იხილეთ წყარო გვერდისთვის ქსერქსე I

{{მმართველი 
|ქვეყანა               = [[აქემენიანთა სპარსეთი]]ს
|თანამდებობა           = მეფე 
|სახელი                  =ქსერქსე I
|ორიგინალური სახელი       = [[ძველი სპარსული ენა|ძვ.-სპ.]] ''Xšayaršā'', [[აქადური ენა|ბაბ.]] '' Ḫi-ši-ʾ-ar-šá/ši'', [[ელამური ენა|ელამ.]] ''Ik-še-ir-(iš-)šá'', {{lang-arc|Aḥašwērōš }}, {{lang-grc|Ξέρξης}}, {{lang-la|Xerxes}}
|რიგი              =  მე-5
|რიგი-მეუღლეების          = 
|სურათი              = Xerxes_I_of_Persia.jpg
|ხელმოწერა              =
|მმართველობის დასაწყისი    = [[ძვ. წ. 486]]
|მმართველობის დასასრული = [[ძვ. წ. 465]]
|კორონაცია  =
|წინამორბედი       = [[დარიოს I]]
|მემკვიდრე             = [[არტაქსერქსე I]]
|სხვა წოდებები       =  
|ვიცე-პრეზიდენტი       = 
|პარტია              = 
|დაბადების თარიღი        =  [[ძვ. წ. 521]] ან [[ძვ. წ. 519]]
|დაბადების ადგილი       =  [[ირანი]]
|გარდაცვალების თარიღი          = [[ძვ. წ. 465]]
|გარდაცვალების ადგილი         = 
|ქორწინება              =   [[ამესტრისი]]<br/>[[ვაშტი]] ''(სადავო)''<br/>[[ესთერი]] ''(სადავო)''
|შვილები                 = დარიოსი,[[არტაქსერქსე I]]; ჰისტასპი
|დინასტია             = [[აქემენიდები]]
|მამა                 =  [[დარიოს I]]
|დედა             = ატოსა
|რელიგია = [[ზოროასტრიზმი]]
}}
'''ქსერქსე I''' ([[ძველი სპარსული ენა|ძვ.-სპ.]] ''ხშაიარშან'', ითარგმნება როგორც ''გმირების მეფე'') — [[აქემენიანთა სპარსეთი|სპარსი]] მეფე, რომელიც ირანს [[ძვ. წ. 486]]–[[ძვ. წ. 465|465]] წლებში მართავდა. მეფე [[დარიოს I]]-ისა და [[ატოსა]]ს ([[კიროს II დიდი]]ს ქალიშვილის) შვილი.

სამეფო ტახტზე ავიდა [[ძვ. წ. 486]] წლის ნოემბერ-დეკემბერში, 36 წლის ასაკში. 

აქტიურად ებრძოდა [[ბერძენ-სპარსელთა ომები|ბერძნებს]], მათთან გადაიტანა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ბრძოლა, [[თერმოპილეს ბრძოლა|თერმოპილეს]], [[სალამინის ბრძოლა|სალამინის]], [[პლატეას ბრძოლა|პლატეას]] და [[მიკალეს ბრძოლა|მიკალეს ბრძოლები]]. 

ძველი ბერძენი ისტორიკოსის [[ქტესია კნიდოსელი]]ს მიხედვით სიცოცხლის ბოლო პერიოდში იმყოფებოდა სამეფო გვარდიის მთავარსარდლის არტაბანისა და საჭურის ასპამიტრის გავლენის ქვეშ. სავარაუდოდ, ქსერქსეს პოზიციები ამ პერიოდში შესუსტებული იქნებოდა. ყოველ შემთხვევაში, ცნობილია, რომ  [[ძვ. წ. 467]] წელს სპარსეთში შიმშილობა მეფობდა, სამეფო ხაზინა ცარიელი იყო, ხორბლის ფასი შვიდჯერ იყო გაძვირებული. [[ძვ. წ. 465]] წელს არტაბანმა და ასპამიტრიმ საკუთარ საძინებელში მოკლეს 55 წლის მეფე ქსერქსე. ზოგიერთი წყაროს მიხედვით იგი მოკლეს თავის უფროს შვილ დარიოსთან ერთად. 

ქსერქსეს სიკვდილის შემდეგ იმპერია თანდათან დასუსტდა და [[ძვ. წ. 331]] წელს [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე მაკედონელმა]] სპარსეთი დაიპყრო.

[[1880]]—[[1890]] წლებში ფრანგმა არქეოლოგებმა გათხარეს ქალაქი [[სუზა]], სადაც ხდებოდა წიგნ „ესთერში“ აღწერილი მოვლენები. მათ აღმოაჩინეს ქსერქსეს სასახლე, რომელსაც დაახლოებით 1 ჰა ფართობი ეკავა. სასახლე [[სპარსეთი]]ს მეფეების ბრწყინვალებასა და დიდებულებაზე მეტყველებდა. ამ აღმოჩენებმა დაადასტურა წიგნ „ესთერში“ აღწერილი სპარსეთის სამეფოს მართვისა და სასახლის არქიტექტურასთან დაკავშირებული დეტალების სიზუსტე.  პრაისი თავის წიგნში აღნიშნავს: „არ არსებობს ძველ აღთქმაში აღწერილი ამბავი, რომლის განვითარების ადგილის წარმოდგენაც ისე ცხადად და ზუსტად შეგვეძლოს გათხრების შემდეგ, როგორც შუშანის სასახლისა“ 

== ლიტერატურა ==
* {{cite book|last=Dandamaev|first=M. A.|title=A political history of the Achaemenid empire|publisher=[[Brill Publishers]]|isbn=90-04-09172-6|year=1989|page=373}}
*  {{cite book|last=Macaulay|first=G. C.|title=The Histories| publisher=Spark Educational Publishing|year=2004|isbn=1-59308-102-2}}
 

{{აქემენიანთა იმპერიის მმართველები}}
{{ფარაონები}}

[[კატეგორია:აქემენიდები]]
[[კატეგორია:ეგვიპტის ოცდამეშვიდე დინასტიის ფარაონები]]
[[კატეგორია:სპარსეთის მოკლული მონარქები]]
[[კატეგორია:დამხობილი მონარქები]]