იხილეთ წყარო გვერდისთვის ფხოველთა და დიდოელთა აჯანყება

'''ფხოველთა და დიდოელთა აჯანყება''' — მთიელთა გამოსვლა [[ფეოდალიზმი|ფეოდალიზაციისა]] და [[ქრისტიანობა|გაქრისტიანების]] წინააღმდეგ [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] 10-იან (სავარაუდოდ [[1212]] წ.) წლებში. XIII საუკუნის დასაწყისისათვის მთიელები ჯერ კიდევ არ იყვნენ მასობრივად ჩაბმული ფეოდალურ ურთიერთობაში. მთის მოსახლეობის შეზღუდული ეკონომიკური საშუალებები ბარის მოსახლეობის მიმართ [[ანტაგონიზმი|ანტაგონიზმს]] წარმოშობდა. ამის შედეგი იყო მთიელთა თავდასხმები ბარის მოსახლეობაზე.  მთიელთადმი მტრულად იყვნენ განწყობილი, ერთი მხრივ, ფეოდალური ზედაფენა, რომელიც მთიელთა ფეოდალურ უღელში შებმას ესწრაფოდა, მეორე მხრივ – ბარის მწარმოებელი მოსახლეობა, რომელიც მთიელთა თავდასხმის ობიექტი იყო. [[საქართველო]]ს ფეოდალური მონარქია ერთდროულად ისწრაფოდა მთიელთა ფეოდალიზაციისა და გაქრისტიანებისაკენ. [[ფხოველები|ფხოველთა]] და [[დიდოელები|დიდოელთა]] აჯანყებაც სწორედ ამ პროცესის საწინააღმდეგო რეაქცია იყო. მთიელთა აჯანყებაში დიდძალი ხალხი მონაწილეობდა.

სამეფო ხელისუფლებამ აჯანყებულ მთიელთა წინააღმდეგ მთის სხვა ხალხები ([[დვალები]], [[მოხევეები]], [[ჭართალი (მხარე)|ჭართალელები]], [[ერწო-თიანეთი|ერწოთიანელები]], [[ცხრაზმისხევი|ცხრაზმელები]], [[ხადა|ხადელები]] და [[ცხავატი (რეგიონი)|ცხავატელები]]) წარგზავნა [[ივანე I მხარგრძელი|ივანე მხარგრძელი]]ს სარდლობით, ამით სამეფო ხელისუფლება ხაზს უსვამდა იმ გარემოებას, რომ მის წინააღმდეგ მთელი მთა არ აჯანყებულა, რომ მთიელთა მნიშვნელოვანი ნაწილი სამეფო ხელისუფლების ერთგული იყო.

დამსჯელი ექსპედიციის ხელმძღვანელობამ შეიმუშავა აჯანყებულებთან ბრძოლის კონკრეტული გეგმა. ივანე მხარგრძელმა მთიელთა რაზმები ხადის  მთით გადაიყვანა „მთასა ფხოველთასა და დიდოთასა“. სამეფო ლაშქრის ერთ მხარეს მოექცა [[ძურძუკეთი]], მეორე მხარეს კი – [[ფხოვი|ფხოვეთი]] და [[დიდოეთი]]. როგორც ჩანს სამეფო ხელისუფლება არც ძურძუკეთს ენდობოდა  და ამიტომ გამოაცალკევა აჯანყებული მხარეებისაგან. ძურძუკთა მეფეები ძღვენით ეახლნენ ივანე მხარგრძელს და თავისი ლაშქრით მხარში ამოუდგნენ  სამეფო სპას. ამის შემდეგ საქართველოს ლაშქარმა ძურძუკებთან ერთად შეუტია აჯანყებულებს. ურიცხვი ფხოველი და დიდოელი ამოუწყვეტიათ. 3 თვე ([[ივნისი]], [[ივლისი]], [[აგვისტო]]) უმკლავდებოდნენ აჯანყებულები ივანე მხარგრძელის ლაშქარს. ბოლოს ზავი ითხოვეს და ერთგულების პირობა დადეს. ივანე მხარგრძელმა საზავო პირობები მიიღო და მძევლები წამოასხა. ამ გამარჯვებისათვის სამეფო ხელისუფლებამ ივანე „უაღრესსა პატივსა აიყვანა“.

საბჭოთა ისტორიოგრაფიის შეფასებით, ფხოველთა და დიდოელთა აჯანყების დამარცხებას სხვადასხვა არსებითი ხასიათის მიზეზი ჰქონდა. აჯანყებულებს არ გააჩნდათ განსაზღვრული სამოქმედო გეგმა. მთიელთა ეს გამოსვლა ვერ გასცილდა ფეოდალური ექსპლუატაციის წინააღმდეგ მიმართული გლეხთა სტიქიური აჯანყების ფარგლებს. ფხოველებმა და დიდოელებმა ვერ მოახერხეს აჯანყებაში მთის მთელი მოსახლეობის ჩაბმა. პირიქით, მთის დანარჩენი მოსახლეობა მათ წინააღმდეგ გამოვიდა. თავისთავად ფხოველთა და დიდოელთა აჯანყება ფეოდალური კლასისათვის მკაცრი გაფრთხილება და დამაფიქრებელი გაკვეთილი იყო. ფხოველთა და დიდოელთა აჯანყებას მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ფეოდალური საქართველოს ისტორიაში.

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|10|439}}

[[კატეგორია:საქართველოს აჯანყებები]]