იხილეთ წყარო გვერდისთვის ფობოსი

[[ფაილი:221831main PIA10368.png|thumb|250px|ფობოსი]]
'''ფობოსი''' ({{lang-grc|φόβος||შიში}}) — პლანეტა [[მარსი]]ს უახლოესი თანამგზავრი (საშუალო მანძილი 9380 კმ). კრატერებით დაფარული არაწესიერი ფორმის სხეული. გარემოქცევის პერიოდია 7 სთ 39 წთ და 14 წმ, რაც მარსის ბრუნვის პერიოდზე მცირეა, რის გამოც ფობოსი ამოდის დასავლეთიდან და ჩადის აღმოსავლეთის მხარეს. [[ალბედო]] ≈5%. აღმოჩენილია [[1877]] წლის [[11 აგვისტო]]ს ამერიკელი ასტრონომის [[ასაფ ჰოლი]]ს მიერ.

ფობოსი ბრუნავს თავის ღერძის გარშემო იგივე პერიოდით რაც მარსის გარშემო, ამიტომაც, როგორც [[მთვარე]], ერთი მხრით არის მიმართული ზედაპირისკენ. მისი ორბიტა მდებარეობს [[როშის ზღვარი|როშის ზღვრის]] შიგნით და არ იშლება მხოლოდ თავისი შიდა სიმაგრის გამო. ასეთი ორბიტის გამო მისი ზედაპირიდან ცვივა ქვები, რომლებიც ხშირად ტოვებენ შესამჩნევ ზოლებს ზედაპირზე. მარსის გრავიტაციული ზემოქმედება იწვევს ფობოსის სიჩქარის შენელებას, რაც 20 მილიონი წლის შემდეგ გამოიწვევს მის მარსთან შეჯახებას.

ფობოსის ზომებია 26.6×22.2×18.6 კმ, მის ზედაპირს აღენიშნება უამრავი კრატერი, რომელთაგან ყველაზე დიდია [[სტიკნი (ფობოსის კრატერი)|სტიკნი]] 9 კმ დიამეტრით. სავარაუდოდ, ამ კრატერის წარმოქმნამ გამოიწვია მის მიდამოებში პარალელური ზოლების შექმნაც. ეს ზოლები აღენიშნება 30 კმ მანძილზე და 100-200 მეტრის სიგანისა და 10-20 მეტრის სიღრმისაა.

== ფობოსის შესწავლა ==
ფობოსის სურათები გადაიღეს რამდენიმე კოსმოსური აპარატის მეშვეობით, რომელთა მიზანს მარსის ფოტოგადაღება წარმოადგენდა. პირველი - [[Mariner 9]] - 1971 წელს, შემდეგ 1 - 1977 წელს, [[ფობოსი (КА)]] - 1989 წელს, [[Mars Global Surveyor]] - 1998 და 2003 წლებში, [[Mars Express]] - 2004 წელს და [[Mars Reconnaissance Orbiter]] - 2007 და 2008 წლებში. ატმოსფეროს ნიშნები შემჩნეული არ არის.

== წინასწარმეტყველება ორ თანამგზავრზე ==
მარსის ორი თანამგზავრის არსებობის ვარაუდი 1610 წელს [[იოჰან კეპლერი|იოჰან კეპლერმა]] გამოთქვა. ის ეფუძნებოდა იმ ლოგიკას, რომ თუ დედამიწას აქვს ერთი თანამგზავრი, ხოლო იუპიტერს — ოთხი (იმ დროს ცნობილი), ე.ი. მზისგან დაშორების გამო თანამგზავრთა რაოდენობა იზრდება გეომეტრიული პროგრესიით. ამ ლოგიკის მიხედვით მარსს უნდა ჰყოლოდა ორი თანამგზავრი.

ჯონატან სვიფტის „გულივერის მოგზაურობის“ წიგნის მე-3 თავში, რომელიც მფრინავ კუნძულ ლაპუტას აღწერს, ნათქვამია, რომ ლაპუტას ასტრონომებმა აღმოაჩინეს მარსის ორი თანამგზავრი, რომლებიც 3 და 5 მარსის დიამეტრის მანძილზე ბრუნავენ. სინამდვილეში კი ფობოსი და დეიმოსი მდებარეობენ 1.4 და 3.5 დიამეტრის მანძილზე მარსის ცენტრიდან.

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[დეიმოსი (თანამგზავრი)|დეიმოსი]] 
* [[ფობოსი (КА)|ფობოსი]]

==ლიტერატურა==
{{ქსე|10|350}}

{{ასტრონომია}}

{{მზის სისტემა}}

[[კატეგორია:მარსის თანამგზავრები]]