იხილეთ წყარო გვერდისთვის ტაივანი

{{ინფოდაფა ქვეყანა|
|მშობლიური_სახელი = {{lang|zh-tw|中華民國}} (Zhōnghuá Mínguó)
|სრული_სახელი = ჩინეთის რესპუბლიკა
|საერთო_სახელი = ტაივანი
|დროშა = Flag of the Republic of China.svg
|გერბი = National Emblem of the Republic of China.svg
|რუკა = Free Area of the Republic of China (orthographic projection).svg
|ჰიმნი = '''«中華民國國歌»''' 
|დევიზი = 
|ოფიციალური_ენები = [[ჩინური ენა|ჩინური]]<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/580902/Taiwan |title=Taiwan (self-governing island, Asia)|publisher=Britannica Online Encyclopedia |date=1975-04-05 |accessdate=2009-05-07}}</ref>
|დამწერლობა = [[ტრადიციული ჩინური]]
|დედაქალაქი = [[ტაიბეი]]<ref name="capital">{{cite web| title = Yearbook 2004| publisher = Government Information Office of the Republic of China| series = Yearbook| year = 2004| quote = Taipei is the capital of the ROC| url = http://www.gio.gov.tw/taiwan-website/5-gp/yearbook/2004/P045.htm| accessdate = 2011-12-28| archiveurl = https://web.archive.org/web/20110727183723/http://www.gio.gov.tw/taiwan-website/5-gp/yearbook/2004/P045.htm| archivedate = 2011-07-27}}</ref>
|latd=25
|latm=02
|latNS=N
|longd=121
|longm=32
|longEW=E
|უდიდესი_ქალაქი = 
|მთავრობის_ტიპი = [[უნიტარიზმი|უნიტარული]] [[საპრეზიდენტო რესპუბლიკა|ნახევრად საპრეზიდენტო რესპუბლიკა]]
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[პრეზიდენტი]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[ცაი ინ-ვენი]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = 
|ლიდერის_სახელი_2 = 
|ლიდერის_ტიპი_3 = 
|ლიდერის_სახელი_3 =
|ლიდერის_ტიპი_4 = 
|ლიდერის_სახელი_4 =
|სახელმწიფოს ტიპი = [[დამოუკიდებლობა]]
|შენიშვნა = [[ფაილი:Flag of the People's Republic of China.svg|22px]] [[ჩინეთი|ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკისგან]]
|ოფიციალური მოვლენა 1 = გამოაცხადა
|ოფიციალური თარიღი 1 = [[10 ოქტომბერი]], [[1911]]
|ოფიციალური მოვლენა 2 = აღიარება
|ოფიციალური თარიღი 2 = ნაწილობრივ
|ოფიციალური მოვლენა 3 =
|ოფიციალური თარიღი 3 =
|ოფიციალური მოვლენა 4 =
|ოფიციალური თარიღი 4 =
|რანგი_ფართობით = 134
|ფართობი = 35 980
|წყალი_% = 10,3
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 23 174 528<ref name="taiwan-popstat">{{cite web |url=http://sowf.moi.gov.tw/stat/month/m1-01.xls |title=MOI Statistical Information Service |date= |accessdate=2011-06-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140329071215/http://sowf.moi.gov.tw/stat/month/m1-01.xls |archivedate=2014-03-29 }}</ref>
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 47
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2011
|მოსახლეობის_ცენზი = 
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2003
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 700
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 
|მშპ_ppp_წელი = 2011
|მშპ_ppp = $489.387 მილიარდი
|მშპ_ppp_რანგი = 24
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = 39 245
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 20
|აგი = 0.932 
|აგი_ტენდენცია = 
|აგი_კატეგორია = მაღალი
|აგი_რანგი = 23
|აგი_წელი = 2005
|ვალუტა = [[ახალი ტაივანური დოლარი]]
|ვალუტის_კოდი = NTWD
|ქვეყნის_კოდი = 
|დროის_სარტყელი = [[UTC+08:00]]
|ზაფხულის_დრო = 
|cctld = .tw
|სატელეფონო_კოდი = 886
|სატელეფონო_კოდი_მითითება = 
|სქოლიო = 
}}
'''ტაივანი''' ან '''თაივანი'''{{შენიშვნა|„ტაივანი“ ტრადიციულად გამოყენებული ფორმაა (ძველი ორთოგრაფიით), რომელიც თანდათან უნდა ჩანაცვლდეს „თაივანით“ (ახალი ორთოგრაფიით).<ref>{{cite web |title=ბიულეტენი II |url=https://enadep.gov.ge/uploads/Bulletin_II_2019-2020.pdf |publisher=[[სახელმწიფო ენის დეპარტამენტი]] |access-date=18 აპრილი, 2023 |date=2019–2020}}</ref>}} ([[ვრცელი (ტრადიციული) ნიშნები|ტრად. ჩინ.]] 臺灣 ან 台灣), ოფიციალურად '''ჩინეთის რესპუბლიკა'''<!-- Consensus was reached on 14 August 2020 on the talk page to display "Republic of China" as official name. See [[Talk:Taiwan/Archive_32#RfC:_Taiwan's_official_name]]. Do not modify its official name. --> ([[ვრცელი (ტრადიციული) ნიშნები|ტრად. ჩინ.]] 中華民國) — კუნძული და ქვეყანა<!-- Taiwan has been recognised as a country instead of a state (or other definition) by Wikipedia, see recent RfC [[Talk:Taiwan/Archive 30#RfC: Taiwan, "country" or "state"]]. Do not change its status as a country. --> [[აღმოსავლეთი აზია|აღმოსავლეთ აზიაში]].<ref name="fell">{{cite book|last1=Fell|first1=Dafydd|title=Government and Politics in Taiwan|date=2018|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-1317285069|page=305|url=https://books.google.com/books?id=i8hHDwAAQBAJ|quote=Moreover, its status as a vibrant democratic state has earned it huge international sympathy and a generally positive image.}}</ref><ref>{{cite magazine|last1=Campbell |first1=Matthew |title=China's Next Crisis Brews in Taiwan's Upcoming Election |url=https://www.bloomberg.com/news/features/2020-01-07/china-s-next-crisis-brews-in-taiwan-s-upcoming-election |magazine=[[Bloomberg Businessweek]] |date=7 January 2020 |issue=4642 |pages=34–39 |issn=0007-7135 |access-date=24 September 2020 |quote=Much has changed in Taiwan since Chiang's day, but this liminal quality has never really gone away. By almost any functional standard, it's a sovereign country}}</ref><ref name="kyo21">{{cite news |title=Japan's PM refers to Taiwan as country, draws fire from China |date=10 June 2021 |url=https://english.kyodonews.net/news/2021/06/7feb56acb3fe-japans-pm-refers-to-taiwan-as-country-draws-fire-from-china.html |work=[[Kyodo News]] |access-date=25 October 2021 |quote=Japanese Prime Minister Yoshihide Suga referred to Taiwan as a country, immediately drawing fire on Thursday from mainland China, which regards the island as a renegade province. }}</ref><ref name="kuh21">{{cite news |title=After Being Silent For Decades, Japan Now Speaks Up About Taiwan — And Angers China |first=Anthony |last=Kuhn |date=2 August 2021 |url=https://www.npr.org/2021/07/26/1020866539/japans-position-on-defending-taiwan-has-taken-a-remarkable-shift |work=npr |access-date=25 October 2021 |quote='We have to protect Taiwan, as a democratic country,' Japan's deputy defense minister, Yasuhide Nakayama, said in a conference in June. }}</ref> მდებარეობს [[აღმოსავლეთ ჩინეთის ზღვა|აღმოსავლეთ ჩინეთის ზღვისა]] და [[სამხრეთ ჩინეთის ზღვა|სამხრეთ ჩინეთის ზღვების]] კვეთაზე, [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის]] ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში. ჩრდილო-დასავლეთით [[ჩინეთი|ჩინეთის სახალხლო რესპუბლიკა]], ჩრდილო-აღმოსავლეთით [[იაპონია]], ხოლო სამხრეთით - [[ფილიპინები]] ესაზღვრება. კუნძული, რომელიც ევროპელებისთვის ცნობილი იყო '''ფორმოზას''' სახელით, აღმოსავლეთით მთიანი რელიეფით გამოირჩევა. კუნძულის დასავლეთი ნაწილი გამოირჩევა ურბანიზაციის მაღალი დონით. კუნძულის მოსახლეობა შეადგენს 23.45 მილიონ ადამიანს და არის პლანეტის ერთ-ერთი ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორია.
<!---[[Austronesian languages|Austronesian]]-speaking ancestors of [[Taiwanese indigenous peoples]] settled the [[geography of Taiwan|island]] around 6,000 years ago. In the 17th century, large-scale [[Han Chinese]] immigration to western Taiwan began under a [[Dutch Formosa|Dutch colony]] and continued under the [[Kingdom of Tungning]]. The island was [[Taiwan under Qing rule|annexed in 1683]] by the [[Qing dynasty]] of China, and [[Treaty of Shimonoseki|ceded]] to the [[Empire of Japan]] in 1895. The [[Republic of China (1912–1949)|Republic of China]], which had [[1911 Revolution|overthrown the Qing in 1911]], took control of Taiwan on behalf of the [[World War II Allies]] following the [[surrender of Japan]] in 1945. The resumption of the [[Chinese Civil War]] resulted in the ROC's loss of [[mainland China]] to forces of the [[Chinese Communist Party]] (CCP) and [[retreat of the government of the Republic of China to Taiwan|retreat to Taiwan]] in 1949. Its effective jurisdiction has since been limited to [[free area of the Republic of China|Taiwan and numerous smaller islands]].

In the early 1960s, Taiwan entered a period of rapid economic growth and industrialisation called the "[[Taiwan Miracle]]". In the late 1980s and early 1990s, the ROC transitioned from a [[one-party state|one-party]] military dictatorship to a [[multi-party democracy]] with a [[semi-presidential system]]. Taiwan's export-oriented industrial economy is the [[list of countries by GDP (nominal)|21st-largest]] in the world by nominal GDP, and [[List of countries by GDP (PPP)|20th-largest]] by PPP measures, with major contributions from steel, machinery, electronics and chemicals manufacturing. Taiwan is a [[developed country]],<ref name="wb">[https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519 World Bank Country and Lending Groups] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180111190936/https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519 |date=11 January 2018 }}, [[World Bank]]. Retrieved 10 July 2018.</ref><ref name="qq">{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/pdf/text.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20160421023851/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/pdf/text.pdf|url-status=dead|title=IMF Advanced Economies List. World Economic Outlook, April 2016, p. 148|archive-date=21 April 2016}}</ref> ranking 15th in [[List of countries by GDP (PPP) per capita|GDP per capita]]. It is ranked highly in terms of political and [[civil liberties]],<ref>{{cite web|url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019|title=Freedom in the World 2019|date=3 January 2019|website=freedomhouse.org|access-date=22 February 2019}}</ref> [[education]], [[health care]]<ref>{{cite journal|last1=Yao|first1=Grace|last2=Cheng|first2=Yen-Pi|last3=Cheng|first3=Chiao-Pi|date=5 November 2008|title=The Quality of Life in Taiwan|journal=Social Indicators Research|volume=92|issue=2|pages=377–404|doi=10.1007/s11205-008-9353-1|s2cid=144780750|quote=a second place ranking in the 2000 Economist's world healthcare ranking}}</ref> and [[Human development (economics)|human development]].{{efn |name="HDI-1" |The UN [[China and the United Nations|does not consider]] the Republic of China as a [[sovereign state]]. The HDI report does not include Taiwan as part of the People's Republic of China when calculating mainland China's figures.<ref name="HDI-2">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Readers_reprint.pdf|title=- Human Development Reports|website=hdr.undp.org}}</ref> Taiwan's government calculated its HDI to be 0.907 based on UNDP's 2010 methodology, which would rank it 21st, between Austria and Luxembourg in the UN list dated 14 September 2018.<ref name="HDI-3">{{cite web|url=http://eng.stat.gov.tw/public/data/dgbas03/bs2/gender/International%20Gender/%E4%BA%BA%E9%A1%9E%E7%99%BC%E5%B1%95%E6%8C%87%E6%95%B8.xls|format=Excel|script-title=zh:2018中華民國人類發展指數(HDI)|access-date=12 November 2018|year=2018|publisher=Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, R.O.C.|language=zh-hant|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811222036/http://eng.stat.gov.tw/public/data/dgbas03/bs2/gender/International%20Gender/%E4%BA%BA%E9%A1%9E%E7%99%BC%E5%B1%95%E6%8C%87%E6%95%B8.xls|archive-date=11 August 2017|url-status=dead}}</ref><ref name="HDI-4">{{cite web |title=Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical Update |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |publisher=[[United Nations Development Programme]] |oclc=1061292121 |access-date=9 December 2018 |date=14 September 2018}}</ref> |group="nb"}}<ref name="HDI 2019"/>

The [[political status of Taiwan]] is contentious.<ref name="hor21" /> The ROC no longer represents China as a member of the [[United Nations]], after UN members voted in 1971 to [[United Nations General Assembly Resolution 2758|recognize the PRC]] instead.<ref name="woo21">{{cite news |title=What is behind the China-Taiwan dispute? |date=27 November 2021 |first=Richard |last=Wood |work=9News |publisher=Nine Entertainment Company |url=https://www.9news.com.au/world/china-taiwan-tensions-explainer-what-is-behind-long-running-dispute/04749e94-19c6-4dc2-9482-1061bde59e87 |access-date=27 November 2021 |quote=Experts agree a direct conflict is unlikely, but as the future of self-ruled Taiwan increasingly becomes a powder keg, a mishap or miscalculation could lead to confrontation while Chinese and American ambitions are at odds. }}</ref> Meanwhile, the ROC continued to claim to be the [[Two Chinas|legitimate representative of China]] and its territory, although this has been downplayed since its democratization in the 1990s. Taiwan is claimed by the PRC, which refuses diplomatic relations with countries that recognise the ROC. Taiwan [[foreign relations of Taiwan|maintains official diplomatic relations]] with 13 out of 193 UN member states and the [[Holy See]],<ref name="woo21" /><ref name=":0">{{cite news|url=https://www.wsj.com/articles/solomon-islands-ends-diplomatic-ties-with-taiwan-stands-by-china-11568642229|title=Solomon Islands Ends Diplomatic Ties with Taiwan, Stands by China|last=Dou|first=Eva|website=The Wall Street Journal|date=16 September 2019|access-date=16 September 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.abc.net.au/news/2019-09-20/kiribati-to-switch-diplomatic-ties-from-taiwan-to-china/11532192|title=Kiribati cuts ties with Taiwan in diplomatic switch to China days after Solomon Islands pivot|publisher=Australian Broadcasting Corporation|date=20 September 2019|access-date=20 September 2019}}</ref> though many others maintain unofficial diplomatic ties with Taiwan through [[Taipei Economic and Cultural Representative Office|representative offices]] and institutions that function as [[de facto embassy#Taiwan|''de facto'' embassies and consulates]]. International organisations in which the PRC participates either refuse to grant membership to Taiwan or allow it to participate only on a non-state basis under various names. Domestically, the major political contention is between parties favouring eventual [[Chinese unification]] and promoting a pan-Chinese identity contrasted with those [[Taiwan independence movement|aspiring to formal international recognition]] and promoting a [[Taiwanese people#The current state of Taiwanese identity|Taiwanese identity]], although both sides have moderated their positions to broaden their appeal.<ref>{{cite book |title=Party Politics in Taiwan |given=Dafydd |surname=Fell |publisher=Routledge |year=2006 |isbn=978-1-134-24021-0 |page=85 }}</ref><ref>{{cite book |given1=Christopher H. |surname1=Achen |given2=T. Y. |surname2=Wang |chapter=The Taiwan Voter: An Introduction |pages=[https://archive.org/details/taiwanvoter0000unse/page/n14 1]–25 |editor-given1=Christopher H. |editor-surname1=Achen |editor-given2=T. Y. |editor-surname2=Wang |title=The Taiwan Voter |url=https://archive.org/details/taiwanvoter0000unse |publisher=University of Michigan Press |year=2017 |doi=10.3998/mpub.9375036 |doi-access=free |isbn=978-0-472-07353-5 }} pp. 1–2.</ref>--->

==მონაცემები==
* '''ფართობი''' — 35 980 კვ. კმ. უმაღლესი მწვერვალი — იუშანი 3997 მ; კლიმატი — ტროპიკული.
* '''მოსახლეობა''' — 23,1 მილიონი.
* '''ენა''': [[ჩინური ენა|ჩინური]].
* '''ქალაქები (ათ.)''' — [[ტაიბეი]]. ტაივანი ეკონომიკურად მაღალგანვითარებული ქვეყანაა.
* '''ეროვნული შემოსავალი''': ''მოცულობა'' — 283 მლრდ $ (მე-19 ადგილი); ''1 სულ მოსახლეზე'' — 13 060 $; ''სტრუქტურა'' (%) — სოფლის მეურნეობა 3, მრეწველობა 35, მომსახურება 62;
* '''ექსპორტი''' — ელექტრომოწყობილობანი, მანქანათმშენებლობის ნაწარმი, საფეიქრო ნაწარმი.

== ისტორია ==
ჩინეთის რესპუბლიკა (ტაივანის ერთგვარი წინამორბედი) დაარსდა [[1911]] წელს და აკონტროლებდა კონტინენტალური ჩინეთის დიდ ნაწილს და მონღოლეთს ([[1917]]-[[1921]]). [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ რესპუბლიკის კონტროლის ქვეშ მოექცა ადრე იაპონური ტაივანი და სხვა უფრო პატარა კუნძულები. ჩინეთის სამოქალაქო ომში კომუნისტებთან დამარცხების შემდეგ გომინდანის პარტია ტაივანში გადავიდა და დროებით დედაქალად [[ტაიბეი]] გამოაცხადა. მათი კონტროლის ქვეშ ასევე დარჩა პენხუ, ცზინმენი, მაცზუ და ტაივანთან ახლოს მდებარე სხვა პატარა კუნძულები. მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთის რესპუბლიკას ამ ტერიტორიაზე მხოლოდ ფაქტობრივი იურისდიქცია ჰქონდა, 1970-იანებამდე მას აღიარებდნენ, როგორც მთელი ჩინეთის კანონიერ მმართელს. ასე, რესპუბლიკის წარმომადგენელი [[1971]] წლამდე [[გაერო]]ში ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის წარმომადგენელის მაგივრად იყო.

ამ დროისთვის ტაივანი არის დემოკრატიული სახელმწიფო ნახევრადპრეზიდენტული სისტემით, ხმის მიცემა კი ქვეყნის ყველა მოქალაქეს აქვს. რესპუბლიკის ეკონომიკა მსოფლიოში მე-19 ადგილზეა, მისი ტექნოლოგიური ინდუსტრია კი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს გლობალურ ეკონომიკაში. ცხოვრების დონე საკმაოდ მაღალია, ერთ სრულ მოსახლეზე მშპ კი [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]ს 4-ჯერ აღემატება.

== შენიშვნები ==
{{შენიშვნების სია}}

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{ტაივანი}}
{{თვითაღიარებული ქვეყნები}}

[[კატეგორია:ტაივანი| ]]
[[კატეგორია:ჩინეთი]]
[[კატეგორია:თვითაღიარებული ქვეყნები]]
[[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]]