იხილეთ წყარო გვერდისთვის ღმერთი

{{მრავალმნიშვნელოვნება|ღმერთი}}
'''ღმერთი''' — [[სიყვარული]]ს, [[რწმენა|რწმენისა]] და თაყვანისცემის ზებუნებრივი, ყოველთა არსთა მაარსებელი“, რომელიც დამახასიათებელია ყველა [[რელიგია|რელიგიისთვის]], გარდა პირველყოფილი რელიგიის ადრეული ფორმებისა და ზოგიერთი აღმოსავლური რელიგიისა. [[აბრაამისეული რელიგიები|აბრაამისეულ რელიგიებში]] იგი არის აღმატებულთა შორის უაღმატებულესი, უზენაესი სახელი, სიყვარულისა და [[რწმენა|რწმენის]] განსახიერება.

==ეტიმოლოგია და გამოყენება==
[[File:Louvre 042010 01.jpg|thumb|[[მეშას სტელა]] უძველესი არტეფაქტია, სადაც ებრაული ღმერთის, იაჰვეს სახელია მოხსენიებული (ძვ.წ. 840)]]
გერმანული სიტყვა ''ღმერთის'' უძველესი წერილობითი ფორმა გვხვდება მე-6 საუკუნით დათარიღებულ [[ქრისტიანობა|ქრისტიანულ]] ''[[Codex Argenteus]]-ში''. ინგლისური სიტყვა (''God'') წარმომდგარია სიტყვის [[პროტო-გერმანული ენა|პროტო-გერმანული]] ფორმიდან * ǥuđan. რეკონსტრუირებული [[პროტო-ინდოევროპული ენა|პროტო-ინდოევროპული]] ფორმის * ǵhu-tó-m ძირი უნდა იყოს სიტყვა * ǵhau(ə)-, რომელიც ნიშნავდა „დაძახებას“ ან „გამოძახებას“.<ref>უფრო გვიანდელი ეტიმოლოგია სადავოა. „ghuba“-ს პროტოტიპად მოიაზრება „*ghodho-m“ ან „*ghodto-m“. რასაც მივყავართ ძირამდე „gheu-“.  არსებობს ორი არიული სიტყვა, რომელთაც მსგავსი ფორმა აქვს; ერთ-ერთი ნიშნავს „გამოძახებას“ მეორე _ „დასხმას, შეწირვას“. [[ოქსფორდის ინგლისური ენის ლექსიკონი|OED Compact Edition, G, p. 267]]</ref> გერმანული სიტყვები, რომლებიც აღნიშნავდა ''ღმერთს'', თავის მხრივ [[გრამატიკული სქესი|განურჩეველი]] იყო ორივე სქესისთვის, მაგრამ [[ძველი გერმანელები|გერმანელი ხალხის]] [[ქრისტიანიზაცია|ქრისტიანიზაციის]] პროცესში სიტყვები [[გრამატიკული სქესი|მამრობითი სქესის]] გახდა.<ref name=BARNHART323>Barnhart, Robert K (1995). ''The Barnhart Concise Dictionary of Etymology: the Origins of American English Words'', page 323. [[HarperCollins]]. {{ISBN|0-06-270084-7}}</ref>

[[File:Allah3.svg|thumb|right|სიტყვა „ალაჰი“ [[არაბული კალიგრაფია|არაბული ხელწერით]]]]
''[[ალაჰი]]'' ({{lang-ar|الله}}) [[არაბული]] ტერმინია, რომელსაც არ გააჩნია [[მრავლობითი რიცხვი|მრავლობითი ფორმა]] და გამოიყენება მუსლიმებისა და არაბულად მოლაპარაკე ქრისტიანებისა და ებრაელების მიერ „უფლის“ აღსანიშნავად მაშინ, როცა „[[ʾილაჰ]]“ ({{lang-ar|'''إله'''}}) საზოგადოდ ღვთაების ან ღმერთის აღმნიშვნელია.<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/empires/islam/faithgod.html |title=God |work=Islam: Empire of Faith |publisher=PBS|accessdate=2010-12-18}}</ref><ref>"Islam and Christianity", ''Encyclopedia of Christianity'' (2001): არაბულად მოსაუბრე [[ქრისტიანები]] და [[ებრაელები]] ღმერთს ასევე მიმართავენ, როგორც ''ალაჰ''.</ref><ref>{{Cite encyclopedia | title=Allah | encyclopedia=Encyclopaedia of Islam Online | author=L. Gardet}}</ref> ღმერთს ასევე შესაბამისი სახელი აქვს მინიჭებული ინდუიზმის იმ მონოთეისტურ მიმდინარეობებში, სადაც აღიარებენ [[განკაცებული ღმერთი|ღმერთის ადამიანურ ბუნებას]], [[ბჰაგავატა]]ში ადრეული წყაროებით მას მოიხსენიებდნენ, როგორც [[კრიშნა]]-[[ვასუდევა]]ს ხოლო მოგვიანებით _ როგორც [[ვიშნუ]]ს და [[ჰარი]]ს.<ref name="Hastings541">{{Harvnb|Hastings|2003|p=540|url=https://books.google.com/books?id=Kaz58z--NtUC&pg=PA540&vq=Krishna&source=gbs_search_r&cad=1_1&sig=lo3NqA31k8hJZw7qNc9QDEAYyYA}}</ref>

ზოროასტრიზმში ღმერთის სახელის აღსანიშნავად [[აჰურა მაზდა]] გამოიყენება. „მაზდა“, ან სიტყვის ავესტური ფუძე ''Mazdā-'', სახელობითში _ ''Mazdå'', პროტო-ირანული ''*Mazdāh (მდედრობითი)''-ის ანარეკლია. ზოგადად, იგი სულის ცნების გამოსახატადაა აღებული და, მისი [[სანსკრიტი|სანსკრიტული]] შესატყვისის ''medhā''-ს მსგავსად, ნიშნავს „[[ინტელექტი|ინტელექტს]]“ ან „[[სიბრძნე]]ს“. ორივე, ავესტური და სანსკრიტული სიტყვა სათავეს იღებს [[პროტო-ინდოირანული ენა|პროტო-ინდოირანული]] ''*mazdhā-''-სგან, რომელიც, თავის მხრივ, [[პროტო-ინდოევროპული ენა|პროტო-ინდოევროპული]] mn̩sdʰeh<sub>1</sub>-სგან მომდინარეობს, რაც ნიშნავს „განმტკიცებას (''dʰeh<sub>1</sub>'') ვინმეს გონისა (''*mn̩-s'')“, „ბრძენს“.{{Sfn|Boyce|1983|p=685}}

[[ვაჰეგურუ]] (''{{lang-pa|{{IAST|vāhigurū}}}}'') არის ტერმინი, რომელიც ხშირად გამოიყენება [[სიქიზმი|სიქიზმში]] ღმერთის აღსანიშნად. პენჯაბურად ის „განმაცვიფრებელ მასწავლებელს“ ნიშნავს. ''Vāhi'' (ნასესხებია შუა სპარსულიდან) ნიშნავს „განმაცვიფრებელს“ და ''[[გურუ]]'' (''{{lang-sa|{{IAST|guru}}}}'') „მასწავლებლის“ აღმნიშვნელი ტერმინია. ვაჰეგურუ ასევე აღწერილია, როგორც ენითაღუწერელი ექსტაზის განცდა. სიქები სიტყვა „ვაჰეგურუს“ ყველაზე ხშირად მისალმების დროს იყენებენ.

''ბაჰა'', ღმერთის „დიადი“ სახელი [[ბაჰაიზმი|ბაჰაისტურ სარწმუნოებაში]], არაბულად „ყოვლად დიდებულს“ ნიშნავს.

==ზოგადი კონცეფციები==
ღმერთის ბუნებასა და [[ღმერთის არსებობა|არსებობასთან]] დაკავშირებით მკაფიო კონსენსუსი არ არსებობს.<ref>{{cite journal|last=Froese|first=Paul|author2=Christopher Bader|title=Does God Matter? A Social-Science Critique|journal=Harvard Divinity Bulletin|date=Fall–Winter 2004|volume=32|series=4}}</ref>[[ღმერთი აბრაამულ რელიგიებში|აბრაამული ღმერთის კონცეფციები]] მოიცავს [[იუდაიზმი|იუდაისტური]] ღმერთის [[მონოთეიზმი|მონოთეისტურ]] განმარტებას, [[ქრისტიანი|ქრისტიანთა]] ხედვას [[სამება|სამების]] შესახებ და [[ღმერთი ისლამში|ღმერთის ისლამურ გაგებას]]. [[ინდური რელიგიები|დჰარმული რელიგიები]] განსხვავდება ღვთაებრივის ხედვის საკითხებში: [[ღმერთი ინდუიზმში|ღმერთის]] აღქმა ინდუიზში იცვლება რეგიონების, სექტებისა და კასტების მიხედვით და ვხვდებით როგორც მონოთეისტურ, ასევე პოლითეისტურ აღქმებსაც. მრავალ პოლითეისტურ რელიგიას აქვს [[შემოქმედი ღმერთი]]ს კონცეფცია. [[ჯაინიზმი და არა-კრეაციონიზმი|ჯაინიზმი]] არის [[პოლითეიზმი|პოლითეისტური]] და არა-კრეაციონისტული რელიგია. ბუდისტური აღქმა დამოკიდებულია ადამიანის ინტერპრეტაციასა და ტრადიციებზე; ბუდიზმი შეიძლება აღქმული იქნეს, როგორც [[ათეიზმი|ათეისტური]], [[არა-თეიზმი|არათეისტური]], [[პანთეიზმი|პანთეისტური]], [[პანენთეიზმი|პანენთეისტური]] ან [[პოლითეიზმი|პოლითეისტური]] რელიგია.

===ერთარსობა===
[[File:Shield-Trinity-Scutum-Fidei-English.svg|thumb|სამება არის რწმენა, რომ ღმერთი არის [[მამა ღმერთი|მამა ღმერთი]]ს, [[ძე ღმერთი]]ს ([[იესო]]დ განკაცებული) და [[სული წმინდა]]ს ერთიანობა.]]
[[მონოთეიზმი|მონოთეისტური]] რწმენით არსებობს ერთადერთი ღმერთი და შეიძლება ითქვას, რომ ერთადერთ ნამდვილ ღმერთს სცემენ თაყვანს სხვადასხვა რელიგიებში სხვადასხვა სახელით. ხედვა, რომ ყველა თეისტი სინამდვილეში ერთსა და იმავე ღმერთს ეთაყვანება, იცის თუ არა მან ეს, ძირითადად გავრცელებულია [[ბაჰაიზმი|ბაჰაიზმში]], [[ინდუიზმი|ინდუიზმსა]]<ref>იხილეთ Swami Bhaskarananda, ''Essentials of Hinduism'' (Viveka Press 2002) {{ISBN|1-884852-04-1}}</ref> და [[სიქიზმი|სიქიზმში]].<ref>{{cite web|url=http://www.srigranth.org/servlet/gurbani.gurbani?Action=Page&Param=1350&english=t&id=57718 |title=Sri Guru Granth Sahib |publisher=Sri Granth |accessdate=2011-06-30}}</ref> 

[[ქრისტიანობა]]ში [[სამება|სამების დოქტრინა]] მოიაზრებს ღმერთს, როგორც ერთ ღმერთს სამი სხვადასხვა სახით (თითოეული ამ სამიდან ღმერთია თავისთავად). წმინდა სამება მოიცავს<ref>{{cite web |url=http://www.whataboutjesus.com/grace/actions-god-series/what-trinity?page=0,0 |title=What Is the Trinity? |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140219020335/http://www.whataboutjesus.com/grace/actions-god-series/what-trinity?page=0%2C0 |archivedate=2014-02-19 |df= }}</ref>  [[მამა ღმერთი|მამა ღმერთს]], [[ძე ღმერთი|ძე ღმერთს]] (რომელიც [[იესო ქრისტე]]ა) და [[სული წმინდა]]ს. ადრეულ საუკუნეებში ქრისტიანული რწმენის ეს ფუნდამენტური მისტერია ამ ლათინური ფორმულით იყო შეჯამებული: ''Sancta Trinitas, Unus Deus'' (წმინდა სამება, ერთი ღმერთი), რომელიც მოცემულია ''[[წმინდა ქალწული მარიამის ლიტანია|Litanias Lauretanas]]''-ში.

[[ისლამი]]ს ძირითადი პრინციპია ''[[თავჰიდი]]'' (ნიშნავს „ერთარსობას“ ან „უნიკალურობას“). [[ყურანი|ყურანში]] ღმერთი ასეა აღწერილი: „ის არის ალაჰი, ერთი და ერთადერთი; ალაჰი, მარადიული, აბსოლუტური; იგი დაუსაბამოა; და არავინ არის მისი მსგავსი.“<ref>{{Cite encyclopedia | title=Allah, Tawhid | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | author=D. Gimaret}}</ref> მუსლიმები უარყოფენ [[სამება|სამების]] ქრისტიანულ დოქტრინას და [[იესო]]ს ღვთაებრივობას და მას [[პოლითეიზმი|პოლითეიზმს]] ადარებენ. ისლამში ღმერთი ტრანსცენდენტურია და მის არც ერთ ქმნილებას არ ჰგავს; აქედან გამომდინარე, [[მუსლიმი|მუსლიმები]] არ არიან ხატთაყვანისმცემლები და არ გამოსახავენ ღმერთს.<ref name=":3">{{cite book
|author = Robyn Lebron
|year = 2012
|title = Searching for Spiritual Unity...Can There Be Common Ground?
|publisher = 
|isbn = 1-4627-1262-2
|page = 117
}}</ref>

[[ჰენოთეიზმი]] არის ერთი ღმერთის რწმენა და მისი თაყვანისცემა, თუმცა ამავდროულად იგი არ გამორიცხავს სხვა [[ღვთაება]]თა სავარაუდო არსებობას.<ref>Müller, Max. (1878) ''Lectures on the Origin and Growth of Religion: As Illustrated by the Religions of India.'' London:Longmans, Green and Co.</ref>

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}


{{ფილოსოფიის თემები}}
{{ესკიზი-რელიგია}}

[[კატეგორია:ღმერთი| ]]
[[კატეგორია:ღმერთები| ]]
[[კატეგორია:ქრისტიანობა]]
[[კატეგორია:ალაჰი]]
[[კატეგორია:იუდაიზმი]]
[[კატეგორია:სპირიტუალიზმი]]
[[კატეგორია:ერთიანი ღმერთი| ]]