იხილეთ წყარო გვერდისთვის უაიჰეკე

{{ინფოდაფა კუნძული
| სახელი             = უაიჰეკეს კუნძული
| მშობ. სახელი      = {{lang-en|Waiheke Island}}
| native name link = 
| მეტსახელი       = 
| სურათის სახელი       = NZ-Waiheke I.png
| სურათის წარწერა    = 
| სურათის ზომა       = 250px
| ალტ სურათი        = 
| locator map      = 
| locator map size = 
| map_custom       = yes
| მდებარეობა         = 
| კოორდინატები      = {{Coord|36|48|S|175|06|E|}}
| მდებარეობა      = [[წყნარი ოკეანე]]
| კუნძულთა რაოდენობა    = 
| მთავარი კუნძული    = 
| ფართობი_კმ2         = 92
| სია             = 
| სიგრძე_კმ        = 19,3
| სიგანე_კმ         = 0,64–9,65
| სანაპიროს სიგრძე        = 
| სანაპიროზოლი_კმ     = 133,5
| უმაღლესი მთა    = 
| სიმაღლე_მ      = 231
| ქვეყნის სახელი  = {{დროშა|ახალი ზელანდია}}
| ქვეყანა          = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური     = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა           = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1   = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1         = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2   = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2         = 
| ქვეყნის დედაქალაქი                   = 
| ქვეყნის უდიდესი ქალაქი              = 
| ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა   = 
| ქვეყნის ლიდერის ტიპი              = 
| ქვეყნის ლიდერის სახელი               = 
| ქვეყანა 1                         = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური   = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა         = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1       = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2       = 
| ქვეყნის 1 დედაქალაქი            = 
| ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი            = 
| ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = 
| ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი            = 
| ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი             = 
| ქვეყანა 2                         = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური   = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა         = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1       = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2       = 
| ქვეყნის 2 დედაქალაქი            = 
| ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი            = 
| ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = 
| ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი            = 
| ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი             = 
| მოსახლეობა       = 8730
| აღწერის წელი = 2011
| სიმჭიდროვე_კმ2      = 94,89 ად.
| ეთნიკური ჯგუფები    = 
| ვებსაიტი          = 
| დამატებითი ინფო  = 
}}
'''უაიჰეკე''' ({{lang-en|Waiheke Island}}) — [[კუნძული]] [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიაში]], [[ჰაურაკის ყურე]]ში, მდებარეობს ქალაქ [[ოკლენდი]]დან 17,7 კმ-ში.<ref name="Tour">{{cite web |url=http://waiheke.aucklandnz.com/information.html |title=Waiheke Island information |work= |publisher=Tourism Auckland |accessdate=13 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101206173904/http://waiheke.aucklandnz.com/information.html |archivedate=6 დეკემბერი 2010 }}</ref> ადმინისტრაციულად შედის [[ოკლენდის რეგიონი]] შემადგენლობაში.

== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Waiheke landsat 7 27 August 2002.JPG|thumb|left|კუნძულის თანამგზავრული ფოტო, 2002 წ.]]
კუნძული სიდიდით მეორეა ჰაურაკის ყურეში [[გრეიტ-ბარიერის კუნძული]]ს შემდეგ. უაიჰეკე ჩრდილოეთ კუნძულის სანაპიროს სიახლოვეს მდებარეობს. დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ 19,3 კმ-ზეა გადაჭიმული, სიგრძე 26 კმ-ია, ხოლო ფართობი კი 92 კმ². სანაპირო ხაზის სიგრძე 133,5 კილომეტრია, საიდანაც 40 კმ პლაჟებს უჭირავს.<ref name="aucklandcity">{{cite web
 |url         = http://www.aucklandcity.govt.nz/Auckland/introduction/Hauraki/default.asp#waiheke
 |title       = Waiheke Island
 |publisher   = Auckland City Council
 |accessdate  = 2010-04-05
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676Uq2B6F?url=http://www.aucklandcity.govt.nz/Auckland/introduction/Hauraki/default.asp#waiheke
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref>

უაიჰეკეს ზედაპირი მთაგორიანია. უმაღლესი წერტილი, ''მთა მაუნგანუი'', აღწევს 231 მეტრს და მდებარეობს კუნძულის სამხრეთ ნაწილში. სანაპირო უპირატესად ციცაბოა, მაღალი კლდეებით. უაიჰეკეს ჩრდილოეთ სანაპიროზე მდებარეობს რამდენიმე გრძელი ქვიშიანი პლაჟი და ციცაბო კლდეები. სამხრეთი სანაპირო ძლიერად დაკლაკნილია ყურეებით, ფართე [[ვატები]]თ და [[ჭაობი|ჭაობებით]].<ref name="Halcrow51">{{სტატია
|ავტორი    = Heather M. Halcrow.
|სათაური  = The Geology of Waiheke Island, Auckland
|წყარო     = http://rsnz.natlib.govt.nz/volume/rsnz_84/rsnz_84_01_000550.html
|გამოცემა   = Transactions and Proceedings of the Royal Society of New Zealand
|წელი      = 1956—1957
|ტომი      = 84
|ფურცლები = 51
}}</ref>

გეოლოგიური თვალსაზრისით, ძირითადი მთის ჯიშები, რომლებიც დევს კუნძულის საფუძველში, არის გამყარებული [[გრაუვაკა]]-[[ქვიშაქვა]] და  [[პერმული სისტემა|პერმულ]]-[[ტრიასული სისტემა|ტრიასული სისტემის]] [[არგილითი]].<ref name="Halcrow51" /> თვითონ უაიჰეკე, სავარაუდოდ, წარმოიშვა [[მიოცენი]]ს დასაწყისში.<ref name="Halcrow67">{{სტატია
|ავტორი    = Heather M. Halcrow.
|სათაური   = The Geology of Waiheke Island, Auckland
|წყარო     = http://rsnz.natlib.govt.nz/volume/rsnz_84/rsnz_84_01_000550.html
|გამოცემა   = Transactions and Proceedings of the Royal Society of New Zealand
|წელი      = 1956—1957
|ტომი      = 84
|ფურცლები = 67
}}</ref>

კუნძულის [[ფლორა]] და [[ფაუნა]] მრავალფეროვანია. უაიჰეკეს სამხრეთ ნაწილში მდებარეობს თავისი სანაპირო ტყეებით ცნობილი ფაკანეფას რეგიონალური პარკი, რომელშიც იზრდება [[ტარაირე]], [[კოჰეკოჰე]] და [[კანუკა]]. ფართე წყალ-ჭაობიან სავარგულებში გვხვდება მრავალრიცხოვანი ფრინველები, მათ შორის [[ახალზელანდიური ყანჩა]] ({{lang-lat|Botaurus}}), [[ზოლიანი ლაინა]] ({{lang-lat|Gallirallus philippensis}}), [[მაორიული მეჭვავია]].<ref>{{cite web
 |url         = http://www.arc.govt.nz/albany/main/parks/our-parks/parks-in-the-region/whakanewha/
 |title       = Whakanewha
 |publisher   = Auckland Regional Council
 |accessdate  = 2010-04-05
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676UrBbk1?url=http://www.arc.govt.nz/albany/main/parks/our-parks/parks-in-the-region/whakanewha/
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref>

უაიჰეკეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარეობს საზღვაო [[ნაკრძალი]] ტე-მატუკუ, რომელშიც შედის ტე-მატუკუს უბე, ასევე ჰაურაკის ყურის ნაწილი. ნაკრძალის ფასეულობა მოიცავს გარემოს დიდ მრავალფეროვნებას: ზღვის წყალ-ჭაობიანი სავარგულები, სანაპირო რაიონები, პატარა ვაკიანი კუნძულები, შელფები და ჰაურაკის ყურის ღრმა წყლიანი ადგილები.<ref>{{cite web
 |url         = http://www.doc.govt.nz/conservation/marine-and-coastal/marine-protected-areas/marine-reserves-a-z/te-matuku/facts/
 |title       = Te Matuku Marine Reserve. Facts
 |publisher   = New Zealand Department of Conservation
 |accessdate  = 2010-04-05
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676Urz1BD?url=http://www.doc.govt.nz/conservation/marine-and-coastal/marine-protected-areas/marine-reserves-a-z/te-matuku/facts/
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref>

== ისტორია ==
კუნძულის ძირძველი მოსახლეობაა ახალზელანდიელი [[მაორი]]ს ხალხის წარმომადგენლები, კერძოდ ტომი ტე-ური-კარაკა ({{lang-mri|Te Uri Karaka}}), რომლებიც თავიდან მისდევდნენ ნახევრად მოხეტიალე ცხოვრების წესს, ეწეოდნენ [[თევზჭერა]]ს, მაგრამ თანდათან გადავიდნენ ცხოვრების წესზე к оседлому და [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]] განვითარებაზე.<ref name="aucklandcitylibraries">{{cite web
 |url         = http://www.aucklandcitylibraries.com/populartopics/resourcepages/localhistory/suburbhistories/waiheke.aspx
 |title       = Waiheke local history
 |publisher   = Auckland City Libraries
 |accessdate  = 2010-04-05
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676Usr6El?url=http://www.aucklandcitylibraries.com/populartopics/resourcepages/localhistory/suburbhistories/waiheke.aspx
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref> მრავალრიცხოვანი [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] აღმოჩენები, მათ შორის საფორტიფიკაციო ნაგებობები, ანუ [[პა (მაორი)|პა]], ადასტურებენ იმას, რომ კუნძულის დასახლება ტე-ური-კარაკას ტომის მიერ მოხდა დაახლოებით 1000 წლის წინ.<ref name="island_information" /> ამ ამბის შემდეგ სულ ცოტა ხანში უაიჰეკესთან მიცურდა [[პოლინეზია|პოლინეზიელი]] მოგზაური ტოის [[კანოე]], რომლის თანაშემწეები მოკლეს ტე-ური-კარაკას ტომის წარმომადგენლებმა მათ პატივსაცემად გამართული დღესასწაულის დროს. ამისათვის ტოიმ სამაგიერო გადაუხადა ადგილობრივ მოსახლეობას და დაამყარა კონტროლი კუნძულზე. დაახლოებით ამავე დროს კუნძულს პირველად დაერქვა ტე მოტუ-არაი-როა ({{lang-en|Te Motu-arai-roa}}; [[მაორი ენა|მაორი ენიდან]] თარგმანში — ''«გრძელი კუნძული-სამალავი»'').<ref name="aucklandcitylibraries" />

დაახლოებით XIV საუკუნეში უაიჰეკე დაიპყრო ტომმა [[ნგატი-ჰუარერე]]მ [[კორომანდელის ნახევარკუნძული]]დან. XVIII საუკუნეში კუნძულზე დასახლდნენ [[ნგატი-პაოა]]ს ტომის წარმომადგენლები. უკვე XIX საუკუნეში უაიჰეკეს მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენდა დაახლოებით 1000 ადამიანს.<ref name="island_information" /> მიუხედავად ამისა 1821 წელს, [[ნგაპუჰი]]ს ტომის ბელადის მხრიდან მუქარასთან დაკავშირებით, კუნძულის მოსახლეობის დიდი ნაწილი გაიქცა და დაბრუნდა მხოლოდ კონფლიქტის გადაწყვეტის შემდეგ. 1830 წლისთვის მოსახლეობის რაოდენობამ შეადგინა დაახლოებით 500 ადამიანი.<ref name="island_information" />

კუნძულზე პირველი ევროპელები მივიდნენ 1801 წელს, როდესაც [[გემი]]ს ''«The Royal Admiral»'' ეკიპაჟმა შეადგინა ჩრდილოეთ სანაპიროს რუკა. დაახლოებით ამავე დროს კუნძული გახდა ცნობილი ''უაიჰეკე''-ს სახელით, რომელიც მაორის ენიდან ითარგმნება, როგორც ''«კასკადური წყლები»''.<ref name="island_information" /> XIX საუკუნის დასაწყისში კუნძულზე გამოჩნდნენ პირველი ევროპელი კოლონიზატორები, რომლებმაც უპირველეს ყოვლისა დაიწყეს ძვირფასი ჯიშის ხეების მოჭრა (ძირითადად [[აგათისი]]). მიუხედავად ამისა უკვე საუკუნის შუაში ტყის საფარის პრაქტიკულად მთლიანი განადგურების გამო მისი მოჭრა შეწყდა.<ref name="aucklandcitylibraries" /> 1838 წელს ტომას მაქსველმა გამოისყიდა უაიჰეკეს აღმოსავლეთი ნაწილი, და უკვე 1845 წლისთვის ევროპელი მოსახლეობის რაოდენობამ მიაღწია 45 ადამიანს. შემდგომ წლებში მოსახლეობის დიდი ნაწილი დასახლდა აღმოსავლეთ სანაპიროზე, რომელიც გახდა პოპულარული დასასვენებელი ადგილი [[ტემსი]]ს და ოკლენდის მოსახლეობისთვის. დასავლეთ ნაწილში სახლდებოდნენ უპირატესად მაორები, ასევე ევროპელი ფერმერები.<ref name="aucklandcity" /> XIX საუკუნის ბოლოს კუნძულზე ასევე წარმოებდა [[მანგანუმი]]ს საბადოს ძიება.<ref name="Britannica">{{cite web
 |url         = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/634115/Waiheke-Island
 |title       = Waiheke Island
 |publisher   = Encyclopædia Britannica Online
 |accessdate  = 2010-04-05
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676UtVmNB?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/634115/Waiheke-Island
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref>

[[მეორე მსოფლიო ომი]]ს წლებში უაიჰეკე შედიოდა ქალაქ ოკლენდის სანაპირო დაცვის სისტემაში. აშენდა საარტილერიო ბეტონის ამბრაზურები, ასევე კუნძულის აღმოსავლეთ ნაწილში ლაბირინთების სისტემა, რომელმაც სახელად მიიღო ''«Stony Batter»''.<ref name="aucklandcity" /><ref>{{cite web
 |url         = http://www.doc.govt.nz/conservation/historic/by-region/auckland/auckland-area/stony-batter-historic-reserve-waiheke-island/counter-bombardment-battery/
 |title       = Counter bombardment battery
 |publisher   = New Zealand Department of Conservation
 |accessdate  = 2010-04-05
 |lang        = en
 |deadlink    = 404
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20090813204803/http://www.doc.govt.nz/conservation/historic/by-region/auckland/auckland-area/stony-batter-historic-reserve-waiheke-island/counter-bombardment-battery/
 |archivedate = 2009-08-13
}}</ref>

ომის ბოლოს უაიჰეკეს მოსახლეობის რაოდენობამ სულ შეადგინა 835 ადამიანი. ადგილობრივი თვითმმართველობის ერთადერთ ორგანოდ იმ დროს რჩებოდა ავტოგზების სამმართველო, რომელიც დაარსდა ჯერ კიდევ 1921 წელს. 1947 წელს ოკლენდის ქალაქის საბჭო კუნძულის ქალაქის შემადგენლობაში შეყვანის ინიციატივით გამოვიდა, მაგრამ მაშინ ადგილობრივი მაცხოვრებლები გამოვიდნენ წინააღმდეგ.<ref name="aucklandcitylibraries" /> მიუხედავად ამისა კუნძულზე ინფრასტრუქტურის განვითარება, მიუხედავად მისი იზოლირებისა, გრძელდებოდა: 1947 წელს დაარსდა პირველი ბანკი და ადგილობრივი [[გაზეთი]], 1948 წელს — [[ბორანი|საბორნე]] კავშირი ოკლენდთან, 1949 წელს — [[ტელეფონი|სატელეფონო]] კავშირი. უკვე 1955 წლისთვის კუნძულის მოსახლეობის რაოდენობამ მიაღწია 2144 ადამიანს, ხოლო 1970 წელს გაჩნდა უაიჰეკეს საოლქო საბჭო, რომელმაც უზრუნველყო მოსახლეობის ადგილობრივი თვითმმართველობა.<ref name="aucklandcitylibraries" /> მაგრამ 1989 წელს საბჭო გაერთიანდა ოკლენდის ქალაქის საბჭოსთან, რამაც ზოგიერთ შემთხვევაში კუნძულის პოპულარობა აამაღლა ახალი ზელანდიის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობას შორის და გამოიწვია მოსახლეობის რაოდენობის მნიშვნელოვანი ზრდა. იმავდროულად ძლიერი ბიძგი მიეცა ადგილობრივი [[ტურიზმი]]ს და ასევე [[მეღვინეობა|მეღვინეობის]] (პირველი ვაზი უაიჰეკეზე გაჩნდა 1977 წელს) განვითარებას.<ref name="aucklandcitylibraries" />

დღეისათვის კუნძული უდიდესი კურორტია და ოკლენდის მაცხოვრებელთა საყვარელი დასასვენებელი ადგილია.<ref name="Britannica" />

== მოსახლეობა ==
2006 წლის აღწერის თანახმად უაიჰეკეზე ცხოვრობდა 7689 ადამიანი.<ref>{{cite web
 |url         = http://www.stats.govt.nz/Census/2006CensusHomePage/QuickStats/AboutAPlace/SnapShot.aspx?id=3520801&type=au&ParentID=1000002&expand=2000007&scrollLeft=0&scrollTop=0&ss=y
 |title       = QuickStats About Waiheke Island
 |publisher   = Statistics New Zealand
 |accessdate  = 2010-04-05
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676UuIzaY?url=http://www.stats.govt.nz/Census/2006CensusHomePage/QuickStats/AboutAPlace/SnapShot.aspx?id=3520801
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref> ის ყველაზე დასახლებული კუნძულია ჰაურაკის ყურეში და მესამეა მოსახლეობის რაოდენობით ახალ ზელანდიაში ჩრდილოეთ და სამხრეთ კუნძულების შემდეგ.<ref name="island_information">{{cite web
 |url         = http://www.waihekenz.com/waiheke_island_information.html
 |title       = About Waiheke Island
 |publisher   = Tourism Auckland. Waiheke Island
 |accessdate  = 
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676UvI4pZ?url=http://waiheke.aucklandnz.com/
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref> მოსახლეობის ძირითად ნაწილს, ანუ 82 %-ს, შეადგენენ ევროპელები; მაორების წილია — 12,3 %.<ref>{{cite web
 |url         = http://www.stats.govt.nz/Census/2006CensusHomePage/QuickStats/AboutAPlace/SnapShot.aspx?type=au&ParentID=1000002&ss=y&tab=Culturaldiversity&id=3520801
 |title       = QuickStats About Waiheke Island. Ethnic groups, birthplace and languages spoken
 |publisher   = Statistics New Zealand
 |accessdate  = 
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/676UwC149?url=http://www.stats.govt.nz/Census/2006CensusHomePage/QuickStats/AboutAPlace/SnapShot.aspx?type=au
 |archivedate = 2012-04-22
}}</ref> ყველაზე დიდი დასახლებული პუნქტია — [[ონეროა]].

2011 წელს მუდმივი [[მოსახლეობა]] დაახლოებით 8730 [[ადამიანი|ადამიანს]] შეადგენს, დაახლოებით 3400 ადამიანს კი კუნძულზე დასასვენებელი სახლი აქვს.<ref name="Report Card">[http://stateofauckland.aucklandcouncil.govt.nz/demographic-report-card/waiheke-local-board/ Waiheke Demographic Report Card 2011]</ref> კმ²-ზე 94,89 მოსახლით, იგი ახალი ზელანდიის ყველაზე [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე|მჭიდროდ]] დასახლებული კუნძულია [[ჩრდილოეთი კუნძული (ახალი ზელანდია)|ჩრდილოეთ]] და [[სამხრეთ კუნძული|სამხრეთ კუნძულების]] შემდეგ.

==გალერეა==
<gallery>
ფაილი:Onetangi beach.jpg|ონეტანგის პლაჟი
ფაილი:Waiheke Island Seen From Above West.jpg|დასავლეთი ნაწილი
</gallery>

==იხილეთ აგრეთვე==
* [[ახალი ზელანდიის კუნძულების სია]]

==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commons category|Waiheke Island}}
* [http://waiheke.aucklandnz.com/ Waiheke Island, New Zealand] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121025181853/http://waiheke.aucklandnz.com/ |date=2012-10-25 }} (official Tourism Auckland site)
* [http://www.arc.govt.nz/albany/main/parks/our-parks/parks-in-the-region/whakanewha/ Whakanewha Regional Park]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120314005757/http://www.arc.govt.nz/albany/main/parks/our-parks/parks-in-the-region/whakanewha/ |date=2012-03-14 }} (nature reserve)
* [http://www.waihekepedia.com/ Waihekepedia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171014020943/http://www.waihekepedia.com/ |date=2017-10-14 }} (community wiki)
* [http://www.waiheke.co.nz/ Complete Guide to Waiheke Island] (tourism website)

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:ახალი ზელანდიის კუნძულები]]