იხილეთ წყარო გვერდისთვის ქაოსი

{{ინფოდაფა მითური არსება}}
'''ქაოსი''' ({{lang-grc|χάος|chaos}} < {{lang-grc2|χαίνω|chaino|ვიხლიჩები|ამოვანთხევ}}) — ჰესიოდეს „[[თეოგონია]]ში“, უძველესი, უკიდეგანო და უნაპირო სამყაროს პირველი უფორმო სახე, ყოველგვარი სიცოცხლის პირქუში საწყისი. მისგან წარმოიშვა [[გეა]], [[ტარტაროსი]] და [[ეროსი (მითოლოგია)|ეროსი]], [[ერებოსი]] ([[წყვდიადი]]) და [[ღამე]]. ღამემ და წყვდიადმა შვეს [[ეთერი]] და [[ჰემერა]] ([[დღე]]), მოგვიანებით ფილოსოფოსების მოძღვრებაში ქაოსს სხვა შინაარსობრივი დატვირთვა მიეცა, კერძოდ, მასში გულისხმობდნენ მოუწესრიგებელ მასას, რისგანაც შემდგომ [[სამყარო]] წარმოიშვა. ორფიკული მოძღვრებით, ქაოსი მარადიული დროის ([[ქრონოსი]]ს) ძეა. სხვა ძველი ფილოსოფოსების აზრით კი, ქაოსი პირველსაწყისი წყვდიადიდან წარმოიშვა. ცნობისმოყვარე გონების ამ ცდებმა — ჩაწვდეს არსთა  სიღრმეს — პლატონის ფილოსოფიაში თვალსაჩინო ადგილი დაიჭირა. გადატანითი მნიშვნელობით, უწესრიგობა, არევდარევა.

{{ციტირება|„უზარმაზარი სიცარიელე“, „უფსკრული“, „წყვდიადი“ – {{lang-grc|χαίνω}}, ნიშნავს „გახსნას“, „ფართოდ გაღებულს“. პირველად აღწერილი [[ჰესიოდე|ჰესიოდეს]] „თეოგონიაში“ ([[ძვ. წ. 700]]) – მსოფლიოს თავდაპირველი მდგომარეობის პერსონიფიკაცია მოწესრიგებული სამყაროს გაჩენამდე. უწინარესად იშვა ქაოსი. შემდეგ გაჩნდნენ მკერდგანიერი [[გეა]] ([[დედამიწა]]), მარად მტკიცე საყრდენი ყველა უკვდავის, რომელთაც დათოვლილი ოლომპოსის მწვერვალზე დაუვანიათ, ფართოგზებიანი მიწის წიაღში ჩაძირული პირქუში [[ტარტაროსი]] (უფსკრული) და [[ეროსი (მითოლოგია)|ეროსი]] ([[სიყვარული]]), ვინც ულამაზესია ღმერთთა შორის, ღონისმიმხდელი და ყველა ცისიერისა თუ მიწიერის გონებას და გონივრულ ნებას გულს უმორჩილებს.

ქაოსისგან იშვა ერებოსი (წყვდიადი) და [[ნიქსი]] ([[ღამე]] წკვარამი). [[ნიქსი]] ტრფობით შეერთო ერებოსს და დაბადა ეთერი (მიწისზედა ჰაერის ნათელი სივრცე) და ჰემერა (დღე)<ref>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/4/ ჰესიოდეს თეოგონია, გვერდი 4]</ref>.|}}

== გენეალოგია<ref>Hesiod, ''Theogony'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+132 132&ndash;138], [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+337 337&ndash;411], [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+453 453&ndash;520], [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+901 901&ndash;906, 915&ndash;920]; Caldwell, pp. 8&ndash;11, tables 11&ndash;14.</ref><ref>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/1/ ჰესიოდე „თეოგონია“]</ref> ==

{{chart top||collapsed=no}}
{{chart/start}}
{{chart|}}
{{chart| | | | | | | | | | | | |ქაოსი|ქაოსი=[[ქაოსი]]}}
{{chart| | | | | | | | | | | |,|-|^|-|.}}
{{chart| | | | | | | | | | |URA |y|GAI |~|~|~|~|~|~|~|~|~|y|~|PON|URA=[[ურანოსი]]|GAI=[[გეა]]|PON=[[პონტოსი]]}}
{{chart|,|-|v|-|-|-|v|-|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|-|-|-|.| | | |!}}
{{chart|!|OCE |y|TET | | |COE |y|PHO | | | | |CRI |y|EUR|OCE=[[ოკეანოსი]]|TET=[[ტეთისი (მითოლოგია)|ტეთისი]]|COE=[[კოიოსი]] <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=114074 კოიოსი]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>|PHO=[[ფოიბე]]|CRI=[[კრეოსი]]|EUR=[[ევრიბია (მითოლოგია)|ევრიბია]]}}
{{chart|!| |,|-|^|-|.| | | | |,|-|^|-|.| | | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.}}
{{chart|!|RIV | |OCES | | |LET | |ASTE | | |ASTR | |PAL | |PER | RIV=<small>&nbsp;[[პოტამოი|მდინარეები]]</small>|OCES=<small>&nbsp;[[ოკეანიდები]]</small>|LET=[[ლეტო]] <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=128638 ლეტო]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>|ASTE=[[ასტერია (ტიტანი)|ასტერია]]|ASTR=[[ასტრეოსი]]|PAL=[[პალასი (ტიტანი)|პალასი]]|PER=[[პერსესი (ტიტანი)|პერსესი]]}}
{{chart|!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{chart|)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.| | | | }}
{{chart|!| | |HYP |y|THE | | | | | | | | | |IAP |y|CLY |HYP=[[ჰიპერიონი (მითოლოგია)|ჰიპერიონი]]|THE=[[თეია]]|IAP=[[იაპეტოსი (მითოლოგია)|იაპეტოსი]]|CLY=[[კლიმენე (მითოლოგია)|კლიმენე]]&nbsp;<ref>One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at Hesiod, ''Theogony'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+351 351]. However, according to Apollodorus, [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0022%3Atext%3DLibrary%3Abook%3D1%3Achapter%3D2%3Asection%3D3 1.2.3], a different Oceanid, Asia was the mother, by Iapetus, of Atlas, Menoetius, Prometheus, and Epimetheus.</ref>}}
{{chart|!| |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | | | |,|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|.}}
{{chart|!|HEL | |SEL | |EOS | | | |ATL | |MEN | |PRO | |EPI | |HEL=[[ჰელიოსი]]|SEL=[[სელენე]]&nbsp;<ref>Although usually, as here, the daughter of Hyperion and Theia, in the ''Homeric Hymn to Hermes'' (4), [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=HH+4+99&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0138 99&ndash;100], Selene is instead made the daughter of Pallas the son of Megamedes.</ref>|EOS=[[ეოსი]]|ATL=[[ატლასი (მითოლოგია)|ატლასი]]&nbsp;<ref>According to Plato, ''Critias'', [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0059.tlg032.perseus-eng1:113d 113d&ndash;114a], Atlas was the son of Poseidon and the mortal Cleito.</ref>|MEN=[[მენოიტოსი (ბერძნული მითოლოგია)|მენოიტოსი]]|PRO=[[პრომეთე]]&nbsp;<ref>In Aeschylus, ''Prometheus Bound'' 18, 211, 873 (Sommerstein, pp. [http://www.loebclassics.com/view/aeschylus-prometheus_bound/2009/pb_LCL145.445.xml 444&ndash;445 n. 2], [http://www.loebclassics.com/view/aeschylus-prometheus_bound/2009/pb_LCL145.467.xml 446&ndash;447 n. 24], [http://www.loebclassics.com/view/aeschylus-prometheus_bound/2009/pb_LCL145.539.xml 538&ndash;539 n. 113]) Prometheus is made to be the son of Themis.</ref>|EPI=[[ეპიმეთევსი (მითოლოგია)|ეპიმეთევსი]]}}
{{chart|!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{chart|)|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.|}}
{{chart|!| | | | | | | | | |CRO |y|RHE | | | | | | | |CRO=[[კრონოსი]]|RHE=[[რეა]]}}
{{chart|!| | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.|}}
{{chart|!| |HES | |DEM | |HER | |HAD | |POS | |ZEU | |HES=[[ჰესტია]]|DEM=[[დემეტრე]]|HER=[[ჰერა]]|HAD=[[ჰადესი]]|POS=[[პოსეიდონი]]|ZEU=[[ზევსი]]}}
{{chart|!| | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{chart|`|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|.}}
{{chart| | | | |THE |~|~|y|~|~|ZEU |~|~|y|~|~|MNE |THE=[[თემისი]]|ZEU=(ზევსი)|MNE=[[მნემოსინე]] <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=142437 მნემოსინე]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>}}
{{chart| | | | | | | |,|-|^|-|.| | | | | |!}}
{{chart| | | | | | |HOR | |MOR | | | |MUS |HOR=<small>&nbsp;[[ჰორები]]</small> <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=39121 ჰორები]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>|MOR=<small>&nbsp;[[მოირები]]</small> <ref>Although, at Hesiod, ''Theogony'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+217 217], the Moirai are said to be the daughters of Nyx (Night).</ref>|MUS=<small>&nbsp;[[მუზები]]</small> <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=148979 მუზები]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>}}
{{chart/end}}
{{chart bottom}}

==ლიტერატურა==
{{ქსე|10|455|გელოვანი ა.}}

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.hellenicaworld.com/Greece/Mythology/en/MythicalChronology.html საბერძნეთის მითოლოგიური ქროონოლოგია]

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ავტორიტეტული წყაროები}}
[[კატეგორია:ბერძნული მითოლოგია]]