იხილეთ წყარო გვერდისთვის ჩეჩნეთი

{{ინფოდაფა რუსეთის ფედერაციის სუბიექტი|
RuNm=ჩეჩნეთის|
RuPostfix=რესპუბლიკა|
OfNm1= Нохчийн Республика|
FSFlag=[[ფაილი:Flag_of_Chechen_Republic_since_2004.svg|150px]]|
FSCoA=[[ფაილი:Coat of Arms of Chechnya (2020-).svg|120px]]|
FlagLnk=ჩეჩნეთის რესპუბლიკის დროშა|
CoALnk=ჩეჩნეთის რესპუბლიკის გერბი|
FSMapName=Chechen|
FSCtrWhat=დედაქალაქი|
FSCtrNm=[[გროზნო]]|
AreaRnk=76-ე|
TotArea=17 000|
WaterPrcnt=0,8|
PopRnk=49-ე|
PopQty=1 436 981|
PopCtDate=2018|
PopDens=|
FedDistrNm=[[ჩრდილოეთ კავკასიის ფედერალური ოკრუგი|ჩრდილოეთ კავკასიის]]|
EcRegNm=[[ჩრდილოეთ კავკასიის ეკონომიკური რაიონი|ჩრდილოეთი კავკასია]]|
CadNo=20, 95|
LangLangs=s|
OfLangs= [[ჩეჩნური ენა|ჩეჩნური]], [[რუსული ენა|რუსული]]|
HeadTtl=პრეზიდენტი|
HeadNm=[[რამზან კადიროვი]]|
ViceTtl=მთავრობის თავმჯდომარე|
ViceNm=[[ოდეს ბაისულთანოვი]]|
LegislTtl=<!--Глава законодательной власти-->|
LegislNm=|
FSAnthem=|
MSKS=±0|
}}
'''ჩეჩნეთი''' ({{lang-ru|Чечня}}, {{lang-ce|Нохчийчоь}}), ოფიციალური სახელია '''ჩეჩნეთის რესპუბლიკა''' ({{lang-ru|Чеченская Республика}}, {{lang-ce|Нохчийн Республик}}) — [[რუსეთის ფედერაცია|რუსეთის ფედერაციის]] სუბიექტი, შედის [[ჩრდილოეთ კავკასიის ფედერალური ოკრუგი]]ს შემადგენლობაში<ref>2010 წლის 19 იანვრამდე [[სამხრეთის ფედერალური ოკრუგი|სამხრეთის ფედერალურ ოკრუგში]].</ref>.

დედაქალაქი —  [[გროზნო]].

ესაზღვრება [[ინგუშეთი]], [[ჩრდილოეთი ოსეთი]], [[სტავროპოლის მხარე]], [[დაღესტანი]] და [[საქართველო]].

დაფუძნდა 1922 წლის 30 ნოემბერს.

== გეოგრაფიული მდებარეობა ==
ჩეჩნეთი მდებარეობს ჩრდილოეთ კავკასიაში.

მთავარი მდინარეებია: [[თერგი]], [[სუნჯა]] და [[არღუნი (მდინარე)|არღუნი]].

== რელიგია ==
[[სუნიზმი|სუნიტური]] [[ისლამი]]

== ისტორია ==
{{მთავარი|ჩეჩნეთის ისტორია}}
რუსეთ-ჩეჩნეთის მუდმივი ურთიერთობის დაწყება 1567 წელს მიეკუთვნება, როდესაც [[სუნჯა (მდინარე)|სუნჯა]]-[[თერგი]]ს შესართავთან პირველი რუსული ციხე-სიმაგრე გაჩნდა. ეს კავშირი მაღალ სახელმწიფოებრივ დონეზე 1588 წელს ავიდა, როდესაც მოსკოვს პირველი ჩაჩნური ელჩობა ეწვია ბატა-მურზა ოკოცელის მეთაურობით. ფორმალურად ვიზიტი დასრულდა ჩეჩნეთის ერთ-ერთი ფეოდალურ სამფლობელოსა და მოსკოვის მთავარს შორის ვასალური ურთიერთობების გაფორმებით.

ჩეჩნეთის დიდი ნაწილი რუსეთის შემადგენლობაში XIX საუკუნეში შევიდა. 1860 წელს იმპერატორ ალექსანდრე II-ის ბრძანებით ჩრდილოეთ კავკასიის აღმოსავლეთ ნაწილში [[თერგის ოლქი]] შეიმნა, რომლის შემადგენლობაშიც ჩეჩნეთის, იჩქერიის, ინგუშეთისა და მთის ოლქები შევიდა.

საბჭოთა წყობის დამყარების შემდეგ, 1920 წლის მარტში თერგის ოლქი გაუქმდა და ჩეჩნეთის (იჩქერიულთან გაერთიანებული) და ინგუშეთის (მთიანთან გაერთიანებული) ოლქები დამოუკიდებელ ტერიტორიულ  წარმონაქმნებად გადაკეთდა.

ერთი წლის თავზე, 1921 წლის 20 იანვარს, ჩეჩნეთი და ინგუშეთი ყარაჩაი-ჩერქეზეთთან, ყაბარდო-ბალყარეთთან და ჩრდილოეთ ოსეთთან  ერთად შევიდნენ ახლადშექმნილ მთის ასსრ-ში.

1922 წლის 30 ნოემბერს [[მთიელთა ასსრ]]-დან [[ჩაჩნეთის ავტონომიური ოლქი]] გამოიყო, 1924 წლის 7 ნოემბერს კი მთიელთა ასსრ ლიკვიდირებულ იქნა.

* 1934 — ჩეჩნეთ-ინგუშეთის აო-ს შექმნა (1936-დან ასსრ).
* 1944 — ჩეჩნებისა და ინგუშების დეპორტაცია მეტწილად ყაზახეთსა და ყირგიზეთში ოკუპანტებისთვის დახმარების გაწევის მცდელობის ბრალდებით. ჩიასსრ გაუქმდა და გროზნოს ოლქი ჩამოყალიბდა სრულიად სხვა საზღვრებში.
* 1957—1991 — ჩიასსრ-ის აღდგენა ჩეჩენბისა და ინგუშების გადასახლებიდან დაბრუნების შემდეგ.
* 1991 — თვითაღიარებული ჩეჩნეთის რესპუბლიკის (შედეგად ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერიის) ინგუშეთისგან გამოყოფა. პრეზიდენტი ჯოხარ დუდაევი (1991—1996) რუსეთისგან სრულფასოვნად გამოყოფისკენ იღებს კურსს.
* დეკემბერი 1994 — ჩეჩნეთის პირველი ომის დასაწყისი, რომლის დროსაც რუსეთის ფედერაცია ცდილობს ჩეჩნეთის მთელ ტერიტორიაზე აღადგინოს კონტროლი. 1996 წლისთვის იქმნება პრორუსული მთავრობა დოკუ ზავგაევის მეთაურობით, 1996 წლის 21 აპრილს მოკლული იქნა პრეზიდენტი დუდაევი. თუმცაღა, 1996 წლის აგვისტოში სეპარატისტული ძალები გროზნოსა და გუდერმესს იღებენ. მათთან [[ხასავიურთის შეთანხმება]]ს ეწერება ხელი, იჩქერიიდან გადიან ფედერალური ძალები და ხდება დე-ფაქტო დამოუკიდებლობის აღდგენა.
* 1997 — იჩქერიის პრეზიდენტად არჩეულია ასლან მასხადოვი. სეპარატისტ-საველე მეთაურებს შორის კონფლიქტი იწყება — ომთაშორისი კრიზისი ჩეჩნეთში.
* 1999—2000 — ბასაევისა და ჰატაბის მებრძოლების დაღესტანში შეჭრის შემდეგ იწყება მეორე ჩეჩნური ომი, ფედერალურმა ძალებმა ჩეჩნეთის დიდ ტერიტორიაზე კონტროლი აღადგინეს და მეთაურად ახმად კადიროვი დაინიშნა.
* 2004 — ტერორისტული აქტის შედეგად ახმად კადიროვის დაღუპვის შემდეგ ჩეჩნეთის რესპუბლიკის ახალი პრეზიდენტი ალუ ალხანოვი გახდა.
* 2007 — ალუ ალხანოვის გადაგომის შემდეგ ჩეჩნეთის პრეზიდენტი ახმად კადიროვის ვაჟი - რამზან კადიროვი ინიშნება.

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[იჩქერია]]

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{ვიქსიკონი}}
* [http://chechnya.gov.ru/ Президент и Правительство Чеченской Республики] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030807164429/http://chechnya.gov.ru/ |date=2003-08-07 }}
* [http://terrus.ru/cgi-bin/allrussia/v3_index.pl?act=reg&id=20 Республика Чечня в справочнике-каталоге "«Вся Россия»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080504040817/http://terrus.ru/cgi-bin/allrussia/v3_index.pl?act=reg&id=20 |date=2008-05-04 }}
* [http://kavkaz.strana.ru/ Информационный канал Чеченская республика] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090323033930/http://kavkaz.strana.ru/ |date=2009-03-23 }}
* [http://www.chechnya.ru/ Информационное агентство Чечня.ру] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090130113237/http://chechnya.ru/ |date=2009-01-30 }}
* [http://www.minfinchr.ru/ Министерство финансов Чеченской Республики] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141217122602/http://minfinchr.ru/ |date=2014-12-17 }}
* [http://chechnya.spektr.info/ Чеченская республика на Открытом портале Юга России]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://grozny.moy.su/ Город Грозный. История г. Грозного. Фотографии, виртуальный музей, форум]
* [http://www.chechenpress.info/ichkeria/history/big/glava_4.shtml ИСТОРИЯ ЧЕЧЕНО-ИНГУШЕТИИ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090212072726/http://chechenpress.info/ichkeria/history/big/glava_4.shtml |date=2009-02-12 }}
* [http://e-chechnya.ru/ Адресно-телефонный справочник Чеченской Республики]
* [http://map.e-chechnya.ru/ Интерактивная онлайн карта города Грозного] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090227023839/http://map.e-chechnya.ru/ |date=2009-02-27 }}
* [http://www.chegu.ru/ Чеченский Государственный Университет] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090129161006/http://www.chegu.ru/ |date=2009-01-29 }}
* [http://aksakal.info/news/view/2378.html Интервью Президента Чеченской Республики Р.Кадырова агентству «Аксакал»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090416170622/http://aksakal.info/news/view/2378.html |date=2009-04-16 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{რუსეთის ფედერაციის სუბიექტები}}
{{კავკასიის ქვეყნები და რეგიონები}}

[[კატეგორია:ჩეჩნეთი| ]]