპის დიამეტრი       = 
| ფოკუსის სიგრძე            =
| ტალღის სიგრძე            =
| ჯამური ფართობი           = 
| გარჩევადობა               = 
<!--                მიმღებ-გადამცემების პარამეტეტრები -->
| სიხშირე                   = 
| დიაპაზონი                 =  
| დაფარვის არეალი           =  
| გადამცემის სიმძლავრე       =   
<!--                    მიზნობრივი აპარატურა     -->
| მოწყობილობა1              =  
| მოწყობილობის მონაცემი1     = 
| მოწყობილობა2              = 
| მოწყობილობის მონაცემი2     = 
| მოწყობილობა3              = 
| მოწყობილობის მონაცემი3     = 
| მოწყობილობა4              =  
| მოწყობილობის მონაცემი4     = 
| მოწყობილობა5              =  
| მოწყობილობის მონაცემი5     =
| პროგრამა              = [[სპუტნიკი|კოსმოსური პროგრამა „სპუტნიკი“]]
| წინა მისია      = -
| შემდეგი მისია          = [[სპუტნიკ-2]]
| პროგრამა2        = ყველა კოსმოსური პროგრამა
| წინა მისია2           = -
| შემდეგი მისია2       = [[სპუტნიკ-2]]
}}
'''„პირველი საბჭოთა და მსოფლიოში პირველი ხელოვნური დედამიწის თანამგზავრი“''' ცნობადი არაოფიციალური სახელით '''„სპუტნიკ-1“''' ({{lang-ru|«Спутник-1»||თანამგზავრი}}), თანამგზავრის კოდოდური აღნიშვნაა ''„პს-1“'' ({{lang-ru|«ПС-1», «Простейший Спутник-1»}}) — მსოფლიოში პირველი [[დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრი]] (დხთ), საბჭოთა კოსმოსური აპარატი, რომელიც [[საერთაშორისო გეოფიზიკური წელი|საერთაშორისო გეოფიზიკური წლის]] ფარგლებში გაშვებულ იქნა ორბიტაზე 1957 წლის 4 ოქტომბერს.

დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრის შექმნაზე, პრაქტიკული კოსმონავტიკის ფუძემდებლის ს. კოროლიოვის ხელმძღვანელობის ქვეშ მუშაობდნენ მეცნიერები: მ. კოლდიში, მ. ტიხონრავოვი, მ. რიაზანსკი, ო. ივანოვსკი, ნ. ლიდორენკო, გ. მაქსიმოვი, ვ. ლაპო, კ. გრინგაუზი, ბ. ჩეკუნოვი, ა. ბუხტიაროვი, ნ. ბერესკოვი და სხვები.

დხთ „სპუტნიკ-1“-ის გაშვებამ დასაბამი მისცა პოლიტიკური, სამხედრო, ტექნოლოგიური და სამეცნიერო განვითარების ახალი ეპოქის დასაწყისს. მისი გაშვების თარიღი (4 ოქტომბერი) წარმოადგენს კაცობრიობის კოსმოსური ერის დასაწყისს და იგი ყოველწლიურად აღინიშნება რუსეთში, როგორც კოსმოსური ძალების დღე. მის სახელს ატარებს პლანეტა პლუტონის ზედაპირზე არსებული ერთ-ერთი დაბლობი (სახელი ოფიციალურად დაამტკიცა [[საერთაშორისო ასტრონომიული კავშირი|საერთაშორისო ასტრონომიულმა კავშირმა]] 2017 წლის 8 აგვისტოს).

==ისტორია==
გაშვება განხორციელდა სსრკ თავდაცვის სამინისტროს მე-5 კვლევითი პოლიგონიდან „ტიურა-ტამი“ (რომელმაც მოგვიანებით დაერქვა [[ბაიკონურის კოსმოდრომი|კოსმოდრომი „ბაიკონური“]]) [[კონტინენტთაშორისი ბალისტიკური რაკეტა|კონტინენტთაშორისი ბალისტიკური რაკეტის]] «Р-7»-ის ბაზაზე შექმნილი [[რაკეტა-მატარებელი|რაკეტა-მატარებლის]] „სპუტნიკის“ მიერ 1957 წლის 4 ოქტომბერს. დხთ-ს ორბიტალური პერიოდი შეადგენდა 1 საათსა და 35 წუთს, ეკვატორის მიმართ დახრილობა — 65°. დხთ წარმოადგენდა 58 სმ დიამეტრის 83.6 კგ ბურთის ფორმის აპარატს, რომელზეც იდგა 20.005 და 40.002 მეგაჰერცი სიხშირის 2 რადიოგადამცემი. სიგნალებს ჰქონდათ ტელეგრაფის გადაცემათა სახეობა.  მათი ხანგრძლივობა შეადგენდა 0.3 წმ-ს. ერთი რადიოგადამცემი სიგნალს გადასცემდა მეორე რადიოგადამცემის პაუზის დროს.<ref>[https://iverieli.nplg.gov.ge/bitstream/1234/414666/1/Komunisti_1957_N237.pdf გაზ. „კომუნისტი“, №237 (10934), 6 ოქტომბერი, 1957]</ref> აპარატიდან სიგნალები განუწყვეტლად გადმოეცემოდა 22 დღის განმავლობაში, სანამ 26 ოქტომბერს ელექტრული ბატარეები არ დაჯდა. 1958 წლის 4 იანვარს, „სპუტნიკ-1“ ორბიტაზე გაშვებიდან სამი თვის შემდეგ ატმოსფეროს ზედა შრეებში დაიწვა. ამ ხნის განმავლობაში აპარატმა 1440-ჯერ შემუფრინა დედამიწას.<ref name="rswSM">{{cite web |url=http://www.russianspaceweb.com/sputnik_mission.html|title=Sputnik's mission|year=2015|publisher=RussianSpaceWeb.com|access-date=27 December 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20130123225622/http://russianspaceweb.com/sputnik_mission.html|archive-date=23 January 2013|first1=Anatoly|last1=Zak}}</ref> თანამგზავრის პარალელურად, ოდნავ განსხვავებულ ორბიტაზე ფრინავდა რაკეტა-მატარებელი, რომლითაც იქნა გაშვებული კოსმოსში. დედამიწიდან შესაძლებელი იყო თვალყურის დევნება, როგორც თანამგზავრის ისე რაკეტა-მატარებლის.

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://sputnik.rusarchives.ru/ Советский спутник — первый в мире! К 60-летию запуска Первого искусственного спутника Земли (подборка документов)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240713035858/https://sputnik.rusarchives.ru/ |date=2024-07-13 }}
* [https://inosmi.ru/world/20070930/236886-print.html «Спутник как предостережение», «Los Angeles Times», 30 сентября 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200102234001/https://inosmi.ru/world/20070930/236886-print.html |date=2020-01-02 }}
* [http://cosmosinter.ru/data/witness/detail.php?ID=1715 Об испытаниях ракеты Р-7 вспоминает известный испытатель фирмы С. П. Королёва, Лауреат Ленинской и Государственной премий] [[Осташев, Аркадий Ильич|Аркадий Ильич Осташев]] // ''Социально-просветительный портал «Труженики космоса»''
* [https://web.archive.org/web/20110819000814/http://solarsystem.nasa.gov/missions/profile.cfm?MCode=Sputnik Sputnik Program Page] by NASA’s Solar System Exploration{{ref-en}}
* [http://sputnik.infospace.ru/ A joint Russian project of Ground microprocessing information systems SRC «PLANETA» and Space Monitoring Information Support laboratory (IKI RAN) dedicated to the 40th anniversary of ''Sputnik 1'']{{ref-en}}
* [http://history.nasa.gov/sputnik/ Sputnik: the fiftieth anniversary] на сайте [[НАСА]]{{ref-en}}
* {{cite news | first=Vladimir | last=Isachenkov | title=Sputnik at 50: An improvised triumph | date=2007-09-30 | url=https://www.usatoday.com/money/topstories/2007-09-30-3949485139_x.htm |agency=Associated Press| work=USAToday | accessdate=2010-12-03}}
* [http://www.cosmoworld.ru/spacehistory/baykonur/military.html Список ] [[Список участников подготовки и запуска первого в мире искусственного спутника Земли|участников подготовки и запуска первого искусственного спутника Земли]] на портале cosmoworld.ru
* ''Александр Милкус''. [https://www.kp.ru/best/msk/pervyj-iskusstvennyj-sputnik-zemli/ Первый искусственный спутник Земли: шаг в космос] (беседа с ветераном отрасли Георгием Романовичем Успенским, фото их архива последнего) // Комсомольская правда, 2021 г.

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ავტორიტეტული წყაროები}}
[[კატეგორია:დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრები]]
[[კატეგორია:პროგრამა სპუტნიკი| 01]]